[Script Info] Title: [Events] Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text Dialogue: 0,0:00:07.08,0:00:10.59,Default,,0000,0000,0000,,Depremler her zaman korkutucu\Nbir fenomendi Dialogue: 0,0:00:10.59,0:00:14.05,Default,,0000,0000,0000,,ve kentlerimiz büyüdükçe\Nen büyük risk olan Dialogue: 0,0:00:14.05,0:00:17.72,Default,,0000,0000,0000,,çöken binalar ile daha\Nölümcül hale geldi. Dialogue: 0,0:00:17.72,0:00:20.28,Default,,0000,0000,0000,,Neden binalar depremde çöker Dialogue: 0,0:00:20.28,0:00:22.76,Default,,0000,0000,0000,,ve bu nasıl önlenebilir? Dialogue: 0,0:00:22.76,0:00:24.99,Default,,0000,0000,0000,,Eğer çok fazla felaket filmi izlediyseniz, Dialogue: 0,0:00:24.99,0:00:26.10,Default,,0000,0000,0000,,şöyle düşünebilirsiniz. Dialogue: 0,0:00:26.10,0:00:29.57,Default,,0000,0000,0000,,Binanın yıkılmasına doğrudan\Naltındaki zeminin Dialogue: 0,0:00:29.57,0:00:32.98,Default,,0000,0000,0000,,şiddetle sarsılması ya da\Nbölünmesi sebep olur. Dialogue: 0,0:00:32.98,0:00:35.30,Default,,0000,0000,0000,,Aslında böyle olmuyor. Dialogue: 0,0:00:35.30,0:00:39.37,Default,,0000,0000,0000,,Bir kere, çoğu bina fay hattı\Nüstünde yerleşik değil Dialogue: 0,0:00:39.37,0:00:43.97,Default,,0000,0000,0000,,ve levha hareketi bina temelinin\Nçok daha altından gitmektedir. Dialogue: 0,0:00:43.97,0:00:46.32,Default,,0000,0000,0000,,Peki aslında neler oluyor? Dialogue: 0,0:00:46.32,0:00:50.08,Default,,0000,0000,0000,,Esasında, deprem gerçeği ve\Nbinalar üzerindeki etkisi Dialogue: 0,0:00:50.08,0:00:52.06,Default,,0000,0000,0000,,biraz daha karmaşıktır. Dialogue: 0,0:00:52.06,0:00:55.28,Default,,0000,0000,0000,,Mimar ve mühendisler bunu anlamak için Dialogue: 0,0:00:55.28,0:00:59.78,Default,,0000,0000,0000,,kolon ve kirişleri temsil eden iki boyutlu\Nçizgiler ya da bina kütlesini temsil eden Dialogue: 0,0:00:59.78,0:01:05.43,Default,,0000,0000,0000,,ve daireler çizen tek hat üzerindeki\Nlolipoplar gibi modeller kullanır. Dialogue: 0,0:01:05.43,0:01:09.28,Default,,0000,0000,0000,,Bu derece basitleştirilmiş modeller\Nbile çok yararlı olabilir. Dialogue: 0,0:01:09.28,0:01:12.22,Default,,0000,0000,0000,,Depreme karşı bina tepkisini tahmin etmek Dialogue: 0,0:01:12.22,0:01:14.55,Default,,0000,0000,0000,,öncelikle fiziğin konusudur. Dialogue: 0,0:01:14.55,0:01:17.15,Default,,0000,0000,0000,,Deprem anında meydana gelen\Nbina çökmelerinin bir çoğu Dialogue: 0,0:01:17.15,0:01:20.33,Default,,0000,0000,0000,,aslında depremin kendisinden kaynaklanmaz. Dialogue: 0,0:01:20.33,0:01:23.26,Default,,0000,0000,0000,,Bunun yerine, binanın zemini sallandığında Dialogue: 0,0:01:23.26,0:01:26.28,Default,,0000,0000,0000,,binanın temeli ve alt seviyelerini\Ndeğiştirir, Dialogue: 0,0:01:26.28,0:01:28.98,Default,,0000,0000,0000,,yapının kalanına şok dalgalar gönderir Dialogue: 0,0:01:28.98,0:01:31.83,Default,,0000,0000,0000,,ve ileri geri titreşmesine neden olur. Dialogue: 0,0:01:31.83,0:01:36.14,Default,,0000,0000,0000,,Titreşimin