1
00:00:00,859 --> 00:00:02,270
Quero comezar

2
00:00:02,270 --> 00:00:04,450
falando un pouco das miñas credenciais

3
00:00:04,450 --> 00:00:06,394
para poder sacar o tema a colación

4
00:00:06,394 --> 00:00:08,436
porque, sinceramente,

5
00:00:08,436 --> 00:00:12,253
non deberiades escoitar
a ningunha persoa de certa idade

6
00:00:12,253 --> 00:00:14,872
que estea a falar sobre o COVID-19.

7
00:00:14,872 --> 00:00:16,385
(Gargalladas)

8
00:00:16,385 --> 00:00:20,260
Hai 20 anos que traballo
no campo da saúde global

9
00:00:20,260 --> 00:00:24,628
e a miña especialización son
os sistemas sanitarios

10
00:00:24,628 --> 00:00:28,380
e o que lles pasa
cando levan un duro golpe.

11
00:00:28,676 --> 00:00:31,217
Traballei tamén
como xornalista da saúde global,

12
00:00:31,217 --> 00:00:34,838
escribín sobre saúde global
e bioseguridade

13
00:00:34,838 --> 00:00:37,974
para xornais e páxinas web,

14
00:00:37,974 --> 00:00:40,297
e hai uns anos publiquei un libro

15
00:00:40,297 --> 00:00:43,693
sobre as maiores ameazas
para a saúde global do noso planeta.

16
00:00:44,281 --> 00:00:47,977
Apoiei e dirixín traballos epidemiolóxicos

17
00:00:47,977 --> 00:00:51,963
que van desde a avaliación
de centros de tratamento do ébola

18
00:00:51,963 --> 00:00:56,006
ata o estudo da transmisión da tuberculose
en centros médicos,

19
00:00:56,006 --> 00:00:58,872
pasando pola preparación
contra a gripe aviaria.

20
00:00:59,337 --> 00:01:02,486
Teño un mestrado en Saúde Internacional.

21
00:01:02,940 --> 00:01:04,072
Non son doutora.

22
00:01:04,072 --> 00:01:05,052
Non son enfermeira.

23
00:01:05,052 --> 00:01:06,949
Non son especialista en atención médica

24
00:01:06,949 --> 00:01:09,309
nin no coidado de pacientes.

25
00:01:09,309 --> 00:01:12,912
Son especialista no estudo de poboacións
e sistemas sanitarios:

26
00:01:12,912 --> 00:01:16,393
no que acontece cando as enfermidades
se moven a grande escala.

27
00:01:17,128 --> 00:01:20,970
Se clasificamos as fontes
que dominan o tema da saúde global

28
00:01:20,970 --> 00:01:23,499
nunha escala do un ao dez

29
00:01:23,499 --> 00:01:26,866
onde o un é un calquera
queixándose en Facebook,

30
00:01:26,866 --> 00:01:31,075
e o dez, a Organización Mundial da Saúde,

31
00:01:31,075 --> 00:01:34,737
eu diría que me podedes situar
entre un sete e un oito.

32
00:01:34,737 --> 00:01:37,386
Tédeo en conta mentres vos falo.

33
00:01:38,931 --> 00:01:42,116
Empezarei polo máis básico
porque creo que anda un pouco perdido

34
00:01:42,116 --> 00:01:45,557
entre todo o balbordo dos medios
falando sobre a COVID-19.

35
00:01:46,281 --> 00:01:50,211
A COVID-19 é un coronavirus.

36
00:01:50,211 --> 00:01:54,228
Os coronavirus son un subgrupo
específico de virus

37
00:01:54,228 --> 00:01:57,663
que teñen unha serie
de características únicas:

38
00:01:57,663 --> 00:02:01,426
usan ARN en lugar de ADN
como material xenético,

39
00:02:01,426 --> 00:02:04,597
e a superficie do virus
está cuberta dunhas espículas

40
00:02:04,597 --> 00:02:07,484
que utilizan para invadir células.

