WEBVTT 00:00:01.940 --> 00:00:05.190 Deməli, biz artıq ağciyərlər və toxumalar haqqında, həmçinin 00:00:05.190 --> 00:00:08.430 molekulların bu ikisi arasında mübadiləsi zamanı 00:00:08.430 --> 00:00:12.280 yaranan maraqlı münasibətdən 00:00:12.280 --> 00:00:13.010 danışmışıq. 00:00:13.010 --> 00:00:16.079 Ağciyərlər, təbii ki, oksigeni 00:00:16.079 --> 00:00:17.800 toxumalara çatdırmağa çalışırlar. 00:00:17.800 --> 00:00:19.780 Toxumalar da ən itkisiz halda karbon 00:00:19.780 --> 00:00:23.200 dioksidi geri qaytarmağa çalışırlar. 00:00:23.200 --> 00:00:25.505 Yəni, bunlar bu ikisi arasında baş verən 00:00:25.505 --> 00:00:27.080 mühüm hadisələrdir. 00:00:27.080 --> 00:00:29.080 Xatırladım ki, oksigenin daşınmasının 00:00:29.080 --> 00:00:31.060 iki əsas yolu olduğunu demişdik. 00:00:31.060 --> 00:00:35.590 Bunlardan ilki və ən asanı, qanın özündə 00:00:35.590 --> 00:00:38.240 həll olmuş oksigendir. 00:00:38.240 --> 00:00:39.580 Amma bu, əsas yol deyil. 00:00:39.580 --> 00:00:43.130 Əsas yol oksigenin hemoqlobinlə birləşməsidir. 00:00:43.130 --> 00:00:45.750 Əslində, bunu HbO2 adlandırırıq. 00:00:45.750 --> 00:00:49.630 Bu molekulun adı oksihemoqlobindir. 00:00:49.630 --> 00:00:52.400 Deməli, oksigenin böyük bir hissəsi toxumalara 00:00:52.400 --> 00:00:55.130 bu formada daşınacaq. 00:00:55.130 --> 00:00:57.730 Digər tərəfdə isə toxumalardan ağciyərə qayıdan 00:00:57.730 --> 00:01:00.597 həll olmuş karbon dioksidiniz var. 00:01:00.597 --> 00:01:02.680 Çox kiçik miqdarda karbon dioksid, əslində, 00:01:02.680 --> 00:01:05.430 plazma daxilində daşınır. 00:01:05.430 --> 00:01:08.650 Amma karbon dioksidin əksəriyyəti bu cür daşınmır. 00:01:08.650 --> 00:01:12.260 Karbon dioksidin daha əlverişli geriyə daşınma yolları, 00:01:12.260 --> 00:01:15.760 xatırladım ki, bizim burada protonlu hemoqlobinimiz var. 00:01:15.760 --> 00:01:17.490 Yadda saxlayın ki, hemoqlobinlə 00:01:17.490 --> 00:01:19.190 birləşmiş proton var deyiriksə, 00:01:19.190 --> 00:01:22.970 əslində, plazmada üzən müəyyən miqdar bikarbonat da var. 00:01:22.970 --> 00:01:25.640 Bu hal ona görə səmərəlidir ki, proton və bikarbonat 00:01:25.640 --> 00:01:29.640 ağciyərlərə geri qayıtdıqda təkrar qarşılaşırlar. 00:01:29.640 --> 00:01:32.840 Onlar CO2 ilə su əmələ gətirirlər. 00:01:32.840 --> 00:01:35.430 Bu da ona görə baş verir ki, qırmızı qan hüceyrələrində 00:01:35.430 --> 00:01:38.530 karbonik anhidraza adlı ferment yerləşir. 00:01:38.530 --> 00:01:41.692 Belə çıxır ki, bura karbon dioksidin geri qayıtdığı yerdir. 