0:00:20.579,0:00:21.855
Witam.

0:00:21.855,0:00:26.211
To będzie pobudka dla wszystkich.[br]Będę mówić po angielsku o chińskim,

0:00:26.211,0:00:28.695
co może być trochę skomplikowane.

0:00:29.545,0:00:34.786
Chcę opowiedzieć[br]o śladach kulturowych w języku.

0:00:35.016,0:00:38.005
Uważam, że może to pomóc

0:00:38.005,0:00:40.314
przełamać barierę różnic kulturowych.

0:00:44.541,0:00:46.872
Za przykład posłuży chiński,[br]którego się uczę.

0:00:46.872,0:00:50.966
Chińskiego uczymy się[br]poprzez zapamiętywanie znaków.

0:00:50.985,0:00:55.780
Są to uproszczone symbole[br]odnoszące się do rzeczywistości.

0:00:55.780,0:01:00.051
Chiński nie ma fonetycznego alfabetu.

0:01:00.051,0:01:01.828
Patrząc na ten znak,

0:01:01.828,0:01:05.430
spróbujmy odgadnąć jego znaczenie.

0:01:05.430,0:01:09.745
Może zgadliście. To jest symbol wody.

0:01:09.745,0:01:12.262
Symbol wody przypomina fale.

0:01:12.262,0:01:16.377
Jednak język chiński zawiera wiele znaków

0:01:16.377,0:01:19.516
o głębokim, poetyckim znaczeniu.

0:01:19.516,0:01:24.555
Odnoszą się do kulturowego [br]i historycznego kontekstu.

0:01:24.555,0:01:27.658
Na przykład słowo "xiang".

0:01:27.658,0:01:30.155
Oznacza "tęsknić za kimś".

0:01:30.155,0:01:32.301
Składa się z trzech różnych elemntów.

0:01:32.301,0:01:34.334
Na dole mamy serce.

0:01:34.334,0:01:38.147
Logiczne, kiedy się za kimś tęskni.

0:01:38.147,0:01:43.607
U góry po lewej jest drzewo,[br]a po prawej oko.

0:01:44.487,0:01:47.170
Dziwne, że mamy drzewo i oko,

0:01:47.170,0:01:52.948
albo drewno i wzrok w słowie[br]oznaczającym tęsknotę za kimś.

0:01:52.948,0:01:57.655
Żeby to zrozumieć,[br]musimy cofnąć się o 3000 lat

0:01:57.655,0:02:01.411
do chińskiej księgi wróżb "Yijing"

0:02:01.411,0:02:03.499
znanej jako "Księga przemian".

0:02:03.499,0:02:06.474
Na pewno przynajmniej[br]część z was słyszała o niej.

0:02:06.474,0:02:10.271
Znajduje się w niej dosyć banalne zdanie,

0:02:10.271,0:02:12.343
które łączy te dwa słowa.

0:02:12.343,0:02:15.320
Całe zdanie brzmi mniej więcej tak:

0:02:15.320,0:02:18.727
"Na Ziemi najczęściej widzimy drzewa".

0:02:18.727,0:02:20.493
Banalne zdanie.

0:02:20.493,0:02:25.832
Od tamtej pory te dwa znaki[br]są łączone w różnych chińskich słowach

0:02:25.832,0:02:30.247
dla wyrażenia słowa "widzieć".

0:02:30.247,0:02:32.161
Pamiętając o tym,

0:02:32.161,0:02:35.119
możemy spojrzeć na ten znak[br]i pomyśleć o jakiej historii.

0:02:35.119,0:02:37.150
Myślę w sercu o kimś,

0:02:37.150,0:02:38.895
tęsknię za tą osobą.

0:02:38.895,0:02:41.045
Wstaję, podchodzę do okna i patrzę.

0:02:41.045,0:02:42.664
Mam nadzieję, że zobaczę tę osobę,

0:02:42.664,0:02:44.755
ale widzę tylko drzewa.

0:02:48.578,0:02:50.579
Zanim przejdziemy do następnego znaku,

0:02:50.579,0:02:53.173
chcę powiedzieć parę słów o pamięci.

0:02:53.173,0:02:57.320
Pamięć jest ważnym łącznikiem[br]między myślami a językiem.