41
00:02:07,484 --> 00:02:11,010
Esas espículas son a “coroa” 
no coronavirus.

42
00:02:12,364 --> 00:02:16,035
Coñecemos a COVID-19
como o novo coronavirus

43
00:02:16,035 --> 00:02:20,173
porque ata decembro só sentíramos falar
de seis coronavirus.

44
00:02:20,173 --> 00:02:22,033
A COVID-19 é o sétimo.

45
00:02:22,033 --> 00:02:23,225
É novo para todos nós.

46
00:02:23,225 --> 00:02:24,872
Acaba de ser secuenciado.

47
00:02:24,872 --> 00:02:26,131
Acaba de ser bautizado.

48
00:02:26,131 --> 00:02:27,487
Velaquí por que é novo.

49
00:02:28,215 --> 00:02:32,428
Recordades a SARS,
Síndrome Respiratoria Aguda Grave?

50
00:02:32,428 --> 00:02:33,623
Ou a MERS,

51
00:02:33,647 --> 00:02:35,575
Síndrome Respiratoria do Oriente Medio?

52
00:02:35,575 --> 00:02:37,638
As dúas eran cousa de coronavirus.

53
00:02:37,638 --> 00:02:40,779
E chamámoslles síndromes respiratorias

54
00:02:40,779 --> 00:02:43,692
porque iso é o que fan os coronavirus:

55
00:02:43,692 --> 00:02:45,464
van polos teus pulmóns.

56
00:02:45,464 --> 00:02:46,676
Non fan devolver,

57
00:02:46,676 --> 00:02:48,286
non fan sangrar polos ollos,

58
00:02:48,286 --> 00:02:49,730
non producen hemorraxias.

59
00:02:49,730 --> 00:02:51,448
Van directos aos pulmóns.

60
00:02:52,415 --> 00:02:54,694
A COVID-19 non é diferente.

61
00:02:55,208 --> 00:02:58,517
Causa unha serie de síntomas respiratorios

62
00:02:58,517 --> 00:03:01,714
que van desde tose seca e febre

63
00:03:01,714 --> 00:03:05,316
ata unha terrible pneumonía vírica.

64
00:03:05,316 --> 00:03:08,699
E esa serie de síntomas é unha das razóns

65
00:03:08,699 --> 00:03:11,583
polas que está sendo tan difícil
rastrexar este brote.

66
00:03:12,033 --> 00:03:15,005
Hai moita xente que pasa a COVID-19

67
00:03:15,005 --> 00:03:17,054
dun xeito tan leve,

68
00:03:17,054 --> 00:03:21,173
cuns síntomas tan lenes
que nin tan sequera van ao médico,

69
00:03:21,173 --> 00:03:23,095
non se rexistran no sistema.

70
00:03:23,095 --> 00:03:26,769
En particular, a infancia 
teno moi fácil coa COVID-19,

71
00:03:26,769 --> 00:03:29,300
algo que temos que agradecer.

72
00:03:31,570 --> 00:03:33,958
Os coronavirus son zoonóticos:

73
00:03:33,958 --> 00:03:37,218
transmítense dos animais ás persoas.

74
00:03:37,218 --> 00:03:41,872
Algúns coronavirus, como a COVID-19,
tamén se transmiten entre persoas.

75
00:03:42,589 --> 00:03:45,956
Estes últimos viaxan
máis rápido e máis lonxe,

76
00:03:45,956 --> 00:03:47,605
como a COVID-19.

77
00:03:48,079 --> 00:03:51,415
É moi difícil desfacerse
de enfermidades zoonóticas

78
00:03:51,415 --> 00:03:53,690
porque teñen un reservorio animal.

79
00:03:54,229 --> 00:03:57,251
Un exemplo é a gripe aviaria:

80
00:03:57,275 --> 00:04:00,700
podemos eliminala en animais de granxa,

81
00:04:00,700 --> 00:04:02,400
en pavos, en patos...