00:01:41.692 --> 00:01:43.150 Əlbəttə, üçüncü yol da var. 00:01:43.150 --> 00:01:44.960 Yadda saxlayın ki, həmçinin müəyyən 00:01:44.960 --> 00:01:49.320 miqdar birbaşa hemoqlobinə birləşən karbon dioksid də var. 00:01:49.320 --> 00:01:52.970 Bu proses zamanı o, bir az proton da əmələ gətirir. 00:01:52.970 --> 00:01:56.190 Bu proton da gedib bu işi görə bilir. 00:01:56.190 --> 00:01:58.400 Həmçinin, o da hemoqlobinə birləşə bilir. 00:01:58.400 --> 00:02:01.780 Deməli, burada bir növ qarşılıqlı əlaqə mövcuddur. 00:02:01.780 --> 00:02:04.390 Amma sizin diqqət yetirməyinizi istədiyim əsas məqam 00:02:04.390 --> 00:02:08.560 hemoqlobinin oksigen birləşdirə bilməsidir. 00:02:08.560 --> 00:02:11.390 Bu tərəfdə isə hemoqlobinin proton 00:02:11.390 --> 00:02:13.800 birləşdirə bilməsidir. 00:02:13.800 --> 00:02:15.380 İndi isə, maraqlısı odur ki, 00:02:15.380 --> 00:02:16.796 burada kiçik bir yarış, 00:02:16.796 --> 00:02:18.800 bir növ oyun baş verir. 00:02:18.800 --> 00:02:20.710 Çünki bir tərəfdə oksigen birləşdirən 00:02:20.710 --> 00:02:24.320 hemoqlobininiz var. 00:02:24.320 --> 00:02:26.900 İcazə verin, iki dəfə çəkim. 00:02:26.900 --> 00:02:29.800 Tutaq ki, bu yuxarıdakı, protonla əlaqəyə girir. 00:02:29.800 --> 00:02:34.540 Bu proton hemoqlobini oğurlamağa çalışacaq. 00:02:34.540 --> 00:02:36.830 Deməli, hemoqlobin uğrunda kiçik bir yarış gedir 00:02:36.830 --> 00:02:40.100 və burada oksigen kənarda tək başına qalır. 00:02:40.100 --> 00:02:43.300 Dedik ki, karbon dioksid də həmin şeyi edir. 00:02:43.300 --> 00:02:46.630 İndi isə, bizim karbon dioksidlə birləşmiş hemoqlobinimiz var. 00:02:46.630 --> 00:02:49.240 O, bu proses zamanı proton əmələ gətirir. 00:02:49.240 --> 00:02:52.330 Amma yenə də, oksigen kənarda tək başına qalır. 00:02:52.330 --> 00:02:54.700 Deməli, bu, yaxınlıqda yetərli oksigeniniz 00:02:54.700 --> 00:02:58.010 olmağından, əgər baş verən əsas hadisələrdən biri budursa, 00:02:58.010 --> 00:03:01.210 ya da böyük miqdarda bu məhsullara - proton ya da 00:03:01.210 --> 00:03:03.760 karbon dioksidə malik olmağınızdan asılıdır. 00:03:03.760 --> 00:03:07.050 Sizin toxumanızda üzənlərdən hansının miqdarının 00:03:07.050 --> 00:03:10.200 çox olması reaksiyanın hansı istiqamətdə 00:03:10.200 --> 00:03:11.776 gedəcəyini müəyyən edəcək. 00:03:11.776 --> 00:03:13.400 Belə ki, bu məlumatı yadda 00:03:13.400 --> 00:03:15.380 saxlayıb geriyə bir addım ataraq deyə 00:03:15.380 --> 00:03:20.045 bilərəm ki, məncə, karbon dioksid və protonlar oksigenə təsir edir. 00:03:20.045 --> 00:03:22.420 Deyə bilərəm ki, bu ikisi - karbon dioksid və 00:03:22.420 --> 00:03:25.440 protonlar, əslində, hemoqlobinin oksigenə qarşı 00:03:25.440 --> 00:03:36.180 meylinə, ya da hemoqlobinin oksigen birləşdirmək 00:03:36.180 --> 00:03:41.620 istəyinə təsir göstərirlər. 