WEBVTT

00:00:00.081 --> 00:00:01.592
Bu videoda aydın bir nümunə ilə

00:00:01.592 --> 00:00:03.333
bucaq sürətini hesablayacağıq

00:00:03.333 --> 00:00:05.814
və bu bucaq sürətini

00:00:05.814 --> 00:00:08.316
sürət anlayışı ilə əlaqələndirməyə

00:00:08.316 --> 00:00:10.554
çalışacağıq.

00:00:10.554 --> 00:00:13.085
Gəlin daha əvvəlki 
videolarda dediyimiz nümunələrdə

00:00:13.085 --> 00:00:15.606
olduğu kimi bir top, ipin köməyi ilə

00:00:15.606 --> 00:00:18.689
bu fırlanma mərkəzinə bağlanmış olsun.

00:00:18.689 --> 00:00:21.161
Bu sarı xətt də topun
bağlandığı ipi göstərsin.

00:00:21.161 --> 00:00:22.776
Və siz bu topu mavi dairə boyunca

00:00:22.776 --> 00:00:27.356
hər iki istiqamətə 
hərəkət ettirə bilərsiniz.

00:00:27.356 --> 00:00:28.958
Tutaq ki, ipin uzunluğu

00:00:28.958 --> 00:00:32.154
yeddi metrdir.

00:00:32.154 --> 00:00:36.071
Əvvəlki videodan bilirik ki,

00:00:37.225 --> 00:00:39.058
zamanın 3 saniyəyə

00:00:41.230 --> 00:00:44.871
bərabər olduğu vaxtda dönmə bucağı-fi,

00:00:44.871 --> 00:00:46.286
pi böl 2 radiana bərabərdir.

00:00:46.286 --> 00:00:51.063
Və bucağı x oxunun müsbət 
istiqamətindən belə ölçə bilərik.

00:00:51.063 --> 00:00:55.888
Gəlin deyək ki, T bərabərdir
6 saniyə olanda,

00:00:55.888 --> 00:01:00.055
fi bucağı , pi radiana bərabər olur.

00:01:01.630 --> 00:01:05.797
Beləcə, 3 saniyə sonra top burada olur.

00:01:08.269 --> 00:01:12.158
Gəlin, bu hadisəni

00:01:12.158 --> 00:01:15.893
vizuallaşdırmağa çalışaq.

00:01:15.893 --> 00:01:17.571
O, belə görünəcək.

00:01:17.571 --> 00:01:20.897
Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə.

00:01:20.897 --> 00:01:22.261
Birdaha edək.

00:01:22.261 --> 00:01:23.428
Yenə

00:01:24.502 --> 00:01:28.679
Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə.

00:01:28.679 --> 00:01:30.822
İndi baş verənləri

00:01:30.822 --> 00:01:33.175
təsəvvür edə bildiyimizə görə,

00:01:33.175 --> 00:01:37.018
videonu dayandırıb iki kəmiyyəti 
hesablamağa çalışa bilərsiniz.

00:01:37.018 --> 00:01:40.007
Belə ki, hesablamağınızı istədiyim
iki kəmiyyətdən biri

00:01:40.007 --> 00:01:43.424
topun bucaq sürətidir.

00:01:44.315 --> 00:01:45.388
Bu əslində top və ipin

00:01:45.388 --> 00:01:47.372
bütün nöqtələri üçün eyni olacaq.

00:01:47.372 --> 00:01:51.437
Omeqa ilə işarə etdiyimiz bucaq sürətinin
qiymətini tapmağa çalışın.

00:01:51.437 --> 00:01:53.202
Daha sonra isə

00:01:53.202 --> 00:01:56.324
topun sürətini

00:01:56.324 --> 00:01:58.389
hesablayın. Buraya qeyd edim.

00:01:58.389 --> 00:02:00.406
Əvvəlcə bunları tapın və əlavə olaraq, aralarındakı

00:02:00.406 --> 00:02:03.005
əlaqəni

00:02:03.005 --> 00:02:05.555
başa düşməyə çalışın.

00:02:05.555 --> 00:02:07.906
İndi isə gəlin birlikdə ,
bucaq sürətinə baxaq.

00:02:07.906 --> 00:02:09.897
Məncə, artıq cavabı tapmısınız.

00:02:09.897 --> 00:02:12.742
Bir öncəki videodan yadınızdadırsa,

00:02:12.742 --> 00:02:16.968
bucaq sürətini bucaq dəyişməsi,

00:02:16.968 --> 00:02:19.417
bunu delta fi kimi işarələyirik

00:02:19.417 --> 00:02:21.894
və bu vektorial kəmiyyətdir,

00:02:21.894 --> 00:02:26.061
böl zamanın dəyişməsi- delta t

00:02:27.939 --> 00:02:29.580
kimi hesablayırdıq.

00:02:29.580 --> 00:02:30.869
İndi nəyə bərabər olacaq?