0:02:57.320,0:03:00.289
Kiedy intensywnie uczyłam się chińskiego,

0:03:00.289,0:03:02.358
moja pamięć zaczęła się zmieniać.

0:03:02.358,0:03:04.949
Przekształciła się w pamięć fotograficzną.

0:03:04.949,0:03:06.981
Zapamiętując słowa,

0:03:06.981,0:03:10.011
pamiętałam, jak one wyglądają w książce.

0:03:10.011,0:03:13.235
Coś, czego nie robiłam wcześniej.

0:03:13.235,0:03:15.843
Ponadto zaczęłam śnić po chińsku.

0:03:15.843,0:03:20.160
Zaczęło się to mniej więcej [br]po roku mojego pobytu w Chinach.

0:03:20.160,0:03:22.744
Nawet krajobraz moich snów się zmienił.

0:03:22.744,0:03:25.584
Odczuwałam go inaczej i wyglądał inaczej.

0:03:25.584,0:03:27.823
To tylko kilka przykładów

0:03:27.823,0:03:30.936
zmian neurologicznych i psychologicznych,

0:03:30.936,0:03:34.180
jakie dokonują się w naszym mózgu, [br]kiedy uczymy się nowego języka.

0:03:34.180,0:03:36.885
Naukowcy przeprowadzili[br]wiele badań w tym zakresie.

0:03:36.885,0:03:40.794
Okazało się, że język [br]jest fundamentem naszej pamięci.

0:03:40.794,0:03:42.796
Kiedy uczymy się nowego języka,

0:03:42.796,0:03:46.589
uczymy się także nowego [br]sposobu zapamiętywania rzeczy.

0:03:46.589,0:03:52.108
Mamy też nowe spojrzenie[br]na zapamiętywane rzeczy.

0:03:53.388,0:03:55.986
Następny znak, który chcę przedstawić

0:03:55.986,0:04:01.615
dotyczy indywidualności,[br]bo oznacza "ja" lub "mnie".

0:04:02.265,0:04:06.039
Zanim to wyjaśnię, zadam wam pytanie.

0:04:06.039,0:04:08.899
Zastanówcie się,[br]dlaczego chińscy naukowcy,

0:04:08.899,0:04:12.415
badacze i artyści

0:04:12.415,0:04:14.789
otrzymali tak niewiele nagród Nobla?

0:04:14.789,0:04:19.452
Prawdą jest, że Chiny mają[br]zadziwiająco mało nagród Nobla

0:04:19.452,0:04:21.415
w porównaniu do liczby obywateli.

0:04:21.415,0:04:23.827
Można je policzyć na palcach jednej ręki.

0:04:23.827,0:04:25.342
Dlaczego?

0:04:25.342,0:04:28.682
Czyżby Chiny nie były krajem innowacyjnym?

0:04:28.682,0:04:32.363
To nieprawda. Powód jest inny.

0:04:32.363,0:04:34.650
Weźmy pod uwagę lata 60.

0:04:34.650,0:04:40.595
Chińscy naukowcy opracowali sposób[br]wytwarzania syntetycznej insuliny.

0:04:40.595,0:04:44.244
Mieli szansę dostać[br]nominację do nagrody Nobla.

0:04:44.244,0:04:48.129
Komitet Noblowski poprosił[br]Instytut Chiński

0:04:48.129,0:04:51.361
o przesłanie dokładniej listy naukowców,

0:04:51.361,0:04:55.202
którzy dokonali tego odkrycia.

0:04:55.202,0:05:00.991
I co otrzymał Komitet Noblowski?[br]Listę 230 nazwisk.

0:05:00.991,0:05:03.740
Wszystkich pracujących[br]w tym instytucie badawczym.

0:05:03.740,0:05:06.945
Zaczynając od dyrektora,[br]a kończąc na pani sprzątającej.

0:05:06.945,0:05:09.230
(Śmiech)

0:05:09.230,0:05:12.729
Wiadomo, że nie zostali mianowani[br]i nie otrzymali nagrody.

0:05:12.729,0:05:16.021
To jest inna perspektywa[br]postrzegania dokonań osobistych

0:05:16.021,0:05:20.390
i sposobu, w jaki przyczyniają się[br]do sukcesu grupy.

