1
00:00:20,579 --> 00:00:21,855
Witam.

2
00:00:21,855 --> 00:00:26,211
To będzie pobudka dla wszystkich.
Będę mówić po angielsku o chińskim,

3
00:00:26,211 --> 00:00:28,695
co może być trochę skomplikowane.

4
00:00:29,545 --> 00:00:34,786
Chcę opowiedzieć
o śladach kulturowych w języku.

5
00:00:35,016 --> 00:00:38,005
Uważam, że może to pomóc

6
00:00:38,005 --> 00:00:40,314
przełamać barierę różnic kulturowych.

7
00:00:44,541 --> 00:00:46,872
Za przykład posłuży chiński,
którego się uczę.

8
00:00:46,872 --> 00:00:50,966
Chińskiego uczymy się
poprzez zapamiętywanie znaków.

9
00:00:50,985 --> 00:00:55,780
Są to uproszczone symbole
odnoszące się do rzeczywistości.

10
00:00:55,780 --> 00:01:00,051
Chiński nie ma fonetycznego alfabetu.

11
00:01:00,051 --> 00:01:01,828
Patrząc na ten znak,

12
00:01:01,828 --> 00:01:05,430
spróbujmy odgadnąć jego znaczenie.

13
00:01:05,430 --> 00:01:09,745
Może zgadliście. To jest symbol wody.

14
00:01:09,745 --> 00:01:12,262
Symbol wody przypomina fale.

15
00:01:12,262 --> 00:01:16,377
Jednak język chiński zawiera wiele znaków

16
00:01:16,377 --> 00:01:19,516
o głębokim, poetyckim znaczeniu.

17
00:01:19,516 --> 00:01:24,555
Odnoszą się do kulturowego 
i historycznego kontekstu.

18
00:01:24,555 --> 00:01:27,658
Na przykład słowo "xiang".

19
00:01:27,658 --> 00:01:30,155
Oznacza "tęsknić za kimś".

20
00:01:30,155 --> 00:01:32,301
Składa się z trzech różnych elemntów.

21
00:01:32,301 --> 00:01:34,334
Na dole mamy serce.

22
00:01:34,334 --> 00:01:38,147
Logiczne, kiedy się za kimś tęskni.

23
00:01:38,147 --> 00:01:43,607
U góry po lewej jest drzewo,
a po prawej oko.

24
00:01:44,487 --> 00:01:47,170
Dziwne, że mamy drzewo i oko,

25
00:01:47,170 --> 00:01:52,948
albo drewno i wzrok w słowie
oznaczającym tęsknotę za kimś.

26
00:01:52,948 --> 00:01:57,655
Żeby to zrozumieć,
musimy cofnąć się o 3000 lat

27
00:01:57,655 --> 00:02:01,411
do chińskiej księgi wróżb "Yijing"

28
00:02:01,411 --> 00:02:03,499
znanej jako "Księga przemian".

29
00:02:03,499 --> 00:02:06,474
Na pewno przynajmniej
część z was słyszała o niej.

30
00:02:06,474 --> 00:02:10,271
Znajduje się w niej dosyć banalne zdanie,

31
00:02:10,271 --> 00:02:12,343
które łączy te dwa słowa.

32
00:02:12,343 --> 00:02:15,320
Całe zdanie brzmi mniej więcej tak:

33
00:02:15,320 --> 00:02:18,727
"Na Ziemi najczęściej widzimy drzewa".

34
00:02:18,727 --> 00:02:20,493
Banalne zdanie.

35
00:02:20,493 --> 00:02:25,832
Od tamtej pory te dwa znaki
są łączone w różnych chińskich słowach

36
00:02:25,832 --> 00:02:30,247
dla wyrażenia słowa "widzieć".

37
00:02:30,247 --> 00:02:32,161
Pamiętając o tym,

38
00:02:32,161 --> 00:02:35,119
możemy spojrzeć na ten znak
i pomyśleć o jakiej historii.

