WEBVTT

00:00:20.579 --> 00:00:21.855
Witam.

00:00:21.855 --> 00:00:26.211
To będzie pobudka dla wszystkich.
Będę mówić po angielsku o chińskim,

00:00:26.211 --> 00:00:28.695
co może być trochę skomplikowane.

00:00:29.545 --> 00:00:34.786
Chcę opowiedzieć
o śladach kulturowych w języku.

00:00:35.016 --> 00:00:38.005
Uważam, że może to pomóc

00:00:38.005 --> 00:00:40.314
przełamać barierę różnic kulturowych.

00:00:44.541 --> 00:00:46.872
Za przykład posłuży chiński,
którego się uczę.

00:00:46.872 --> 00:00:50.966
Chińskiego uczymy się
poprzez zapamiętywanie znaków.

NOTE Paragraph

00:00:50.985 --> 00:00:55.780
Są to uproszczone symbole
odnoszące się do rzeczywistości.

00:00:55.780 --> 00:01:00.051
Chiński nie ma fonetycznego alfabetu.

00:01:00.051 --> 00:01:01.828
Patrząc na ten znak,

00:01:01.828 --> 00:01:05.430
spróbujmy odgadnąć jego znaczenie.

00:01:05.430 --> 00:01:09.745
Może zgadliście. To jest symbol wody.

00:01:09.745 --> 00:01:12.262
Symbol wody przypomina fale.

00:01:12.262 --> 00:01:16.377
Jednak język chiński zawiera wiele znaków

00:01:16.377 --> 00:01:19.516
o głębokim, poetyckim znaczeniu.

00:01:19.516 --> 00:01:24.555
Odnoszą się do kulturowego 
i historycznego kontekstu.

00:01:24.555 --> 00:01:27.658
Na przykład słowo "xiang".

00:01:27.658 --> 00:01:30.155
Oznacza "tęsknić za kimś".

00:01:30.155 --> 00:01:32.301
Składa się z trzech różnych elemntów.

00:01:32.301 --> 00:01:34.334
Na dole mamy serce.

00:01:34.334 --> 00:01:38.147
Logiczne, kiedy się za kimś tęskni.

00:01:38.147 --> 00:01:43.607
U góry po lewej jest drzewo,
a po prawej oko.

00:01:44.487 --> 00:01:47.170
Dziwne, że mamy drzewo i oko,

00:01:47.170 --> 00:01:52.948
albo drewno i wzrok w słowie
oznaczającym tęsknotę za kimś.

NOTE Paragraph

00:01:52.948 --> 00:01:57.655
Żeby to zrozumieć,
musimy cofnąć się o 3000 lat

00:01:57.655 --> 00:02:01.411
do chińskiej księgi wróżb "Yijing"

00:02:01.411 --> 00:02:03.499
znanej jako "Księga przemian".

00:02:03.499 --> 00:02:06.474
Na pewno przynajmniej
część z was słyszała o niej.

00:02:06.474 --> 00:02:10.271
Znajduje się w niej dosyć banalne zdanie,

00:02:10.271 --> 00:02:12.343
które łączy te dwa słowa.

00:02:12.343 --> 00:02:15.320
Całe zdanie brzmi mniej więcej tak:

00:02:15.320 --> 00:02:18.727
"Na Ziemi najczęściej widzimy drzewa".

00:02:18.727 --> 00:02:20.493
Banalne zdanie.

00:02:20.493 --> 00:02:25.832
Od tamtej pory te dwa znaki
są łączone w różnych chińskich słowach

00:02:25.832 --> 00:02:30.247
dla wyrażenia słowa "widzieć".

00:02:30.247 --> 00:02:32.161
Pamiętając o tym,

00:02:32.161 --> 00:02:35.119
możemy spojrzeć na ten znak
i pomyśleć o jakiej historii.

00:02:35.119 --> 00:02:37.150
Myślę w sercu o kimś,

00:02:37.150 --> 00:02:38.895
tęsknię za tą osobą.

00:02:38.895 --> 00:02:41.045
Wstaję, podchodzę do okna i patrzę.

00:02:41.045 --> 00:02:42.664
Mam nadzieję, że zobaczę tę osobę,

00:02:42.664 --> 00:02:44.755
ale widzę tylko drzewa.

00:02:48.578 --> 00:02:50.579
Zanim przejdziemy do następnego znaku,

00:02:50.579 --> 00:02:53.173
chcę powiedzieć parę słów o pamięci.

00:02:53.173 --> 00:02:57.320
Pamięć jest ważnym łącznikiem
między myślami a językiem.