82
00:04:02,400 --> 00:04:06,623
pero segue aparecendo cada ano
porque a traen de volta paxaros salvaxes.

83
00:04:06,623 --> 00:04:07,882
Non se fala moito dela

84
00:04:07,882 --> 00:04:10,896
porque a gripe aviaria non se transmite
de persoa a persoa,

85
00:04:10,896 --> 00:04:15,235
pero cada ano temos brotes
en granxas avícolas de todo o mundo.

86
00:04:16,506 --> 00:04:20,735
A COVID-19 pasou probablemente
de animais a persoas

87
00:04:20,735 --> 00:04:23,316
nun mercado de animais salvaxes
en Wuhan, China.

88
00:04:24,987 --> 00:04:27,115
Entremos agora en cuestións menos básicas.

89
00:04:27,990 --> 00:04:31,727
Este non é o último gran brote
que imos ver.

90
00:04:32,106 --> 00:04:36,291
Vai haber máis brotes
e vai haber máis epidemias.

91
00:04:36,291 --> 00:04:37,842
Non é un "se cadra".

92
00:04:37,842 --> 00:04:39,672
É un feito.

93
00:04:39,672 --> 00:04:42,761
É o resultado
do xeito en que os seres humanos,

94
00:04:42,761 --> 00:04:44,770
nos estamos a relacionar co planeta.

95
00:04:45,225 --> 00:04:48,273
As decisións humanas
lévannos a unha situación

96
00:04:48,273 --> 00:04:50,920
en que imos ver máis brotes.

97
00:04:51,489 --> 00:04:52,981
En parte polo cambio climático,

98
00:04:52,981 --> 00:04:55,844
que aumenta a temperatura global
e fai o mundo máis acolledor

99
00:04:55,844 --> 00:04:57,850
para os virus e as bacterias.

100
00:04:58,287 --> 00:05:04,328
Pero tamén por como explotamos os últimos
recunchos salvaxes da Terra ao máximo.

101
00:05:04,916 --> 00:05:07,879
Cando queimamos e esnaquizamos
a selva do Amazonas

102
00:05:07,879 --> 00:05:10,454
para conseguir terra barata
destinada á gandería,

103
00:05:10,454 --> 00:05:14,475
cando convertemos en granxas
o que queda da sabana africana,

104
00:05:14,475 --> 00:05:19,301
cando cazamos animais salvaxes
en China e os levamos á extinción,

105
00:05:19,301 --> 00:05:22,461
poñémonos en contacto
con poboacións salvaxes

106
00:05:22,461 --> 00:05:25,278
que ata o momento estaban illadas,

107
00:05:25,278 --> 00:05:28,290
e esas poboacións
teñen novas enfermidades:

108
00:05:28,290 --> 00:05:30,062
bacterias, virus...

109
00:05:30,062 --> 00:05:32,172
cousas para as que non estamos preparados.

110
00:05:32,612 --> 00:05:34,085
Particularmente os morcegos

111
00:05:34,085 --> 00:05:37,378
adoitan ter enfermidades
que poden afectar a outras persoas,

112
00:05:37,378 --> 00:05:39,589
pero non son os únicos.

113
00:05:40,610 --> 00:05:45,250
Mentres sigamos facendo accesibles
lugares que antes eran remotos,

114
00:05:45,250 --> 00:05:47,238
os brotes seguirán reaparecendo.

115
00:05:49,093 --> 00:05:53,737
Non podemos parar os brotes
con corentenas ou restricións para viaxar.

116
00:05:53,737 --> 00:05:55,673
Esa é a primeira reacción de calquera:

117
00:05:55,673 --> 00:05:59,477
"Hai que recluír á xente!",
"Hai que parar este brote!"

118
00:05:59,477 --> 00:06:05,076
O feito é que é moi difícil
establecer unha boa corentena.

119
00:06:05,076 --> 00:06:08,176
É moi difícil poñer
restricións para viaxar.

