1
00:00:00,600 --> 00:00:03,416
Wyobraźcie sobie: wchodzicie tu,

2
00:00:03,440 --> 00:00:07,520
a wszyscy na sali wyglądają tak samo,

3
00:00:08,280 --> 00:00:10,216
bez wieku, bez rasy,

4
00:00:10,240 --> 00:00:11,480
anonimowo atrakcyjni.

5
00:00:12,280 --> 00:00:14,256
Życie wewnętrzne osoby siedzącej obok,

6
00:00:14,280 --> 00:00:16,416
nawet najbardziej niezwykłe,

7
00:00:16,440 --> 00:00:17,696
pozostałoby zagadką,

8
00:00:17,720 --> 00:00:21,280
bo widzielibyście tylko twarze bez wyrazu.

9
00:00:22,960 --> 00:00:27,320
Taka upiorna transformacja
powoli opanowuje miasta,

10
00:00:27,920 --> 00:00:29,960
tyle że dotyczy budynków, a nie ludzi.

11
00:00:31,480 --> 00:00:37,456
Miasta pełne są chropowatości i cienia,

12
00:00:37,480 --> 00:00:38,696
różnej faktury i koloru.

13
00:00:38,720 --> 00:00:43,880
Nadal można znaleźć płaszczyzny
o indywidualnym charakterze

14
00:00:45,360 --> 00:00:47,280
w budynkach mieszkalnych Rygi,

15
00:00:48,080 --> 00:00:49,280
Jemenu,

16
00:00:50,520 --> 00:00:52,040
budynkach komunalnych Wiednia,

17
00:00:53,000 --> 00:00:55,376
w wioskach Hopi w Arizonie,

18
00:00:55,400 --> 00:00:57,070
kamienicach Nowego Jorku,

19
00:00:57,520 --> 00:00:59,120
drewnianych domach San Franciso.

20
00:00:59,800 --> 00:01:01,680
To nie pałace ani katedry,

21
00:01:02,080 --> 00:01:03,856
tylko zwykłe budynki mieszkalne,

22
00:01:03,880 --> 00:01:06,440
wyrażające zwyczajny splendor miasta.

23
00:01:07,480 --> 00:01:10,776
Dzieje się tak, bo potrzeba schronienia

24
00:01:10,800 --> 00:01:13,880
wiąże się z ludzkim pragnieniem piękna.

25
00:01:16,600 --> 00:01:20,320
Szorstkie powierzchnie tworzą miasto,
które można dotknąć,

26
00:01:20,840 --> 00:01:22,416
ulice, które można odczytać,

27
00:01:22,440 --> 00:01:24,560
wodząc palcem po cegłach i kamieniu.

28
00:01:25,600 --> 00:01:27,280
Coraz trudniej to zrobić,

29
00:01:28,200 --> 00:01:30,440
bo miasta stają się gładkie.

30
00:01:31,680 --> 00:01:33,736
W nowych centrach wyrastają wieże

31
00:01:33,760 --> 00:01:36,096
niemal bez wyjątku z betonu i stali,

32
00:01:36,120 --> 00:01:37,480
a pokryte szkłem.

33
00:01:38,920 --> 00:01:41,776
Porównajmy widnokrąg na całym świecie.

34
00:01:41,800 --> 00:01:43,000
Houston,

35
00:01:43,640 --> 00:01:44,840
Guangzhou,

36
00:01:45,440 --> 00:01:46,640
Frankfurt,

37
00:01:47,440 --> 00:01:50,856
ta sama armia błyszczących robotów

38
00:01:50,880 --> 00:01:52,160
maszeruje po widnokręgu.

39
00:01:53,560 --> 00:01:55,696
Pomyście tylko, ile tracimy,

40
00:01:55,720 --> 00:01:59,960
gdy architekci nie wykorzystują
całej gamy dostępnego budulca.

