1
00:00:00,000 --> 00:00:01,000
Od svih pet čula,

2
00:00:01,000 --> 00:00:04,000
čulo vida je ono koje najviše cenim,

3
00:00:04,000 --> 00:00:07,000
i najmanje uzimam zdravo za gotovo.

4
00:00:07,000 --> 00:00:10,000
Mislim da je ovo delom
zbog mog oca, koji je bio slep.

5
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
To je bila činjenica oko koje on
obično nije pravio mnogo buke.

6
00:00:13,000 --> 00:00:14,000
Jednom kada smo išli u Novu Škotsku,

7
00:00:14,000 --> 00:00:16,000
da vidimo totalno pomračenje Sunca -

8
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
da, isto ono koje se pominje
u pesmi Karli Sajmon,

9
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
koje se možda, a možda i ne, odnosi

10
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
na Džejmsa Tejlora, Vorena Bitija
ili Mika Džegera, nismo sigurni.

11
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
Delili su one tamne plastične folije

12
00:00:27,000 --> 00:00:29,000
koje su nam omogućavale
da gledamo direktno u sunce,

13
00:00:29,000 --> 00:00:30,000
a da pritom ne oštetimo oči.

14
00:00:31,000 --> 00:00:32,000
Ali otac se veoma uplašio:

15
00:00:32,000 --> 00:00:33,000
nije želeo da to uradimo.

16
00:00:34,000 --> 00:00:37,000
Umesto toga, hteo je da koristimo
one jeftine kartonske okvire

17
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
tako da nije bilo šanse
da nam se oštete oči.

18
00:00:41,000 --> 00:00:42,000
U to vreme mi je to bilo pomalo čudno.

19
00:00:43,000 --> 00:00:44,000
Ono što tada nisam znao

20
00:00:44,000 --> 00:00:46,000
je da je moj otac zapravo
rođen sa perfektnim vidom.

21
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
Kada su on i njegova sestra
Marta bili veoma mali,

22
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
njihova mama ih je povela napolje
da vide totalno pomračenje -

23
00:00:52,000 --> 00:00:53,000
odnosno pomračenje sunca -

24
00:00:53,000 --> 00:00:54,000
i ne zadugo posle toga,

25
00:00:54,000 --> 00:00:57,000
oboje su počeli da gube vid.

26
00:00:58,000 --> 00:00:59,000
Decenijama kasnije,

27
00:00:59,000 --> 00:01:01,000
ispostavilo se da je uzrok
njihovog gubitka vida

28
00:01:01,000 --> 00:01:04,000
najverovatnije bila neka vrsta
bakterijske infekcije.

29
00:01:04,000 --> 00:01:05,000
Koliko možemo da zaključimo,

30
00:01:05,000 --> 00:01:09,000
to nije imalo apsolutno nikakve veze
sa pomračenjem sunca,

31
00:01:09,000 --> 00:01:11,000
ali do tada je moja baka
već otišla na onaj svet

32
00:01:11,000 --> 00:01:12,000
misleći da je to bila njena krivica.

33
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
Tako da je otac diplomirao
na Harvardu 1946.

34
00:01:17,000 --> 00:01:18,000
oženio se mojom majkom,

35
00:01:18,000 --> 00:01:21,000
i kupio kuću u Leksingtonu, u Masačusetsu,

36
00:01:21,000 --> 00:01:25,000
gde su ispaljeni prvi hici
protiv Britanaca u 1775,

37
00:01:25,000 --> 00:01:27,000
iako nismo pogodili nijednog od njih
pre Konkorda.

38
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
Zaposlio se u Rejtionu,

39
00:01:29,000 --> 00:01:31,000
projektujući sisteme za navođenje,

40
00:01:31,000 --> 00:01:34,000
koji je bio deo Rute 128,
tehnološke ose u to doba -

41
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
ekvivalenta Silikonske Doline iz '70-ih.

42
00:01:37,000 --> 00:01:40,000
Tata nije bio pravi vojnički tip,

43
00:01:40,000 --> 00:01:43,000
samo mu je bilo stvarno žao što nije mogao
da se bori u Drugom svetskom ratu

44
00:01:43,000 --> 00:01:44,000
zbog svog hendikepa,

45
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
iako su mu dozvolili da prođe

46
00:01:46,000 --> 00:01:50,000
višečasovni vojni test fizičke spremnosti

47
00:01:50,000 --> 00:01:51,000
pre nego što su došli do poslednjeg testa,

48
00:01:51,000 --> 00:01:52,000
koji je bio test vida.