gücü iki ana faktöre bağlıdır: Dialogue: 0,0:01:36.14,0:01:39.20,Default,,0000,0000,0000,,binanın kütlesi, bu altta yoğundur Dialogue: 0,0:01:39.20,0:01:40.57,Default,,0000,0000,0000,,ve onun sertliği Dialogue: 0,0:01:40.57,0:01:44.60,Default,,0000,0000,0000,,ki belirli bir miktar yer değişimi\Niçin gerekli olan kuvvettir. Dialogue: 0,0:01:44.60,0:01:48.16,Default,,0000,0000,0000,,Binanın sertliği, malzeme türü\Nve kolon şeklinin yanısıra Dialogue: 0,0:01:48.16,0:01:51.21,Default,,0000,0000,0000,,genellikle yükseklikle ilgilidir. Dialogue: 0,0:01:51.21,0:01:54.10,Default,,0000,0000,0000,,Alçak binalar daha sert ve daha az \Nkaymaya yatkınken, Dialogue: 0,0:01:54.10,0:01:57.35,Default,,0000,0000,0000,,yüksek binalar daha esnektir. Dialogue: 0,0:01:57.35,0:02:00.56,Default,,0000,0000,0000,,Çözümü daha alçak binalar\Nyapmakta bulabilirsiniz. Dialogue: 0,0:02:00.56,0:02:02.84,Default,,0000,0000,0000,,Böylece mümkün olduğu kadar az kayarlar. Dialogue: 0,0:02:02.84,0:02:08.70,Default,,0000,0000,0000,,Ama 1985 Meksika depremi durumun böyle\Nolmadığına en iyi örnektir. Dialogue: 0,0:02:08.70,0:02:09.81,Default,,0000,0000,0000,,Deprem sırasında, Dialogue: 0,0:02:09.81,0:02:14.02,Default,,0000,0000,0000,,altı ila onbeş katlı pek çok bina çöktü. Dialogue: 0,0:02:14.02,0:02:17.100,Default,,0000,0000,0000,,Ne gariptir ki yandaki alçak binalar\Nayakta kalırken, Dialogue: 0,0:02:17.100,0:02:22.40,Default,,0000,0000,0000,,onbeş kattan daha yüksek binalar da\Ndaha az zarar gördü Dialogue: 0,0:02:22.40,0:02:24.56,Default,,0000,0000,0000,,ve çöken orta ölçekli binaların Dialogue: 0,0:02:24.56,0:02:28.73,Default,,0000,0000,0000,,depremde daha şiddetli şekilde\Nsarsıldığı gözlendi. Dialogue: 0,0:02:28.73,0:02:30.59,Default,,0000,0000,0000,,Bu nasıl mümkün olabiliyor? Dialogue: 0,0:02:30.59,0:02:34.32,Default,,0000,0000,0000,,Cevabın doğal frekans olarak bilinen\Nolguyla ilgisi bulunmaktadır. Dialogue: 0,0:02:34.32,0:02:35.99,Default,,0000,0000,0000,,Bir salınım sisteminde Dialogue: 0,0:02:35.99,0:02:41.58,Default,,0000,0000,0000,,frekans, bir saniyede ileri geri oluşan\Nhareket döngüsünün sayısıdır. Dialogue: 0,0:02:41.58,0:02:43.73,Default,,0000,0000,0000,,Bu, bir döngüyü tamamlamak için Dialogue: 0,0:02:43.73,0:02:47.52,Default,,0000,0000,0000,,gereken saniye miktarı olan\Nperiyodun tersidir. Dialogue: 0,0:02:47.52,0:02:51.76,Default,,0000,0000,0000,,Kütlesi ve sertliği tarafından belirlenen\Nbir binanın doğal frekansı, Dialogue: 0,0:02:51.76,0:02:55.33,Default,,0000,0000,0000,,titreşimlerinin etrafında kümelenme\Neğilimi olan frekanstır. Dialogue: 0,0:02:55.33,0:03:00.28,Default,,0000,0000,0000,,Bina kütlesinin artırılması,\Ndoğal titreşim hızını yavaşlatır, Dialogue: 0,0:03:00.28,0:03:03.84,Default,,0000,0000,0000,,sertliğinin artırılması ise\Ntitreşimi hızlandırır. Dialogue: 0,0:03:03.84,0:03:06.19,Default,,0000,0000,0000,,Yani ilişkilerini gösteren denklemde