41
00:02:00,800 --> 00:02:04,536
Odrzucając granit, wapień, piaskowiec,

42
00:02:04,560 --> 00:02:06,736
drewno, miedź, terakotę, cegłę,

43
00:02:06,760 --> 00:02:08,280
plecionkę i gips,

44
00:02:09,120 --> 00:02:11,256
upraszczamy architekturę

45
00:02:11,280 --> 00:02:12,840
oraz zubożamy miasta.

46
00:02:13,880 --> 00:02:17,576
To jakby sprowadzić kuchnie całego świata

47
00:02:17,600 --> 00:02:19,536
do posiłków na pokładzie samolotu.

48
00:02:19,560 --> 00:02:20,616
(Śmiech)

49
00:02:20,640 --> 00:02:21,840
Kurczak czy makaron?

50
00:02:23,440 --> 00:02:24,760
Co gorsza,

51
00:02:25,760 --> 00:02:29,336
zespoły szklanych wież, jak ten w Moskwie,

52
00:02:29,360 --> 00:02:34,256
pokazują wzgardę
dla społecznego aspektu życia w mieście.

53
00:02:34,280 --> 00:02:39,336
Budynki mają wzbogacić
właścicieli i wynajmujących,

54
00:02:39,360 --> 00:02:41,936
ale niekoniecznie życie nas, całej reszty,

55
00:02:41,960 --> 00:02:45,600
która chodzi w przestrzeni
między budynkami,

56
00:02:46,440 --> 00:02:48,480
oczekując, że nie musi za to płacić.

57
00:02:49,800 --> 00:02:52,240
Lśniące wieże to gatunek inwazyjny,

58
00:02:53,080 --> 00:02:56,320
który dławi nasze miasta
i zabija publiczną przestrzeń.

59
00:02:57,320 --> 00:03:00,776
Postrzegamy fasadę jak makijaż,

60
00:03:00,800 --> 00:03:04,562
warstwę dekoracyjną kładzioną
na ukończonym budynku.

61
00:03:05,160 --> 00:03:07,696
Jednak fakt, że fasada jest płytka,

62
00:03:07,720 --> 00:03:09,976
nie oznacza, że nie jest również głęboka.

63
00:03:10,000 --> 00:03:11,280
Dam przykład,

64
00:03:12,200 --> 00:03:15,216
jak płaszczyzny miasta
wpływają na styl życia.

65
00:03:15,240 --> 00:03:18,136
Kiedy byłem w Salamance w Hiszpanii,

66
00:03:18,160 --> 00:03:20,416
ciągnęło mnie do Plaza Mayor,

67
00:03:20,440 --> 00:03:21,856
o różnych porach dnia.

68
00:03:21,880 --> 00:03:24,856
Wczesnym rankiem światło słoneczne
przeczesuje fasady,

69
00:03:24,880 --> 00:03:26,576
wyostrzając cienie,

70
00:03:26,600 --> 00:03:29,896
a w nocy lampy uliczne rozdzielają budynki

71
00:03:29,920 --> 00:03:31,760
na setki osobnych części,

72
00:03:32,520 --> 00:03:34,896
balkonów, okien i arkad,

73
00:03:34,920 --> 00:03:37,760
z których każda to odrębny zakątek
działań wizualnych.

74
00:03:38,680 --> 00:03:41,320
Te szczegóły, głębia i czar

75
00:03:42,640 --> 00:03:45,040
przemieniają plac w coś na kształt teatru,

76
00:03:47,000 --> 00:03:50,040
Plac staje się sceną,
gdzie spotykają się pokolenia.

77
00:03:50,160 --> 00:03:53,536
Nastolatki rozsiadają się na kamieniach,

78
00:03:53,560 --> 00:03:56,376
seniorzy monopolizują ławki,

79
00:03:56,400 --> 00:04:00,296
a realne życie wygląda jak scena z opery.

80
00:04:00,320 --> 00:04:02,080
Salamanka podnosi kurtynę.