0:05:20.390,0:05:23.866
Obecnie jest to widoczne[br]chociażby w kontekście politycznym,

0:05:23.866,0:05:25.926
gdzie podkreśla się współpracę.

0:05:25.926,0:05:29.293
Widzimy to też w kontekście naukowym,

0:05:29.293,0:05:33.264
kiedy mówi się o problemie[br]własności intelektualnej

0:05:33.264,0:05:36.667
i jej prawnych regulacjach w Chinach.

0:05:36.667,0:05:40.434
Ten znak wyraża to wszystko.

0:05:40.434,0:05:42.701
Składa się z dwóch elementów.

0:05:42.701,0:05:45.716
Po lewej mamy chwytającą rękę,

0:05:45.716,0:05:50.152
a po prawej siekierkę.

0:05:50.152,0:05:53.043
Siekierka może być bronią,

0:05:53.043,0:05:56.074
może być także narzędziem.

0:05:56.074,0:06:01.313
Tłumaczę ten znak jako "ja" albo "mnie",

0:06:01.313,0:06:04.084
ktoś, kto pomaga grupie,

0:06:04.084,0:06:08.158
pracuje na jej rzecz albo jej broni.

0:06:10.137,0:06:14.291
Żeby lepiej wytłumaczyć poczucie[br]wspólnoty, użyję innego przykładu.

0:06:14.291,0:06:16.328
Jedzenie.

0:06:17.374,0:06:23.007
W kulturze azjatyckiej[br]spożywanie posiłków jest bardzo ważne.

0:06:23.007,0:06:24.966
Wybiorę najprostszy przykład.

0:06:24.966,0:06:30.750
W Chinach nie spotyka się ludzi[br]jedzących posiłki samotnie.

0:06:30.750,0:06:34.246
My natomiast dość często[br]jemy w samotności.

0:06:34.277,0:06:38.270
Łapiemy kanapkę w przelocie[br]i jemy ją samotnie.

0:06:38.270,0:06:40.921
W Chinach jest takie powiedzenie:

0:06:40.921,0:06:43.143
"吃獨食",[br][Pinyin: chī dú shí]

0:06:43.143,0:06:46.808
znaczy "jeść samotnie", [br]słowo w słowo "jeść samemu".

0:06:46.808,0:06:48.876
Ale powiedzieć to o kimś,

0:06:48.876,0:06:51.376
że "ta osoba je sama" oznacza,

0:06:51.376,0:06:54.911
że ta osoba jest egotystą,

0:06:54.911,0:06:57.895
myśli tylko o sobie.

0:06:57.895,0:07:00.784
Kiedy się nad tym zastanowimy,

0:07:00.784,0:07:04.032
to zauważymy, że jedzenie razem z innymi

0:07:04.032,0:07:07.203
oznacza odpowiedzialność[br]i dbanie o innych,

0:07:07.203,0:07:11.797
a także warunek osiągnięcia przyjemności[br]ze spożywania posiłku z innymi.

0:07:11.797,0:07:15.120
Czyli żeby jedzenie nas zadowalało,[br]należy je spożywać z inną osobą.

0:07:15.120,0:07:18.457
Dlatego stoły w Chinach są często okrągłe.

0:07:18.457,0:07:22.209
Kiedy przychodzi do płacenia za posiłek,

0:07:22.209,0:07:25.462
a jadło się z grupą osób,

0:07:25.462,0:07:30.031
zawsze znajdzie się ktoś, [br]kto zapłaci za wszystkich.

0:07:30.031,0:07:34.099
Bo następnym razem,[br]ktoś inny zapłaci za tę osobę.

0:07:34.099,0:07:37.919
Ktoś może uważać, [br]że to nie jest ważne, że to banalne,

0:07:37.919,0:07:41.424
ale to jest zakodowane w relacji[br]między jednostką a grupą.

0:07:41.424,0:07:43.998
Pozwala to na więź i ciągłość,

0:07:43.998,0:07:46.816
zapewnia równowagę i trwałość

0:07:46.816,0:07:50.586
tego związku jednostki z grupą.

0:07:52.690,0:07:56.727
Na koniec chcę przedstawić znak "miłość".

0:07:56.727,0:08:01.318
To słowo zawiera wszystkie emocje.

0:08:01.318,0:08:05.589
O miłości mówi się, że jest uniwersalna.