49
00:01:52,000 --> 00:01:56,000
(Smeh)

50
00:01:56,000 --> 00:01:59,000
Tako da je otac počeo
da smišlja raznorazne patente

51
00:01:59,000 --> 00:02:02,000
i dobio reputaciju slepog genijalca,
naučnika, pronalazača.

52
00:02:02,000 --> 00:02:03,000
Ali za nas je bio samo tata,

53
00:02:03,000 --> 00:02:07,000
i život u našem domu
je bio prilično normalan.

54
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
Kao mali, puno sam gledao televiziju

55
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
i imao dosta štreberskih hobija

56
00:02:11,000 --> 00:02:14,000
kao što su mineralogija i mikrobiologija
i svemirski program

57
00:02:14,000 --> 00:02:15,000
i pomalo politika.

58
00:02:15,000 --> 00:02:17,000
Puno sam igrao šah.

59
00:02:17,000 --> 00:02:18,000
Ali kada mi je bio 14 godina,

60
00:02:18,000 --> 00:02:19,000
jedan moj drug
me je zainteresovao za stripove,

61
00:02:19,000 --> 00:02:22,000
i odlučio sam da je to
ono što bih želeo da radim.

62
00:02:23,000 --> 00:02:24,000
Znači, evo mog oca:

63
00:02:24,000 --> 00:02:29,000
on je naučnik, inženjer i radi za vojsku.

64
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
I on ima četvoro dece, je l' tako?

65
00:02:33,000 --> 00:02:34,000
Jedno odraste i postane informatičar,

66
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
jedno odraste i ode u mornaricu,

67
00:02:37,000 --> 00:02:38,000
jedno odraste i postane inženjer,

68
00:02:39,000 --> 00:02:40,000
i onda imate mene:

69
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
ctrač stripova.

70
00:02:43,000 --> 00:02:46,000
(Smeh)

71
00:02:46,000 --> 00:02:47,000
Što me, sasvim slučajno,
čini suprotnim od Dina Kamena,

72
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
jer sam crtač stripova, sin pronalazača,

73
00:02:49,000 --> 00:02:51,000
dok je on pronalazač, sin crtača stripova.

74
00:02:52,000 --> 00:02:53,000
(Smeh)

75
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
Tako je.

76
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
(Aplauz)

77
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
Interesantno je da je otac
imao puno vere u mene.

78
00:03:00,000 --> 00:03:03,000
Verovao je u moje sposobnosti kao crtača,

79
00:03:03,000 --> 00:03:06,000
iako nije imao konkretnih dokaza
da sam ja iole dobar u tome:

80
00:03:06,000 --> 00:03:08,000
sve što je on video bilo je mutno.

81
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
To sad daje pravo značenje
izrazu 'slepa vera',

82
00:03:10,000 --> 00:03:14,000
koji za mene nema onu negativnu
konotaciju koju ima za druge ljude.

83
00:03:15,000 --> 00:03:18,000
Vera u stvari koje su nevidljive,
koje se ne mogu dokazati

84
00:03:18,000 --> 00:03:22,000
nije tip vere sa kojom sam ja
ikada mogao previše da se poistovetim.

85
00:03:22,000 --> 00:03:23,000
Ja ipak volim nauku,

86
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
gde ono što vidimo

87
00:03:25,000 --> 00:03:28,000
i što možemo da potvrdimo predstavljaju
osnovu onoga što znamo.

88
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
Ali postoji tu i zajednički imenitelj.

89
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Njega čine ljudi poput
sirotog Čarlsa Bebidža,

90
00:03:34,000 --> 00:03:38,000
i njegovih računara na vodenu paru
koji nikada nisu napravljeni.

91
00:03:38,000 --> 00:03:40,000
Niko nije u potpunosti shvatao
šta je on zamislio,

92
00:03:40,000 --> 00:03:43,000
osim Ade Lavlejs,

93
00:03:44,000 --> 00:03:47,000
i on je umro pokušavajući
da ostvari taj san.

94
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
Venavar Buš sa svojim Memeksom -

95
00:03:49,000 --> 00:03:52,000
ta ideja da se svo ljudsko znanje
nađe na dohvat ruke -

96
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
to je bila njegova ideja.

97
00:03:54,000 --> 00:03:55,000
I mislim da su mnogi u njegovo vreme

98
00:03:55,000 --> 00:03:57,000
verovatno smatrali da je bio pomalo čudak.