81
00:04:03,520 --> 00:04:07,600
Mówię o zewnętrzu budynków,

82
00:04:08,520 --> 00:04:11,520
a nie ich formie, funkcji czy strukturze,

83
00:04:12,760 --> 00:04:16,160
ale nawet te płaszczyzny
nadają naszemu życiu kształt,

84
00:04:17,399 --> 00:04:20,296
bo budynki
stwarzają wokół siebie przestrzeń,

85
00:04:20,320 --> 00:04:23,336
a przestrzeń albo przyciąga ludzi,

86
00:04:23,360 --> 00:04:24,560
albo ich odpycha.

87
00:04:25,280 --> 00:04:28,976
Różnica często wiąże się
z jakością tego zewnętrza.

88
00:04:29,000 --> 00:04:32,736
Współczesnym odpowiednikiem
Plaza Mayor w Salamance

89
00:04:32,760 --> 00:04:35,080
jest Place de la Défense w Paryżu,

90
00:04:35,880 --> 00:04:39,496
smagana wiatrem, otoczona szklanymi 
ścianami otwarta przestrzeń,

91
00:04:39,520 --> 00:04:41,296
przez którą pracownicy biur pędzą

92
00:04:41,320 --> 00:04:43,816
ze stacji metra do swoich dziupli,

93
00:04:43,840 --> 00:04:46,200
poza tym spędzając tam jak najmniej czasu.

94
00:04:48,120 --> 00:04:51,416
Na początku lat 80. 
architekt Philip Johnson

95
00:04:51,440 --> 00:04:55,200
spróbował w Pittsburghu
odtworzyć pełen wdzięku europejski plac.

96
00:04:55,680 --> 00:04:57,176
Oto kompleks PPG Place,

97
00:04:57,200 --> 00:05:02,416
pół akra otwartej przestrzeni
otoczonej biurowcami

98
00:05:02,440 --> 00:05:03,896
z lustrzanego szkła.

99
00:05:03,920 --> 00:05:07,336
Architekt ozdobił budynki
elementami metalowymi, wykuszami

100
00:05:07,360 --> 00:05:09,296
i gotyckimi wieżyczkami,

101
00:05:09,320 --> 00:05:11,040
zdobiącymi panoramę miasta.

102
00:05:11,880 --> 00:05:13,160
Ale na dole

103
00:05:14,520 --> 00:05:17,760
czujesz się jak w czarnej klatce ze szkła.

104
00:05:18,080 --> 00:05:19,936
Wiadomo, w lecie

105
00:05:19,960 --> 00:05:22,416
dzieciaki biegają przez fontannę,

106
00:05:22,440 --> 00:05:24,416
a w zimie jest ślizgawka,

107
00:05:24,440 --> 00:05:27,656
ale brakuje nieformalnej atmosfery
przyjemnego miejsca spotkań,

108
00:05:27,680 --> 00:05:31,680
gdzie można pobyć i pogadać.

109
00:05:35,480 --> 00:05:39,216
Sukces lub porażka przestrzeni publicznej
wynika z wielu powodów.

110
00:05:39,240 --> 00:05:40,640
Architektura to tylko jeden,

111
00:05:41,480 --> 00:05:42,880
ale ważny powód.

112
00:05:43,840 --> 00:05:45,176
Niektóre nowe place,

113
00:05:45,200 --> 00:05:47,560
jak Federation Square w Melbourne

114
00:05:48,640 --> 00:05:51,080
lub Superkilen w Kopenhadze,

115
00:05:51,960 --> 00:05:55,336
cieszą się powodzeniem,
bo łączą stare i nowe,

116
00:05:55,360 --> 00:05:56,560
szorstkie i gładkie,

117
00:05:57,400 --> 00:05:59,256
kolory neutralne i jaskrawe,

118
00:05:59,280 --> 00:06:02,920
i nie polegają przesadnie na szkle.

119
00:06:04,000 --> 00:06:06,960
Nie jestem przeciwnikiem szkła.

