0:00:00.081,0:00:01.592 - [Müəllim][br]Bu videoda aydın bir nümunə ilə 0:00:01.592,0:00:03.333 bucaq sürətini hesablayacayıq, 0:00:03.333,0:00:05.814 və bu bucaq sürətini 0:00:05.814,0:00:08.316 sürət anlayışı ilə əlaqələndirməyə 0:00:08.316,0:00:10.554 çalışacayıq. 0:00:10.554,0:00:13.085 Gəlin daha əvvəlki [br]videolarda dediyimiz nümunələrdə 0:00:13.085,0:00:15.606 olduğu kimi bir top, ipin köməyi ilə 0:00:15.606,0:00:18.689 bu fırlanma mərkəzinə bağlanmış olsun. 0:00:18.689,0:00:21.161 Bu sarı xətt də topun[br]bağlandığı ipi göstərsin. 0:00:21.161,0:00:22.776 Və siz bu topu mavi dairə boyunca 0:00:22.776,0:00:27.356 hər iki istiqamətə [br]hərəkət ettirə bilərsiniz. 0:00:27.356,0:00:28.958 Tutaq ki, ipin uzunluğu 0:00:28.958,0:00:32.154 yeddi metrdir. 0:00:32.154,0:00:36.071 Əvvəlki videoda öyrəndiyimiz kimi, 0:00:37.225,0:00:39.058 zamanın 3 saniyəyə 0:00:41.230,0:00:44.871 bərabər olduğu vaxtda bucaq, 0:00:44.871,0:00:46.286 teta bərabərdir,[br]pi böl 2 radiandır. 0:00:46.286,0:00:51.063 Və bucağı müsbət x oxu[br]istiqamətindən belə ölçürük. 0:00:51.063,0:00:55.888 Gəlin deyək ki, T bərabərdir[br]6 saniyə olanda, 0:00:55.888,0:01:00.055 teta bərabərdir pi radiandır. 0:01:01.630,0:01:05.797 Yəni 3 saniyə sonra top burda olsun. 0:01:08.269,0:01:12.158 Və əgər bunun necə [br]baş verdiyini görmək istəsək, 0:01:12.158,0:01:15.893 icazə verin görək bu topu[br]üç saniyəyə döndərə biləcəyəmmi? 0:01:15.893,0:01:17.571 Deməli belə alınar. 0:01:17.571,0:01:20.897 Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə. 0:01:20.897,0:01:22.261 Birdə edək. 0:01:22.261,0:01:23.428 Deməli... 0:01:24.502,0:01:28.679 Bir saniyə, iki saniyə, üç saniyə. 0:01:28.679,0:01:30.822 İndi baş verənləri 0:01:30.822,0:01:33.175 təsəvvür edə bildiyimizə görə, 0:01:33.175,0:01:37.018 istəyirsizsə, videonu dayandırıb[br]bu iki şeyi hesablamağa çalışın. 0:01:37.018,0:01:40.007 Belə ki, hesablamanızı istədiyim[br]ilk şey topun bucaq sürətinin 0:01:40.007,0:01:43.424 nə qədər olmasıdır? 0:01:44.315,0:01:45.388 Bu əslində top və ipin 0:01:45.388,0:01:47.372 bütün nöqtələri üçün eyni olacaq, 0:01:47.372,0:01:51.437 Omeqa ilə işarə etdiyimiz bucaq sürətinin[br]qiymətini tapmağa çalışın. 0:01:51.437,0:01:53.202 İkinci olaraq tapmanızı 0:01:53.202,0:01:56.324 istədiyim şey topun sürətidir. 0:01:56.324,0:01:58.389 Topun sürəti nəyə bərabər olar? 0:01:58.389,0:02:00.406 Bu iki şeyi tapmağa çalışın, 0:02:00.406,0:02:03.005 və əgər istəsəniz ikisi arasındakı 0:02:03.005,0:02:05.555 əlaqəni də anlaya bildiyinizə baxın. 0:02:05.555,0:02:07.906 İndi isə gəlin birlikdə ilk olaraq[br]bucaq sürətinə baxaq. 0:02:07.906,0:02:09.897 Təxmin edirəm ki, başa düşürsünüz. 0:02:09.897,0:02:12.742 Bir öncəki videodan yadınızdadırsa, 0:02:12.742,0:02:16.968 bucaq sürəti bərabərdir bucaq dəyişməsi, 0:02:16.968,0:02:19.417 bunu delta teta kimi adlandırırdıq 0:02:19.417,0:02:21.894 və bu vektorial bir kəmiyyətdir. 0:02:21.894,0:02:26.061 Və bölünsün zamandakı dəyişiklik. 