99
00:03:57,000 --> 00:03:59,000
I da, možemo pogledati unazad i reći,

100
00:03:59,000 --> 00:04:03,000
da, nja-nja, jeste -
to je sve na mikrofilmu. Ali nije -

101
00:04:03,000 --> 00:04:04,000
nije u tome poenta.

102
00:04:04,000 --> 00:04:06,000
On je razumeo kako će budućnost izgledati.

103
00:04:06,000 --> 00:04:10,000
Kao i J.C.R. Liklajder i njegove predstave
o interakciji između kompjutera i ljudi.

104
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
Ista stvar: on je razumeo
kako će budućnost izgledati,

105
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
iako je to bilo nešto

106
00:04:16,000 --> 00:04:19,000
što će ljudi primeniti mnogo kasnije.

107
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
Ili Pol Baron i njegova ideja
za preusmeravanje paketa informacija.

108
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
Jedva da ga je iko slušao u njegovo vreme.

109
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
Pa čak ni ljudi koji su kasnije
to zapravo izveli,

110
00:04:27,000 --> 00:04:30,000
ljudi u Bolt, Beranek i Njumanu u Bostonu,

111
00:04:30,000 --> 00:04:32,000
koji su jednostavno skicirali tu strukturu

112
00:04:32,000 --> 00:04:35,000
nečega što će na kraju postati
svetska mreža,

113
00:04:35,000 --> 00:04:39,000
i skicirali stvari na salvetama
i listovima iz beležnice

114
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
i svađali se uz večeru u Hauard Džonsonu

115
00:04:41,000 --> 00:04:43,000
na Ruti 128 u Leksingtonu u Masačusetsu,

116
00:04:43,000 --> 00:04:46,000
samo dve milje od mesta na kome sam
ja proučavao kraljičin gambit

117
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
i slušao Gledis Najt i Pipse

118
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
koji su pevali "Midnight Train to Georgia" -

119
00:04:50,000 --> 00:04:51,000
(Smeh)

120
00:04:51,000 --> 00:04:54,000
-- i to u očevoj velikoj fotelji, znate?

121
00:04:54,000 --> 00:04:56,000
Tako da, postoje tri načina gledanja,
je l' tako?

122
00:04:56,000 --> 00:04:59,000
Vizija bazirana na onome
što neko ne može da vidi:

123
00:04:59,000 --> 00:05:02,000
slika nevidljivog i nepojmljivog.

124
00:05:02,000 --> 00:05:05,000
Zatim vizija onoga što je već dokazano
ili može biti potvrđeno.

125
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
I postoji ova treća vrsta

126
00:05:08,000 --> 00:05:10,000
vizija nečega što

127
00:05:10,000 --> 00:05:11,000
može biti, ili bi moglo biti,

128
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
bazirano na znanju,
ali i dalje nije dokazano.

129
00:05:15,000 --> 00:05:20,000
E sad, videli smo mnogo primera ljudi
koji su sledili ovaj tip vizije u nauci,

130
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
ali smatram da ih ima i u umetnosti,
i u politici,

131
00:05:22,000 --> 00:05:25,000
pa čak i u našim ličnim nastojanjima.

132
00:05:25,000 --> 00:05:27,000
U suštini, to se sve svodi
na četiri osnovna principa:

133
00:05:27,000 --> 00:05:29,000
uči od svakoga

134
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
nemoj slediti nikoga,

135
00:05:31,000 --> 00:05:33,000
obrati pažnju na obrasce,

136
00:05:33,000 --> 00:05:34,000
i radi kao lud.

137
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
Mislim da su to četiri principa
koji su sadržani u ovome.

138
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
I to naročito ovaj treći,

139
00:05:39,000 --> 00:05:41,000
u kome vizije budućnosti

140
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
počinju da se manifestuju.

141
00:05:43,000 --> 00:05:45,000
Ono što je zanimljivo je
da je ovaj način posmatranja sveta,

142
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
po mom mišljenju,
samo jedan od četiri različita načina

143
00:05:48,000 --> 00:05:50,000
koji se manifestuju u različitim
poljima ljudskog delovanja.

144
00:05:50,000 --> 00:05:52,000
U stripu se, po mom mišljenju,

145
00:05:52,000 --> 00:05:55,000
on izražava u formalističkom pristupu

146
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
koji pokušava da shvati
kako nešto funkcioniše.

147
00:05:57,000 --> 00:06:00,000
Onda tu je drugi, klasičniji stav

148
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
koji pre svega ceni lepotu i veštinu.

