WEBVTT

00:00:10.724 --> 00:00:13.616
Veći deo šume živi u senci džinova

00:00:13.616 --> 00:00:15.757
koji čine najviše krošnje.

00:00:15.757 --> 00:00:17.526
To je najstarije drveće

00:00:17.526 --> 00:00:21.003
koje ima na stotine dece
i na hiljade unučadi.

00:00:21.003 --> 00:00:24.415
Posećuju svoje komšije,
deleći hranu, zalihe

00:00:24.415 --> 00:00:27.618
i mudrost stečenu
tokom svojih dugih života.

NOTE Paragraph

00:00:27.618 --> 00:00:30.094
Sve ovo postižu ukorenjeni u mestu,

00:00:30.094 --> 00:00:33.564
nesposobni da govore,
protegnu se ili da se kreću.

00:00:33.564 --> 00:00:37.132
Tajna njihovog uspeha
počiva ispod šumskog tla,

00:00:37.132 --> 00:00:41.214
gde ogromni sistemi korenja
podržavaju visoka stabla nad zemljom.

00:00:41.214 --> 00:00:45.779
U partnerstvu sa korenjem
su simbiotske gljive nazvane mikorize.

NOTE Paragraph

00:00:46.157 --> 00:00:49.965
Ove gljive imaju bezbroj
razgranatih hifa u vidu niti

00:00:49.965 --> 00:00:52.965
koje zajedno sačinjavaju miceliju.

00:00:52.965 --> 00:00:57.329
Micelije se prostiru duž znatno većeg
prostora od ovih sistema korenja

00:00:57.329 --> 00:01:00.505
i povezuju korenje različitog drveća.

00:01:00.505 --> 00:01:03.517
Ove veze obrazuju mikorizalne mreže.

00:01:03.517 --> 00:01:05.158
Putem mikorizalnih mreža,

00:01:05.158 --> 00:01:10.010
gljive mogu da prenose resurse
i signalne molekule između drveća.

NOTE Paragraph

00:01:10.838 --> 00:01:13.964
Znamo da najstarije drveće
ima najveće mikorizalne mreže

00:01:13.964 --> 00:01:16.056
sa najviše veza sa drugim drvećem,

00:01:16.056 --> 00:01:19.320
ali ove veze je izuzetno teško pratiti.

00:01:19.648 --> 00:01:23.782
Razlog tome je što postoji
oko stotinu vrsta mikorizalnih gljiva -

00:01:23.782 --> 00:01:28.482
a pojedinačno drvo može da bude u koloniji
sa desetinama različitih vrsta gljiva,

00:01:28.482 --> 00:01:31.675
od kojih svaka stvara veze
sa određenim skupom drugog drveća,

00:01:31.675 --> 00:01:36.101
a koji opet imaju sopstvene jedinstvene
skupove društava gljiva.

00:01:36.101 --> 00:01:39.293
Kako bismo imali uvid u to
kako materija kruži ovom mrežom,

00:01:39.293 --> 00:01:41.142
posmatrajmo izbliže šećer

00:01:41.142 --> 00:01:44.885
dok putuje od zrelog drveta
do komšijske mladice.

NOTE Paragraph

00:01:45.237 --> 00:01:47.518
Putovanje šećera započinje
visoko nad tlom,

00:01:47.518 --> 00:01:50.553
u lišću najvišeg drveća
iznad šumske kupole.

00:01:50.553 --> 00:01:55.513
Lišće koristi obilje sunca
kako bi proizvelo šećer putem fotosinteze.

00:01:55.513 --> 00:01:58.116
Ovo esencijalno gorivo
potom putuje kroz drvo

00:01:58.116 --> 00:02:00.749
do podnožja stabla
u vidu gustog biljnog soka.

NOTE Paragraph

00:02:00.749 --> 00:02:04.069
Odatle, šećer se spušta do korenja.

00:02:04.069 --> 00:02:06.947
Mikorizalne gljive pronalaze
vrhove korenja

00:02:06.947 --> 00:02:10.206
i opkoljavaju ga ili prodiru
kroz spoljne ćelije korenja,

00:02:10.206 --> 00:02:12.104
u zavisnosti od vrste gljive.