39
00:02:35,119 --> 00:02:37,150
Myślę w sercu o kimś,

40
00:02:37,150 --> 00:02:38,895
tęsknię za tą osobą.

41
00:02:38,895 --> 00:02:41,045
Wstaję, podchodzę do okna i patrzę.

42
00:02:41,045 --> 00:02:42,664
Mam nadzieję, że zobaczę tę osobę,

43
00:02:42,664 --> 00:02:44,755
ale widzę tylko drzewa.

44
00:02:48,578 --> 00:02:50,579
Zanim przejdziemy do następnego znaku,

45
00:02:50,579 --> 00:02:53,173
chcę powiedzieć parę słów o pamięci.

46
00:02:53,173 --> 00:02:57,320
Pamięć jest ważnym łącznikiem
między myślami a językiem.

47
00:02:57,320 --> 00:03:00,289
Kiedy intensywnie uczyłam się chińskiego,

48
00:03:00,289 --> 00:03:02,358
moja pamięć zaczęła się zmieniać.

49
00:03:02,358 --> 00:03:04,949
Przekształciła się w pamięć fotograficzną.

50
00:03:04,949 --> 00:03:06,981
Zapamiętując słowa,

51
00:03:06,981 --> 00:03:10,011
pamiętałam, jak one wyglądają w książce.

52
00:03:10,011 --> 00:03:13,235
Coś, czego nie robiłam wcześniej.

53
00:03:13,235 --> 00:03:15,843
Ponadto zaczęłam śnić po chińsku.

54
00:03:15,843 --> 00:03:20,160
Zaczęło się to mniej więcej 
po roku mojego pobytu w Chinach.

55
00:03:20,160 --> 00:03:22,744
Nawet krajobraz moich snów się zmienił.

56
00:03:22,744 --> 00:03:25,584
Odczuwałam go inaczej i wyglądał inaczej.

57
00:03:25,584 --> 00:03:27,823
To tylko kilka przykładów

58
00:03:27,823 --> 00:03:30,936
zmian neurologicznych i psychologicznych,

59
00:03:30,936 --> 00:03:34,180
jakie dokonują się w naszym mózgu, 
kiedy uczymy się nowego języka.

60
00:03:34,180 --> 00:03:36,885
Naukowcy przeprowadzili
wiele badań w tym zakresie.

61
00:03:36,885 --> 00:03:40,794
Okazało się, że język 
jest fundamentem naszej pamięci.

62
00:03:40,794 --> 00:03:42,796
Kiedy uczymy się nowego języka,

63
00:03:42,796 --> 00:03:46,589
uczymy się także nowego 
sposobu zapamiętywania rzeczy.

64
00:03:46,589 --> 00:03:52,108
Mamy też nowe spojrzenie
na zapamiętywane rzeczy.

65
00:03:53,388 --> 00:03:55,986
Następny znak, który chcę przedstawić

66
00:03:55,986 --> 00:04:01,615
dotyczy indywidualności,
bo oznacza "ja" lub "mnie".

67
00:04:02,265 --> 00:04:06,039
Zanim to wyjaśnię, zadam wam pytanie.

68
00:04:06,039 --> 00:04:08,899
Zastanówcie się,
dlaczego chińscy naukowcy,

69
00:04:08,899 --> 00:04:12,415
badacze i artyści

70
00:04:12,415 --> 00:04:14,789
otrzymali tak niewiele nagród Nobla?

71
00:04:14,789 --> 00:04:19,452
Prawdą jest, że Chiny mają
zadziwiająco mało nagród Nobla

72
00:04:19,452 --> 00:04:21,415
w porównaniu do liczby obywateli.

73
00:04:21,415 --> 00:04:23,827
Można je policzyć na palcach jednej ręki.

74
00:04:23,827 --> 00:04:25,342
Dlaczego?

75
00:04:25,342 --> 00:04:28,682
Czyżby Chiny nie były krajem innowacyjnym?

76
00:04:28,682 --> 00:04:32,363
To nieprawda. Powód jest inny.