120
00:06:07,800 --> 00:06:10,520
To starożytny i uniwersalny materiał,

121
00:06:11,640 --> 00:06:15,856
łatwy w produkcji, transporcie,

122
00:06:15,880 --> 00:06:17,936
instalacji i wymianie,

123
00:06:17,960 --> 00:06:19,496
do tego czysty.

124
00:06:19,520 --> 00:06:22,416
Może mieć różną postać,
od ogromnych, przezroczystych tafli

125
00:06:22,440 --> 00:06:24,520
po półprzezroczyste cegły.

126
00:06:25,200 --> 00:06:27,496
Nowa powłoka sprawia, że zmienia nastrój

127
00:06:27,520 --> 00:06:28,760
w zmiennym świetle.

128
00:06:29,880 --> 00:06:33,136
W miastach tak drogich jak Nowy Jork,
szkło ma magiczną moc

129
00:06:33,160 --> 00:06:36,776
pomnażania wartości nieruchomości,
dając widoki,

130
00:06:36,800 --> 00:06:39,896
jedyny artykuł, jaki pozwala deweloperom

131
00:06:39,920 --> 00:06:41,640
usprawiedliwić nieziemskie ceny.

132
00:06:44,400 --> 00:06:46,336
W połowie XIX wieku,

133
00:06:46,360 --> 00:06:49,136
wraz z budową Kryształowego Palacu
w Londynie,

134
00:06:49,160 --> 00:06:53,200
szkło wskoczyło na szczyt listy tworzyw,
które są kwintesencją nowoczesności.

135
00:06:54,280 --> 00:06:55,776
Do połowy XX wieku

136
00:06:55,800 --> 00:06:58,920
zdominowało śródmieścia wielu miast USA,

137
00:06:59,680 --> 00:07:02,696
głównie dzięki spektakularnym biurowcom,

138
00:07:02,720 --> 00:07:06,680
jak Lever House na Manhattanie,
projektu Skidmore'a, Owingsa i Merrilla.

139
00:07:07,560 --> 00:07:10,256
Technologia doszła do punktu,

140
00:07:10,280 --> 00:07:13,376
gdy architekci mogli projektować budowle
tak przezroczyste,

141
00:07:13,400 --> 00:07:14,686
że praktycznie znikały.

142
00:07:16,360 --> 00:07:17,776
Przy okazji,

143
00:07:17,800 --> 00:07:21,840
szkło stało się domyślnym budulcem
miasta wysokich budynków,

144
00:07:22,680 --> 00:07:25,176
i jest ku temu ważna przyczyna.

145
00:07:25,200 --> 00:07:28,920
Gdy ludność skupia się w miastach,

146
00:07:30,000 --> 00:07:33,650
ci co mają mniej szczęścia
zapełniają tanie dzielnice nędzy.

147
00:07:33,650 --> 00:07:37,470
Jednak setki milionów
potrzebują mieszkań i miejsc pracy

148
00:07:37,470 --> 00:07:38,816
w coraz większych budynkach,

149
00:07:38,816 --> 00:07:41,376
więc opłaca się budowanie wież

150
00:07:41,400 --> 00:07:43,880
i owijanie ich w tanie,
praktyczne zasłony ścian.

151
00:07:45,600 --> 00:07:48,160
Szkło ma jednak ograniczoną zdolność

152
00:07:49,080 --> 00:07:50,280
ekspresji.

153
00:07:51,240 --> 00:07:53,416
Oto fragment ściany otaczającej plac

154
00:07:53,440 --> 00:07:57,520
w prehiszpańskim mieście Mitla
w południowym Meksyku.

155
00:07:58,640 --> 00:08:00,136
Liczące 2000 lat płaskorzeźby

156
00:08:00,160 --> 00:08:03,200
pokazują ważne rytualne
znaczenie tego miejsca.

