WEBVTT

00:00:10.724 --> 00:00:13.616
بەشی زۆری دارستان لە ژێر
سێبەری زەبەلاحەکاندا دەژین

00:00:13.616 --> 00:00:15.757
کە دەبنە بڵندترین چادر.

00:00:15.757 --> 00:00:17.376
ئەوانە کۆنترین درەختەکانن،

00:00:17.376 --> 00:00:21.003
لەگەڵ سەدان منداڵ و 
هەزاران وەچە.

00:00:21.003 --> 00:00:24.325
لە دراوسێکانیان دەپرسنەوە، خۆراک
بەش دەکەن،یارمەتی یەکتریش دەدەن،

00:00:24.325 --> 00:00:27.468
و ژیری بەدەست دێت لەگەڵ درێژی ژیانیان.

00:00:27.468 --> 00:00:33.564
گشتیان لە شوێنێک ڕەگیان داکوتیووە، ناتوانن
قسە بکەن، دەستت ببەن بۆ شت، یان بجوڵێن.

00:00:33.564 --> 00:00:37.132
نهێنی سەرکەوتنیان لە ژیر زەمینی
دارستاندا دەدۆزرێتەوە،

00:00:37.132 --> 00:00:41.134
کە تێیدا چەندان ڕژێمی ڕەگی پشتگیری
لە قەدە تاوەرییەکان دەکەن.

00:00:41.134 --> 00:00:45.937
هاوڕێی ئەو ڕەگانە کەڕووە هاوگوزەرانەکانن
کە پییان دەگوترێت مایکۆڕایزا.

00:00:45.937 --> 00:00:49.965
‎ئەو کەڕووانە لقی بێژماریان ھەیە،
وەک دەزووی كەڕووی

00:00:49.965 --> 00:00:52.965
کە پێکەوە مایسیلیۆم پێک دەهێنن.

00:00:52.965 --> 00:00:57.329
مایسیلیۆم بە ناوچەیەکی بەرفراوانتردا 
بڵاودەبێتەوە وەک لە سیستەمی ڕەگی دارەکان

00:00:57.329 --> 00:01:00.425
و لقی دارە جیاوازەکان 
دەگەینن بە یەکتر.

00:01:00.425 --> 00:01:03.517
ئەو پەیواندیانە ڕایەڵەی 
مایکۆریزی فۆڕمەلە دەکەن.

00:01:03.517 --> 00:01:05.158
لە ڕێگەی ڕایەڵەکانی مایکۆریزی،

00:01:05.158 --> 00:01:10.648
کەڕووەکان سەرچاوەکان و گەردە ئاماژە
پێدەرەکان لە نێوان دارەکان داگوازنەوە.

00:01:10.648 --> 00:01:13.834
دەزانین کە کۆنترین دارەکان گەورەترین 
ڕایەڵەی مایکۆریزیان هەیە

00:01:13.834 --> 00:01:16.056
لەگەڵ زۆرترین پەیوەندی بە دارەکانی دیکەوە،

00:01:16.056 --> 00:01:19.438
بەڵام ئەو پەیوەندیانە زۆر 
ئاڵۆزن تاوەکو بتوانرێت شوێنیان بکەوین.

00:01:19.438 --> 00:01:23.782
ئەمەش لەبەرئەوەی بە سەدان جۆری
بوونەوەری کەڕووی مایکرۆیزی بوونیان هەیە-

00:01:23.782 --> 00:01:28.482
و ڕەنگە تاکە دارێک لەلایەن دەیان
جۆری جیاوازی کەڕووەوە داگیر کرابێت.

00:01:28.482 --> 00:01:31.675
هەر یەکەیان پەیوەندی بە کۆمەڵە
دارێکی جیاوازەوە دەبەستێت،

00:01:31.675 --> 00:01:36.101
کە بەمەش هەریەکێکیان کۆمەڵە
پەیوەندیەکی هاوبەش و جیاوازیان هەیە.

