0:00:00.991,0:00:03.317
Yataktan iki sebepten[br]dolayı kalkarım.

0:00:03.341,0:00:07.372
Birincisi, küçük çaplı aile çiftçileri [br]daha çok besine ihtiyaç duyduğu için.

0:00:07.738,0:00:12.916
2019'da bizi besleyen çiftçilerin[br]aç olması çılgınca.

0:00:13.353,0:00:18.186
İkincisi bilimin daha çeşitli[br]ve kapsayıcı olması gerektiği için.

0:00:18.679,0:00:22.101
Ağır bir fakirlik içinde yaşayan[br]milyonların besin güvencesi gibi

0:00:22.125,0:00:26.338
gezegen üzerindeki[br]en zor sorunu çözeceksek,

0:00:26.392,0:00:28.680
bu konuda hepimizin[br]bir şeyler yapması gerekecek.

0:00:28.680,0:00:31.260
Gezegendeki en kapsamlı[br]ekiplerle birlikte

0:00:31.284,0:00:34.577
çiftçilerin daha çok [br]yiyeceğe ulaşması için

0:00:34.601,0:00:36.668
en yeni teknolojiyi [br]kullanmak istiyorum.

0:00:37.545,0:00:39.426
Ben bir işlemsel biyoloğum.

0:00:39.450,0:00:42.854
Biliyorum-- Bu nedir ve bize açlığı[br]bitirmemizde nasıl yardımcı olacak?

0:00:42.878,0:00:46.064
Aslında bilgisayarları[br]ve biyolojiyi severim

0:00:46.064,0:00:48.592
ve bir şekilde, bunları[br]bir araya getirmek bir meslek.

0:00:48.616,0:00:49.699
(Gülme sesleri)

0:00:49.723,0:00:52.497
Küçük yaştan itibaren[br]biyolog olmayı isteme

0:00:52.497,0:00:54.553
gibi bir hikayem yok.

0:00:54.577,0:00:58.283
Gerçek şu ki[br]üniversitede basketbol oynadım.

0:00:58.517,0:01:03.660
Mali destek paketimin parçası, çalışarak[br]öğreneceğim bir işe ihtiyacım olmasıydı.

0:01:04.300,0:01:05.840
Ve bir gün,

0:01:05.864,0:01:09.061
yurt odama en yakın[br]binaya doğru yol aldım.

0:01:09.085,0:01:11.765
Tesadüfe bakın ki [br]bu biyoloji binasıydı.

0:01:12.347,0:01:14.933
İçeri girdim ve iş ilanlarına baktım.

0:01:15.493,0:01:17.657
Evet, bu internet öncesi dönemdi.

0:01:18.430,0:01:20.437
Ve bir dizin kartında

0:01:20.461,0:01:23.601
herbaryumda çalışılacak[br]bir iş ilanı gördüm.

0:01:24.611,0:01:26.631
Numarayı hızlıca not aldım,

0:01:26.701,0:01:28.601
çünkü ilanda "esnek saatler" yazıyordu.

0:01:28.601,0:01:31.792
Buna, basketbol programımla uyumlu[br]olması için ihtiyacım vardı.

0:01:32.204,0:01:36.791
Bir herbaryumun ne olduğunu[br]anlamak için kütüphaneye koştum.

0:01:36.815,0:01:39.022
(Gülme sesleri)

0:01:39.070,0:01:40.379
Meğerse

0:01:40.379,0:01:44.458
herbaryum, ölü ve kurumuş[br]bitkileri sakladıkları yermiş.

0:01:45.379,0:01:47.093
İşi kaptığım için şanslıydım.

0:01:47.117,0:01:50.323
Yani, benim ilk bilimsel işim

0:01:50.347,0:01:55.682
ölü bitkileri saatlerce durmaksızın[br]kağıtlara yapıştırmaktı.

0:01:55.706,0:01:58.814
(Gülme sesleri)

0:01:59.008,0:02:00.158
Bu çok büyüleyici.