149
00:06:02,000 --> 00:06:06,000
Onda sledeći, koji veruje
u čistu transparentnost sadržaja.

150
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
I još jedan

151
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
koji naglašava autentičnost
ljudskog iskustva -

152
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
i iskrenost i sirovost.

153
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
Ovo su četiri veoma različita načina
gledanja na svet.

154
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
Čak sam im dao i nazive.

155
00:06:16,000 --> 00:06:18,000
Klasičan, animistički,
i formalistički i ikonoklastični.

156
00:06:18,000 --> 00:06:19,000
Zanimljivo je da to manje-više odgovara

157
00:06:19,000 --> 00:06:22,000
Jungovskoj podeli ljudske misli.

158
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
I oni izražavaju dualizam umetnosti i života

159
00:06:26,000 --> 00:06:28,000
po vertikali;

160
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
tradicije i revolucije po horizontali.

161
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
A ako posmatrate po dijagonali,
imate sadržaj i formu -

162
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
i onda lepotu i istinu.

163
00:06:34,000 --> 00:06:35,000
I ovo se verovatno isto tako
može primeniti

164
00:06:35,000 --> 00:06:38,000
na muziku i film i lepe umetnosti,

165
00:06:38,000 --> 00:06:41,000
što nema baš nikakve veze sa vizijom,

166
00:06:41,000 --> 00:06:44,000
ili, kad smo već kod toga,
sa temom naše konferencije

167
00:06:44,000 --> 00:06:45,000
'Inspirisano prirodom' -

168
00:06:45,000 --> 00:06:48,000
osim ako to primenite na basnu o žabi

169
00:06:48,000 --> 00:06:51,000
koja pristane da na leđima
prenese škorpiju preko reke

170
00:06:51,000 --> 00:06:53,000
jer je škorpija obećala da je neće ubosti,

171
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
ali onda je ipak ubode i obe uginu

172
00:06:55,000 --> 00:06:58,000
ali pre toga žaba upita zašto
i škorpija kaže:

173
00:06:58,000 --> 00:06:59,000
'Zato što je to moja priroda' -

174
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
u tom smislu, da.

175
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
(Smeh)

176
00:07:03,000 --> 00:07:04,000
Tako da - ovo je bila moja priroda.

177
00:07:05,000 --> 00:07:08,000
Stvar je u tome, da sam ja video

178
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
da je taj put kojim sam krenuo
ka pronalaženju

179
00:07:10,000 --> 00:07:13,000
tog fokusa u mom radu

180
00:07:13,000 --> 00:07:15,000
i toga ko sam,

181
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
video sam to samo kao put ka spoznaji.

182
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
U stvari, ja sam samo prihvatao
svoju prirodu

183
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
što znači

184
00:07:21,000 --> 00:07:24,000
da u suštini i nisam pao
tako daleko od 'klade'.

185
00:07:26,000 --> 00:07:28,000
I šta zapravo traži 'naučnički um'

186
00:07:28,000 --> 00:07:30,000
u umetnosti?

187
00:07:31,000 --> 00:07:32,000
Pa, počeo sam da pravim stripove,

188
00:07:32,000 --> 00:07:34,000
ali sam takođe počeo i da pokušavam
da ih razumem, skoro odmah.

189
00:07:34,000 --> 00:07:37,000
I otkrio sam da je jedna od najvažnijih
stvari u vezi sa stripovima

190
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
to da je strip vizuelni medij,

191
00:07:39,000 --> 00:07:43,000
ali trudi se da time obuhvati sva čula.

192
00:07:43,000 --> 00:07:47,000
Tako da različiti elementi stripa,
kao što su slike i reči,

193
00:07:47,000 --> 00:07:50,000
i različiti simboli i sve ono
što se nalazi između

194
00:07:50,000 --> 00:07:51,000
što vam prikazuje strip

195
00:07:51,000 --> 00:07:53,000
svi protiču kroz jedinstven kanal
- čulo vida.

196
00:07:53,000 --> 00:07:55,000
Tako da imate stvari kao što je sličnost,

197
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
gde nešto što liči na fizičku stvarnost
može biti apstrahovano

198
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
u nekoliko različitih pravaca:

199
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
apstrahovano iz sličnosti,

200
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
ali i dalje zadržavajući
svoje puno značenje,

201
00:08:04,000 --> 00:08:05,000
ili kao apstrakcija koja se udaljava
i od sličnosti i od značenja

202
00:08:05,000 --> 00:08:08,000
i pretvara u sliku.