00:03:41.620 --> 00:03:43.880 Bu, bu cür rəqabətə baxaraq 00:03:43.880 --> 00:03:46.430 deyə biləcəyiniz müddəadır. 00:03:46.430 --> 00:03:48.250 Sizin hansı perspektivə üstünlük 00:03:48.250 --> 00:03:52.420 verdiyinizdən asılı olaraq, başqa bir nəfər də gəlib deyə bilər ki, 00:03:52.420 --> 00:03:54.880 mənim fikrimcə oksigen təsir göstərir. 00:03:54.880 --> 00:03:57.450 Deyə bilərsiniz ki, bəlkə də, oksigen hemoqlobinin 00:03:57.450 --> 00:04:03.530 karbon dioksid və protona olan, hemoqlobinin 00:04:03.530 --> 00:04:09.700 CO2-yə və protonlara olan meylinə təsir edir. 00:04:09.700 --> 00:04:13.110 Yəni, buna hər iki perspektivdən yanaşa bilərsiniz. 00:04:13.110 --> 00:04:15.230 Mənim nəzərinizə çatdırmaq istədiyim odur ki, 00:04:15.230 --> 00:04:17.426 bu fikirlərin hər ikisi düzgündür 00:04:17.426 --> 00:04:19.300 və biz çox zaman düşünürük ki, bu 00:04:19.300 --> 00:04:21.350 eyni şeyi iki dəfə təkrarlamaqdır. 00:04:21.350 --> 00:04:23.650 Amma bunlar, əslində, iki fərqli təsir mexanizmidir 00:04:23.650 --> 00:04:25.200 və iki müxtəlif adı var. 00:04:25.200 --> 00:04:29.650 Belə ki, birincisi, karbon dioksid və protonlarla bağlı olan təsir 00:04:29.650 --> 00:04:32.840 mexanizmi Bor effekti adlanır. 00:04:32.840 --> 00:04:36.230 Bu sözü ya da təsviri daha əvvəl eşitmiş ola bilərsiniz. 00:04:36.230 --> 00:04:38.020 Bu Bor effektidir. 00:04:38.020 --> 00:04:41.170 Digəri, başqa perspektivdən - oksigenin 00:04:41.170 --> 00:04:43.210 perspektivindən yanaşdığımız isə 00:04:43.210 --> 00:04:45.430 Haldan effekti adlanır. 00:04:45.430 --> 00:04:48.480 Adı sadəcə olaraq belədir, Haldan effekti. 00:04:48.480 --> 00:04:50.770 Bəs bu Bor effekti və Haldan effekti nədir? 00:04:50.770 --> 00:04:53.660 Müxtəlif molekulların oksigen uğrunda rəqabət apardığını 00:04:53.660 --> 00:04:54.744 deməkdən başqa. 00:04:54.744 --> 00:04:57.160 İcazə verin, lövhəni biraz yuxarı qaldırım. 00:04:57.160 --> 00:04:59.460 Görək bunun diaqramını çəkə bilərəmmi. 00:04:59.460 --> 00:05:01.770 Çünki düşünürəm ki, bəzən diaqramın belə şeyləri 00:05:01.770 --> 00:05:03.530 başa salmaqda çox köməyi dəyə bilər. 00:05:03.530 --> 00:05:05.770 Baxaq bacara biləcəyəmmi. 00:05:05.770 --> 00:05:09.150 Gəlin, kiçik bir sxemdən istifadə edək və Bor effektini sxemlə izah edib - 00:05:09.150 --> 00:05:10.710 edə bilməyəcəyimizi yoxlayaq. 00:05:10.710 --> 00:05:13.010 Deməli, bu oksigenin parsial təzyiqi, 00:05:13.010 --> 00:05:15.710 nə qədərinin plazmada həll olduğudur. 