77
00:04:32,363 --> 00:04:34,650
Weźmy pod uwagę lata 60.

78
00:04:34,650 --> 00:04:40,595
Chińscy naukowcy opracowali sposób
wytwarzania syntetycznej insuliny.

79
00:04:40,595 --> 00:04:44,244
Mieli szansę dostać
nominację do nagrody Nobla.

80
00:04:44,244 --> 00:04:48,129
Komitet Noblowski poprosił
Instytut Chiński

81
00:04:48,129 --> 00:04:51,361
o przesłanie dokładniej listy naukowców,

82
00:04:51,361 --> 00:04:55,202
którzy dokonali tego odkrycia.

83
00:04:55,202 --> 00:05:00,991
I co otrzymał Komitet Noblowski?
Listę 230 nazwisk.

84
00:05:00,991 --> 00:05:03,740
Wszystkich pracujących
w tym instytucie badawczym.

85
00:05:03,740 --> 00:05:06,945
Zaczynając od dyrektora,
a kończąc na pani sprzątającej.

86
00:05:06,945 --> 00:05:09,230
(Śmiech)

87
00:05:09,230 --> 00:05:12,729
Wiadomo, że nie zostali mianowani
i nie otrzymali nagrody.

88
00:05:12,729 --> 00:05:16,021
To jest inna perspektywa
postrzegania dokonań osobistych

89
00:05:16,021 --> 00:05:20,390
i sposobu, w jaki przyczyniają się
do sukcesu grupy.

90
00:05:20,390 --> 00:05:23,866
Obecnie jest to widoczne
chociażby w kontekście politycznym,

91
00:05:23,866 --> 00:05:25,926
gdzie podkreśla się współpracę.

92
00:05:25,926 --> 00:05:29,293
Widzimy to też w kontekście naukowym,

93
00:05:29,293 --> 00:05:33,264
kiedy mówi się o problemie
własności intelektualnej

94
00:05:33,264 --> 00:05:36,667
i jej prawnych regulacjach w Chinach.

95
00:05:36,667 --> 00:05:40,434
Ten znak wyraża to wszystko.

96
00:05:40,434 --> 00:05:42,701
Składa się z dwóch elementów.

97
00:05:42,701 --> 00:05:45,716
Po lewej mamy chwytającą rękę,

98
00:05:45,716 --> 00:05:50,152
a po prawej siekierkę.

99
00:05:50,152 --> 00:05:53,043
Siekierka może być bronią,

100
00:05:53,043 --> 00:05:56,074
może być także narzędziem.

101
00:05:56,074 --> 00:06:01,313
Tłumaczę ten znak jako "ja" albo "mnie",

102
00:06:01,313 --> 00:06:04,084
ktoś, kto pomaga grupie,

103
00:06:04,084 --> 00:06:08,158
pracuje na jej rzecz albo jej broni.

104
00:06:10,137 --> 00:06:14,291
Żeby lepiej wytłumaczyć poczucie
wspólnoty, użyję innego przykładu.

105
00:06:14,291 --> 00:06:16,328
Jedzenie.

106
00:06:17,374 --> 00:06:23,007
W kulturze azjatyckiej
spożywanie posiłków jest bardzo ważne.

107
00:06:23,007 --> 00:06:24,966
Wybiorę najprostszy przykład.

108
00:06:24,966 --> 00:06:30,750
W Chinach nie spotyka się ludzi
jedzących posiłki samotnie.

109
00:06:30,750 --> 00:06:34,246
My natomiast dość często
jemy w samotności.

110
00:06:34,277 --> 00:06:38,270
Łapiemy kanapkę w przelocie
i jemy ją samotnie.

111
00:06:38,270 --> 00:06:40,921
W Chinach jest takie powiedzenie:

112
00:06:40,921 --> 00:06:43,143
"吃獨食",
[Pinyin: chī dú shí]

113
00:06:43,143 --> 00:06:46,808
znaczy "jeść samotnie", 
słowo w słowo "jeść samemu".