00:02:57.320 --> 00:03:00.289
Kiedy intensywnie uczyłam się chińskiego,

00:03:00.289 --> 00:03:02.358
moja pamięć zaczęła się zmieniać.

00:03:02.358 --> 00:03:04.949
Przekształciła się w pamięć fotograficzną.

00:03:04.949 --> 00:03:06.981
Zapamiętując słowa,

00:03:06.981 --> 00:03:10.011
pamiętałam, jak one wyglądają w książce.

00:03:10.011 --> 00:03:13.235
Coś, czego nie robiłam wcześniej.

00:03:13.235 --> 00:03:15.843
Ponadto zaczęłam śnić po chińsku.

00:03:15.843 --> 00:03:20.160
Zaczęło się to mniej więcej 
po roku mojego pobytu w Chinach.

00:03:20.160 --> 00:03:22.744
Nawet krajobraz moich snów się zmienił.

00:03:22.744 --> 00:03:25.584
Odczuwałam go inaczej i wyglądał inaczej.

00:03:25.584 --> 00:03:27.823
To tylko kilka przykładów

00:03:27.823 --> 00:03:30.936
zmian neurologicznych i psychologicznych,

00:03:30.936 --> 00:03:34.180
jakie dokonują się w naszym mózgu, 
kiedy uczymy się nowego języka.

00:03:34.180 --> 00:03:36.885
Naukowcy przeprowadzili
wiele badań w tym zakresie.

NOTE Paragraph

00:03:36.885 --> 00:03:40.794
Okazało się, że język 
jest fundamentem naszej pamięci.

00:03:40.794 --> 00:03:42.796
Kiedy uczymy się nowego języka,

00:03:42.796 --> 00:03:46.589
uczymy się także nowego 
sposobu zapamiętywania rzeczy.

00:03:46.589 --> 00:03:52.108
Mamy też nowe spojrzenie
na zapamiętywane rzeczy.

00:03:53.388 --> 00:03:55.986
Następny znak, który chcę przedstawić

00:03:55.986 --> 00:04:01.615
dotyczy indywidualności,
bo oznacza "ja" lub "mnie".

00:04:02.265 --> 00:04:06.039
Zanim to wyjaśnię, zadam wam pytanie.

00:04:06.039 --> 00:04:08.899
Zastanówcie się,
dlaczego chińscy naukowcy,

00:04:08.899 --> 00:04:12.415
badacze i artyści

00:04:12.415 --> 00:04:14.789
otrzymali tak niewiele nagród Nobla?

00:04:14.789 --> 00:04:19.452
Prawdą jest, że Chiny mają
zadziwiająco mało nagród Nobla

00:04:19.452 --> 00:04:21.415
w porównaniu do liczby obywateli.

00:04:21.415 --> 00:04:23.827
Można je policzyć na palcach jednej ręki.

00:04:23.827 --> 00:04:25.342
Dlaczego?

00:04:25.342 --> 00:04:28.682
Czyżby Chiny nie były krajem innowacyjnym?

00:04:28.682 --> 00:04:32.363
To nieprawda. Powód jest inny.

00:04:32.363 --> 00:04:34.650
Weźmy pod uwagę lata 60.

00:04:34.650 --> 00:04:40.595
Chińscy naukowcy opracowali sposób
wytwarzania syntetycznej insuliny.

00:04:40.595 --> 00:04:44.244
Mieli szansę dostać
nominację do nagrody Nobla.

00:04:44.244 --> 00:04:48.129
Komitet Noblowski poprosił
Instytut Chiński

00:04:48.129 --> 00:04:51.361
o przesłanie dokładniej listy naukowców,

00:04:51.361 --> 00:04:55.202
którzy dokonali tego odkrycia.

00:04:55.202 --> 00:05:00.991
I co otrzymał Komitet Noblowski?
Listę 230 nazwisk.

00:05:00.991 --> 00:05:03.740
Wszystkich pracujących
w tym instytucie badawczym.

00:05:03.740 --> 00:05:06.945
Zaczynając od dyrektora,
a kończąc na pani sprzątającej.

00:05:06.945 --> 00:05:09.230
(Śmiech)

00:05:09.230 --> 00:05:12.729
Wiadomo, że nie zostali mianowani
i nie otrzymali nagrody.

00:05:12.729 --> 00:05:16.021
To jest inna perspektywa
postrzegania dokonań osobistych

00:05:16.021 --> 00:05:20.390
i sposobu, w jaki przyczyniają się
do sukcesu grupy.