00:05:15.710 --> 00:05:18.610 Bu isə oksigenin tutumudur, yəni 00:05:18.610 --> 00:05:21.076 qanda olan oksigenin ümumi miqdarı. 00:05:21.076 --> 00:05:22.700 Bu, əlbəttə ki, hemoqlobinlə 00:05:22.700 --> 00:05:26.950 birləşmiş oksigeni də nəzərə alır. 00:05:26.950 --> 00:05:30.690 Mən yavaş-yavaş oksigenin parsial təzyiqini artırdıqca 00:05:30.690 --> 00:05:33.750 əvvəlcə çoxunun hemoqlobinə birləşmədiyinə 00:05:33.750 --> 00:05:36.630 diqqət yetirin. 00:05:36.630 --> 00:05:39.170 Amma vaxt keçdikcə, bir neçə molekul birləşir 00:05:39.170 --> 00:05:40.830 və qarşınıza kooperativlik çıxır. 00:05:40.830 --> 00:05:44.170 Bucaq əmsalı yavaş-yavaş artmağa başlayır 00:05:44.170 --> 00:05:45.840 və daha dik hal alır. 00:05:45.840 --> 00:05:47.680 Bütün bunlar kooperativliyə görədir. 00:05:47.680 --> 00:05:51.550 Oksigen başqa oksigen molekullarının birləşdiyi yerə birləşməyi xoşlayır. 00:05:51.550 --> 00:05:54.490 Daha sonra isə sabit hal alacaq. 00:05:54.490 --> 00:05:56.460 Sabit hal alacaq, çünki oksigen 00:05:56.460 --> 00:05:58.170 doymuş hala keçir. 00:05:58.170 --> 00:06:00.280 Yəni, artıq yetəri qədər boş yer yoxdur. 00:06:00.280 --> 00:06:03.500 Deməli, hemoqlobində hələ də qalmış boş yerləri 00:06:03.500 --> 00:06:06.910 tapmaq üçün plazmada həll olmuş çoxlu 00:06:06.910 --> 00:06:09.040 oksigenə ehtiyacınız var. 00:06:09.040 --> 00:06:10.590 Tutaq ki, iki yer seçmişik. 00:06:10.590 --> 00:06:12.680 Birinci yer, qanda yüksək miqdarda 00:06:12.680 --> 00:06:16.150 həll olmuş oksigendir. 00:06:16.150 --> 00:06:17.735 Bu da deyək ki, qanda aşağı 00:06:17.735 --> 00:06:19.110 miqdarda həll olmuş oksigendir. 00:06:19.110 --> 00:06:20.901 Bunları istədiyim kimi seçirəm. 00:06:20.901 --> 00:06:23.300 Ölçü vahidləri haqqında da narahat olmayın. 00:06:23.300 --> 00:06:25.300 Əgər bədənin hansı hissəsində oksigen 00:06:25.300 --> 00:06:27.055 miqdarının çox olduğunu fikirləşsəniz 00:06:27.055 --> 00:06:28.430 yəqin ki, ağlınıza ilk olaraq, 00:06:28.430 --> 00:06:31.260 qanda həll olmuş çoxlu oksigenə malik olan ağciyərlər gələr. 00:06:31.260 --> 00:06:35.290 Az miqdarda oksigenin olduğu yerə isə çoxlu CO2 olan, amma qanda həll olmuş 00:06:35.290 --> 00:06:39.080 yetərli oksigen olmayan bud əzələsini misal göstərə bilərik. 00:06:39.080 --> 00:06:41.240 Deməli, bunlar bədənimizin iki hissəsidir 00:06:41.240 --> 00:06:42.570 və bunu görə bilirsiniz. 00:06:42.570 --> 00:06:45.340 İndi isə, mən bu qrafikə baxaraq bud əzələsinə nə 00:06:45.340 --> 00:06:49.166 qədər oksigen çatdırıldığını öyrənmək istəyirəm, 00:06:49.166 --> 00:06:50.540 əslində, bu çox asandır. 