00:01:36.101 --> 00:01:39.293
بۆ ئەوەیە بزانیت کە چۆن ماددەکان
لە نێو ئەم ڕایەڵانە دەجوڵێن،

00:01:39.293 --> 00:01:41.142
با تیشک بخەینە سەر شەکرەکان،

00:01:41.142 --> 00:01:45.007
لەو کاتەی گەشت دەکەن لە دارێکی
پێگەیشتوەوە بۆ شەتڵێکی دراوسێ.

00:01:45.007 --> 00:01:47.518
گەشتی شەکرەکە دەست پێدەکات
لە سەروو زەویەکە،

00:01:47.518 --> 00:01:50.553
لە گەڵاکانی بەرزترین دارەکانی 
سەروو چادرەکەوە.

00:01:50.553 --> 00:01:55.433
گەڵاکان تیشکی بڵاوی خۆر بەکار دەهێنن تاکو
لە ڕێگەی ڕۆشنەپێکهاتن شەکری لێ دروست بکەن.

00:01:55.433 --> 00:01:58.016
دواتر ئەو سوتەمەنیە بنچینەییە بەناو
دارەکەدا دەڕوات

00:01:58.016 --> 00:02:00.749
تا بناغەی قەدەکە لە شلەیەکی ئەستوردا.

00:02:00.749 --> 00:02:04.069
لەوێشەوە، شەکرەکە بۆ ڕەگەکان دەڕوات.

00:02:04.069 --> 00:02:06.717
کەڕووە مایکۆرایزیەکان لە سەر 
لێواری رەگەکانن

00:02:06.717 --> 00:02:10.096
و چواردەوری دەگرن یاخود دەچنە ناوەوەی
خانە کۆتاییەکانی ڕەگ،

00:02:10.096 --> 00:02:12.628
ئەوە دەکەوێتە سەر جۆری کەڕووەکە.
کەڕووەکان

00:02:12.628 --> 00:02:17.468
ناتوانن شەکر دروست بکەن، هەرچەندە
وەک دارەکانی تر وەک وزە پێویستیانە.

00:02:17.468 --> 00:02:18.477
هەرچۆنێک بێ، دەتوانن،

00:02:18.477 --> 00:02:22.226
باشتر خۆراک لە خاکەکە کۆبکەنەوە 
وەک ئەو توانایەی دارەکان بۆ ئەوە هەیانە-

00:02:22.226 --> 00:02:25.765
و ئەو خۆراکانە بۆ ناوەوەی
ڕەگی دارەکان دەگوازنەوە.

00:02:25.765 --> 00:02:26.571
بەگشتی،

00:02:26.571 --> 00:02:30.425
ماددەکان زیاتر لەو شوێنانە دەگوێزرێنەوە
کە زۆرن وەک لەو شوێنانەی کە زۆر نین

00:02:30.425 --> 00:02:32.322
یان لە سەرچاوەکەوە بۆ چاڵاوەکە.

00:02:32.322 --> 00:02:36.234
واتای ئەوەیە کە شەکرەکان لە ڕەگەکانەوە
دەگوازرێنەوە بۆ دەزووە کەڕووەکان.

00:02:36.234 --> 00:02:38.040
هەر کە شەکرەکان دەچنە
ناو کەڕووەکانەوە،

00:02:38.040 --> 00:02:41.329
بەناو دەزووەکەروەکان گەشت
دەکەن بە نێوان خانەکاندا دەڕۆن

00:02:41.329 --> 00:02:44.412
یانیش بەناو دەزووەکەڕووەیەکی 
بەتاڵی گوێزەرەوە.

00:02:44.412 --> 00:02:46.592
کەڕووەکان هەندێک لە شەکرەکە هەڵدەمژن،
بەڵام

00:02:46.592 --> 00:02:50.113
هەندێکیان بەردەوام دەبن لە گەشتەکەو
دەچنە ناو ڕەگەکانی دارەکانی دراوسێوە،

00:02:50.113 --> 00:02:53.403
شەتڵێک کە گەشە دەکات
لە سێبەردا و هەلی کەمی هەیە

00:02:53.403 --> 00:02:56.047
ڕۆشنەپێکهاتن بکات بۆ بەدەست هێنانی شەکر.