120
00:06:08,176 --> 00:06:11,848
Mesmo os países que fixeron
grandes investimentos en saúde pública,

121
00:06:11,848 --> 00:06:13,568
como os EE.UU. e Corea do Sur,

122
00:06:13,568 --> 00:06:16,281
non poden pór en práctica a tempo
todas esas restricións

123
00:06:16,281 --> 00:06:18,588
para parar inmediatamente un brote.

124
00:06:19,123 --> 00:06:22,643
Hai motivos loxísticos e médicos
para explicar isto.

125
00:06:22,643 --> 00:06:25,502
Se ollamos agora cara á COVID-19,

126
00:06:25,502 --> 00:06:29,566
parece que hai un primeiro período
de infección asintomático

127
00:06:29,566 --> 00:06:31,668
de máximo 24 días.

128
00:06:32,460 --> 00:06:34,760
Así que a xente pasea polas rúas

129
00:06:34,760 --> 00:06:36,400
sen manifestar síntomas do virus.

130
00:06:36,400 --> 00:06:40,274
Non son postos en corentena 
porque ninguén sabe que a necesitan.

131
00:06:43,000 --> 00:06:47,181
A corentena e as restricións de viaxes
teñen tamén un prezo real.

132
00:06:47,910 --> 00:06:49,679
Os seres humanos son animais sociais

133
00:06:49,679 --> 00:06:52,507
e opóñense a estar recluídos
e retidos nun lugar

134
00:06:52,507 --> 00:06:54,217
cando intentamos separalos.

135
00:06:54,727 --> 00:06:57,683
Xa vimos no brote do ébola que,

136
00:06:57,683 --> 00:07:00,719
tan pronto se establece unha corentena,

137
00:07:00,719 --> 00:07:03,126
a xente empeza a escapar dela.

138
00:07:03,126 --> 00:07:07,202
Hai pacientes concretos que, se saben
que hai un protocolo de corentena estrito,

139
00:07:07,202 --> 00:07:09,354
non van querer acudir ao médico

140
00:07:09,354 --> 00:07:11,307
por medo ao sistema médico

141
00:07:11,307 --> 00:07:13,017
ou por non poder pagar a asistencia

142
00:07:13,047 --> 00:07:15,734
e non queren separarse
da familia e dos amigos.

143
00:07:15,978 --> 00:07:18,004
Os políticos e os funcionarios do goberno,

144
00:07:18,004 --> 00:07:20,078
cando hai que implantar unha corentena,

145
00:07:20,078 --> 00:07:22,448
se teñen que falar de brotes e casos,

146
00:07:22,448 --> 00:07:26,903
poden ocultar información real por medo
a desatar un protocolo de corentena.

147
00:07:27,522 --> 00:07:31,271
Obviamente, as fuxidas e a deshonestidade

148
00:07:31,271 --> 00:07:34,956
son o que máis dificulta
o rastrexo un brote.

149
00:07:37,101 --> 00:07:39,770
Podemos mellorar as corentenas
e as restricións de viaxe.

150
00:07:39,770 --> 00:07:41,260
Deberiamos.

151
00:07:41,260 --> 00:07:44,356
Pero non son a nosa única opción,
e tampouco a mellor

152
00:07:44,356 --> 00:07:46,241
para tratar estas situacións.

153
00:07:47,320 --> 00:07:51,792
O xeito real a longo prazo
para facer menos graves os brotes

154
00:07:51,792 --> 00:07:54,589
é crear un sistema de saúde global

155
00:07:54,589 --> 00:07:59,816
que apoie as funcións básicas sanitarias
en todos os países do mundo

156
00:07:59,816 --> 00:08:02,284
para que todos, mesmo os máis pobres

157
00:08:02,308 --> 00:08:05,885
poidan identificar e tratar
novas enfermidades infecciosas

158
00:08:05,885 --> 00:08:07,215
tan pronto como xurdan.