00:06:50.540 --> 00:06:54.870 Ağciyərlərdə ya da ağciyərlərdən çıxan damarlarda nə qədər oksigenin olduğunu, 00:06:54.870 --> 00:06:57.420 deyə bilərəm. 00:06:57.420 --> 00:06:59.130 Ağciyərlərdən çıxan damarlardakı 00:06:59.130 --> 00:07:01.120 qanda bu qədər oksigen var 00:07:01.120 --> 00:07:03.830 və buddan ayrılan damarlarda bu qədər 00:07:03.830 --> 00:07:05.950 oksigen var. 00:07:05.950 --> 00:07:11.710 Oksigen bu iki nöqtə arasında olduqda çatdırılan oksigenin miqdarı 00:07:11.710 --> 00:07:14.754 bu iki nöqtənin fərqinə bərabərdir. 00:07:14.754 --> 00:07:17.170 Yəni, hər hansı bir toxumaya nə qədər oksigenin 00:07:17.170 --> 00:07:22.000 çatdırıldığını öyrənmək istəsəniz, bu iki qiymətin fərqini tapmalısınız. 00:07:22.000 --> 00:07:23.650 Xülasə, bu oksigen çatdırılmasıdır. 00:07:23.650 --> 00:07:26.400 Əgər oksigen çatdırılmasını artırmaq istəyirsinizsə, 00:07:26.400 --> 00:07:29.220 bura baxaraq maraqlı bir hal görə bilərsiniz. 00:07:29.220 --> 00:07:31.320 Tutaq ki, hər hansısa bir səbəbdən bunu 00:07:31.320 --> 00:07:35.600 artırmaq, daha səmərəli etmək istəsəniz, tək yolunuz 00:07:35.600 --> 00:07:37.590 budun daha hipoksik hal almasına 00:07:37.590 --> 00:07:41.510 səbəb olmaqdır. 00:07:41.510 --> 00:07:43.580 Burada sola doğru irəlilədikcə, o daha 00:07:43.580 --> 00:07:47.600 hipoksik hal alır, başqa sözlə, daha az oksigenə malik olur. 00:07:47.600 --> 00:07:52.010 Yəni, əgər daha hipoksik vəziyyətə düşsəniz, 00:07:52.010 --> 00:07:56.700 buradakı nöqtəniz daha aşağı düşər, təxminən belə bir nöqtə olar. 00:07:56.700 --> 00:07:59.650 Bu da daha çox oksigen çatdırılmasına səbəb olar. 00:07:59.650 --> 00:08:00.820 Amma bu ideal hal deyil. 00:08:00.820 --> 00:08:03.410 Budlarınızın hipoksik olmasını istəməzdiniz. 00:08:03.410 --> 00:08:05.980 Bu sızıltı və ağrıya səbəb olardı. 00:08:05.980 --> 00:08:09.760 Belə ki, oksigen çatdırılmasını artırmağın hipoksik toxuma, ya da oksigen 00:08:09.760 --> 00:08:13.050 çatışmayan toxumaya ehtiyac olmadığı 00:08:13.050 --> 00:08:15.560 başqa yolu da var. 00:08:15.560 --> 00:08:17.650 Bor effekti elə burada işə başlayır. 00:08:17.650 --> 00:08:19.200 Xatırladım ki, CO2 və 00:08:19.200 --> 00:08:23.500 və protonların, hemoqlobinin oksigenə olan meylinə 00:08:23.500 --> 00:08:25.470 təsirinin Bor effekti olduğunu demişdik. 00:08:25.470 --> 00:08:28.600 Gəlin belə bir situasiya düşünək. 00:08:28.600 --> 00:08:30.049 Yaşıl rəngdən istifadə edəcəm. 00:08:30.049 --> 00:08:32.590 Böyük miqdarda karbon dioksid və protonların olduğu 00:08:32.590 --> 00:08:34.590 bu situasiyada Bor effekti bizə deyir ki, 00:08:34.590 --> 00:08:37.620 oksigenin hemoqlobinə birləşməyi çətin olacaq. 