114
00:06:46,808 --> 00:06:48,876
Ale powiedzieć to o kimś,

115
00:06:48,876 --> 00:06:51,376
że "ta osoba je sama" oznacza,

116
00:06:51,376 --> 00:06:54,911
że ta osoba jest egotystą,

117
00:06:54,911 --> 00:06:57,895
myśli tylko o sobie.

118
00:06:57,895 --> 00:07:00,784
Kiedy się nad tym zastanowimy,

119
00:07:00,784 --> 00:07:04,032
to zauważymy, że jedzenie razem z innymi

120
00:07:04,032 --> 00:07:07,203
oznacza odpowiedzialność
i dbanie o innych,

121
00:07:07,203 --> 00:07:11,797
a także warunek osiągnięcia przyjemności
ze spożywania posiłku z innymi.

122
00:07:11,797 --> 00:07:15,120
Czyli żeby jedzenie nas zadowalało,
należy je spożywać z inną osobą.

123
00:07:15,120 --> 00:07:18,457
Dlatego stoły w Chinach są często okrągłe.

124
00:07:18,457 --> 00:07:22,209
Kiedy przychodzi do płacenia za posiłek,

125
00:07:22,209 --> 00:07:25,462
a jadło się z grupą osób,

126
00:07:25,462 --> 00:07:30,031
zawsze znajdzie się ktoś, 
kto zapłaci za wszystkich.

127
00:07:30,031 --> 00:07:34,099
Bo następnym razem,
ktoś inny zapłaci za tę osobę.

128
00:07:34,099 --> 00:07:37,919
Ktoś może uważać, 
że to nie jest ważne, że to banalne,

129
00:07:37,919 --> 00:07:41,424
ale to jest zakodowane w relacji
między jednostką a grupą.

130
00:07:41,424 --> 00:07:43,998
Pozwala to na więź i ciągłość,

131
00:07:43,998 --> 00:07:46,816
zapewnia równowagę i trwałość

132
00:07:46,816 --> 00:07:50,586
tego związku jednostki z grupą.

133
00:07:52,690 --> 00:07:56,727
Na koniec chcę przedstawić znak "miłość".

134
00:07:56,727 --> 00:08:01,318
To słowo zawiera wszystkie emocje.

135
00:08:01,318 --> 00:08:05,589
O miłości mówi się, że jest uniwersalna.

136
00:08:05,589 --> 00:08:08,257
Nie powinniśmy mieć problemu
z jej rozpoznaniem.

137
00:08:08,257 --> 00:08:11,549
Ma też moc pokonania
wszystkich ograniczeń.

138
00:08:11,549 --> 00:08:16,416
Zastanówmy się, jak miłość
jest przeżywana i postrzegana

139
00:08:16,416 --> 00:08:20,372
przez ludzi i różne kultury.

140
00:08:20,372 --> 00:08:24,267
Okazuje się, że istnieją ogromne różnice
w sposobie rozumienia miłości.

141
00:08:24,267 --> 00:08:31,066
Na przykład na Zachodzie
83% Amerykanów uważa,

142
00:08:31,066 --> 00:08:36,424
że prawdziwa miłość
jest możliwa bez aktu fizycznego.

143
00:08:36,424 --> 00:08:42,418
Tylko 34% Francuzów 
zgadza się z tym twierdzeniem.

144
00:08:42,418 --> 00:08:46,734
Widzimy, że we Francji 
romantyczne słowa, język, literatura

145
00:08:46,734 --> 00:08:50,997
są bardzo ważne w odniesieniu do miłości.

146
00:08:50,997 --> 00:08:56,297
W Chinach prawie wszystko
jest tego przeciwieństwem,

147
00:08:56,297 --> 00:08:59,397
bo tam wiele par, także par małżeńskich,

148
00:08:59,397 --> 00:09:04,230
nigdy nie powiedziało sobie: "kocham cię".

