1
00:00:07,040 --> 00:00:10,586
Erdhej hergavan bûne
fenomenên xofdar,

2
00:00:10,586 --> 00:00:13,921
û bi mezinbûna bajaran
bêtir kujende bûne,

3
00:00:13,921 --> 00:00:17,620
bînayên ku hildiweşin xetereyeke
pir mezin tînin meydanê.

4
00:00:17,620 --> 00:00:20,239
Dema ku erdhej çêdibe bîna
çima hildiweşin,

5
00:00:20,239 --> 00:00:22,176
û meriv çito dikare ber lê bigirê?

6
00:00:22,716 --> 00:00:24,881
Eger ku te gelek ji fîlmên bobelatî
temaşe kiribe,

7
00:00:24,881 --> 00:00:26,253
dibe ku wiha bifikirî,


8
00:00:26,253 --> 00:00:31,257
ji ber ku zemînê di bin bînayê da
zêde diheje an jî diqelişe

9
00:00:31,257 --> 00:00:32,978
bîna hildiweşe.

10
00:00:33,088 --> 00:00:34,814
Rastiya vê tiştekî din e.

11
00:00:35,294 --> 00:00:39,446
Di esasa xwe da, piraniya bînayan
rasterast li ser xeta fayê cih nagirê,

12
00:00:39,446 --> 00:00:43,786
û livîna lewheyên tektonîk ji bingeha
avahiyê gelek gelekî kûrtir e.

13
00:00:43,786 --> 00:00:45,747
Ka li wir çi diqewime?

14
00:00:46,157 --> 00:00:50,055
A rast, rastiya erdhejan û
bandora wan ya li ser avahiyan

15
00:00:50,055 --> 00:00:51,562
piçek aloztir e.

16
00:00:51,922 --> 00:00:55,568
Bo fêmkirina vê yekê, mîmar
û endezyaran, hin model bi kar anîn ku

17
00:00:55,568 --> 00:00:59,892
mîna xêzên du rehendî yên ku
stûn û kêranan temsîl dikin,


18
00:00:59,892 --> 00:01:05,030
an jî lolîpopên biçember li ser xêzekî
baristeya bînayê temsîl dikin.

19
00:01:05,420 --> 00:01:09,559
Ev çende hêsankirî jî bin, dibe ku
ev model gelekî kêrhatî bin.

20
00:01:09,559 --> 00:01:12,413
Texmînkirina berteka avahiyan
ya li hember erdhejê

21
00:01:12,413 --> 00:01:14,208
serê pêşîn mijara fizîkê ye.

22
00:01:14,548 --> 00:01:17,302
Piraniya avahiyên di dema
erdhejê de hildiweşin

23
00:01:17,302 --> 00:01:20,199
sedema vê ya rastîn
ne erdhej bixwe ye.

24
00:01:20,329 --> 00:01:23,274
Li dewsa vê, dema ku zemînê
di binê avahiyê de tevdigere,

25
00:01:23,274 --> 00:01:26,175
ev yek bingeha avahiyê û
tebeqeyên jêrîn diguherîne,

26
00:01:26,175 --> 00:01:29,114
pêlên şokê dişîne beşa mayî ya avahiyê

27
00:01:29,114 --> 00:01:32,016
û dibe sedema leqîna
ber bi paş û pêş.

28
00:01:32,296 --> 00:01:35,936
Hêza hejikînê girêdayî
du hêmanên sereke ye:

29
00:01:36,216 --> 00:01:39,288
Baristeya avahiyê,
ev li jêr tov dibe,

30
00:01:39,288 --> 00:01:40,635
û hişkahiya wan,

31
00:01:40,635 --> 00:01:44,455
ya ku hêza pêwîst ya ji bo
mîqdarek guhertina cih e.

32
00:01:44,735 --> 00:01:48,087
Digel cûreyê kereseyê û
dirûvê stûnan,

33
00:01:48,087 --> 00:01:50,865
hişkahî bêhtir girêdayî bilindahiyê ye.

34
00:01:50,925 --> 00:01:54,257
Avahiyên nizmtir bimeyl in ku hîn hişktir
bin û kêmtir tevbigerin,

35
00:01:54,257 --> 00:01:57,217
digel vê avahiyên berztir
hîn çemînbartir in.

36
00:01:57,217 --> 00:02:00,693
Dibe tu bihizrî ku çareserî
çêkirina bînayên nizm e,

37
00:02:00,693 --> 00:02:03,090
ji ber ku heya ji dest tê
kêm tevdigere.

38
00:02:03,090 --> 00:02:08,698
Lê erdheja 1985î ya Meksîkoyê mînakek
baş e, nîşan dide rewş cudatir e.

39
00:02:08,698 --> 00:02:09,852
Wexta ku erdhej çêbû,

40
00:02:09,852 --> 00:02:13,979
bînayên di navbera şeş û pazdeh
qatan de gelek ji wan hilweşiyan.