203
00:08:08,000 --> 00:08:10,000
Kada sve ovo uzmete u obzir,
dobijete lepu malu mapu

204
00:08:10,000 --> 00:08:13,000
celokupnog obuhvata vizuelne ikonografije

205
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
koju stripovi mogu da prikažu.

206
00:08:15,000 --> 00:08:18,000
I ako krenete dalje na desno, imate jezik,

207
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
što je apstrakcija još dalja od sličnosti,

208
00:08:21,000 --> 00:08:23,000
koja, međutim, i dalje zadržava značenje.

209
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Slika je angažovana da predstavlja zvuk

210
00:08:26,000 --> 00:08:29,000
da pojasni zajedničke
karakteristike ta dva

211
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
kao i njihovo zajedničko nasleđe.

212
00:08:31,000 --> 00:08:34,000
Takođe, treba da predstavi teksturu zvuka;

213
00:08:34,000 --> 00:08:38,000
i da vizuelno prikaže njegov
osnovni karakter.

214
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
Onda, tu je takođe i ravnoteža

215
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
između vidljivog
i nevidljivog u stripovima.

216
00:08:44,000 --> 00:08:46,000
Strip je na neki način i pitanje i odgovor

217
00:08:46,000 --> 00:08:47,000
gde vam umetnik daje

218
00:08:47,000 --> 00:08:48,000
nešto da vidite u okviru prozora,

219
00:08:48,000 --> 00:08:52,000
i onda vam da nešto
da zamislite između njih.

220
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
Takođe, postoji još jedan pojam

221
00:08:55,000 --> 00:08:58,000
koje stripovsko 'oko' predstavlja,
a to je vreme.

222
00:08:59,000 --> 00:09:02,000
Ritam je veoma važan aspekt stripa.

223
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
Strip predstavlja neku vrstu
vremenske mape.

224
00:09:06,000 --> 00:09:09,000
I ta vremenska mapa je ono što daje
energiju modernom stripu,

225
00:09:09,000 --> 00:09:12,000
ali ja sam se zapitao
da li možda daje energiju

226
00:09:12,000 --> 00:09:14,000
i drugim formama,

227
00:09:14,000 --> 00:09:15,000
i pronašao sam neke u istoriji.

228
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
I možete ovde videti ovaj isti princip
kako se primenjuje

229
00:09:19,000 --> 00:09:22,000
u ovim antičkim verzijama iste ideje.

230
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
Ono što se zapravo dešava je to
da se umetnička forma sudara

231
00:09:24,000 --> 00:09:25,000
sa tehnologijom
koja joj je na raspolaganju,

232
00:09:25,000 --> 00:09:29,000
bilo da je to boja na kamenu,
kao grobnica u starom Egiptu,

233
00:09:29,000 --> 00:09:31,000
ili plitki reljef koji se uzdiže
po kamenom stubu,

234
00:09:32,000 --> 00:09:34,000
ili vez dugačak 60 metara,

235
00:09:34,000 --> 00:09:36,000
ili oslikana jelenska koža i kora drveta

236
00:09:36,000 --> 00:09:39,000
koja se prostire na 88
naizmenično presavijenih stranica.

237
00:09:39,000 --> 00:09:41,000
Ono što je interesantno je da,
jednom kada počnete da ga štampate -

238
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
inače, ovo je iz 1450. godine,
samo da napomenem -

239
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
sve karakteristike modernog stripa
počnu bivati vidljive:

240
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
pravougaoni linearni raspored panela,

241
00:09:47,000 --> 00:09:49,000
jednostavni linearni crteži bez tona

242
00:09:49,000 --> 00:09:52,000
i redosled čitanja sa leva na desno.

243
00:09:53,000 --> 00:09:54,000
I već 100 godina posle toga,

244
00:09:54,000 --> 00:09:57,000
već počinjete da viđate
balone sa tekstom i scene,

245
00:09:58,000 --> 00:10:00,000
i u stvari samo je korak
od ovoga do ovoga.

246
00:10:01,000 --> 00:10:03,000
Napisao sam knjigu o ovome u '93.

247
00:10:03,000 --> 00:10:05,000
ali dok sam završavao knjigu,

248
00:10:05,000 --> 00:10:06,000
morao sam malo da radim na prelomu,

249
00:10:06,000 --> 00:10:08,000
i dosadilo mi je sa svaki put idem
u svoju lokalnu kopirnicu da to radim,

250
00:10:08,000 --> 00:10:10,000
pa sam kupio računar.