00:02:30.869 --> 00:02:34.102
Əgər bucaq dəyişməsinə baxsaq,

00:02:34.102 --> 00:02:35.935
son bucağımız pi olduğundan o,

00:02:36.985 --> 00:02:41.824
pi radian çıxılsın ilkin bucaq yəni 
pi böl 2 radiana bərabər olacaq.

00:02:41.824 --> 00:02:45.017
Bunu da zaman dəyişməmizə bölməliyik,

00:02:45.017 --> 00:02:47.530
o da 6 saniyə, yəni sonuncu zaman anı

00:02:47.530 --> 00:02:49.978
çıxılsın başlanğıc zaman anımız , 3 saniyə

00:02:49.978 --> 00:02:53.080
Bunun nəticəsində,

00:02:53.080 --> 00:02:56.140
kəsrin surətində

00:02:56.140 --> 00:02:58.067
pi bölünsün 2 radian almış olduq.

00:02:58.067 --> 00:03:01.631
Aldığımız nəticə müsbət olduğuna görə deyə bilərik ki, saat əqrəbinin əksi 
istiqamətində hərəkət etmişik.

00:03:01.631 --> 00:03:04.714
Zaman dəyişməmiz isə 3 saniyə olacaq.

00:03:05.561 --> 00:03:08.197
Əgər sadələşdirsək,

00:03:08.197 --> 00:03:11.457
cavabı pi böl 6 tapmış olarıq.

00:03:11.457 --> 00:03:13.740
Gəlin cavabımızın vahidini təyin edək.

00:03:13.740 --> 00:03:17.159
Bucaq dəyişməmiz radianla,

00:03:17.159 --> 00:03:20.997
zaman isə saniyə ilə ifadə olunduğundan ,

00:03:20.997 --> 00:03:23.596
bucaq sürətimizi

00:03:23.596 --> 00:03:25.400
pi böl 6 radian böl saniyə

00:03:25.400 --> 00:03:29.483
tapmış oluruq.

00:03:31.039 --> 00:03:32.930
İndi isə

00:03:32.930 --> 00:03:34.696
sürəti hesablamağa çalışaq.

00:03:34.696 --> 00:03:36.958
Hələ də tapmağa başlamamısınızsa,
videonu dayandırıb

00:03:36.958 --> 00:03:39.031
özünüz hesablamağa çalışın.

00:03:39.031 --> 00:03:43.003
Topun sürətini tapmaq üçün bizə onun getdiyi 
yol lazımdır.

00:03:43.003 --> 00:03:45.691
Əvvəlki videolarda bu barədə danışmışıq.

00:03:45.691 --> 00:03:48.257
Əgər hələ izləməmisinizsə,
baxmağınızda fayda var.

00:03:48.257 --> 00:03:52.823
Topun getdiyi məsafəni S ilə işarə edək.

00:03:52.823 --> 00:03:55.065
S bəzən qövsün uzunluğunu 
və ya bu hissədə qət edilən

00:03:55.065 --> 00:03:57.345
məsafəni ifadə etmək 
üçün də istifadə olunur.

00:03:57.345 --> 00:03:59.841
Beləliklə, sürət bizim qövs uzunluğumuz

00:03:59.841 --> 00:04:02.839
bölünsün

00:04:02.839 --> 00:04:05.449
zaman dəyişməsi olacaq.

00:04:05.449 --> 00:04:08.148
Bəs qövsün uzunluğu nə qədərdir?

00:04:08.148 --> 00:04:09.898
Bucaq yerdəyişməsini qövsün uzunluğu

00:04:09.898 --> 00:04:13.253
və ya məsafə ilə əlaqələndirdiyimiz

00:04:13.253 --> 00:04:16.144
əvvəlki videoda, qövs uzunluğunun

00:04:16.144 --> 00:04:20.311
əslində bucaq yerdəyişməsinin

00:04:23.779 --> 00:04:27.576
mütləq qiyməti vurulsun radiusa

00:04:27.576 --> 00:04:29.120
bərabər olduğunu görmüştük.

00:04:29.120 --> 00:04:31.807
Bu nümunədə radiusumuz 7 metrdir.

00:04:31.807 --> 00:04:34.756
Onda bütün bunların hamısını yuxarıda

00:04:34.756 --> 00:04:36.310
əvəzləsək nə əldə edərik?

00:04:36.310 --> 00:04:39.227
Sürət bərabərdir...

00:04:40.205 --> 00:04:42.459
buraya sürət yazıram,

00:04:42.459 --> 00:04:43.655
çünki bəzən S ilə

00:04:43.655 --> 00:04:45.257
qarışdırıla bilir.

00:04:45.257 --> 00:04:48.153
Sürət bərabərdir qət olunan məsafə

00:04:48.153 --> 00:04:50.788
bu məsafəni bayaq mütləq qiymət içində

00:04:50.788 --> 00:04:52.182
bucaq dəyişməsi ilə göstərdik.

00:04:52.182 --> 00:04:53.546
İfadə qəribə görünə bilər,

00:04:53.546 --> 00:04:56.432
amma tətbiq etdikcə 
görəcəksiz ki, olduqca sadədir.