00:05:20.390 --> 00:05:23.866
Obecnie jest to widoczne
chociażby w kontekście politycznym,

00:05:23.866 --> 00:05:25.926
gdzie podkreśla się współpracę.

00:05:25.926 --> 00:05:29.293
Widzimy to też w kontekście naukowym,

00:05:29.293 --> 00:05:33.264
kiedy mówi się o problemie
własności intelektualnej

00:05:33.264 --> 00:05:36.667
i jej prawnych regulacjach w Chinach.

00:05:36.667 --> 00:05:40.434
Ten znak wyraża to wszystko.

00:05:40.434 --> 00:05:42.701
Składa się z dwóch elementów.

00:05:42.701 --> 00:05:45.716
Po lewej mamy chwytającą rękę,

00:05:45.716 --> 00:05:50.152
a po prawej siekierkę.

00:05:50.152 --> 00:05:53.043
Siekierka może być bronią,

00:05:53.043 --> 00:05:56.074
może być także narzędziem.

00:05:56.074 --> 00:06:01.313
Tłumaczę ten znak jako "ja" albo "mnie",

00:06:01.313 --> 00:06:04.084
ktoś, kto pomaga grupie,

00:06:04.084 --> 00:06:08.158
pracuje na jej rzecz albo jej broni.

00:06:10.137 --> 00:06:14.291
Żeby lepiej wytłumaczyć poczucie
wspólnoty, użyję innego przykładu.

00:06:14.291 --> 00:06:16.328
Jedzenie.

00:06:17.374 --> 00:06:23.007
W kulturze azjatyckiej
spożywanie posiłków jest bardzo ważne.

00:06:23.007 --> 00:06:24.966
Wybiorę najprostszy przykład.

00:06:24.966 --> 00:06:30.750
W Chinach nie spotyka się ludzi
jedzących posiłki samotnie.

00:06:30.750 --> 00:06:34.246
My natomiast dość często
jemy w samotności.

00:06:34.277 --> 00:06:38.270
Łapiemy kanapkę w przelocie
i jemy ją samotnie.

00:06:38.270 --> 00:06:40.921
W Chinach jest takie powiedzenie:

00:06:40.921 --> 00:06:43.143
"吃獨食",
[Pinyin: chī dú shí]

00:06:43.143 --> 00:06:46.808
znaczy "jeść samotnie", 
słowo w słowo "jeść samemu".

00:06:46.808 --> 00:06:48.876
Ale powiedzieć to o kimś,

00:06:48.876 --> 00:06:51.376
że "ta osoba je sama" oznacza,

00:06:51.376 --> 00:06:54.911
że ta osoba jest egotystą,

00:06:54.911 --> 00:06:57.895
myśli tylko o sobie.

00:06:57.895 --> 00:07:00.784
Kiedy się nad tym zastanowimy,

00:07:00.784 --> 00:07:04.032
to zauważymy, że jedzenie razem z innymi

00:07:04.032 --> 00:07:07.203
oznacza odpowiedzialność
i dbanie o innych,

00:07:07.203 --> 00:07:11.797
a także warunek osiągnięcia przyjemności
ze spożywania posiłku z innymi.

00:07:11.797 --> 00:07:15.120
Czyli żeby jedzenie nas zadowalało,
należy je spożywać z inną osobą.

00:07:15.120 --> 00:07:18.457
Dlatego stoły w Chinach są często okrągłe.

00:07:18.457 --> 00:07:22.209
Kiedy przychodzi do płacenia za posiłek,

00:07:22.209 --> 00:07:25.462
a jadło się z grupą osób,

00:07:25.462 --> 00:07:30.031
zawsze znajdzie się ktoś, 
kto zapłaci za wszystkich.

00:07:30.031 --> 00:07:34.099
Bo następnym razem,
ktoś inny zapłaci za tę osobę.

00:07:34.099 --> 00:07:37.919
Ktoś może uważać, 
że to nie jest ważne, że to banalne,

00:07:37.919 --> 00:07:41.424
ale to jest zakodowane w relacji
między jednostką a grupą.

00:07:41.424 --> 00:07:43.998
Pozwala to na więź i ciągłość,

00:07:43.998 --> 00:07:46.816
zapewnia równowagę i trwałość

00:07:46.816 --> 00:07:50.586
tego związku jednostki z grupą.

00:07:52.690 --> 00:07:56.727
Na koniec chcę przedstawić znak "miłość".

00:07:56.727 --> 00:08:01.318
To słowo zawiera wszystkie emocje.