159
00:08:08,425 --> 00:08:13,064
China recibiu moitas criticas
pola súa resposta fronte á COVID-19.

160
00:08:13,064 --> 00:08:17,481
Pero que pasaría se a COVID-19
xurdira en Chad,

161
00:08:17,481 --> 00:08:21,041
onde hai tres médicos e medio
por cada 100.000 habitantes?

162
00:08:21,999 --> 00:08:25,320
E se pasara
na República Democrática do Congo,

163
00:08:25,320 --> 00:08:29,169
onde acaban de lle dar a alta
ao último paciente de ébola?

164
00:08:29,169 --> 00:08:32,170
O certo é que estes países
non teñen os recursos necesarios

165
00:08:32,170 --> 00:08:34,356
para afrontar unha enfermidade infecciosa:

166
00:08:34,356 --> 00:08:35,529
nin para tratar á xente,

167
00:08:35,529 --> 00:08:37,109
nin para informar con rapidez

168
00:08:37,109 --> 00:08:38,773
para axudar ao resto do mundo.

169
00:08:40,878 --> 00:08:45,795
Dirixín unha avaliación dos centros
de tratamento do ébola en Serra Leoa,

170
00:08:45,795 --> 00:08:48,922
e o feito é que os médicos alí

171
00:08:48,922 --> 00:08:51,917
identificaron a crise do ébola
moi rapidamente,

172
00:08:51,917 --> 00:08:54,897
primeiro como un virus
hemorráxico contaxioso e perigoso

173
00:08:54,897 --> 00:08:57,399
e despois como o propio ébola.

174
00:08:57,399 --> 00:09:01,555
Pero unha vez identificado
non tiñan os recursos para responder:

175
00:09:01,555 --> 00:09:04,390
non tiñan suficientes médicos,
non tiñan suficientes camas

176
00:09:04,390 --> 00:09:07,604
e non tiñan suficiente información
sobre como tratar o ébola

177
00:09:07,604 --> 00:09:09,923
ou como implementar
un control de infección.

178
00:09:11,075 --> 00:09:15,802
Once médicos morreron
en Serra Leoa polo ébola.

179
00:09:15,802 --> 00:09:19,185
O país só tiña 120 cando empezou a crise.

180
00:09:19,885 --> 00:09:21,353
Pola contra,

181
00:09:21,353 --> 00:09:25,446
o Centro Médico Dallas Baylor ten un cadro
de persoal de máis de mil médicos.

182
00:09:26,615 --> 00:09:29,073
Estas son as desigualdades
que matan persoas.

183
00:09:29,451 --> 00:09:32,196
Primeiro matan á xente pobre
cando comeza o brote,

184
00:09:32,200 --> 00:09:34,668
e despois matan xente por todo o mundo

185
00:09:34,668 --> 00:09:36,238
cando o brote se espalla.

186
00:09:36,963 --> 00:09:39,238
Se realmente queremos reducir
o ritmo dos brotes

187
00:09:39,238 --> 00:09:40,870
e o seu impacto,

188
00:09:40,870 --> 00:09:43,985
temos que asegurarnos
de que todos os países do mundo

189
00:09:43,985 --> 00:09:46,873
teñan a capacidade 
de identificar novas enfermidades,

190
00:09:46,873 --> 00:09:48,155
de tratalas,

191
00:09:48,155 --> 00:09:50,860
e de entendelas
para poder compartir esa información.

192
00:09:52,445 --> 00:09:55,936
A COVID-19 vai ser unha enorme carga 
para os sistemas sanitarios.

193
00:09:56,517 --> 00:09:59,330
A COVID-19 vén de nos facer ver
algunhas debilidades reais

194
00:09:59,330 --> 00:10:02,469
no sistema global de subministración
de produtos sanitarios.

195
00:10:02,469 --> 00:10:05,306
Facendo un pedido a tempo,
os sistemas de produción axustada

196
00:10:05,306 --> 00:10:07,157
son xeniais se todo vai ben,

197
00:10:07,157 --> 00:10:11,193
pero en tempos de crise significan
a ausencia de reservas.