00:04:56.432 --> 00:04:59.015
Vurulsun dairənin radiusu.

00:04:59.892 --> 00:05:03.921
Xatırladım ki, biz bu trayektoriya üzrə hərəkət edirik.

00:05:03.921 --> 00:05:06.142
Gəlin bunu fərqli bir rənglə göstərək.

00:05:06.142 --> 00:05:08.634
İndi isə vurulsun radius,

00:05:08.634 --> 00:05:11.634
bölünsün

00:05:12.657 --> 00:05:15.066
zaman dəyişməsi kimi yaza bilərik.

00:05:15.066 --> 00:05:17.480
İstəsək, qiymətləri buraya
birbaşa da yaza bilərdik.

00:05:17.480 --> 00:05:21.028
Buranın pi böl iki olduğunu bilirik.

00:05:21.028 --> 00:05:22.211
Və mütləq qiyməti də

00:05:22.211 --> 00:05:23.981
elə pi böl ikiyə bərabər olacaq.

00:05:23.981 --> 00:05:26.413
Bu nümunədə radiusumuz

00:05:26.413 --> 00:05:27.762
ipin uzunluğuna bərabərdir

00:05:27.762 --> 00:05:29.286
və 7 metrdir.

00:05:29.286 --> 00:05:31.628
Zamandakı dəyişmənin də

00:05:31.628 --> 00:05:34.836
3 saniyə olduğunu bilirik,

00:05:34.836 --> 00:05:36.678
indi hər şeyi hesablaya bilərik.

00:05:36.678 --> 00:05:39.665
Burada vacib olan,

00:05:39.665 --> 00:05:42.498
bu ifadəni başa düşməkdir.

00:05:45.804 --> 00:05:48.503
Bucaq dəyişməsinin mütləq
qiymətinin zaman dəyişməsinə

00:05:48.503 --> 00:05:50.170
nisbəti bizə nəyi verir?

00:05:51.057 --> 00:05:53.066
Bu bizim bucaq sürətimizin

00:05:53.066 --> 00:05:55.568
mütləq qiymətidir.

00:05:55.568 --> 00:05:57.735
Beləliklə deyə bilərik ki, sürət

00:05:59.915 --> 00:06:04.715
bucaq sürətimizin

00:06:04.715 --> 00:06:09.604
mütləq qiymətinin

00:06:09.604 --> 00:06:11.021
radiusa hasilinə bərabərdir.

00:06:12.296 --> 00:06:14.428
Belə daha asan oldu.

00:06:14.428 --> 00:06:19.281
Elə isə bu nümunədə

00:06:19.281 --> 00:06:20.864
sürət

00:06:22.373 --> 00:06:23.290
bərabərdir

00:06:25.366 --> 00:06:27.716
pi böl 6 vurulsun

00:06:28.273 --> 00:06:30.146
radius, yəni vurulsun

00:06:30.146 --> 00:06:32.404
7 metr olacaq.

00:06:32.404 --> 00:06:34.472
-

00:06:34.472 --> 00:06:36.304
Və nəticədə də,

00:06:36.304 --> 00:06:40.387
7 pi böl 6

00:06:43.761 --> 00:06:47.928
metr bölünsün saniyə alırıq. Bu da
sürətin vahididir.

00:06:48.828 --> 00:06:50.936
Və mütləq qiyməti tapmağımızın səbəbi isə,

00:06:50.936 --> 00:06:53.612
yola görə sürətin skalyar kəmiyyət olmasıdır.

00:06:53.612 --> 00:06:55.490
Çünki biz istiqaməti qeyd etmədik , amma

00:06:55.490 --> 00:06:56.849
əslində , hərəkət etdiyimiz istənilən

00:06:56.849 --> 00:06:59.225
zaman anında istiqamətimiz daim dəyişdi.

00:06:59.225 --> 00:07:00.414
Yəni səbəb budur.

00:07:00.414 --> 00:07:03.489
Bu cür məsələləri həll etməyin 
bir çox yolları var,

00:07:03.489 --> 00:07:05.476
amma buradakı ən önəmli məqam,

00:07:05.476 --> 00:07:07.683
bucaq sürətini hesablaya bilməyimiz

00:07:07.683 --> 00:07:12.592
və onu sürət ilə əlaqələndirməyimizdir.

00:07:12.592 --> 00:07:15.849
Bunun üçün çox
sadə bir düstur da mövcuddur.

00:07:15.849 --> 00:07:18.004
Bütün bunların hamısı

00:07:18.004 --> 00:07:20.082
7-ci sinifdə öyrəndiyimiz
çevrənin uzunluğu

00:07:20.082 --> 00:07:21.811
düsturundan gəlir, bu haqda da

00:07:21.811 --> 00:07:23.836
bucaq dəyişməsini qövs uzunluğu

00:07:23.836 --> 00:07:27.675
və ya qət edilən məsafə
ilə əlaqələndirdiyimiz

00:07:27.675 --> 00:07:29.425
videoda danışmışdıq.