0:08:05.589,0:08:08.257
Nie powinniśmy mieć problemu[br]z jej rozpoznaniem.

0:08:08.257,0:08:11.549
Ma też moc pokonania[br]wszystkich ograniczeń.

0:08:11.549,0:08:16.416
Zastanówmy się, jak miłość[br]jest przeżywana i postrzegana

0:08:16.416,0:08:20.372
przez ludzi i różne kultury.

0:08:20.372,0:08:24.267
Okazuje się, że istnieją ogromne różnice[br]w sposobie rozumienia miłości.

0:08:24.267,0:08:31.066
Na przykład na Zachodzie[br]83% Amerykanów uważa,

0:08:31.066,0:08:36.424
że prawdziwa miłość[br]jest możliwa bez aktu fizycznego.

0:08:36.424,0:08:42.418
Tylko 34% Francuzów [br]zgadza się z tym twierdzeniem.

0:08:42.418,0:08:46.734
Widzimy, że we Francji [br]romantyczne słowa, język, literatura

0:08:46.734,0:08:50.997
są bardzo ważne w odniesieniu do miłości.

0:08:50.997,0:08:56.297
W Chinach prawie wszystko[br]jest tego przeciwieństwem,

0:08:56.297,0:08:59.397
bo tam wiele par, także par małżeńskich,

0:08:59.397,0:09:04.230
nigdy nie powiedziało sobie: "kocham cię".

0:09:05.490,0:09:07.328
Popatrzmy jeszcze raz na ten znak.

0:09:07.328,0:09:11.866
W Chinach bycie zbyt romantycznym[br]uważane jest za coś obłudnego.

0:09:11.866,0:09:16.302
Pamiętajcie o tym.[br]To może się wam przydać.

0:09:16.302,0:09:18.303
(Śmiech)[br]

0:09:18.303,0:09:22.066
Wróćmy do tego znaku.

0:09:22.066,0:09:24.629
Rozróżniamy tu dwa elementy.

0:09:24.629,0:09:27.328
Ten znak ma na górze rękę

0:09:27.328,0:09:29.770
umieszczoną pod dachem.

0:09:29.770,0:09:33.941
Pod dachem możemy rozpoznać serce,

0:09:34.614,0:09:37.960
a pod nim mamy znak przyjaźni

0:09:37.960,0:09:42.660
wyrażony przez splecione ze sobą dłonie.

0:09:42.660,0:09:44.898
Jeśli potraktujemy to poważnie,

0:09:44.898,0:09:48.277
to zrozumiemy,[br]że chińskie pojęcie miłości,

0:09:48.277,0:09:50.927
które jest wbudowane w ten znak,

0:09:50.927,0:09:55.926
jest pojęciem poczucia[br]wspólnoty i więzi rodzinnych.

0:09:55.926,0:09:58.993
Wartości, które nabierają [br]znaczenia w miarę upływu czasu.

0:09:58.993,0:10:03.118
To jest istotne, bo idea miłości[br]romantycznej jest tego przeciwieństwem.

0:10:03.118,0:10:06.060
Początek miłości jest wyjątkowy.

0:10:06.060,0:10:08.960
Dlatego w Chinach młode pary

0:10:08.960,0:10:12.476
szybko się pobierają,[br]zaraz po tym, jak się poznają.

0:10:12.476,0:10:15.650
Czasem nawet dwa albo trzy [br]miesiące po pierwszej randce.

0:10:15.650,0:10:19.477
W Chinach nie uświadczy się par [br]dzielących się rachunkiem,

0:10:19.477,0:10:22.063
gdzie każdy płaci za siebie.

0:10:22.063,0:10:23.064
Dlaczego?

0:10:23.064,0:10:29.289
Bo idea miłości jest powiązana[br]z ideą rodzinnej wspólnoty.

0:10:32.086,0:10:35.280
Zanim podsumuję,[br]chcę porozmawiać o kłótniach,

0:10:35.280,0:10:39.057
bo wyrażają one ważne emocje.

0:10:39.057,0:10:41.204
Wiele emocji.

0:10:42.834,0:10:46.613
Wiele par w Chinach [br]kłóci się w osobliwy sposób.

0:10:46.613,0:10:49.759
Nazywa się to "几天不说话".