0:02:27.939,0:02:29.580 Yəni delta T. 0:02:29.580,0:02:30.869 Belə olduqda bucaq[br]sürətinin qiyməti neçə olar? 0:02:30.869,0:02:34.102 Əgər bucaq dəyişməsinə baxsaq, 0:02:34.102,0:02:35.935 son bucağımız pi-dir. 0:02:36.985,0:02:41.824 Pi radian çıxılsın ilk bucaq,[br]pi böl 2 radian. 0:02:41.824,0:02:45.017 Bunu da zaman dəyişməmizə bölməliyik, 0:02:45.017,0:02:47.530 o da 6 saniyə, yəni son zaman 0:02:47.530,0:02:49.978 çıxılsın ilk zamanımız, 3 saniyə 0:02:49.978,0:02:53.080 Bunun nəticəsində, kəsrin surətində 0:02:53.080,0:02:56.140 müsbət istiqamətdə 0:02:56.140,0:02:58.067 pi böl 2 radian qədər dönmüş olduq. 0:02:58.067,0:03:01.631 Müsbət olmasından da saat əqrəbinin[br]əksinə döndüyümüzü anlıyırıq. 0:03:01.631,0:03:04.714 Və bu da 3 saniyədə baş verdi. 0:03:05.561,0:03:08.197 Əgər təkrar yazsaq, 0:03:08.197,0:03:11.457 cavabı pi böl 6 tapmış olarıq. 0:03:11.457,0:03:13.740 Birdə cavabın vahidlərini təkrar edək. 0:03:13.740,0:03:17.159 Bucaq dəyişməmiz radyanla, 0:03:17.159,0:03:20.997 zaman isə saniyəylə olduğu üçün, 0:03:20.997,0:03:23.596 bucaq sürətimizi 0:03:23.596,0:03:25.400 pi böl 6 radian böl saniyə 0:03:25.400,0:03:29.483 tapmış oluruq. 0:03:31.039,0:03:32.930 Bu da aradan çıxdığına görə 0:03:32.930,0:03:34.696 sürəti hesablamağa çalışaq. 0:03:34.696,0:03:36.958 Hələ də tapmağa başlamamısınızsa,[br]videonu dayandırıb 0:03:36.958,0:03:39.031 özünüz hesablamağa çalışın. 0:03:39.031,0:03:43.003 Sürəti tapmaq üçün topun getdiyi məsafəni, 0:03:43.003,0:03:45.691 əvvəlki videolarda bundan bəhs etmişdik 0:03:45.691,0:03:48.257 əgər hələ izləməmisinizsə,[br]baxmağınızda fayda var. 0:03:48.257,0:03:52.823 Topun getdiyi məsafəni S ilə işarə edək. 0:03:52.823,0:03:55.065 S bəzən qövsün uzunluğunu və ya qət edilən 0:03:55.065,0:03:57.345 məsafəni ifadə etmək [br]üçün də istifadə olunur. 0:03:57.345,0:03:59.841 Beləliklə, sürət bizim qövs uzunluğumuza 0:03:59.841,0:04:02.839 bölünən zaman dəyişməmiz olacaq. 0:04:02.839,0:04:05.449 Bölünsün zaman dəyişməsi. 0:04:05.449,0:04:08.148 Bəs qövsün uzunluğu neçə olacaq? 0:04:08.148,0:04:09.898 Bucaq yerdəyişməsini qövsün uzunluğu 0:04:09.898,0:04:13.253 və ya məsafə ilə əlaqələndirdiyimiz 0:04:13.253,0:04:16.144 əvvəlki bir videoda, qövs uzunluğumuzun 0:04:16.144,0:04:20.311 əslində bucaq yerdəyişməmizin 0:04:23.779,0:04:27.576 mütləq qiyməti ilə radiusun hasilinə 0:04:27.576,0:04:29.120 bərabər olduğunu görmüştük. 0:04:29.120,0:04:31.807 Bu nümunədə radiusumuz 7 metrdir. 0:04:31.807,0:04:34.756 Onda bütün bunların hamısını yuxarıda 0:04:34.756,0:04:36.310 yerinə qoysaq nə əldə edərik? 0:04:36.310,0:04:39.227 Sürət bərabərdir, 0:04:40.205,0:04:42.459 buraya sürət yazıram 0:04:42.459,0:04:43.655 çünki bəzən S ilə 0:04:43.655,0:04:45.257 qarışdırıla bilir. 0:04:45.257,0:04:48.153 Sürət bərabərdir aldığımız məsafə, 0:04:48.153,0:04:50.788 bu məsafəni bayaq mütləq qiymət içində 0:04:50.788,0:04:52.182 bucaq dəyişməsi ilə göstərdik. 