00:02:12.628 --> 00:02:17.518
Gljive ne mogu da proizvode šećer,
iako im je potreban baš kao i drveću.

00:02:17.518 --> 00:02:18.577
Mogu, pak,

00:02:18.577 --> 00:02:22.406
da sakupljaju hranljive materije iz tla
mnogo efikasnije od korenja drveća -

00:02:22.406 --> 00:02:25.595
i prebacuju te hranljive materije
u korenje drveća.

00:02:25.595 --> 00:02:26.571
Uglavnom,

00:02:26.571 --> 00:02:30.425
supstance teku s mesta gde ih ima više
do mesta gde su oskudnije,

00:02:30.425 --> 00:02:32.322
ili od izvora do ušća.

00:02:32.322 --> 00:02:36.354
To znači da šećeri putuju
od korenja drveća do hifa gljiva.

00:02:36.354 --> 00:02:38.040
Kada šećer dospe u gljive,

00:02:38.040 --> 00:02:41.439
putuje duž hifa kroz pore između ćelija

00:02:41.439 --> 00:02:44.522
ili kroz naročite šuplje
transporterske hife.

00:02:44.522 --> 00:02:46.592
Gljive apsorbuju deo šećera,

00:02:46.592 --> 00:02:50.113
ali ostatak putuje dalje i dolazi
do korenja susednog drveta,

00:02:50.113 --> 00:02:53.403
do mladice koja raste u senci
i ima manje šanse

00:02:53.403 --> 00:02:56.047
da stvara šećer fotosintezom.

NOTE Paragraph

00:02:56.047 --> 00:02:59.536
Međutim, zašto gljive prebacuju
materije od drveta do drveta?

00:02:59.536 --> 00:03:02.946
Radi se o jednoj od misterija
mikorizalnih mreža.

00:03:02.946 --> 00:03:07.255
Za gljivu ima smisla da razmenjuje
hranu i šećer iz tla sa drvetom -

00:03:07.255 --> 00:03:09.346
obe strane imaju korist.

00:03:09.346 --> 00:03:13.348
Gljive najverovatnije imaju manje očitu
korist od toga što su deo mreže

00:03:13.348 --> 00:03:17.758
između drveća, ali tačno kako
nije baš najjasnije.

00:03:17.761 --> 00:03:20.048
Možda gljive imaju koristi od veza

00:03:20.048 --> 00:03:22.458
sa raznim različitim drvećem koje postoji

00:03:22.458 --> 00:03:26.380
i pojačavaju svoje veze tako što
prebacuju molekule između drveća.

00:03:26.380 --> 00:03:29.312
Ili, pak, biljke umanjuju
svoj doprinos gljivama

00:03:29.312 --> 00:03:32.778
ako gljive ne olakšaju
razmene među drvećem.

NOTE Paragraph

00:03:32.778 --> 00:03:34.126
Šta god da je razlog,

00:03:34.126 --> 00:03:38.716
ove gljive prenose neverovatne količine
informacija među drvećem.

00:03:38.716 --> 00:03:42.964
Kroz mikorize, drveće zna
da li hrana ili molekuli signalizatori

00:03:42.964 --> 00:03:46.305
stižu od člana njihove
sopstvene vrste ili ne.

00:03:46.305 --> 00:03:49.592
Mogu čak da znaju kada informacija
stiže od bliskog rođaka,

00:03:49.592 --> 00:03:51.722
brata ili roditelja.

00:03:51.722 --> 00:03:54.977
Kroz svoje mreže gljiva,
drveće može i da deli informacije

00:03:54.977 --> 00:03:57.524
o događajima poput suše
ili o napadima insekata,

00:03:57.524 --> 00:04:00.957
navodeći tako svoje komšije
da pojačaju proizvodnju zaštitnih enzima

00:04:00.957 --> 00:04:02.999
u iščekivanju pretnji.

NOTE Paragraph

00:04:03.347 --> 00:04:08.037
Zdravlje šume počiva na ovim
zapetljanim komunikacijama i razmenama.

00:04:08.040 --> 00:04:10.809
Kada je sve tako duboko isprepletano,

00:04:10.809 --> 00:04:14.823
ono što utiče na jednu vrstu
mora da utiče i na druge.