WEBVTT 00:00:07.031 --> 00:00:09.903 Qayg'u — insoniyat tajribasining bir qismi, 00:00:09.903 --> 00:00:12.511 lekin asrlar davomida uning asli nima ekani haqda 00:00:12.511 --> 00:00:17.377 va uni nimadir qilsa bo'ladimi degan bahslar bo'lgan. 00:00:17.377 --> 00:00:19.085 Oddiy so'z bilan aytganda, 00:00:19.085 --> 00:00:20.723 qayg'uni insonning qiyin 00:00:20.723 --> 00:00:23.966 vaziyatlardagi tabiiy reaksiyasi deb qabul qilishgan. 00:00:23.966 --> 00:00:27.843 Siz do'stingiz ketayotganida yoki itingiz o'layotganida qayg'uga tushasiz. 00:00:27.843 --> 00:00:29.683 Do'stingiz: "Men qayg'udaman" deganida 00:00:29.683 --> 00:00:32.503 odatda siz: "Nima bo'ldi?" deb so'raysiz. 00:00:32.503 --> 00:00:37.064 Lekin sizning qayg'u sababi tashqarida deb bilgan tahminingiz 00:00:37.064 --> 00:00:39.491 aslida yangi g'oyadir. 00:00:39.491 --> 00:00:42.328 Qadimgi Yunonistonda qayg'uga boshqacha yondashishgan. 00:00:42.328 --> 00:00:46.186 Ular buning sababi tananing ichidagi qora suyuqlikda yashiringan deb bilishgan. 00:00:46.186 --> 00:00:48.576 Ularning gumorik tizimiga ko'ra, 00:00:48.576 --> 00:00:51.869 inson tanasi va ruhini to'rt xil suyuqlik boshqaradi va ular 00:00:51.869 --> 00:00:53.502 gumoralar deb ataladi. 00:00:53.502 --> 00:00:57.805 Ularning balansi to'g'ridan-to'g'ri inson sog'lig'iga va temperamentiga ta'sir 00:00:57.805 --> 00:01:00.835 qiladi deb hisoblangan. Melanxoliya so'zi aslida "melaina kole" 00:01:00.835 --> 00:01:02.653 - qayg'uning sababchisi hisoblanadigan 00:01:02.653 --> 00:01:05.340 qora suyuqlikni, gumorani anglatadi. 00:01:05.340 --> 00:01:08.270 Ovqatlanish tartibini o'zgartirib, tibbiy tajribalar bilan siz 00:01:08.270 --> 00:01:10.826 gumoralarni balansga keltira olasiz. 00:01:10.826 --> 00:01:13.308 Hozirda inson tanasini boshqaruvchi tizimlar haqida 00:01:13.308 --> 00:01:15.121 ko'p narsa ma'lum bo'lishiga qaramay, 00:01:15.121 --> 00:01:17.050 yunonlarning qayg'u haqidagi fikrlari 00:01:17.050 --> 00:01:18.817 zamonaviy qarashlar bilan bog'lanadi. 00:01:18.817 --> 00:01:21.426 Lekin bizga ma'lum bo'lgan qayg'u haqidagi emas, 00:01:21.426 --> 00:01:23.600 klinik depressiya haqidagi fikrlar. 00:01:23.600 --> 00:01:26.100 Shifokorlar fikricha, ba'zi tushunarsiz, davomiy 00:01:26.100 --> 00:01:28.240 emotsional holatlar biroz bo'lsa-da miyaning 00:01:28.240 --> 00:01:32.051 kimyosi, tuzilishi va miyadagi turli xil moddalarning 00:01:32.051 --> 00:01:35.648 bir-biri bilan balansiga bog'liq. 00:01:35.648 --> 00:01:37.068 Yunonlar sistemasida bo'lgani 00:01:37.068 --> 00:01:39.932 kabi, moddalar balansining o'zgarishi bizning 00:01:39.932 --> 00:01:44.148 reaksiyalarimizni o'zgartirib yubora oladi. 00:01:44.148 --> 00:01:46.921 Shuningdek, azaldan qayg'uning mazmunini farqlashga 00:01:46.921 --> 00:01:48.911 urinishadi va bu kabi bahslarda ham doim 00:01:48.911 --> 00:01:50.175 qayg'u nafaqat hayotimiz- 00:01:50.175 --> 00:01:52.752 ning qochib qutilib bo'lmas bir qismi, 00:01:52.752 --> 00:01:54.580 balki eng zarur qismlaridan biri 00:01:54.580 --> 00:01:56.408 hamdir deb fikr yuritiladi. Agar siz 00:01:56.408 --> 00:01:58.237 melanxoliyani his qilmagan bo'lsangiz, 00:01:58.237 --> 00:02:01.635 siz inson bo'lish qanaqaligini anglatuvchi qismini o'tkazib yuborgansiz. 00:02:01.635 --> 00:02:06.125 Ko'plab mutafakkirlar melanxoliya donishmandlik uchun muhim degan. 00:02:06.125 --> 00:02:08.798 1577-yilda tug'ilgan Robert Byorton 00:02:08.798 --> 00:02:12.896 butun umrini qayg'uning sababi va tajribasini o'rganish bilan o'tkazgan. 00:02:12.896 --> 00:02:16.011 O'zining "Melanxoliya anatomiyasi" 00:02:16.011 --> 00:02:20.909 asarida: "Donishmandlikni nima oshirsa, u qayg'uni ham oshiradi" degan. 00:02:20.909 --> 00:02:23.758 XIX asr romantik shoirlari ishonishganki, 00:02:23.758 --> 00:02:29.016 melanxoliya bizga boshqa murakkab hislarni yaxshiroq tushunishga yordam beradi. 00:02:29.016 --> 00:02:30.603 Masalan, go'zallik va rohat. 