0:02:00.182,0:02:03.321
İşte böyle işlemsel biyolog oldum.

0:02:04.323,0:02:05.506
O zamanlar,

0:02:05.530,0:02:08.252
genomik ve programlama[br]giderek gelişiyordu.

0:02:08.276,0:02:10.680
Ben de yüksek lisansıma

0:02:10.704,0:02:13.799
biyolojiyi ve bilgisayarları[br]birleştirerek devam ettim.

0:02:13.823,0:02:14.988
O sırada,

0:02:15.012,0:02:16.791
Los Alamos Ulusal Laboratuvarı'nda

0:02:16.815,0:02:19.413
teorik biyoloji ve biyofizik[br]grubunda çalıştım.

0:02:19.776,0:02:23.506
İşte orada ilk defa [br]bir süper bilgisayarla tanıştım

0:02:23.530,0:02:25.204
ve resmen beynim durdu.

0:02:25.840,0:02:29.623
Steroitler üzerinde birbirine bağlı[br]binlerce bilgisayardan oluşan

0:02:29.623,0:02:32.126
süper bilgisayarların gücüyle,

0:02:32.150,0:02:37.623
grip ve hepatit C'nin karmaşıklıklarını[br]ortaya çıkarabiliyorduk.

0:02:38.134,0:02:42.009
İşte bu süre boyunca, insanlık[br]için bilgisayarları ve biyolojiyi

0:02:42.009,0:02:44.609
birleştirmenin gücünü gördüm.

0:02:44.633,0:02:47.005
Ve bunun kariyer yolum olmasını istedim.

0:02:48.030,0:02:49.807
Böylelikle 1999'dan beri,

0:02:49.831,0:02:52.529
bilimsel kariyerimin çoğunu

0:02:52.553,0:02:54.482
oldukça pahalı ekipmanlarla donatılmış

0:02:54.506,0:02:57.239
ileri teknoloji laboratuvarlarda geçirdim.

0:02:57.712,0:02:59.355
Birçok kişi bana

0:02:59.379,0:03:03.246
nasıl ve neden Afrika'daki[br]çiftçiler için çalıştığımı soruyor.

0:03:03.804,0:03:06.106
Bilgisayar becerilerimden dolayı,

0:03:06.130,0:03:10.669
2013'te Doğu Afrikalı bilim[br]insanlarından oluşan bir ekip

0:03:10.693,0:03:14.782
manyokları kötü durumundan kurtarmak[br]için ekiplerine katılmamı istedi.

0:03:15.766,0:03:22.736
Manyok, kökleri ve yapraklarıyla[br]dünya çapında 800 milyon insanı,

0:03:23.639,0:03:26.676
Doğu Afrika'da ise 500 milyon[br]insanı doyuran bir bitki.

0:03:26.994,0:03:29.001
Yani neredeyse 1 milyara yakın insan,

0:03:29.025,0:03:31.993
günlük kalorilerini bu bitkiden sağlıyor.

0:03:32.581,0:03:36.426
Eğer küçük çaplı bir aile çiftçisi[br]yeterli manyoğa sahipse

0:03:36.450,0:03:38.594
ailesini besleyebilir

0:03:38.618,0:03:42.664
ve okul ihtiyaçları,[br]sağlık giderleri ve birikim için

0:03:42.688,0:03:44.823
bunu pazarda satabilir.

0:03:45.752,0:03:49.283
Ama manyok,[br]Afrika'da bir saldırı altında.

0:03:49.665,0:03:54.101
Beyaz sinekler ve virüsler,[br]manyoğu tahrip ediyor.

0:03:54.593,0:03:57.193
Beyaz sinekler, 600'den fazla[br]bitkinin yapraklarıyla

0:03:57.193,0:03:59.641
beslenen küçük böceklerdir.

0:03:59.665,0:04:01.466
Bunlar kötü haberler.