198
00:10:11,193 --> 00:10:13,579
Se un hospital (ou un país)

199
00:10:13,579 --> 00:10:15,449
queda sen máscaras

200
00:10:15,449 --> 00:10:17,518
ou sen equipamento
de protección individual,

201
00:10:17,518 --> 00:10:21,258
non hai ningún almacén cheo de caixas
ao que poder acudir.

202
00:10:21,258 --> 00:10:23,236
Hai que pedir máis aos provedores,

203
00:10:23,236 --> 00:10:24,871
hai que esperar a que os produzan,

204
00:10:24,871 --> 00:10:26,487
e hai que esperar a que os envíen,

205
00:10:26,487 --> 00:10:28,077
xeralmente desde China.

206
00:10:28,381 --> 00:10:32,615
Iso é unha demora nun momento
en que se necesita velocidade.

207
00:10:33,391 --> 00:10:37,410
Se estivésemos perfectamente preparados
para a COVID-19,

208
00:10:37,410 --> 00:10:40,961
China identificaría o brote
con máis rapidez.

209
00:10:40,961 --> 00:10:44,539
Estarían preparados
para atender as persoas infectadas

210
00:10:44,539 --> 00:10:47,103
sen necesidade de construír
novos edificios.

211
00:10:47,103 --> 00:10:50,324
Compartirían información honesta
coa cidadanía

212
00:10:50,324 --> 00:10:52,527
para que non houbera rumores espallándose

213
00:10:52,527 --> 00:10:54,798
polas redes sociais en China.

214
00:10:54,798 --> 00:10:58,172
E compartirían información
coas autoridades sanitarias mundiais

215
00:10:58,172 --> 00:11:01,121
para empezar a informar
aos sistemas sanitarios nacionais

216
00:11:01,121 --> 00:11:03,238
e prepararse para o espallamento do virus.

217
00:11:03,959 --> 00:11:07,055
Os sistemas sanitarios nacionais
terían tempo de abastecerse

218
00:11:07,055 --> 00:11:08,880
co equipamento de protección necesario

219
00:11:08,880 --> 00:11:12,669
e de adestrar aos profesionais da saúde
no tratamento e control da infección.

220
00:11:13,192 --> 00:11:17,156
Teriamos protocolos baseados na ciencia
para saber que facer en situacións

221
00:11:17,156 --> 00:11:19,427
como as dos cruceiros
con persoas infectadas.

222
00:11:19,983 --> 00:11:24,286
E as persoas terían a man
información real en todas partes

223
00:11:24,286 --> 00:11:28,351
para que non tivéramos que ver
lamentables incidentes de xenofobia,

224
00:11:28,355 --> 00:11:32,694
como xente atacando a persoas
con trazos asiáticos en Philadelphia.

225
00:11:33,403 --> 00:11:35,187
Pero malia todo,

226
00:11:35,187 --> 00:11:37,673
seguiría habendo brotes.

227
00:11:38,939 --> 00:11:41,667
As decisións que tomamos
sobre como habitamos a Terra

228
00:11:41,667 --> 00:11:42,972
fano inevitable.

229
00:11:44,003 --> 00:11:48,308
Mentres non exista
un consenso de expertos sobre a COVID-19,

230
00:11:49,006 --> 00:11:51,292
nos EE.UU. e globalmente

231
00:11:51,292 --> 00:11:53,749
a situación vai seguir empeorando
antes de mellorar.

232
00:11:54,489 --> 00:11:58,931
Estamos a ver casos de transmisión
en persoas que non volven dunha viaxe,

233
00:11:58,931 --> 00:12:01,077
casos que simplemente
xorden nunha comunidade,

234
00:12:01,077 --> 00:12:03,296
e estamos a ver xente infectada
coa COVID-19

235
00:12:03,296 --> 00:12:06,508
sen ter nin idea da orixe desa infección.