149
00:09:05,490 --> 00:09:07,328
Popatrzmy jeszcze raz na ten znak.

150
00:09:07,328 --> 00:09:11,866
W Chinach bycie zbyt romantycznym
uważane jest za coś obłudnego.

151
00:09:11,866 --> 00:09:16,302
Pamiętajcie o tym.
To może się wam przydać.

152
00:09:16,302 --> 00:09:18,303
(Śmiech)


153
00:09:18,303 --> 00:09:22,066
Wróćmy do tego znaku.

154
00:09:22,066 --> 00:09:24,629
Rozróżniamy tu dwa elementy.

155
00:09:24,629 --> 00:09:27,328
Ten znak ma na górze rękę

156
00:09:27,328 --> 00:09:29,770
umieszczoną pod dachem.

157
00:09:29,770 --> 00:09:33,941
Pod dachem możemy rozpoznać serce,

158
00:09:34,614 --> 00:09:37,960
a pod nim mamy znak przyjaźni

159
00:09:37,960 --> 00:09:42,660
wyrażony przez splecione ze sobą dłonie.

160
00:09:42,660 --> 00:09:44,898
Jeśli potraktujemy to poważnie,

161
00:09:44,898 --> 00:09:48,277
to zrozumiemy,
że chińskie pojęcie miłości,

162
00:09:48,277 --> 00:09:50,927
które jest wbudowane w ten znak,

163
00:09:50,927 --> 00:09:55,926
jest pojęciem poczucia
wspólnoty i więzi rodzinnych.

164
00:09:55,926 --> 00:09:58,993
Wartości, które nabierają 
znaczenia w miarę upływu czasu.

165
00:09:58,993 --> 00:10:03,118
To jest istotne, bo idea miłości
romantycznej jest tego przeciwieństwem.

166
00:10:03,118 --> 00:10:06,060
Początek miłości jest wyjątkowy.

167
00:10:06,060 --> 00:10:08,960
Dlatego w Chinach młode pary

168
00:10:08,960 --> 00:10:12,476
szybko się pobierają,
zaraz po tym, jak się poznają.

169
00:10:12,476 --> 00:10:15,650
Czasem nawet dwa albo trzy 
miesiące po pierwszej randce.

170
00:10:15,650 --> 00:10:19,477
W Chinach nie uświadczy się par 
dzielących się rachunkiem,

171
00:10:19,477 --> 00:10:22,063
gdzie każdy płaci za siebie.

172
00:10:22,063 --> 00:10:23,064
Dlaczego?

173
00:10:23,064 --> 00:10:29,289
Bo idea miłości jest powiązana
z ideą rodzinnej wspólnoty.

174
00:10:32,086 --> 00:10:35,280
Zanim podsumuję,
chcę porozmawiać o kłótniach,

175
00:10:35,280 --> 00:10:39,057
bo wyrażają one ważne emocje.

176
00:10:39,057 --> 00:10:41,204
Wiele emocji.

177
00:10:42,834 --> 00:10:46,613
Wiele par w Chinach 
kłóci się w osobliwy sposób.

178
00:10:46,613 --> 00:10:49,759
Nazywa się to "几天不说话".

179
00:10:49,759 --> 00:10:52,473
[Pinyin: jǐ tiān bù shuō huà]".

180
00:10:52,473 --> 00:10:55,976
Tłumaczy się to jako:
"nie rozmawiać ze sobą".

181
00:10:55,976 --> 00:10:58,553
To są ciche dni.

182
00:10:58,553 --> 00:11:01,701
Byłam świadkiem takiej sprzeczki
między parą w średnim wieku.

183
00:11:01,701 --> 00:11:04,937
Nie rozmawiali ze sobą,
bo byli na siebie źli,

184
00:11:04,937 --> 00:11:06,421
przez siedem dni.

185
00:11:06,421 --> 00:11:09,347
Przez siedem dni gotowali,
przygotowywali posiłki dla dzieci,

186
00:11:09,347 --> 00:11:12,441
wszystko bez zmian z wyjątkiem rozmów.