00:08:01.318 --> 00:08:05.589
O miłości mówi się, że jest uniwersalna.

00:08:05.589 --> 00:08:08.257
Nie powinniśmy mieć problemu
z jej rozpoznaniem.

00:08:08.257 --> 00:08:11.549
Ma też moc pokonania
wszystkich ograniczeń.

00:08:11.549 --> 00:08:16.416
Zastanówmy się, jak miłość
jest przeżywana i postrzegana

00:08:16.416 --> 00:08:20.372
przez ludzi i różne kultury.

00:08:20.372 --> 00:08:24.267
Okazuje się, że istnieją ogromne różnice
w sposobie rozumienia miłości.

00:08:24.267 --> 00:08:31.066
Na przykład na Zachodzie
83% Amerykanów uważa,

00:08:31.066 --> 00:08:36.424
że prawdziwa miłość
jest możliwa bez aktu fizycznego.

00:08:36.424 --> 00:08:42.418
Tylko 34% Francuzów 
zgadza się z tym twierdzeniem.

00:08:42.418 --> 00:08:46.734
Widzimy, że we Francji 
romantyczne słowa, język, literatura

00:08:46.734 --> 00:08:50.997
są bardzo ważne w odniesieniu do miłości.

00:08:50.997 --> 00:08:56.297
W Chinach prawie wszystko
jest tego przeciwieństwem,

00:08:56.297 --> 00:08:59.397
bo tam wiele par, także par małżeńskich,

00:08:59.397 --> 00:09:04.230
nigdy nie powiedziało sobie: "kocham cię".

00:09:05.490 --> 00:09:07.328
Popatrzmy jeszcze raz na ten znak.

00:09:07.328 --> 00:09:11.866
W Chinach bycie zbyt romantycznym
uważane jest za coś obłudnego.

00:09:11.866 --> 00:09:16.302
Pamiętajcie o tym.
To może się wam przydać.

00:09:16.302 --> 00:09:18.303
(Śmiech)


00:09:18.303 --> 00:09:22.066
Wróćmy do tego znaku.

00:09:22.066 --> 00:09:24.629
Rozróżniamy tu dwa elementy.

00:09:24.629 --> 00:09:27.328
Ten znak ma na górze rękę

00:09:27.328 --> 00:09:29.770
umieszczoną pod dachem.

00:09:29.770 --> 00:09:33.941
Pod dachem możemy rozpoznać serce,

00:09:34.614 --> 00:09:37.960
a pod nim mamy znak przyjaźni

00:09:37.960 --> 00:09:42.660
wyrażony przez splecione ze sobą dłonie.

00:09:42.660 --> 00:09:44.898
Jeśli potraktujemy to poważnie,

00:09:44.898 --> 00:09:48.277
to zrozumiemy,
że chińskie pojęcie miłości,

00:09:48.277 --> 00:09:50.927
które jest wbudowane w ten znak,

00:09:50.927 --> 00:09:55.926
jest pojęciem poczucia
wspólnoty i więzi rodzinnych.

00:09:55.926 --> 00:09:58.993
Wartości, które nabierają 
znaczenia w miarę upływu czasu.

00:09:58.993 --> 00:10:03.118
To jest istotne, bo idea miłości
romantycznej jest tego przeciwieństwem.

00:10:03.118 --> 00:10:06.060
Początek miłości jest wyjątkowy.

00:10:06.060 --> 00:10:08.960
Dlatego w Chinach młode pary

00:10:08.960 --> 00:10:12.476
szybko się pobierają,
zaraz po tym, jak się poznają.

00:10:12.476 --> 00:10:15.650
Czasem nawet dwa albo trzy 
miesiące po pierwszej randce.

00:10:15.650 --> 00:10:19.477
W Chinach nie uświadczy się par 
dzielących się rachunkiem,

00:10:19.477 --> 00:10:22.063
gdzie każdy płaci za siebie.

00:10:22.063 --> 00:10:23.064
Dlaczego?

00:10:23.064 --> 00:10:29.289
Bo idea miłości jest powiązana
z ideą rodzinnej wspólnoty.

00:10:32.086 --> 00:10:35.280
Zanim podsumuję,
chcę porozmawiać o kłótniach,

00:10:35.280 --> 00:10:39.057
bo wyrażają one ważne emocje.

NOTE Paragraph

00:10:39.057 --> 00:10:41.204
Wiele emocji.

00:10:42.834 --> 00:10:46.613
Wiele par w Chinach 
kłóci się w osobliwy sposób.

00:10:46.613 --> 00:10:49.759
Nazywa się to "几天不说话".