236
00:12:06,508 --> 00:12:09,255
Son signos dun brote que vai a peor,

237
00:12:09,255 --> 00:12:11,519
non dun brote baixo control.

238
00:12:14,298 --> 00:12:17,365
É deprimente, pero non sorprendente.

239
00:12:18,150 --> 00:12:19,506
Os expertos en saúde global,

240
00:12:19,506 --> 00:12:22,331
ao falaren do escenario de novos virus,

241
00:12:22,331 --> 00:12:24,953
ven o actual como
un deses escenarios posibles.

242
00:12:24,953 --> 00:12:27,549
Todos esperabamos que fora sinxelo,

243
00:12:27,549 --> 00:12:30,958
pero cando os expertos falan
sobre planificación viral,

244
00:12:30,958 --> 00:12:34,850
é exactamente así como esperan
que o virus avance.

245
00:12:36,727 --> 00:12:39,508
Quero rematar isto cun consello persoal.

246
00:12:40,524 --> 00:12:41,836
Lavade as mans.

247
00:12:42,442 --> 00:12:44,838
Lavade moito as mans.

248
00:12:44,838 --> 00:12:48,215
Xa sei que as lavades moito
porque non sodes uns porcos,

249
00:12:48,215 --> 00:12:50,445
pero lavádeas aínda máis.

250
00:12:50,445 --> 00:12:54,422
Creade rutinas no voso día a día
para lavar as mans.

251
00:12:54,422 --> 00:12:57,414
Lavade as mans cada vez que entredes
e saiades dun edificio.

252
00:12:57,414 --> 00:13:01,012
Lavade as mans cando vaiades
e volvades dunha cita.

253
00:13:01,012 --> 00:13:03,454
Facede de lavar as mans un ritual.

254
00:13:04,160 --> 00:13:06,014
Desinfectade os vosos teléfonos.

255
00:13:06,014 --> 00:13:09,819
Tocamos o teléfono coas mans sucias
todo o tempo.

256
00:13:09,819 --> 00:13:12,271
Xa sei que o levades ao baño con vós.

257
00:13:12,271 --> 00:13:14,446
(Gargalladas)

258
00:13:15,264 --> 00:13:20,314
Así que desinfectade os vosos teléfonos
e non os usedes tanto en público.

259
00:13:20,314 --> 00:13:23,459
Ao mellor podemos usar TikTok
e Instagram só na casa.

260
00:13:24,550 --> 00:13:25,857
Non toquedes a cara.

261
00:13:26,888 --> 00:13:28,538
Non focedes nos ollos.

262
00:13:28,538 --> 00:13:30,014
Non mordades as unllas.

263
00:13:30,014 --> 00:13:32,120
Non asoedes o nariz co dorso da man.

264
00:13:32,120 --> 00:13:34,191
Por favor, non o fagades, é noxento.

265
00:13:34,191 --> 00:13:36,090
(Gargalladas)

266
00:13:36,090 --> 00:13:37,669
Non levedes unha máscara.

267
00:13:38,158 --> 00:13:41,473
As máscaras son para xente enferma
e para persoal sanitario.

268
00:13:41,473 --> 00:13:45,409
Se estades enfermos, a máscara
retén toses e espirros

269
00:13:45,409 --> 00:13:47,590
e protexe á xente ao voso redor.

270
00:13:47,590 --> 00:13:49,433
E se sodes persoal sanitario,

271
00:13:49,433 --> 00:13:52,068
a máscara é unha ferramenta
entre as moitas outras

272
00:13:52,068 --> 00:13:53,949
do equipamento de protección individual

273
00:13:53,949 --> 00:13:56,810
que saberedes utilizar
para dar unha atención axeitada

274
00:13:56,810 --> 00:13:58,438
sen poñervos enfermos vós mesmos.

275
00:13:58,438 --> 00:14:01,472
Se sodes persoas sas normais
e poñedes unha máscara,

276
00:14:01,472 --> 00:14:03,727
só vos vai facer suar.