157
00:08:05,240 --> 00:08:11,016
Patrząc dziś, widzimy ciągłość historii
oraz spójność struktury

158
00:08:11,040 --> 00:08:13,896
łączące płaskorzeźby, góry wokół

159
00:08:13,920 --> 00:08:17,776
i kościół zbudowany na szczycie ruin,

160
00:08:17,800 --> 00:08:19,960
przy użyciu splądrowanego stąd kamienia.

161
00:08:20,880 --> 00:08:23,776
W pobliskiej Oaxace
nawet zwykłe gipsowe budynki

162
00:08:23,800 --> 00:08:28,136
stają się płótnem dla jaskrawych kolorów,
murali politycznych

163
00:08:28,160 --> 00:08:30,000
i wyszukanej sztuki graficznej.

164
00:08:31,000 --> 00:08:33,600
To zawiły, pełen przekazu język,

165
00:08:34,400 --> 00:08:37,039
który epidemia szkła może unicestwić.

166
00:08:37,960 --> 00:08:40,736
Dobra wiadomość jest taka,
że architekci i deweloperzy

167
00:08:40,760 --> 00:08:43,736
zaczęli odkrywać uroki struktury

168
00:08:43,760 --> 00:08:45,800
bez odchodzenia od nowoczesności.

169
00:08:46,240 --> 00:08:50,360
Niektórzy innowacyjnie używają
tradycyjnego budulca, jak cegła

170
00:08:51,320 --> 00:08:52,520
i terakota.

171
00:08:53,760 --> 00:08:59,056
Inni wynajdują nowe produkty,
np. formowane tafle, jakich użył Snøhetta,

172
00:08:59,080 --> 00:09:01,496
żeby dać Muzeum Sztuki Nowoczesnej
w San Francisco

173
00:09:01,520 --> 00:09:03,880
fantazyjny rzeźbiarski charakter.

174
00:09:04,520 --> 00:09:08,416
Architekt Stefano Boeri
stworzył nawet żyjące fasady.

175
00:09:08,440 --> 00:09:12,456
To jego Las Pionowy,
para wieżowców mieszkalnych w Mediolanie,

176
00:09:12,480 --> 00:09:14,360
gdzie najbardziej widoczna jest zieleń.

177
00:09:15,240 --> 00:09:19,760
Boeri projektuje kolejną wersję
w Nanjing w Chinach.

178
00:09:21,080 --> 00:09:25,216
Pomyście, gdyby zielone fasady
były tak wszechobecne jak szklane,

179
00:09:25,240 --> 00:09:27,880
o ile czyściejsze
byłoby powietrze chińskich miast.

180
00:09:29,280 --> 00:09:32,296
Jednak w większości to twory jednorazowe,

181
00:09:32,320 --> 00:09:33,816
projekty butikowe,

182
00:09:33,840 --> 00:09:36,080
niełatwe w produkcji na skalę masową.

183
00:09:37,720 --> 00:09:39,200
O to właśnie chodzi.

184
00:09:40,360 --> 00:09:43,456
Wykorzystując materiały
o lokalnym znaczeniu,

185
00:09:43,480 --> 00:09:45,600
zapobiegamy upodobnianiu się miast.

186
00:09:46,760 --> 00:09:49,616
W Nowym Jorku miedż,
choć ma długą historię,

187
00:09:49,640 --> 00:09:50,960
na przykład Statua Wolności

188
00:09:51,720 --> 00:09:53,530
czy zwieńczenie budynku Woolworth,

189
00:09:54,200 --> 00:09:57,376
wyszła z moda na długi czas,

190
00:09:57,400 --> 00:10:01,776
dopóki nie użyli jej architekci z SHoP
by pokryć American Copper Building,

191
00:10:01,800 --> 00:10:04,240
parę poskręcanych wież 
nad rzeką East River.

192
00:10:05,160 --> 00:10:06,416
Nie są nawet skończone,

193
00:10:06,440 --> 00:10:10,536
a już widać, jak zachód słońca
oświetla metalową fasadę,

194
00:10:10,560 --> 00:10:13,080
która z czasem zzielenieje
pod wpływem pogody.