00:08:37.620 --> 00:08:40.220 Yəni, mən başqa bir əyri də çəksəydim, hemoqlobinə 00:08:40.220 --> 00:08:43.940 daha az oksigen birləşdiyinə görə 00:08:43.940 --> 00:08:46.590 əyri daha kiçik olacaq. 00:08:46.590 --> 00:08:49.760 Vaxt keçdikcə, oksigen konsentrasiyası yetəri qədər artdıqda 00:08:49.760 --> 00:08:53.070 yuxarı qalxmağa başlayacaq. 00:08:53.070 --> 00:08:55.040 Sonda hemoqlobinlə birləşir. 00:08:55.040 --> 00:08:56.960 Yəni, karbon dioksid və protonların 00:08:56.960 --> 00:08:59.780 iştirakında heç vaxt hemoqlobinlə birləşməyəcək demək olmaz. 00:08:59.780 --> 00:09:01.770 Sadəcə daha çox vaxt alır. 00:09:01.770 --> 00:09:05.355 Beləcə, qrafikin əyrisi tamamilə dəyişir. 00:09:05.355 --> 00:09:09.340 CO2-nin və protonların yüksək miqdarı 00:09:09.340 --> 00:09:11.620 ağciyərlərə çox da təsir etmir. 00:09:11.620 --> 00:09:14.540 Ağciyərlər düşünürlər ki, bunun bizə dəxli yoxdur. 00:09:14.540 --> 00:09:16.450 Çünki, bu şərait bizdə yoxdur. 00:09:16.450 --> 00:09:18.890 Amma buda bu hal təsir edir, 00:09:18.890 --> 00:09:20.960 çünki budda yüksək miqdarda CO2 00:09:20.960 --> 00:09:23.050 və protonlar var. 00:09:23.050 --> 00:09:26.170 Xatırladım ki, yüksək miqdarda proton olması aşağı pH-ı bildirir. 00:09:26.170 --> 00:09:29.420 Yəni hər iki halda düşünə bilərsiniz. 00:09:29.420 --> 00:09:33.190 Belə ki, budda fərqli bir nöqtə əldə edəcəksiniz. 00:09:33.190 --> 00:09:36.720 Bu nöqtə mavi əyridə yox, yaşıl əyridə olacaq. 00:09:36.720 --> 00:09:40.310 Yəni, onu eyni O2 səviyyəsində, 00:09:40.310 --> 00:09:42.230 aşağıda çəkə bilərik. 00:09:42.230 --> 00:09:45.750 Bəs buddan ayrılan O2-nin həcmi nə qədərdir? 00:09:45.750 --> 00:09:47.960 Sözün düzünü desəm, əslində 00:09:47.960 --> 00:09:50.530 buralarda olardı. 00:09:50.530 --> 00:09:52.420 Əsl miqdarı bu qədərdir. 00:09:52.420 --> 00:09:56.290 Yəni, O2 çatdırılması daha təqdirəlayiqdir. 00:09:56.290 --> 00:09:57.360 Buna bir baxın. 00:09:57.360 --> 00:10:01.127 Deməli, O2 çatdırılması Bor effektinə görə artır. 00:10:01.127 --> 00:10:03.460 Əgər siz nə qədər artdığını bilmək istəsəniz, sizə 00:10:03.460 --> 00:10:04.410 göstərə də bilərəm. 00:10:04.410 --> 00:10:08.830 Buradan aşağıya - buraya qədər olan miqdar deyərdim. 00:10:08.830 --> 00:10:11.820 Sözün əsl mənasında, yaşıl və mavi şaquli xətlər 00:10:11.820 --> 00:10:13.040 arasındakı məsafə. 00:10:13.040 --> 00:10:17.650 Belə çıxır ki, bu Bor effektinin təsiri ilə çatdırılan 00:10:17.650 --> 00:10:19.050 əlavə oksigendir. 