277
00:14:03,727 --> 00:14:04,893
(Gargalladas)

278
00:14:04,893 --> 00:14:07,314
Deixade as máscaras nas tendas

279
00:14:07,314 --> 00:14:10,077
para os médicos, as enfermeiras
e a xente enferma.

280
00:14:11,195 --> 00:14:13,686
Se pensades que tedes síntomas
da COVID-19,

281
00:14:13,686 --> 00:14:16,202
quedade na casa e chamade ao médico.

282
00:14:17,143 --> 00:14:22,571
Se vos diagnostican a COVID-19
lembrade que adoita ser lene.

283
00:14:22,571 --> 00:14:24,056
Se sodes fumadores,

284
00:14:24,056 --> 00:14:26,948
este é o mellor momento posible
para deixar de fumar.

285
00:14:27,679 --> 00:14:29,028
Quero dicir, se fumades,

286
00:14:29,028 --> 00:14:32,469
calquera momento é o mellor
para deixar de fumar,

287
00:14:32,469 --> 00:14:35,359
pero se sodes fumadores
e tedes medo da COVID-19,

288
00:14:35,359 --> 00:14:39,133
garántovos que deixar de fumar
é o mellor que podedes facer

289
00:14:39,133 --> 00:14:42,853
para vos protexer 
das peores consecuencias da COVID-19.

290
00:14:44,846 --> 00:14:47,345
A COVID-19 mete medo,

291
00:14:47,345 --> 00:14:51,548
nun momento en que practicamente
todas as noticias meten medo.

292
00:14:52,099 --> 00:14:57,093
E hai xeitos tan atractivos
como negativos para afrontalo:

293
00:14:57,093 --> 00:15:02,405
pánico, xenofobia,
agorafobia, autoritarismo,

294
00:15:02,405 --> 00:15:07,243
mentiras simplificadas que nos fan crer
que o odio, a ira e a soidade

295
00:15:07,243 --> 00:15:09,420
son a solución aos brotes.

296
00:15:09,420 --> 00:15:10,658
Pero non é así.

297
00:15:10,658 --> 00:15:12,784
Simplemente fannos estar menos preparados.

298
00:15:13,356 --> 00:15:17,566
Tamén hai outras opcións
tan aburridas como útiles

299
00:15:17,566 --> 00:15:20,302
que podemos usar fronte aos brotes,

300
00:15:20,302 --> 00:15:23,724
cousas como mellorar o sistema sanitario
aquí e en todo o mundo;

301
00:15:23,724 --> 00:15:26,943
investir en infraestruturas sanitarias
e no control de enfermidades

302
00:15:26,947 --> 00:15:29,302
para saber cando hai
enfermidades novas en camiño;

303
00:15:29,302 --> 00:15:32,268
construír sistemas sanitarios
por todo o mundo;

304
00:15:32,268 --> 00:15:36,863
reforzar as cadeas de subministración
para que estean listas para emerxencias;

305
00:15:36,863 --> 00:15:38,895
e mellorar a educación,

306
00:15:38,895 --> 00:15:43,524
para que poidamos falar de brotes
e de matemáticas de risco

307
00:15:43,524 --> 00:15:45,845
sen entrar nun pánico sen sentido.

308
00:15:46,790 --> 00:15:48,917
Témonos que guiar pola equidade,

309
00:15:48,917 --> 00:15:51,257
porque nesta situación, como noutras,

310
00:15:51,257 --> 00:15:54,514
a equidade é polo noso propio interese.

311
00:15:55,727 --> 00:15:58,429
Así que moitas grazas pola vosa atención,

312
00:15:58,429 --> 00:16:00,350
e espero ser a primeira en dicirvos:

313
00:16:00,350 --> 00:16:02,540
lavade as mans en canto saiades de aquí.

314
00:16:02,540 --> 00:16:04,873
(Gargalladas)
(Aplausos)