WEBVTT

00:00:07.031 --> 00:00:09.903
Smutek jest częścią
ludzkiego doświadczenia,

00:00:09.903 --> 00:00:12.511
ale od wieków nie ma zgody,

00:00:12.511 --> 00:00:17.377
czym właściwie jest i co z nim zrobić.

00:00:17.377 --> 00:00:19.085
W najprostszych słowach

00:00:19.085 --> 00:00:20.723
smutek uważa się

00:00:20.723 --> 00:00:23.966
za naturalną reakcję na trudną sytuację.

00:00:23.966 --> 00:00:27.813
Smutno wam po wyprowadzce przyjaciela
albo kiedy umiera zwierzak.

00:00:27.813 --> 00:00:29.683
Kiedy przyjaciel mówi "Jest mi smutno",

00:00:29.683 --> 00:00:32.503
pytacie: "Co się stało?".

00:00:32.503 --> 00:00:37.064
Ale założenie, że smutek
wynika z czynników zewnętrznych,

00:00:37.064 --> 00:00:39.711
to stosunkowo nowa idea.

00:00:39.711 --> 00:00:42.478
Lekarze w starożytnej Grecji 
postrzegali smutek inaczej.

00:00:42.478 --> 00:00:46.256
Wierzyli, że był ciemnym płynem w ciele.

00:00:46.256 --> 00:00:48.576
Zgodnie z teorią humoralną

00:00:48.576 --> 00:00:53.383
ludzkie ciało i dusza były pod kontrolą
czterech płynów, znanych jako humory,

00:00:53.383 --> 00:00:57.425
a ich stosunki bezpośrednio wpływały
na zdrowie i temperament.

00:00:57.425 --> 00:01:00.985
Melancholia pochodzi od "melaina kole",

00:01:00.985 --> 00:01:05.644
słowa oznaczającego czarną żółć,
humoru uważanego za przyczynę smutku.

00:01:05.644 --> 00:01:08.270
Dzięki zmianie diety i zabiegom medycznym

00:01:08.270 --> 00:01:10.606
można było zbalansować humory.

00:01:10.606 --> 00:01:12.848
Choć dziś wiemy dużo więcej

00:01:12.848 --> 00:01:15.351
o systemach rządzących organizmem,

00:01:15.351 --> 00:01:17.150
greckie postrzeganie smutku

00:01:17.150 --> 00:01:18.822
pokrywa się z obecną definicją,

00:01:18.822 --> 00:01:21.514
ale nie smutku doświadczanego
od czasu do czasu,

00:01:21.514 --> 00:01:23.750
a depresji klinicznej.

00:01:23.750 --> 00:01:27.976
Według lekarzy niektóre długoterminowe
niewytłumaczalne stany emocjonalne

00:01:27.976 --> 00:01:32.211
przynajmniej częściowo 
związane są z chemią mózgu,

00:01:32.211 --> 00:01:35.421
balansem substancji chemicznych
obecnych w mózgu.

00:01:35.421 --> 00:01:37.238
Jak według Greków,

00:01:37.238 --> 00:01:39.932
zaburzenie balansu może znacznie zmienić

00:01:39.932 --> 00:01:44.148
naszą reakcję nawet
na wyjątkowo trudne okoliczności.

00:01:44.148 --> 00:01:46.921
Istnieje długa tradycja prób rozpoznania

00:01:46.921 --> 00:01:48.911
wartości smutku

00:01:48.911 --> 00:01:50.175
i w tej prelekcji

00:01:50.175 --> 00:01:54.192
znajdziecie mocny argument na to,
że smutek to nie tylko nieunikniony,

00:01:54.192 --> 00:01:56.438
ale też niezbędny element życia.

00:01:56.438 --> 00:01:58.237
Kto nigdy nie zaznał melancholii,

00:01:58.237 --> 00:02:01.795
ten nie wie, co to znaczy być człowiekiem.

00:02:01.795 --> 00:02:06.245
Wielu myślicieli twierdzi, że melancholia 
jest niezbędna do zdobycia mądrości.

00:02:06.245 --> 00:02:08.798
Urodzony w 1577 roku Robert Burton

00:02:08.798 --> 00:02:13.176
całe życie badał przyczyny
i doznania smutku.

00:02:13.176 --> 00:02:16.171
W "Anatomii melancholii" Burton pisał,

00:02:16.171 --> 00:02:20.909
"Ten, kto powiększa wiedzę,
powiększa i smutek".

00:02:20.909 --> 00:02:23.758
Poeci romantyzmu początku XIX wieku

00:02:23.758 --> 00:02:29.016
wierzyli, że melancholia pozwala
głębiej pojąć wielkie emocje,

00:02:29.016 --> 00:02:30.603
jak piękno i radość.

00:02:30.603 --> 00:02:34.643
Zrozumienie smutku drzew
tracących liście jesienią

00:02:34.643 --> 00:02:40.152
pozwala zrozumieć cykl życia,
który przynosi wiosną kwiaty.