Dialogue: 0,0:03:06.19,0:03:09.91,Default,,0000,0000,0000,,sertlik ve doğal frekans birbiriyle\Ndoğru orantılıyken Dialogue: 0,0:03:09.91,0:03:14.18,Default,,0000,0000,0000,,kütle ve doğal frekans birbiriyle\Nters orantılıdır. Dialogue: 0,0:03:14.18,0:03:17.66,Default,,0000,0000,0000,,Meksika'da olan rezonans etkisiydi, Dialogue: 0,0:03:17.66,0:03:20.20,Default,,0000,0000,0000,,depremin sismik dalga frekansıyla Dialogue: 0,0:03:20.20,0:03:24.54,Default,,0000,0000,0000,,orta ölçekli binaların doğal\Nfrekansları eşleşti. Dialogue: 0,0:03:24.54,0:03:27.46,Default,,0000,0000,0000,,Bir salıncağı itmenin iyi zamanlaması gibi Dialogue: 0,0:03:27.46,0:03:31.21,Default,,0000,0000,0000,,her ilave sismik dalga bina titreşimini Dialogue: 0,0:03:31.21,0:03:33.05,Default,,0000,0000,0000,,mevcut yönünde artırdı, Dialogue: 0,0:03:33.05,0:03:36.62,Default,,0000,0000,0000,,daha da geriye sallanmasına\Nneden oldu, vesaire, Dialogue: 0,0:03:36.62,0:03:41.30,Default,,0000,0000,0000,,sonuçta ilk kaydırmadan daha büyük\Nboyuta ulaştı. Dialogue: 0,0:03:41.30,0:03:44.68,Default,,0000,0000,0000,,Bugün, mühendisler jeolog-sismologlarla\Nbirlikte çalışıp Dialogue: 0,0:03:44.68,0:03:48.70,Default,,0000,0000,0000,,rezonans kaynaklı çöküşü önlemek için Dialogue: 0,0:03:48.70,0:03:51.63,Default,,0000,0000,0000,,toprak ve arazi türü gibi faktörleri\Ndikkate alarak, Dialogue: 0,0:03:51.63,0:03:55.02,Default,,0000,0000,0000,,önceki deprem verileriyle birlikte, \Ninşaat alanlarında Dialogue: 0,0:03:55.02,0:03:57.95,Default,,0000,0000,0000,,deprem frekansı tahmini yapıyor. Dialogue: 0,0:03:57.95,0:04:00.100,Default,,0000,0000,0000,,Düşük frekanslı hareket, yüksek ve \Ndaha esnek binalara Dialogue: 0,0:04:00.100,0:04:02.86,Default,,0000,0000,0000,,fazla hasar verirken, Dialogue: 0,0:04:02.86,0:04:05.79,Default,,0000,0000,0000,,yüksek frekanslı hareket, alçak ve\Nsert olan yapıları Dialogue: 0,0:04:05.79,0:04:08.55,Default,,0000,0000,0000,,daha fazla tehdit etmektedir. Dialogue: 0,0:04:08.55,0:04:11.32,Default,,0000,0000,0000,,Mühendisler ayrıca sarsıntıları emen\Nmetotlar geliştirdi Dialogue: 0,0:04:11.32,0:04:14.95,Default,,0000,0000,0000,,ve yaratıcı sistemler kullanarak \Nbozulmaları sınırladılar. Dialogue: 0,0:04:14.95,0:04:17.42,Default,,0000,0000,0000,,Binanın temel kaymasını, kalan kısmından\Nayırmak için Dialogue: 0,0:04:17.42,0:04:21.35,Default,,0000,0000,0000,,taban izolasyonunda esnek\Ntabakalar kullanıp Dialogue: 0,0:04:21.35,0:04:25.22,Default,,0000,0000,0000,,ayarlanmış kütle damper sistemi \Ntitreşimleri azaltmak için Dialogue: 0,0:04:25.22,0:04:28.54,Default,,0000,0000,0000,,doğal frekans ve faz dışı salınımla\Nbirlikte Dialogue: 0,0:04:28.54,0:04:30.30,Default,,0000,0000,0000,,rezonansı yok eder. Dialogue: 0,0:04:30.30,0:04:33.84,Default,,0000,0000,0000,,Sonuçta, ayakta kalacak binalar\Nen sağlam olanlar değil Dialogue: 0,0:04:33.84,0:04:35.48,Default,,0000,0000,0000,,en akıllı olanlardır.