00:10:19.050 --> 00:10:22.670 Yəni Bor effekti oksigenin bizim toxumalarımıza 00:10:22.670 --> 00:10:25.710 daşınmasına bu qədər kömək edir. 00:10:25.710 --> 00:10:28.710 Gəlin, yenə eyni şeyi edək, amma bu dəfə Haldan effekti üçün. 00:10:28.710 --> 00:10:31.120 Bunun üçün bəzi şeyləri dəyişməliyik. 00:10:31.120 --> 00:10:34.050 Beləliklə, vahidlərimiz və oxlarımız fərqli olacaq. 00:10:34.050 --> 00:10:37.770 Karbon dioksidimizin miqdarı burada olacaq 00:10:37.770 --> 00:10:41.490 və burada, qandakı karbon dioksid tutumunu nəzərdən keçirəciyik. 00:10:41.490 --> 00:10:43.880 Gəlin, bu haqda diqqətlə fikirləşək. 00:10:43.880 --> 00:10:45.930 Əvvəlcə karbon dioksid miqdarını 00:10:45.930 --> 00:10:48.670 yavaş amma sabit şəkildə artıraraq başlayaq 00:10:48.670 --> 00:10:50.830 və baxın tutum necə yuxarı qalxır. 00:10:50.830 --> 00:10:53.600 Burada karbon dioksidin miqdarı artdıqca, 00:10:53.600 --> 00:10:56.529 tutum düz xətt halında yuxarı qalxır. 00:10:56.529 --> 00:10:58.070 Bizim oksigenizimdə alınan S 00:10:58.070 --> 00:10:59.960 formasını ona görə almır ki, 00:10:59.960 --> 00:11:03.220 hemoqlobinlə birləşərkən kooperativlik yoxur. 00:11:03.220 --> 00:11:05.710 Düz yuxarı qalxır. 00:11:05.710 --> 00:11:07.400 Yəni, bu kifayət qədər asandır. 00:11:07.400 --> 00:11:10.010 Gəlin, indi də bayaqki kimi iki nöqtə götürək. 00:11:10.010 --> 00:11:11.840 Yuxarıda bir nöqtə götürək. 00:11:11.840 --> 00:11:15.040 Bu qandakı CO2-nin yüksək miqdarı olacaq. 00:11:15.040 --> 00:11:18.220 Bu isə CO2-nin qandakı aşağı miqdarı olacaq. 00:11:18.220 --> 00:11:20.540 Tutaq ki, aşağı miqdarı buradadır, 00:11:20.540 --> 00:11:22.630 bəs toxumanın harasında? 00:11:22.630 --> 00:11:25.780 Belə ki, aşağı miqdar CO2, adından da göründüyü kimi, 00:11:25.780 --> 00:11:28.500 orada CO2 miqdarı az olduğuna görə ağciyərlərdə olacaq. 00:11:28.500 --> 00:11:31.750 Amma yüksək miqdar CO2, böyük ehtimalla, 00:11:31.750 --> 00:11:35.080 budda olacaq, çünki budlar kiçik CO2 zavodlarına bənzəyirlər. 00:11:35.080 --> 00:11:38.330 Deməli, bud yüksək miqdarda CO2-yə, ağciyərlər isə aşağı miqdara 00:11:38.330 --> 00:11:39.080 malikdir. 00:11:39.080 --> 00:11:42.850 Əgər mən çatdırılan CO2 miqdarına baxmaq istəsəm, bunu yenə həmin 00:11:42.850 --> 00:11:43.850 formada edirik. 00:11:43.850 --> 00:11:47.340 Deyirik ki, hə, bud yüksək miqdara malikdir 00:11:47.340 --> 00:11:50.990 və yadda saxlayın ki, bu qandakı CO2-nin miqdarıdır. 00:11:50.990 --> 00:11:53.120 Bu da ağciyərlərə çatanda qandakı 00:11:53.120 --> 00:11:54.780 CO2-nin miqdarıdır. 00:11:54.780 --> 00:11:59.270 Deməli, buddan ağciyərlərə çatdırılan CO2-nin 00:11:59.270 --> 00:12:01.860 miqdarı aralarındakı fərqdir 00:12:01.860 --> 00:12:04.250 və bu bizim çatdırılan 00:12:04.250 --> 00:12:05.670 CO2-mizin miqdarıdır. 