0:04:01.490,0:04:02.649
Birçok tür var;

0:04:02.673,0:04:04.942
böcek ilaçlarına dirençli hâle geliyorlar

0:04:04.966,0:04:08.320
ve manyok kahverengi çizgili hastalığı ile

0:04:08.320,0:04:11.018
manyok mozaik hastalığına sebep olan

0:04:11.018,0:04:13.672
yüzlerce bitki virüsünü bulaştırıyorlar.

0:04:14.085,0:04:16.219
Bu, bitkiyi tamamen öldürüyor.

0:04:17.038,0:04:18.855
Eğer hiç manyok olmazsa,

0:04:18.879,0:04:22.878
milyonlarca insanın yiyeceği[br]ve geliri de olmaz.

0:04:23.971,0:04:26.827
Bu kadınların biraz yardıma[br]ihtiyacı olduğunu fark etmem

0:04:26.827,0:04:29.379
Tanzanya'ya yaptığım bir geziyle oldu.

0:04:29.403,0:04:31.486
Çoğunluğu kadın olan

0:04:31.486,0:04:34.286
bu inanılmaz,[br]güçlü, küçük çaplı aile çiftçileri

0:04:34.406,0:04:36.359
bu işi zorluklarla yapıyorlardı.

0:04:36.544,0:04:39.264
Ailelerini beslemek için yeterli[br]yiyeceğe sahip değillerdi

0:04:39.264,0:04:40.852
ve bu ciddi bir kriz.

0:04:41.150,0:04:43.563
Olan şey şu ki[br]yağmur mevsimi geldiğinde

0:04:43.563,0:04:46.045
gidip tarlalara manyok ekiyorlar.

0:04:46.069,0:04:47.775
Dokuz ay sonra,

0:04:47.799,0:04:50.879
bu haşereler ve patojenler[br]yüzünden ortada hiçbir şey yok.

0:04:50.903,0:04:53.061
Kendi kendime düşündüm,

0:04:53.085,0:04:56.113
nasıl olur da çiftçiler aç kalabilir?

0:04:56.555,0:04:59.223
Böylece yardımcı olabileceğim[br]herhangi bir becerim varsa

0:04:59.223,0:05:01.563
diye görmek için çiftçiler[br]ve bilim insanları ile

0:05:01.563,0:05:03.626
bölgede biraz zaman[br]geçirmeye karar verdim.

0:05:04.427,0:05:07.283
Bölgedeki durum şok ediciydi.

0:05:07.307,0:05:11.577
Beyaz sinekler proteini için[br]yenilen yaprakları,

0:05:11.601,0:05:15.183
virüsler ise nişastası için[br]yenilen kökleri tahrip etmişlerdi.

0:05:15.592,0:05:18.037
Koskoca bir üreme mevsimi geçecek,

0:05:18.037,0:05:22.171
çiftçiler koskoca bir yıllık gelir[br]ve yiyeceği kaybedecek

0:05:22.195,0:05:25.393
ve aile uzun bir açlık sezonu acı çekecek.

0:05:25.942,0:05:28.022
Bu tamamen önlenebilir.

0:05:28.046,0:05:29.370
Eğer çiftçi tarlasına

0:05:29.394,0:05:32.458
bu virüs ve patojenlere dirençli olacak

0:05:32.482,0:05:35.717
hangi tür manyok ekmesi[br]gerektiğini bilseydi

0:05:36.831,0:05:38.736
daha fazla yiyeceği olabilirdi.

0:05:38.760,0:05:41.595
Gereken tüm teknolojiye sahibiz;

0:05:41.619,0:05:44.823
fakat bilgi ve kaynaklar,

0:05:44.847,0:05:47.982
dünya geneline eşit şekilde dağıtılmıyor.

0:05:48.712,0:05:51.274
Yani özellikle söylemek istediğim şey,

0:05:51.274,0:05:53.514
bu böcek zararlıları ve patojenlerdeki

0:05:53.514,0:05:56.391
karmaşıklıkları ortaya[br]çıkarmak için gerekli

0:05:56.391,0:05:58.313
eski genomik teknolojilerinin

0:05:59.147,0:06:02.145
Sahraaltı Afrika için yapılmadığı.