251
00:10:11,000 --> 00:10:12,000
I to je bila samo mala stvar -
bio je dobar samo za unošenje teksta

252
00:10:12,000 --> 00:10:14,000
i nizašta drugo -

253
00:10:14,000 --> 00:10:17,000
ali otac mi je nekada pričao
o Murovom zakonu,

254
00:10:17,000 --> 00:10:20,000
o Murovom zakonu davnih '70-ih,
i znao sam šta dolazi.

255
00:10:21,000 --> 00:10:23,000
Tako da sam držao otvorene oči

256
00:10:23,000 --> 00:10:25,000
da vidim da li će se one promene
koje su se dogodile

257
00:10:25,000 --> 00:10:28,000
kada smo prešli sa pre-štampanih
stripova na štampane stripove

258
00:10:28,000 --> 00:10:31,000
dogoditi i kada budemo prešli
u novu oblast, u post-štampane stripove.

259
00:10:31,000 --> 00:10:33,000
Jedna od prvih stvari
koja je bila predložena

260
00:10:33,000 --> 00:10:35,000
je da možemo da kombinujemo
vizuelni aspekt stripova

261
00:10:35,000 --> 00:10:37,000
sa zvukom, pokretom i interaktivnošću

262
00:10:37,000 --> 00:10:39,000
CD-ROM-ova koji su se proizvodili
u to vreme.

263
00:10:39,000 --> 00:10:41,000
Ovo je bilo i pre interneta.

264
00:10:41,000 --> 00:10:42,000
I jedna od prvih stvari
koje su uradili bila je,

265
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
da probaju da naprave stranice stripa
kao što su ranije bile,

266
00:10:44,000 --> 00:10:45,000
i prebace ih na monitore,

267
00:10:45,000 --> 00:10:47,000
što je bila klasična MekLuaneskna greška

268
00:10:48,000 --> 00:10:51,000
prisvajanja forme koju je koristila
prethodna tehnologija

269
00:10:51,000 --> 00:10:53,000
kako bi se stvorio sadržaj
za novu tehnologiju.

270
00:10:53,000 --> 00:10:54,000
I tako, ono što bi oni uradili je

271
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
da uzmu stranice stripa
koje liče na štampane stranice stripa,

272
00:10:56,000 --> 00:10:59,000
i uvodili bi zvuk i pokret.

273
00:11:00,000 --> 00:11:02,000
Problem je u tome da,
ukoliko se vratite ideji -

274
00:11:02,000 --> 00:11:05,000
osnovnoj ideji da je prostor
isto što i vreme u stripu -

275
00:11:05,000 --> 00:11:07,000
šta će se desiti kada uvedete
zvuk i pokret,

276
00:11:07,000 --> 00:11:11,000
koji su vremenski fenomeni
i mogu se prikazati samo kroz vreme,

277
00:11:11,000 --> 00:11:16,000
onda oni prekidaju
kontinuitet prezentacije.

278
00:11:17,000 --> 00:11:18,000
Interakcija je bila nešto drugo.

279
00:11:18,000 --> 00:11:19,000
Postojali su stripovi u hipertekstu.

280
00:11:19,000 --> 00:11:20,000
Ali ono što je problem sa hipertekstom

281
00:11:20,000 --> 00:11:23,000
je da je sve u hipertekstu ili ovde
ili nije ovde ili je povezano sa nečim ovde;

282
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
on je suštinski ne-prostoran.

283
00:11:25,000 --> 00:11:28,000
Rastojanje od Abrahama Linkolna
do Linkolnovog penija,

284
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
Peni Maršal do Maršal Plana

285
00:11:30,000 --> 00:11:31,000
do ''Plana 9'' do devet života:

286
00:11:31,000 --> 00:11:33,000
sve je to isto.

287
00:11:33,000 --> 00:11:34,000
(Smeh)

288
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
Međutim, u stripu, u stripu,

289
00:11:37,000 --> 00:11:39,000
svaki njegov aspekt, svaki njegov element

290
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
ima prostorni odnos sa bilo kojim drugim
elementom u svakom trenutku.

291
00:11:43,000 --> 00:11:44,000
Tako da je osnovno pitanje bilo:

292
00:11:44,000 --> 00:11:47,000
postoji li način
da se taj prostorni odnos sačuva,

293
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
a da se istovremeno
iskoriste sve prednosti

294
00:11:49,000 --> 00:11:51,000
koje digitalna tehnologija
može da nam ponudi?