00:02:56.047 --> 00:02:59.536
بەڵام بۆچی کەڕووەکان سەرچاوەکانی
لە دارێکەوە بۆ دارێکی دیکە دوگوازنەوە؟

00:02:59.536 --> 00:03:02.946
ئەمە یەکێکە لە نهێنییەکانی 
ڕایەڵەکانی مایکۆرایزا.

00:03:02.946 --> 00:03:07.255
ئەوە مانابەخشە کە کەڕوو ماددە خۆراکییەکانی
ناو خاک و شەکر ئاڵوگۆڕ پێبکات لەگەڵ دارێک—

00:03:07.255 --> 00:03:09.346
هەردوو لایەنەکە سوودیان پێ دەگات.

00:03:09.346 --> 00:03:13.348
لەوانەیە کەڕوو بە رێگەیەکی کمەتر ڕوون 
قازانج بکات لە بوون بە بەشێکی ڕایەڵەیەکی

00:03:13.348 --> 00:03:17.758
نێوان دارەکان، بەڵام بەتەواوی
ڕێگەکان ڕوون و ئاشکرا نین.

00:03:17.761 --> 00:03:20.048
ڕەنگە کەڕوو لە ڕێگەی پەیوەندییەکانیەوە

00:03:20.048 --> 00:03:22.458
سوودی پێبگات
لەگەڵ زۆر درەختی جیاواز،

00:03:22.458 --> 00:03:26.380
و بەهۆی گەردە گەشتیارەکان لە نیوان
دارەکان پەیوەندیاکانی فراوان دەکات.

00:03:26.380 --> 00:03:29.212
یان ڕووەکەکان کۆمەکیەکانیان
بۆ کەڕووەکان کەم بکەنەوە

00:03:29.212 --> 00:03:32.778
ئەگەر کەڕووەکان بە سانایی لە نێوان
درەختەکان ئاڵوگۆر کردنەکانیان نەکەن.

00:03:32.778 --> 00:03:34.126
هۆکارەکە هەرچیەک بێت،

00:03:34.126 --> 00:03:38.576
ئەو کەڕووانە ژمارەیەکی باوەڕ پێ نەکراو 
لە زانیاری لە نێوان درەختەکان دەگوازنەوە.

00:03:38.576 --> 00:03:42.964
لە ڕێگەی مایکۆڕایزاکانەوە، درەختەکان
دەتوانن بزانن کاتێک خۆراکەکان و گەردە

00:03:42.964 --> 00:03:46.305
ئاماژەپێدەرەکان لە ئەندامێکی
جۆرەکەیانەوە دێت یاخود نا.

00:03:46.305 --> 00:03:49.512
ئەوان تەنانەت دەتوانن بزانن کاتێک زانیاری 
لە خزمێکی نزیکیانەوە بێت

00:03:49.512 --> 00:03:51.722
وەکو خوشک و برا یاخود دایک و باوک.

00:03:51.722 --> 00:03:54.977
درەختەکان دەشتوانن زانیاری بدەن 
دەربارەی ڕووداوەکانی وەکو وشکەساڵی.

00:03:54.977 --> 00:03:57.524
یانیش هێرشی مێرووەکان لە ڕێگەی 
ڕایەڵە کەڕووییەکانیان،

00:03:57.524 --> 00:04:00.907
دەبنە هۆی ئەوەی درەختەکان بڕی
بەرهەمهێنانی ئەنزیمی پارێزگاری

00:04:00.907 --> 00:04:03.347
لە خۆپارێزیکردن بۆ هەر
هەڕەشەیەک زیاد بکەن.

00:04:03.347 --> 00:04:08.037
تەندرووستی دارستان دەکەوێتە سەر ئەم 
پەیوەندی و ئاڵوگۆرە ئاڵۆزانە.

00:04:08.040 --> 00:04:10.699
لەگەڵ یەکگیری و پەیوەندیە
قوڵەی نێوان هەمووشتەکان،

00:04:10.699 --> 00:04:14.949
چی دەبێتە کاریگەری خستنە سەر
بوونەوەرێک دەیکاتە سەر ئەوانی دیش.