0:06:03.058,0:06:05.399
Milyonlarca dolardan[br]fazlasına mal oluyorlar.

0:06:05.423,0:06:09.278
Devamlı enerji ve uzmanlaşmış[br]insan gücüne ihtiyaçları var.

0:06:09.970,0:06:12.831
Bu makineler, Afrika'da[br]oldukça nadir bulunuyor.

0:06:12.855,0:06:16.636
Dolayısıyla ön saflarda savaşan[br]bu bilim insanlarına

0:06:16.636,0:06:19.523
örnekleri denizaşırı göndermek[br]dışında başka şans bırakmıyor.

0:06:19.523,0:06:21.483
Örnekleri denizaşırı gönderdiğinizde ise

0:06:21.507,0:06:24.133
çözünüyorlar ve çok fazla[br]paraya mal oluyorlar.

0:06:24.157,0:06:27.324
Zayıf bir internet üzerinden[br]verileri geri getirmeye çalışmak

0:06:27.348,0:06:28.748
neredeyse imkansız.

0:06:29.142,0:06:33.441
Bazen sonuçları çiftçiye [br]ulaştırmak altı ay sürüyor.

0:06:33.465,0:06:35.219
Sonrasında ise artık çok geç.

0:06:35.243,0:06:36.830
Ekin çoktan tükenmiş,

0:06:36.854,0:06:40.020
bu da daha fazla fakirlik[br]ve açlıkla sonuçlanıyor.

0:06:41.306,0:06:43.464
Bunu düzeltebileceğimizi biliyorduk.

0:06:43.989,0:06:45.393
2017'de,

0:06:45.417,0:06:48.423
Oxford Nanopor MinION isimli

0:06:48.423,0:06:52.736
bu elde taşınabilir, portatif[br]DNA dizileyiciyi duymuştuk.

0:06:52.760,0:06:56.913
Bu makine Batı Afrika'da ebolayla[br]savaşmak için kullanıldı.

0:06:56.937,0:06:58.434
Düşündük ki,

0:06:58.434,0:07:01.778
neden bunu Doğu Afrika'daki çiftçilere[br]yardım etmek için kullanmıyoruz?

0:07:01.778,0:07:06.101
Yaptığımız şey bunu[br]gerçekleştirmek için yola koyulmaktı.

0:07:06.609,0:07:09.277
O zamanlar bu teknoloji[br]henüz çok yeniydi

0:07:09.367,0:07:12.403
ve birçoğu, aynısını çiftlikte [br]yapabileceğimizden şüphe etti.

0:07:12.859,0:07:14.220
Bunu yapmaya koyulduğumuzda

0:07:14.220,0:07:18.031
Birleşik Krallık'taki ortaklarımızdan biri

0:07:18.065,0:07:23.345
bırakın çiftliği, Doğu Afrika'da bile[br]bunu asla çalıştıramayacağımızı söyledi.

0:07:23.863,0:07:25.632
Biz de bu meydan okumayı kabul ettik.

0:07:25.934,0:07:30.667
Hatta bu kişi, makineyi asla[br]çalıştıramayacağımıza dair

0:07:30.667,0:07:35.369
en iyisinden 2 şişe şampanyasına[br]bizimle bahse girecek kadar ileri gitti.

0:07:36.871,0:07:38.450
2 kelime:

0:07:38.474,0:07:39.625
şampanya zamanı.

0:07:39.649,0:07:41.823
(Gülme sesleri)

0:07:41.847,0:07:45.999
(Alkışlar)

0:07:46.023,0:07:48.936
Evet, çünkü başardık.

0:07:48.960,0:07:52.245
Yüksek teknoloji moleküler[br]laboratuvarın tamamını

0:07:52.269,0:07:55.918
Tanzanya, Kenya ve [br]Uganda'daki çiftçilere götürdük

0:07:55.942,0:07:57.974
ve buna "Ağaç Laboratuvarı"[br]adını verdik.