00:10:49.759 --> 00:10:52.473
[Pinyin: jǐ tiān bù shuō huà]".

00:10:52.473 --> 00:10:55.976
Tłumaczy się to jako:
"nie rozmawiać ze sobą".

00:10:55.976 --> 00:10:58.553
To są ciche dni.

00:10:58.553 --> 00:11:01.701
Byłam świadkiem takiej sprzeczki
między parą w średnim wieku.

00:11:01.701 --> 00:11:04.937
Nie rozmawiali ze sobą,
bo byli na siebie źli,

00:11:04.937 --> 00:11:06.421
przez siedem dni.

00:11:06.421 --> 00:11:09.347
Przez siedem dni gotowali,
przygotowywali posiłki dla dzieci,

00:11:09.347 --> 00:11:12.441
wszystko bez zmian z wyjątkiem rozmów.

00:11:12.441 --> 00:11:15.421
Po siedmiu dniach nagle
zaczęli ze sobą rozmawiać,

00:11:15.421 --> 00:11:17.077
jak gdyby nic się nie stało.

00:11:17.077 --> 00:11:23.130
Nie rozmawiali też o tym,
co ich zdenerwowało.

00:11:23.130 --> 00:11:26.690
Analizując takie zdarzenia,

00:11:26.690 --> 00:11:31.030
zdajemy sobie sprawę, że słowa i język

00:11:31.030 --> 00:11:35.797
wpływają na sposób, 
w jaki odczuwamy emocje.

00:11:35.797 --> 00:11:40.769
Słowa są na równi ważne z przedmiotami.

00:11:40.769 --> 00:11:43.938
Mają też znaczenie i wagę dla innych,

00:11:43.938 --> 00:11:47.649
dlatego musimy ostrożnie 
obchodzić się ze słowami,

00:11:47.649 --> 00:11:52.100
tak jak ostrożnie obchodzimy się
z rzeczami materialnymi.

00:11:54.340 --> 00:11:57.654
Na zakończenie chcę pokazać jedno zdjęcie.

00:11:57.654 --> 00:12:01.896
To jest piktogram 
chińskiego znaku "dla ciebie".

00:12:03.196 --> 00:12:04.567
To jest tylko część znaku.

00:12:04.567 --> 00:12:09.161
Musimy tu wysilić wyobraźnię,

00:12:09.161 --> 00:12:15.019
bo wyraża nici z krosna
w warsztacie tkackim

00:12:15.019 --> 00:12:17.810
skrzyżowane w określony wzór.

00:12:17.810 --> 00:12:22.389
Ten znak jest symbolem naszej osobowości,

00:12:22.389 --> 00:12:25.588
splecionej z wielu różnych włókien,

00:12:25.588 --> 00:12:28.247
które układają się w pewien wzór,

00:12:28.247 --> 00:12:32.504
zależnie od tego, jak dorastaliśmy
w naszym domu i naszej kulturze.

00:12:32.504 --> 00:12:34.792
Uczenie się nowego języka

00:12:34.792 --> 00:12:38.152
pozwala na rozplecenie tych włókien

00:12:38.152 --> 00:12:42.651
i splecenie ich w nowy, oryginalny wzór.

00:12:42.651 --> 00:12:46.829
Chcę, żebyście zapamiętali, 
że uczenie się języka

00:12:46.829 --> 00:12:49.939
to nie zdobycie kolejnych
profesjonalnych umiejętności,

00:12:49.939 --> 00:12:53.676
ale okazja do dokonania zmian.

00:12:53.676 --> 00:12:56.652
Na przykład ja pochodzę
z niemiecko-amerykańskiej rodziny,

00:12:56.652 --> 00:12:58.895
mieszkałam we Francji i w Chinach.

00:12:58.895 --> 00:13:01.773
Za każdym razem, 
kiedy zmieniam język albo kraj,

00:13:01.773 --> 00:13:06.631
poznaję inną stronę mojej osobowości.

00:13:06.631 --> 00:13:10.299
Uczenie się o innej kulturze 
albo nowego języka

00:13:10.299 --> 00:13:12.253
jest szansą na zmianę.

00:13:12.253 --> 00:13:16.888
Pamiętajcie o tym, kiedy będziecie 
uczyć się egzotycznego języka.

00:13:16.888 --> 00:13:18.853
To może być szansa na wejście

00:13:18.853 --> 00:13:22.421
do innego świata snów, posiłków i miłości.

00:13:22.421 --> 00:13:23.562
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:13:23.562 --> 00:13:25.562
(Brawa)