0:04:52.182,0:04:53.546 Yazılış bəzəkli görünə bilər, 0:04:53.546,0:04:56.432 amma tətbiq etdikcə [br]görəcəksiz ki, olduqca sadədir. 0:04:56.432,0:04:59.015 Vurulsun dairənin radiusu. 0:04:59.892,0:05:03.921 Bunu həmdə üstündə gəzdiyimiz yolun[br]radiusu kimi də düşünə bilərsiniz. 0:05:03.921,0:05:06.142 Gəlin bunu fərqli bir rənglə göstərək. 0:05:06.142,0:05:08.634 İndi isə vur radius, 0:05:08.634,0:05:11.634 bütün hamısı bölünsün 0:05:12.657,0:05:15.066 zaman dəyişməsi. 0:05:15.066,0:05:17.480 Əslində istəsək qiymətləri[br]bura birbaşa yaza bilərik. 0:05:17.480,0:05:21.028 Buranın pi böl iki olduğunu bilirik. 0:05:21.028,0:05:22.211 Və mütləq qiyməti də 0:05:22.211,0:05:23.981 elə pi böl ikiyə bərabərdir. 0:05:23.981,0:05:26.413 Bu nümunədə radius 0:05:26.413,0:05:27.762 ipin uzunluğu ilə eynidir, 0:05:27.762,0:05:29.286 o da 7 metr edir. 0:05:29.286,0:05:31.628 Zamandakı dəyişmənin də 0:05:31.628,0:05:34.836 3 saniyə olduğunu bilirik, 0:05:34.836,0:05:36.678 yəni hər şeyi hesablaya bilərik. 0:05:36.678,0:05:39.665 Burda önəmli olan 0:05:39.665,0:05:42.498 bu ifadəni başa düşməkdir. 0:05:45.804,0:05:48.503 Bucaq dəyişməsinin mütləq[br]qiymətinin zaman dəyişməsinə 0:05:48.503,0:05:50.170 nisbəti bizə nə verir? 0:05:51.057,0:05:53.066 Bu bizim bucaq sürətimizin 0:05:53.066,0:05:55.568 mütləq qiyməti deyil? 0:05:55.568,0:05:57.735 Beləliklə deyə bilərik ki, sürət 0:05:59.915,0:06:04.715 bucaq sürətimizin 0:06:04.715,0:06:09.604 mütləq qiymətinin 0:06:09.604,0:06:11.021 radiusa hasilinə bərabərdir. 0:06:12.296,0:06:14.428 Belə daha yararlı oldu. 0:06:14.428,0:06:19.281 Elə isə bu nümunədə 0:06:19.281,0:06:20.864 sürət bərabərdir, 0:06:22.373,0:06:23.290 pi böl 6 radian böl saniyə, 0:06:25.966,0:06:26.966 pi böl 6 vurulsun 0:06:28.273,0:06:30.146 radius, yəni vurulsun 0:06:30.146,0:06:32.404 7 metr olacaq. 0:06:32.404,0:06:34.472 - 0:06:34.472,0:06:36.304 Və nəticədə də, 0:06:36.304,0:06:40.387 7 pi böl 6 metr bölək saniyə tapırıq, 0:06:43.761,0:06:47.928 bu da sürətin vahididir. 0:06:48.828,0:06:50.936 Və mütləq qiyməti tapmağımızın səbəbi isə, 0:06:50.936,0:06:53.612 sürətin skalyar bir kəmiyyət olmasıdır, 0:06:53.612,0:06:55.490 yəni biz istiqaməti qeyd etmirik, amma 0:06:55.490,0:06:56.849 əslində isə hərəkət etdiyimiz bütün 0:06:56.849,0:06:59.225 vaxtlarda istiqamətimiz daim dəyişir. 0:06:59.225,0:07:00.414 Yəni səbəb budur. 0:07:00.414,0:07:03.489 Bu cür sualları etməyin [br]bir çox yolları var, 0:07:03.489,0:07:05.476 amma burdakı ən önəmli şey, 0:07:05.476,0:07:07.683 bucaq sürətini hesablamağımız 0:07:07.683,0:07:12.592 və onu sürət ilə əlaqələndirməyimizdir. 0:07:12.592,0:07:15.849 Bunun üçün gözəl,[br]sadə bir formul da mövcuddur. 0:07:15.849,0:07:18.004 Bütün bunların hamısı 0:07:18.004,0:07:20.082 7-ci sinifdə öyrəndiyimiz[br]çevrənin uzunluğu 0:07:20.082,0:07:21.811 düsturundan gəlir, bunun haqqında da 0:07:21.811,0:07:23.836 bucaq dəyişməsini qövsün uzunluğu 0:07:23.836,0:07:27.675 və ya əldə edilən[br]məsafə ilə əlaqələndirdiyimiz 0:07:27.675,0:07:29.425 videoda danışmışdıq.