0:07:58.942,0:08:00.133
Peki ne yaptık?

0:08:00.157,0:08:02.736
Öncelikle kendimize[br]bir ekip adı verdik:

0:08:02.760,0:08:04.934
"Manyok Virüsü Eylem Projesi"

0:08:04.958,0:08:06.315
Bir internet sitesi yaptık.

0:08:06.339,0:08:09.950
Genomik ve programlama[br]topluluklarından destek topladık

0:08:09.974,0:08:11.855
ve uzaktaki çiftçilere gittik.

0:08:12.411,0:08:15.220
Ağaç Laboratuvarı'mız [br]için gereken her şey

0:08:15.244,0:08:17.653
buradaki ekip tarafından taşındı.

0:08:17.677,0:08:21.724
Hasta bitkileri teşhis [br]etmek için ihtiyaç duyulan

0:08:21.748,0:08:25.049
tüm moleküler ve işlemsel[br]gereksinimler orada.

0:08:25.431,0:08:28.259
Aslında hepsi aynı zamanda sahnede.

0:08:29.161,0:08:32.168
Şunu fark ettik ki[br]probleme ve çiftçiye

0:08:32.168,0:08:34.390
ne kadar yakın veri elde edebilirsek

0:08:34.414,0:08:37.770
bitkisindeki sorunu ona[br]daha hızlı söyleyebiliriz.

0:08:38.169,0:08:40.042
Sadece sorunu söylemekle kalmıyor,

0:08:40.066,0:08:41.458
çözüm de sunuyoruz.

0:08:41.482,0:08:42.807
Çözüm ise tarlasını

0:08:42.831,0:08:45.454
ve tarlasındaki böceklere

0:08:45.478,0:08:48.982
ve patojenlere dirençli[br]bitki türlerini yakmak.

0:08:49.942,0:08:54.146
Öncelikle DNA izolasyonu[br]yapmak zorundaydık.

0:08:54.170,0:08:56.709
Bu makineyi burada kullandık.

0:08:57.050,0:09:03.928
kısaca PDQeX diyoruz ama[br]''Acayip Hızlı Çıkarma'' anlamında.

0:09:04.188,0:09:06.236
(Gülme sesleri)

0:09:06.260,0:09:07.410
Biliyorum.

0:09:07.768,0:09:10.262
Arkadaşım Joe oldukça havalı.

0:09:11.394,0:09:14.754
DNA izolasyonu yapmadaki[br]en büyük zorluklardan biri

0:09:14.778,0:09:18.093
genellikle çok pahalı[br]ekipmanlar gerektirmesi

0:09:18.117,0:09:19.521
ve saatler sürmesi.

0:09:19.545,0:09:21.037
Ama bu makineyle

0:09:21.061,0:09:25.165
bunu 20 dakikada[br]maliyetinin çok altında yapabiliyoruz.

0:09:25.165,0:09:27.997
Bir motorsiklet bataryasıyla çalışıyor.

0:09:29.184,0:09:33.840
Oradan DNA özünü alıp[br]bir DNA kütüphanesine hazırlıyoruz,

0:09:34.494,0:09:37.480
buradaki portatif elde taşınır[br]genomik dizileyiciye

0:09:37.952,0:09:41.289
yüklemeye hazır hale getiriyoruz.

0:09:41.625,0:09:45.363
Sonra bunu küçük bir[br]süper bilgisayara takıyoruz,

0:09:45.387,0:09:47.209
buna da MinIT deniyor.

0:09:47.728,0:09:51.830
Bunların her ikisi de portatif[br]bir batarya kutusuna bağlı.

0:09:52.449,0:09:54.686
Böylece bir küçük çaplı aile çiftliğindeki

0:09:54.686,0:09:56.871
en kısıtlayıcı 2 faktör olan

0:09:56.895,0:10:00.823
temel güç ve internet gereksinimlerini[br]ortadan kaldırabiliyorduk.

