در حاشیه صحرای بزرگ آفریقا، شهروندان از شهر تیمبوکتو گریختند و به بیابان رفتند. آنها صندوق‌ها را در شن‌های صحرا دفن کردند، در غارها پنهان کردند، و در اتاق‌های مخفی مهر و موم کردند. درون این صندوق‌ها گنجینه‌ای ارزشمندتر از طلا بود: کتاب‌های باستانی شهر. شهر تیمبوکتو در حدود سال ۱۱۰۰ میلادی در محل کنونی شهر مالی تأسیس شده است، و به عنوان یک مرکز تجاری قابل توجه آغاز به کار کرد. اما موقعیت بی‌نظیر آن خیلی زود تغییر کرد. تیمبوکتو تقاطع دو مسیر تجاری اساسی را مشخص کرد، مکانی که کاروان‌هایی که از طریق صحرا نمک می‌آوردند با تاجران طلا از داخل آفریقا دیدار می‌کردند. در اواخر دهه ۱۳۰۰، این راه‌های تجاری باعث ثروتمند شدن تیمبوکتو شد، و حکام این شهر، پادشاهان امپراتوری مالی، بناها و آکادمی‌هایی را بنا کردند که شاگردان را از مصر، اسپانیا و مراکش جذب می‌کرد. موقعیت اصلی شهر آن را به هدف جنگ سالاران و فاتحان تبدیل کرد. با افول امپراتوری مالی، یکی از قلمروهای آن، سنغای، شروع به قدرت گرفتن کرد. در سال ۱۴۶۸، پادشاه سنغای تیمبوکتو را فتح کرد، ساختمان‌ها را سوزاند و دانشمندان را به قتل رساند. اما به مرور زندگی فکری در شهر دوباره رونق گرفت. سلطنت دومین پادشاه امپراتوری سنغای، اَسکیا محمد توره، آغاز یک دوره طلایی در تیمبوکتو بود. او سیاست‌های قبلی خود را تغییر داد و یادگیری را تشویق کرد. حاکمان سنغای و بیشتر جمعیت تیمبوکتو مسلمان بودند، و دانشمندان تیمبوکتو در کنار مباحث سکولار مانند ریاضیات و فلسفه به مطالعه اسلام پرداختند. در کتابخانه‌های تیمبوکتو، بخش‌هایی از فلسفه یونان در کنار نوشته‌های مورخان، دانشمندان و شاعران محلی قرار داشت. برجسته‌ترین دانشمند شهر، احمد بابا، نظرات غالب را درباره موضوعات مختلف از سیگار کشیدن تا برده‌داری به چالش کشید. تجارت طلا و نمک، تحول شهر را به یک مرکز یادگیری تأمین کرده بود. اکنون، محصولات آن فرهنگ فکری به بیشترین کالای مورد جستجو تبدیل شد. کاتبان تیمبوکتو با کاغذ از ونیز دور و جوهر درخشان از گیاهان محلی و مواد معدنی متن‌هایی را به دو زبان عربی و محلی تولید می‌کردند. کتاب‌های تیمبوکتو که با خط نوشته شده و با طرح‌های پیچیده هندسی تزئین شده‌اند، در میان ثروتمندترین افراد جامعه مورد تقاضا قرار گرفتند. در سال ۱۵۹۱، هنگامی که پادشاه مراکش تیمبوکتو را تصرف کرد، عصر طلایی به طور ناگهانی پایان یافت. نیروهای مراکشی احمد بابا و دیگر دانشمندان برجسته را زندانی و کتابخانه‌های آن‌ها را مصادره کردند. در قرون بعدی، این شهر پیروزی‌های پی در پی را پشت سر گذاشت. در اواسط دهه ۱۸۰۰، جهادگران صوفی تیمبوکتو را اشغال کردند و بسیاری از نسخه‌های خطی غیر مذهبی را نابود کردند. در سال ۱۸۹۴، نیروهای استعماری فرانسه کنترل شهر را به دست گرفتند، حتی نسخه‌های خطی بیشتری را سرقت کردند و آن‌ها را به اروپا فرستادند. فرانسه به زبان رسمی آموزش داده شده در مدارس تبدیل شد، و نسل‌های جدید در تیمبوکتو نمی‌توانستند نسخه‌های خطی عربی باقی مانده را بخوانند. در این میان، سنت ادبی تیمبوکتو از بین نرفت - خود را پنهان کرد. برخی از خانواده‌ها کتابخانه‌های مخفی در خانه‌های خود می‌ساختند، یا کتاب‌ها را در باغ‌های خود دفن می‌کردند. دیگران آن‌ها را در غارهای متروک یا گودال‌های صحرا دفع کردند. نسخه‌های خطی گرانبهای تیمبوکتو در روستاهای سراسر اطراف پخش شد، جایی که شهروندان عادی صدها سال از آنها محافظت می‌کردند. از آنجا که بیابان زدایی و جنگ منطقه را فقیر کره بود، خانواده‌ها از کتاب‌های باستانی حفاطت می‌کردند حتی وقتی با فقر ناامیدانه و گرسنگی شدید روبرو بودند. امروز نیز مبارزه برای محافظت از کتاب‌ها ادامه دارد. از دهه ۱۹۸۰ تا اوایل دهه ۲۰۰۰، عبدالقادر حیدر، دانشمند تیمبوكتو، با زحمت تمام نسخه‌های خطی مخفی را از سراسر شمال مالی بازیابی كرده و به تیمبوكتو برگرداند. اما در سال ۲۰۱۲، جنگ داخلی در مالی بار دیگر نسخه‌های خطی را تهدید کرد نوشته‌هایی که بیشتر آنها به نزدیکی باماکو منتقل شدند. آینده آن‌ها همچنان نامشخص است، زیرا با تهدیدات انسانی و زیست محیطی روبرو هستند. این کتاب‌ها بهترین - و غالباً تنها - منابع ما در مورد تاریخِ قبل از استعمار منطقه هستند. بسیاری از آن‌ها هرگز توسط دانشمندان مدرن خوانده نشده است، و هنوز هم بیشتر آن‌ها در بیابان گمشده‌ یا پنهان مانده‌اند. در تلاش برای محافظت از آن‌ها، تاریخچه‌ای است که آن‌ها در بر دارند - و تلاش‌های نسل‌های بی‌شماری برای محافظت از زیان دیدن این تاریخ.