00:12:05.670 --> 00:12:10.560 Deməli, O2 çatdırılması olduğu kimi, bu qədər də CO2 tədarükümüz var. 00:12:10.560 --> 00:12:12.640 İndi, gəlin Haldan effektini təkrarlayaq 00:12:12.640 --> 00:12:16.390 və baxaq, başqa nə əlavə edə bilərik. 00:12:16.390 --> 00:12:20.670 Yüksək miqdarda oksigen iştirakında nə baş verəcək? 00:12:20.670 --> 00:12:23.270 Əgər yaxınlıqda yüksək miqdarda oksigen varsa, 00:12:23.270 --> 00:12:26.650 o, hemoqlobinin karbon dioksid və protona olan 00:12:26.650 --> 00:12:28.960 meylini dəyişdirəcək. 00:12:28.960 --> 00:12:34.500 Yəni, hemoqlobinə birbaşa olaraq daha az karbon dioksid və 00:12:34.500 --> 00:12:36.809 proton birləşməyinə səbəb olacaq. 00:12:36.809 --> 00:12:38.850 Bu da o deməkdir ki, qandakı həll olmuş 00:12:38.850 --> 00:12:44.410 CO2-nin istənilən miqdarında daha az CO2 tutumu müşahidə olunacaq. 00:12:44.410 --> 00:12:47.180 Belə ki, qrafik hələ də düz xəttdir, amma 00:12:47.180 --> 00:12:50.240 fikir versəniz, əslində bucaq əmsalı aşağıya doğrudur. 00:12:50.240 --> 00:12:52.820 Bəs bu hara uyğundur? 00:12:52.820 --> 00:12:54.250 Harada çoxlu oksigeniniz var? 00:12:54.250 --> 00:12:56.900 Bu, əslində buda uyğun gəlmir, çünki 00:12:56.900 --> 00:12:59.370 budda yetərli qədər oksigen yoxdur. 00:12:59.370 --> 00:13:01.990 Amma ağciyərlərə uyğun gəlir. 00:13:01.990 --> 00:13:03.950 Ora çox uyğun gəlir. 00:13:03.950 --> 00:13:07.640 İndi siz deyə bilərsiniz ki, gəlin nə baş verdiyini görək. 00:13:07.640 --> 00:13:10.970 Sizin indi yüksək miqdarda O2-niz varsa, 00:13:10.970 --> 00:13:12.140 nə qədər CO2 çatdırılır? 00:13:12.140 --> 00:13:14.160 Artıq siz bunu görə bilirsiniz. 00:13:14.160 --> 00:13:17.260 Daha çox olacaq, çünki bu qədəriniz var. 00:13:17.260 --> 00:13:21.290 Bütün bura qədəriniz var. 00:13:21.290 --> 00:13:23.650 Yəni, bu çatdırılan CO2-nin yeni miqdarıdır 00:13:23.650 --> 00:13:24.770 və artır. 00:13:24.770 --> 00:13:27.400 Faktiki olaraq, siz onun nə qədər artdığını bu fərq 00:13:27.400 --> 00:13:30.010 vasitəsilə ölçə bilərsiniz. 00:13:30.010 --> 00:13:33.470 Qısaca bu ikisi arasındakı fərq 00:13:33.470 --> 00:13:36.280 Haldan effektidir. 00:13:36.280 --> 00:13:38.900 Bu Haldan effektini gözlə görə 00:13:38.900 --> 00:13:40.880 biləcəyiniz haldır. 00:13:40.880 --> 00:13:42.880 Xülasə, Bor effekti və Haldan effekti, 00:13:42.880 --> 00:13:45.940 bədənimizin O2 çatdırılmasını artırmaq və CO2-nin 00:13:45.940 --> 00:13:49.720 ağciyərlər və toxumalar arasında hərəkətini təmin etmək 00:13:49.720 --> 00:13:51.770 üçün istifadə etdiyi 00:13:51.770 --> 00:13:53.460 vacib strategiyadır.