195
00:10:13,720 --> 00:10:16,016
Budynki są jak ludzie.

196
00:10:16,040 --> 00:10:18,360
Twarz odzwierciedla naszą historię.

197
00:10:19,400 --> 00:10:20,856
To ważna kwestia,

198
00:10:20,880 --> 00:10:22,920
bo kiedy szkło się starzeje,

199
00:10:23,800 --> 00:10:25,296
po prostu się je wymienia,

200
00:10:25,320 --> 00:10:28,216
a budynek wygląda tak samo jak przedtem,

201
00:10:28,240 --> 00:10:29,936
aż w końcu się go burzy.

202
00:10:29,960 --> 00:10:32,736
Niemal każdy inny materiał potrafi

203
00:10:32,760 --> 00:10:36,336
nasiąknąć historią i wspomnieniami,

204
00:10:36,360 --> 00:10:39,680
i przenieść je w teraźniejszość.

205
00:10:40,840 --> 00:10:42,696
Firma Ennead

206
00:10:42,720 --> 00:10:47,616
przykryła Muzeum Historii Naturalnej Utah
w Salt Lake City miedzią i cynkiem,

207
00:10:47,640 --> 00:10:51,840
rudami, który wydobywają tam od 150 lat,

208
00:10:53,280 --> 00:10:56,520
a które kamuflują budynek
na tle wzgórz w barwie ochry,

209
00:10:57,360 --> 00:10:59,656
więc mamy muzeum historii naturalnej,

210
00:10:59,680 --> 00:11:01,920
które odzwierciedla
naturalną historię rejonu.

211
00:11:03,680 --> 00:11:06,456
Kiedy Wang Shu,
chiński laureat nagrody Pritzker Prize

212
00:11:06,480 --> 00:11:09,816
budował muzeum historii w Ningbo,

213
00:11:09,840 --> 00:11:13,056
nie tylko opakował historię,

214
00:11:13,080 --> 00:11:16,136
ale wbudował w ściany pamięć,

215
00:11:16,160 --> 00:11:19,856
używając cegieł, kamieni i kamyków

216
00:11:19,880 --> 00:11:22,640
ocalonych ze zburzonych wiosek.

217
00:11:24,440 --> 00:11:27,296
Architekci mogą korzystać ze szkła

218
00:11:27,320 --> 00:11:30,096
w równie liryczny i innowacyjny sposób.

219
00:11:30,120 --> 00:11:31,816
Tu w Nowym Jorku dwa budynki,

220
00:11:31,840 --> 00:11:34,480
jeden autorstwa Jeana Nouvela
a drugi Franka Gehry,

221
00:11:35,160 --> 00:11:37,000
stoją przedzielone West 19th Street,

222
00:11:37,800 --> 00:11:40,736
a ich ciągła gra szklanych odbić

223
00:11:40,760 --> 00:11:42,120
jest jak symfonia światła.

224
00:11:44,280 --> 00:11:47,296
Jeśli miasto zawsze wybiera szkło,

225
00:11:47,320 --> 00:11:48,816
kiedy się rozrasta,

226
00:11:48,840 --> 00:11:50,400
staje się salą luster,

227
00:11:51,080 --> 00:11:53,280
niepokojącą i zimną.

228
00:11:54,000 --> 00:11:57,880
Miasta skupiają różnorodność,

229
00:11:59,680 --> 00:12:04,696
są miejscem, gdzie kultura,
języki i style życia z całego świata

230
00:12:04,720 --> 00:12:05,920
stykają się i mieszają.

231
00:12:07,000 --> 00:12:10,000
Zamiast zamykać tę różnorodność

232
00:12:10,800 --> 00:12:14,776
i inność w budynkach porażająco jednakich,

233
00:12:14,800 --> 00:12:19,480
potrzebujemy chitektury, która uznaje 
pełną gamę możliwości miasta.

234
00:12:20,000 --> 00:12:21,216
Dziękuję.

235
00:12:21,240 --> 00:12:26,638
(Brawa)