0:10:49.759,0:10:52.473
[Pinyin: jǐ tiān bù shuō huà]".

0:10:52.473,0:10:55.976
Tłumaczy się to jako:[br]"nie rozmawiać ze sobą".

0:10:55.976,0:10:58.553
To są ciche dni.

0:10:58.553,0:11:01.701
Byłam świadkiem takiej sprzeczki[br]między parą w średnim wieku.

0:11:01.701,0:11:04.937
Nie rozmawiali ze sobą,[br]bo byli na siebie źli,

0:11:04.937,0:11:06.421
przez siedem dni.

0:11:06.421,0:11:09.347
Przez siedem dni gotowali,[br]przygotowywali posiłki dla dzieci,

0:11:09.347,0:11:12.441
wszystko bez zmian z wyjątkiem rozmów.

0:11:12.441,0:11:15.421
Po siedmiu dniach nagle[br]zaczęli ze sobą rozmawiać,

0:11:15.421,0:11:17.077
jak gdyby nic się nie stało.

0:11:17.077,0:11:23.130
Nie rozmawiali też o tym,[br]co ich zdenerwowało.

0:11:23.130,0:11:26.690
Analizując takie zdarzenia,

0:11:26.690,0:11:31.030
zdajemy sobie sprawę, że słowa i język

0:11:31.030,0:11:35.797
wpływają na sposób, [br]w jaki odczuwamy emocje.

0:11:35.797,0:11:40.769
Słowa są na równi ważne z przedmiotami.

0:11:40.769,0:11:43.938
Mają też znaczenie i wagę dla innych,

0:11:43.938,0:11:47.649
dlatego musimy ostrożnie [br]obchodzić się ze słowami,

0:11:47.649,0:11:52.100
tak jak ostrożnie obchodzimy się[br]z rzeczami materialnymi.

0:11:54.340,0:11:57.654
Na zakończenie chcę pokazać jedno zdjęcie.

0:11:57.654,0:12:01.896
To jest piktogram [br]chińskiego znaku "dla ciebie".

0:12:03.196,0:12:04.567
To jest tylko część znaku.

0:12:04.567,0:12:09.161
Musimy tu wysilić wyobraźnię,

0:12:09.161,0:12:15.019
bo wyraża nici z krosna[br]w warsztacie tkackim

0:12:15.019,0:12:17.810
skrzyżowane w określony wzór.

0:12:17.810,0:12:22.389
Ten znak jest symbolem naszej osobowości,

0:12:22.389,0:12:25.588
splecionej z wielu różnych włókien,

0:12:25.588,0:12:28.247
które układają się w pewien wzór,

0:12:28.247,0:12:32.504
zależnie od tego, jak dorastaliśmy[br]w naszym domu i naszej kulturze.

0:12:32.504,0:12:34.792
Uczenie się nowego języka

0:12:34.792,0:12:38.152
pozwala na rozplecenie tych włókien

0:12:38.152,0:12:42.651
i splecenie ich w nowy, oryginalny wzór.

0:12:42.651,0:12:46.829
Chcę, żebyście zapamiętali, [br]że uczenie się języka

0:12:46.829,0:12:49.939
to nie zdobycie kolejnych[br]profesjonalnych umiejętności,

0:12:49.939,0:12:53.676
ale okazja do dokonania zmian.

0:12:53.676,0:12:56.652
Na przykład ja pochodzę[br]z niemiecko-amerykańskiej rodziny,

0:12:56.652,0:12:58.895
mieszkałam we Francji i w Chinach.

0:12:58.895,0:13:01.773
Za każdym razem, [br]kiedy zmieniam język albo kraj,

0:13:01.773,0:13:06.631
poznaję inną stronę mojej osobowości.

0:13:06.631,0:13:10.299
Uczenie się o innej kulturze [br]albo nowego języka

0:13:10.299,0:13:12.253
jest szansą na zmianę.

0:13:12.253,0:13:16.888
Pamiętajcie o tym, kiedy będziecie [br]uczyć się egzotycznego języka.

0:13:16.888,0:13:18.853
To może być szansa na wejście

0:13:18.853,0:13:22.421
do innego świata snów, posiłków i miłości.

0:13:22.421,0:13:23.562
Dziękuję.

0:13:23.562,0:13:25.562
(Brawa)