187
00:11:12,441 --> 00:11:15,421
Po siedmiu dniach nagle
zaczęli ze sobą rozmawiać,

188
00:11:15,421 --> 00:11:17,077
jak gdyby nic się nie stało.

189
00:11:17,077 --> 00:11:23,130
Nie rozmawiali też o tym,
co ich zdenerwowało.

190
00:11:23,130 --> 00:11:26,690
Analizując takie zdarzenia,

191
00:11:26,690 --> 00:11:31,030
zdajemy sobie sprawę, że słowa i język

192
00:11:31,030 --> 00:11:35,797
wpływają na sposób, 
w jaki odczuwamy emocje.

193
00:11:35,797 --> 00:11:40,769
Słowa są na równi ważne z przedmiotami.

194
00:11:40,769 --> 00:11:43,938
Mają też znaczenie i wagę dla innych,

195
00:11:43,938 --> 00:11:47,649
dlatego musimy ostrożnie 
obchodzić się ze słowami,

196
00:11:47,649 --> 00:11:52,100
tak jak ostrożnie obchodzimy się
z rzeczami materialnymi.

197
00:11:54,340 --> 00:11:57,654
Na zakończenie chcę pokazać jedno zdjęcie.

198
00:11:57,654 --> 00:12:01,896
To jest piktogram 
chińskiego znaku "dla ciebie".

199
00:12:03,196 --> 00:12:04,567
To jest tylko część znaku.

200
00:12:04,567 --> 00:12:09,161
Musimy tu wysilić wyobraźnię,

201
00:12:09,161 --> 00:12:15,019
bo wyraża nici z krosna
w warsztacie tkackim

202
00:12:15,019 --> 00:12:17,810
skrzyżowane w określony wzór.

203
00:12:17,810 --> 00:12:22,389
Ten znak jest symbolem naszej osobowości,

204
00:12:22,389 --> 00:12:25,588
splecionej z wielu różnych włókien,

205
00:12:25,588 --> 00:12:28,247
które układają się w pewien wzór,

206
00:12:28,247 --> 00:12:32,504
zależnie od tego, jak dorastaliśmy
w naszym domu i naszej kulturze.

207
00:12:32,504 --> 00:12:34,792
Uczenie się nowego języka

208
00:12:34,792 --> 00:12:38,152
pozwala na rozplecenie tych włókien

209
00:12:38,152 --> 00:12:42,651
i splecenie ich w nowy, oryginalny wzór.

210
00:12:42,651 --> 00:12:46,829
Chcę, żebyście zapamiętali, 
że uczenie się języka

211
00:12:46,829 --> 00:12:49,939
to nie zdobycie kolejnych
profesjonalnych umiejętności,

212
00:12:49,939 --> 00:12:53,676
ale okazja do dokonania zmian.

213
00:12:53,676 --> 00:12:56,652
Na przykład ja pochodzę
z niemiecko-amerykańskiej rodziny,

214
00:12:56,652 --> 00:12:58,895
mieszkałam we Francji i w Chinach.

215
00:12:58,895 --> 00:13:01,773
Za każdym razem, 
kiedy zmieniam język albo kraj,

216
00:13:01,773 --> 00:13:06,631
poznaję inną stronę mojej osobowości.

217
00:13:06,631 --> 00:13:10,299
Uczenie się o innej kulturze 
albo nowego języka

218
00:13:10,299 --> 00:13:12,253
jest szansą na zmianę.

219
00:13:12,253 --> 00:13:16,888
Pamiętajcie o tym, kiedy będziecie 
uczyć się egzotycznego języka.

220
00:13:16,888 --> 00:13:18,853
To może być szansa na wejście

221
00:13:18,853 --> 00:13:22,421
do innego świata snów, posiłków i miłości.

222
00:13:22,421 --> 00:13:23,562
Dziękuję.

223
00:13:23,562 --> 00:13:25,562
(Brawa)