00:02:40.152 --> 00:02:45.501
Ale mądrość i inteligencja emocjonalna
są w hierarchii potrzeb bardzo wysoko.

00:02:45.501 --> 00:02:48.646
Czy smutek ma wartość na bardziej
elementarnym, konkretnym,

00:02:48.646 --> 00:02:51.252
może nawet ewolucyjnym poziomie?

00:02:51.252 --> 00:02:54.065
Naukowcy sądzą, że płacz i wycofanie

00:02:54.065 --> 00:02:58.437
pomagały naszym przodkom
wzmocnić więzy społeczne

00:02:58.437 --> 00:03:01.073
i otrzymać potrzebne wsparcie.

00:03:01.073 --> 00:03:05.335
W przeciwieństwie do złości i przemocy
smutek był wyrazem cierpienia,

00:03:05.335 --> 00:03:09.188
który mógł natychmiast zbliżyć
otoczenie do cierpiącej osoby,

00:03:09.188 --> 00:03:13.550
co pomagało zarówno tej osobie,
jak i całej społeczności.

00:03:13.550 --> 00:03:16.612
Może smutek jednoczył,
co było potrzebne do przetrwania,

00:03:16.612 --> 00:03:20.320
ale wielu zastanawiało się,

00:03:20.320 --> 00:03:24.067
czy każdy odczuwa cierpienie tak samo.

00:03:24.067 --> 00:03:25.864
Poetka Emily Dickinson pisała,

00:03:25.864 --> 00:03:30.396
"Każdy napotkany żal mierzę
wąskim dociekliwym wzrokiem.

00:03:30.396 --> 00:03:35.487
Zastanawiam się, czy waży tyle, co mój,
czy też ma mniejszy rozmiar".

00:03:35.487 --> 00:03:36.998
W XX wieku

00:03:36.998 --> 00:03:39.609
antropolodzy medyczni,
jak Arthur Kleinman,

00:03:39.609 --> 00:03:42.853
zbadali, jak ludzie mówią o bólu,

00:03:42.853 --> 00:03:47.035
żeby udowodnić,
że emocje nie są uniwersalne,

00:03:47.035 --> 00:03:50.460
a kultura, szczególnie język,

00:03:50.460 --> 00:03:52.841
może wpłynąć na samopoczucie.

00:03:52.841 --> 00:03:54.303
Kiedy mówimy o złamanym sercu,

00:03:54.303 --> 00:03:57.996
uczucie złamania staje się
częścią naszego doznania,

00:03:57.996 --> 00:04:00.882
podczas gdy w kulturze,
gdzie mowa o poobijanym sercu,

00:04:00.882 --> 00:04:05.044
zdaje się występować inne doznanie.

00:04:05.044 --> 00:04:07.221
Niektórzy współcześni myśliciele nie chcą

00:04:07.221 --> 00:04:10.426
badać subiektywności smutku
i jego uniwersalności

00:04:10.426 --> 00:04:14.981
i woleliby pozbyć się wszelkich form
cierpienia za pomocą technologii.

00:04:14.981 --> 00:04:18.267
David Pearce zasugerował,
że inżynieria genetyczna

00:04:18.267 --> 00:04:20.680
i inne nowoczesne procesy

00:04:20.680 --> 00:04:24.857
mogą nie tylko zmienić sposób odczuwania
fizycznego i psychicznego bólu,

00:04:24.857 --> 00:04:28.204
ale też stworzyć ekosystem od nowa,

00:04:28.204 --> 00:04:30.817
dzięki czemu zwierzęta
nie cierpiałyby na wolności.

00:04:30.817 --> 00:04:34.133
Projekt nazwał "inżynierią raju".

00:04:34.133 --> 00:04:37.337
Ale czy jest coś smutnego
w świecie bez smutku?

00:04:37.337 --> 00:04:40.120
Nasi prehistoryczni przodkowie i poeci

00:04:40.120 --> 00:04:42.919
mogliby nie chcieć takiego raju.

00:04:42.919 --> 00:04:48.136
Jedyne powszechnie przyjmowane
fakty na temat smutku są takie,

00:04:48.136 --> 00:04:51.409
że od zarania dziejów był on
odczuwany przez większość ludzi

00:04:51.409 --> 00:04:53.334
i że od tysiącleci

00:04:53.334 --> 00:04:56.576
jednym z najlepszych sposobów
poradzenia sobie z tym trudnym uczuciem

00:04:56.576 --> 00:05:01.452
jest wyrażenie go, próba opisania tego,
co zdaje się niemożliwe do opisania.

00:05:01.452 --> 00:05:03.344
Jak pisała Emily Dickinson,

00:05:03.344 --> 00:05:08.281
"Nadzieja to pierzaste stworzenie,
mości się w duszy na grzędzie,

00:05:08.281 --> 00:05:12.850
śpiewa piosenkę bez słów
i zawsze śpiewać będzie".