00:02:30.603 --> 00:02:34.643 Kuzda barglarini yo'qotayotgan daraxtlar qayg'usini 00:02:34.643 --> 00:02:39.850 tushunish - bahor ranglarini, hayot siklini tushunishdir. 00:02:39.850 --> 00:02:45.501 Lekin donolik va emotsional intellekt talablar iyerarxiyasida juda balandda. 00:02:45.501 --> 00:02:48.496 Qayg'u asosli, sezilarli ma'no anglatadimi? 00:02:48.496 --> 00:02:51.062 U evolyutsion darajada bo'lishi mumkinmi? 00:02:51.062 --> 00:02:54.065 Olimlar hisoblashicha, yig'lash va izolyatsiya hissi oldinlari 00:02:54.065 --> 00:02:58.437 ajdodlarimizga sotsial aloqalarda yordam bergan va 00:02:58.437 --> 00:03:01.073 ularga kerakli yordamni olish uchun hizmat qilgan. 00:03:01.073 --> 00:03:05.335 Qayg'uga jaholat yoki zo'rlovning aksi sifatida qaralgan, 00:03:05.335 --> 00:03:09.188 azob chekishni anglatgan va boshqalarni azoblanayotgan insonga yaqinlashtirgan. 00:03:09.188 --> 00:03:13.545 Bu nafaqat inson, balki jamiyatning ham gullab-yashnashiga olib kelgan. 00:03:13.545 --> 00:03:16.606 Qayg'u birdamlikni keltirib chiqargan, 00:03:16.606 --> 00:03:20.320 bu esa yashab qolish uchun muhimdir. Lekin ko'pchilikni o'zimiz bilan bir xil 00:03:20.320 --> 00:03:24.067 aziyat chekayotgan insonning qayg'usi qiziqtiradi. 00:03:24.067 --> 00:03:25.864 Shoira Emili Dikinson yozgan: 00:03:25.864 --> 00:03:30.396 "Men qayg'uni ko'rganimda, Uni ko'z bilan o'lchayman, 00:03:30.396 --> 00:03:35.327 Hajmi xuddi menikidekmi? Yoki unda osonrog'imi?" 00:03:35.327 --> 00:03:36.728 XX asrda, Artur Kleynman kabi 00:03:36.728 --> 00:03:39.609 kabi antropologlar insonlar og'riq haqda 00:03:39.609 --> 00:03:42.853 nima deyishlari borasida 00:03:42.853 --> 00:03:47.035 ma'lumotlar yig'ishgan va emotsiyalar o'zi aslida universal emasligini, 00:03:47.035 --> 00:03:50.460 madaniyat, til va nutq faktorlari ham aslida rol o'ynashi 00:03:50.460 --> 00:03:52.841 mumkinligini isbotlamoqchi bo'lishgan. 00:03:52.841 --> 00:03:54.303 "Singan yurak" haqida 00:03:54.303 --> 00:03:58.146 gapirayotib, azob-uqubatlarni his qilish tajribamizning bir qismi bo'lib qoladi, 00:03:58.146 --> 00:04:00.882 va turli madaniyatlarda "singan yurak" deyilganda biroz 00:04:00.882 --> 00:04:05.044 boshqacharoq tajriba anglanilishi mumkin. 00:04:05.044 --> 00:04:07.221 Zamondoshlarimiz qayg'uning subyektivligi va 00:04:07.221 --> 00:04:10.426 universalligi o'rtasidagi qarama- qarshiliklarga qiziqishmaydi, 00:04:10.426 --> 00:04:14.981 uning o'rniga ulardan qutilish uchun texnologiyalardan foydalanishadi. 00:04:14.981 --> 00:04:18.267 Devid Pirsning aytishicha, gen injeneriyasi va 00:04:18.267 --> 00:04:20.680 boshqa zamonaviy ilmlar nafaqat 00:04:20.680 --> 00:04:24.847 emotsional va jismoniy og'riqlarni o'zgartira oladi, balki 00:04:24.847 --> 00:04:28.202 butun dunyo ekosistemasini qaytadan ishlab chiqishi kerak. 00:04:28.202 --> 00:04:30.817 Yovvoyi tabiatdagi jonzotlar qiynalmasligi uchun. 00:04:30.817 --> 00:04:34.133 U o'zining loyihasini "jannat injeneriyasi" deb ataydi. 00:04:34.133 --> 00:04:37.337 Biroq qayg'usiz dunyoda bitta muammo bor. 00:04:37.337 --> 00:04:40.120 G'orlarda yashagan ajdodlarimiz va 00:04:40.120 --> 00:04:42.886 sevimli shoirlarimiz bunday dunyoni xohlashmagan bo'lardi. 00:04:43.022 --> 00:04:45.439 Aslida, qayg'u haqda gapirar ekanmiz, 00:04:45.439 --> 00:04:47.766 bilamizki, uni barcha zamonlarda, 00:04:47.766 --> 00:04:49.874 juda ko'pchilik insonlar 00:04:49.874 --> 00:04:51.399 his qilishgan, 00:04:51.399 --> 00:04:53.334 minglab yillar davomida 00:04:53.334 --> 00:04:56.576 u bilan kurashishning eng yaxshi yo'li — 00:04:56.576 --> 00:04:58.522 uni shakllantirish, 00:04:58.522 --> 00:05:01.479 uni izohlashga harakat qilish. 00:05:01.479 --> 00:05:03.796 Emili Dikinson so'zlari bilan aytganda: 00:05:03.796 --> 00:05:08.434 "Umid — ruhimizni isituvchi, qanotli mo'jiza. 00:05:08.434 --> 00:05:13.308 Va uning so'zsiz hirgoyisini hech ham to'xtatib bo'lmaydi!".