295
00:11:51,000 --> 00:11:53,000
I pronašao sam svoj lični odgovor
na ovo pitanje

296
00:11:53,000 --> 00:11:55,000
u onim prastarim stripovima
koje sam vam pokazivao.

297
00:11:56,000 --> 00:11:59,000
Svaki od njih ima jedinstvenu
neprekidnu liniju čitanja,

298
00:11:59,000 --> 00:12:01,000
bilo da se prostire cik-cak preko zidova,

299
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
ili se spiralno penje uz stub

300
00:12:03,000 --> 00:12:06,000
ili ide pravo sa leva na desno
ili čak ide cik-cak unazad

301
00:12:06,000 --> 00:12:08,000
preko onih 88 presavijenih strana.

302
00:12:08,000 --> 00:12:10,000
Ista stvar se dešava i ta osnovna ideja

303
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
da se, krećući se kroz prostor,
krećete kroz vreme

304
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
se ovde sprovodi bez ikakvog kompromisa,

305
00:12:15,000 --> 00:12:18,000
ali do kompromisa je došlo
kada su se počeli štampati.

306
00:12:18,000 --> 00:12:21,000
Prostori koji se nadovezuju
više nisu trenuci koji se nadovezuju,

307
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
tako da je osnovna ideja stripa
bila izlomljena iznova i iznova

308
00:12:24,000 --> 00:12:25,000
i iznova i iznova.

309
00:12:25,000 --> 00:12:26,000
I ja sam pomislio, OK, dobro,

310
00:12:26,000 --> 00:12:28,000
ako je to istina,
postoji li ikakav način da,

311
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
kada prevaziđemo današnju štampu,

312
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
nekako povratimo to?

313
00:12:34,000 --> 00:12:36,000
E sad, ekran

314
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
je u suštini isto tako ograničen
kao i list papira, zar ne?

315
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
Drugačijeg je oblika, ali osim toga,

316
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
podjednako je ograničen.

317
00:12:43,000 --> 00:12:46,000
Ali to je samo ako posmatrate ekran
kao stranicu,

318
00:12:47,000 --> 00:12:49,000
a ne ako ga posmatrate kao prozor.

319
00:12:50,000 --> 00:12:52,000
I to je ono što sam ja predložio:
da možda možemo da stvorimo ove stripove

320
00:12:52,000 --> 00:12:53,000
na beskonačnom platnu:

321
00:12:54,000 --> 00:12:58,000
po x osi i y osi i stepenicama.

322
00:12:59,000 --> 00:13:01,000
Možemo praviti kružnu naraciju,
koja ja u pravom smislu te reči kružna.

323
00:13:01,000 --> 00:13:04,000
Možemo napraviti zaokret u priči
koji je bukvalno zaokret.

324
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
Paralelne radnje mogu biti
zaista paralelne.

325
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
X, Y, kao i Z.

326
00:13:12,000 --> 00:13:14,000
Tako da sam imao sve te zamisli.
To je bilo još u kasnim '90,

327
00:13:14,000 --> 00:13:17,000
i ostali ljudi u mom poslu
su mislili da sam prilično lud,

328
00:13:18,000 --> 00:13:20,000
ali dosta ljudi je onda krenulo
i zaista to primenilo.

329
00:13:20,000 --> 00:13:22,000
Sada ću vam pokazati nekoliko primera.

330
00:13:23,000 --> 00:13:26,000
Ovo je rani kolaž strip koji je uradio
momak po imenu Džejson Leks.

331
00:13:30,000 --> 00:13:32,000
I pogledajte šta se ovde dešava.

332
00:13:32,000 --> 00:13:34,000
Ono što ja tražim je trajna mutacija -

333
00:13:34,000 --> 00:13:36,000
to je ono što mi svi tražimo.

334
00:13:36,000 --> 00:13:38,000
Dok mediji ulaze u ovu novu eru,

335
00:13:38,000 --> 00:13:41,000
mi tražimo promene

336
00:13:41,000 --> 00:13:45,000
koje su trajne, koje imaju održivost.

337
00:13:45,000 --> 00:13:49,000
Uzeli smo sad osnovnu ideju
prikazivanja stripa kao vizuelnog medija,

338
00:13:49,000 --> 00:13:52,000
i istrajali u njoj od početka do kraja.

339
00:13:52,000 --> 00:13:54,000
Ovo što ste upravo videli je ceo strip

340
00:13:54,000 --> 00:13:56,000
upravo sada na ekranu.