41
00:02:13,979 --> 00:02:18,125
Tiştê ecêb ev e ku bînayên nizm
ên li kêlekê li piya man,

42
00:02:18,125 --> 00:02:22,355
bînayên ji panzdeh qatî
berztir jî kêm zirar girtin,

43
00:02:22,355 --> 00:02:24,610
û bînayên navîncî yên ku hilweşiyan e

44
00:02:24,610 --> 00:02:28,814
di dema erdhejê de
hîn dijwartir hejiyane.

45
00:02:28,814 --> 00:02:30,398
Çawa pêkan e gelo?

46
00:02:30,398 --> 00:02:34,392
Cewab di frekansa xwezayî
de weşarî ye.

47
00:02:34,392 --> 00:02:35,988
Di sîstemeke hejikê de,

48
00:02:35,988 --> 00:02:41,581
frekans hêjmara çerxa hareketa ber bi
paş û pêş e ya di çirkekî de pêk tê.

49
00:02:41,581 --> 00:02:43,731
Ev berovajî periyodê ye,

50
00:02:43,731 --> 00:02:47,520
hêjmara çirkên pêwîst e bo
temamkirina dewrekî.

51
00:02:47,520 --> 00:02:51,763
Di bînayekî de frekansa xwezayî, ji layê
bariste û hişkahiya wê ve diyar dibe,

52
00:02:51,763 --> 00:02:55,330
ev frekansa xwezayî meyla
kombûna li dor lerzan e.

53
00:02:55,330 --> 00:03:00,277
Zêdekirina baristeya bînayekî rêjeya
lerizîna xwezayî kêm dike,

54
00:03:00,277 --> 00:03:03,605
zêdekirina hişkahiya wê jî
lerizîna wê lezgîntir dike.

55
00:03:03,605 --> 00:03:06,782
Ango di hevsenga têkiliyan de
,ku ev têkiliyan temsîl dike,

56
00:03:06,782 --> 00:03:09,911
hişkahî û frekansa xwezayî
rêjedarên hev in,

57
00:03:09,911 --> 00:03:14,184
wê demê bariste û frekansa xwezayî
dij-rêjedarên hev in.

58
00:03:14,184 --> 00:03:17,658
Tiştê ku li Meksîkoyê rû dabû
bandora resonansê bû.

59
00:03:17,658 --> 00:03:20,198
Frekansa pêlên sîsmîk yên erdhejê,

60
00:03:20,198 --> 00:03:24,535
di bînayên navîncî de hevberê
frekansa xwezayî bû.

61
00:03:24,535 --> 00:03:27,456
Wekî ku hêlekaneke ku tam 
di wextê xwe hatiye defdan,

62
00:03:27,456 --> 00:03:31,211
her pêleke sîsmîk ya pêvek
lerza bînayê ya di hêla


63
00:03:31,211 --> 00:03:33,052
heyî de zêde dike.

64
00:03:33,052 --> 00:03:36,446
Dibe sedema zêdetir kilîna
ber bi paş û hwd,

65
00:03:36,446 --> 00:03:41,303
dawiya dawî guhertina cih ji ya
ewil derbas dibe.

66
00:03:41,303 --> 00:03:44,685
Îro, endezyar digel jeologan û
sîsmologan dixebitin

67
00:03:44,685 --> 00:03:48,702
ku di qadên avahiyan de frekansa
hareketa erdhejê pêşbînî bikin.

68
00:03:48,702 --> 00:03:51,626
Bo rê li ber girtina hilweşînên
sedem-resonansî bigire,

69
00:03:51,626 --> 00:03:55,023
faktorên notanî cûreya axê û cûreya 
fayê dide ber çavan,

70
00:03:55,023 --> 00:03:57,947
him jî ji daneyên erdhejên
pêşîn sûd werdigire.

71
00:03:57,947 --> 00:04:00,997
Hareketa frekans nizm, zirarê 
bêhtir dide bînayên berztir

72
00:04:00,997 --> 00:04:02,865
û çemînbartir.

73
00:04:02,865 --> 00:04:05,789
Wê demê hareketa frekans berz,
gefan bêhtir li


74
00:04:05,789 --> 00:04:08,553
bînayên nizmtir û hişktir dixwe.

75
00:04:08,553 --> 00:04:11,516
Endezyar di heman wextî de
rêyên mêtina şokan digerin

76
00:04:11,516 --> 00:04:14,947
û ji bo teşe guhertinan sînordar
bikin sîstemên nûjen bi kar dînin.

77
00:04:14,947 --> 00:04:17,623
Di îzolasyona bermalê de tebeqên
çemînbar tên bikaranîn

78
00:04:17,623 --> 00:04:21,346
da ku cih guhertina bingehê
ji beşa din ya avahiyê îzole bike.

79
00:04:21,346 --> 00:04:24,825
Sîstema bariste damper ya sazkirî,
bi hejika derveyî fazê

80
00:04:24,825 --> 00:04:28,536

digel frekansa xwezayî

81
00:04:28,536 --> 00:04:30,303
resonansê parseng dike.

82
00:04:30,303 --> 00:04:33,835
Dawîn, bînayên herî saxlem na
bînayên herî zîrek

83
00:04:33,835 --> 00:04:35,757
li piya dimînin.