0:10:01.807,0:10:04.678
Verileri hızlıca analiz etmek de[br]bir sorun olabilir.

0:10:05.033,0:10:08.939
Ama bu benim bir işlemsel biyolog[br]olmamın işe yaradığı bir nokta.

0:10:09.382,0:10:11.612
Tüm o ölü bitkileri yapıştırmak,

0:10:11.636,0:10:13.196
ölçüm yapmak

0:10:13.220,0:10:15.212
ve programlamak

0:10:15.236,0:10:19.387
sonunda gerçek dünyada[br]gerçek zamanlı olarak bir işe yaradı.

0:10:19.411,0:10:22.464
Kişiselleştirilmiş veritabanı[br]yapabiliyordum

0:10:22.488,0:10:28.813
ve sonuçları çiftçilere altı ay yerine[br]üç saat içinde verebiliyorduk.

0:10:29.694,0:10:36.662
(Alkışlar)

0:10:38.085,0:10:40.719
Çiftçiler çok sevinçliydi.

0:10:41.799,0:10:44.595
Peki bir etkimiz olduğunu nasıl biliyoruz?

0:10:44.619,0:10:46.619
Ağaç Laboratuvarı'ndan dokuz ay sonra

0:10:46.643,0:10:49.873
Asha hektar başına hiç mahsül alamazken

0:10:49.897,0:10:51.905
kırk ton almaya başladı.

0:10:51.929,0:10:53.728
Ailesini doyuracak kadarına sahipti

0:10:53.752,0:10:56.442
ve bunu pazarda satıyordu.

0:10:56.466,0:10:59.201
Şimdi ise ailesi için bir ev inşa ediyor.

0:11:00.212,0:11:01.371
Evet, harika.

0:11:01.395,0:11:05.509
(Alkışlar)

0:11:05.509,0:11:07.749
Peki Ağaç Laboratuvarı'nı[br]nasıl ölçeklendiririz?

0:11:07.940,0:11:09.320
Durum şu ki

0:11:09.344,0:11:11.447
Afrika'da çiftçiler zaten ölçeklenmiş.

0:11:11.481,0:11:13.384
Bu kadınlar çiftçi grubunda çalışıyor.

0:11:13.384,0:11:17.510
Asha'ya yardım etmek aslında[br]köydeki 3000 kişiye yardım etti

0:11:17.534,0:11:21.186
çünkü Asha sonuçları ve aynı[br]zamanda çözümü de paylaştı.

0:11:21.673,0:11:25.864
Tanıştığım her bir çiftçiyi hatırlıyorum.

0:11:26.665,0:11:29.818
Acıları ve neşeleri

0:11:30.252,0:11:32.052
hafızama kazındı.

0:11:32.958,0:11:34.823
Bilimimiz onlar için.

0:11:35.711,0:11:38.828
Ağaç Laboratuvarı onlara [br]daha fazla yiyeceği korumada

0:11:38.828,0:11:40.764
yardım etmek için en iyi girişimimiz.

0:11:41.204,0:11:45.188
Hayatımda en iyi bilimi, en ileri[br]teknoloji genomik aletlerle

0:11:45.288,0:11:51.419
Doğu Afrika'nın bu kısmında yapacağımı[br]asla hayal etmezdim.

0:11:52.312,0:11:54.764
Ama ekibimiz

0:11:54.788,0:11:59.058
çiftçilere altı aydansa üç saat içinde[br]cevap verebilmeyi hayal etti

0:11:59.082,0:12:00.518
ve bunu başardık.

0:12:00.682,0:12:04.590
Çünkü bu bilimdeki farklılık[br]ve kapsamanın gücü.

0:12:05.156,0:12:06.307
Teşekkürler.

0:12:06.331,0:12:09.482
(Alkışlar)

0:12:09.506,0:12:13.589
(Tezahüratlar)