341
00:13:56,000 --> 00:13:59,000
Međutim, iako ga doživljavamo
samo deo po deo,

342
00:13:59,000 --> 00:14:01,000
to je samo zbog nivoa na kome
se tehnologija trenutno nalazi.

343
00:14:01,000 --> 00:14:03,000
Kako tehnologija bude evoluirala,

344
00:14:03,000 --> 00:14:06,000
kako se budu pojavljivali puni
sveobuhvatni displeji i ko zna šta sve,

345
00:14:06,000 --> 00:14:08,000
ova ideja će samo rasti.

346
00:14:08,000 --> 00:14:10,000
Prilagođavaće se.

347
00:14:10,000 --> 00:14:12,000
Prilagođavaće se svom okruženju:

348
00:14:12,000 --> 00:14:14,000
to je trajna mutacija.

349
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
Evo pokazaću vam još jedan.
Ovaj je uradio Dru Vaing;

350
00:14:17,000 --> 00:14:18,000
ovaj se zove

351
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
''Kuca razmišlja o smrti svemira''

352
00:14:46,000 --> 00:14:47,000
Vidite šta se ovde dešava

353
00:14:48,000 --> 00:14:51,000
dok iscrtavamo ove priče
na neograničenom platnu

354
00:14:53,000 --> 00:14:56,000
mi zapravo stvaramo čistiji izraz

355
00:14:57,000 --> 00:14:59,000
onoga što je suština ovog medija.

356
00:15:04,000 --> 00:15:06,000
Proćićemo ovo malo brže -
već ste shvatili ideju.

357
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
Hoću samo da dođem do poslednjeg panela.

358
00:15:14,000 --> 00:15:17,000
(Smeh)

359
00:15:17,000 --> 00:15:18,000
Evo ga.

360
00:15:20,000 --> 00:15:22,000
(Smeh)

361
00:15:25,000 --> 00:15:28,000
(Smeh)

362
00:15:31,000 --> 00:15:32,000
Samo još jedan.

363
00:15:34,000 --> 00:15:36,000
Kad smo već kod beskonačnog platna.

364
00:15:37,000 --> 00:15:39,000
Ovo je uradio tip po imenu
Daniel Merlin Gudbri iz Velike Britanije.

365
00:15:40,000 --> 00:15:42,000
Zašto je ovo tako važno?

366
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
Mislim da je ovo važno jer mediji,

367
00:15:46,000 --> 00:15:47,000
svi mediji,

368
00:15:48,000 --> 00:15:51,000
za nas predstavljaju prozor u naš svet.

369
00:15:51,000 --> 00:15:53,000
Sad, može biti da će nam filmovi -

370
00:15:53,000 --> 00:15:56,000
i konačno, virtualna stvarnost
ili nešto ekvivalentno njoj -

371
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
neka vrsta sveobuhvatnog prikaza,

372
00:15:58,000 --> 00:16:03,000
omogućiti efikasniji beg
iz sveta u kome smo.

373
00:16:03,000 --> 00:16:06,000
Zato se većina ljudi okreće
pričanju priča, kako bi pobegla.

374
00:16:06,000 --> 00:16:09,000
Ali mediji nam stvaraju prozor

375
00:16:09,000 --> 00:16:12,000
nazad u svet u kome živimo.

376
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
I kada mediji evoluiraju

377
00:16:16,000 --> 00:16:21,000
tako da njihov identitet
postane sve više jedinstven.

378
00:16:21,000 --> 00:16:24,000
Jer ono što vidite su stripovi na kub:

379
00:16:24,000 --> 00:16:27,000
ovo što vidite su stripovi koji su više
stripovski nego što su to ikada bili.

380
00:16:28,000 --> 00:16:31,000
Kada se to dogodi,
pružate ljudima više načina

381
00:16:31,000 --> 00:16:34,000
da ponovo uđu u svet
kroz različite prozore,

382
00:16:35,000 --> 00:16:38,000
i kada to uradite, omogućavate im
da prouče svet u kome žive

383
00:16:38,000 --> 00:16:40,000
i sagledaju njegov oblik.

384
00:16:40,000 --> 00:16:42,000
I zato mislim da je ovo značajno.

385
00:16:42,000 --> 00:16:44,000
Ovo je zapravo jedan od mnogo razloga,
ali sada moram da idem.

386
00:16:44,000 --> 00:16:45,000
Hvala vam na pažnji.