0:00:07.040,0:00:10.586
Erdhej hergavan bûne[br]fenomenên xofdar,

0:00:10.586,0:00:13.921
û bi mezinbûna bajaran[br]bêtir kujende bûne,

0:00:13.921,0:00:17.620
bînayên ku hildiweşin xetereyeke[br]pir mezin tînin meydanê.

0:00:17.620,0:00:20.239
Dema ku erdhej çêdibe bîna[br]çima hildiweşin,

0:00:20.239,0:00:22.176
û meriv çito dikare ber lê bigirê?

0:00:22.716,0:00:24.881
Eger ku te gelek ji fîlmên bobelatî[br]temaşe kiribe,

0:00:24.881,0:00:26.253
dibe ku wiha bifikirî,[br]

0:00:26.253,0:00:31.257
ji ber ku zemînê di bin bînayê da[br]zêde diheje an jî diqelişe

0:00:31.257,0:00:32.978
bîna hildiweşe.

0:00:33.088,0:00:34.814
Rastiya vê tiştekî din e.

0:00:35.294,0:00:39.446
Di esasa xwe da, piraniya bînayan[br]rasterast li ser xeta fayê cih nagirê,

0:00:39.446,0:00:43.786
û livîna lewheyên tektonîk ji bingeha[br]avahiyê gelek gelekî kûrtir e.

0:00:43.786,0:00:45.747
Ka li wir çi diqewime?

0:00:46.157,0:00:50.055
A rast, rastiya erdhejan û[br]bandora wan ya li ser avahiyan

0:00:50.055,0:00:51.562
piçek aloztir e.

0:00:51.922,0:00:55.568
Bo fêmkirina vê yekê, mîmar[br]û endezyaran, hin model bi kar anîn ku

0:00:55.568,0:00:59.892
mîna xêzên du rehendî yên ku[br]stûn û kêranan temsîl dikin,[br]

0:00:59.892,0:01:05.030
an jî lolîpopên biçember li ser xêzekî[br]baristeya bînayê temsîl dikin.

0:01:05.420,0:01:09.559
Ev çende hêsankirî jî bin, dibe ku[br]ev model gelekî kêrhatî bin.

0:01:09.559,0:01:12.413
Texmînkirina berteka avahiyan[br]ya li hember erdhejê

0:01:12.413,0:01:14.208
serê pêşîn mijara fizîkê ye.

0:01:14.548,0:01:17.302
Piraniya avahiyên di dema[br]erdhejê de hildiweşin

0:01:17.302,0:01:20.199
sedema vê ya rastîn[br]ne erdhej bixwe ye.

0:01:20.329,0:01:23.274
Li dewsa vê, dema ku zemînê[br]di binê avahiyê de tevdigere,

0:01:23.274,0:01:26.175
ev yek bingeha avahiyê û[br]tebeqeyên jêrîn diguherîne,

0:01:26.175,0:01:29.114
pêlên şokê dişîne beşa mayî ya avahiyê

0:01:29.114,0:01:32.016
û dibe sedema leqîna[br]ber bi paş û pêş.

0:01:32.296,0:01:35.936
Hêza hejikînê girêdayî[br]du hêmanên sereke ye:

0:01:36.216,0:01:39.288
Baristeya avahiyê,[br]ev li jêr tov dibe,

0:01:39.288,0:01:40.635
û hişkahiya wan,

0:01:40.635,0:01:44.455
ya ku hêza pêwîst ya ji bo[br]mîqdarek guhertina cih e.

0:01:44.735,0:01:48.087
Digel cûreyê kereseyê û[br]dirûvê stûnan,

0:01:48.087,0:01:50.865
hişkahî bêhtir girêdayî bilindahiyê ye.

0:01:50.925,0:01:54.257
Avahiyên nizmtir bimeyl in ku hîn hişktir[br]bin û kêmtir tevbigerin,

0:01:54.257,0:01:57.217
digel vê avahiyên berztir[br]hîn çemînbartir in.

0:01:57.217,0:02:00.693
Dibe tu bihizrî ku çareserî[br]çêkirina bînayên nizm e,

0:02:00.693,0:02:03.090
ji ber ku heya ji dest tê[br]kêm tevdigere.

0:02:03.090,0:02:08.698
Lê erdheja 1985î ya Meksîkoyê mînakek[br]baş e, nîşan dide rewş cudatir e.

0:02:08.698,0:02:09.852
Wexta ku erdhej çêbû,

0:02:09.852,0:02:13.979
bînayên di navbera şeş û pazdeh[br]qatan de gelek ji wan hilweşiyan.

0:02:13.979,0:02:18.125
Tiştê ecêb ev e ku bînayên nizm[br]ên li kêlekê li piya man,

0:02:18.125,0:02:22.355
bînayên ji panzdeh qatî[br]berztir jî kêm zirar girtin,

0:02:22.355,0:02:24.610
û bînayên navîncî yên ku hilweşiyan e

0:02:24.610,0:02:28.814
di dema erdhejê de[br]hîn dijwartir hejiyane.

0:02:28.814,0:02:30.398
Çawa pêkan e gelo?

0:02:30.398,0:02:34.392
Cewab di frekansa xwezayî[br]de weşarî ye.

0:02:34.392,0:02:35.988
Di sîstemeke hejikê de,

0:02:35.988,0:02:41.581
frekans hêjmara çerxa hareketa ber bi[br]paş û pêş e ya di çirkekî de pêk tê.

0:02:41.581,0:02:43.731
Ev berovajî periyodê ye,

0:02:43.731,0:02:47.520
hêjmara çirkên pêwîst e bo[br]temamkirina dewrekî.

0:02:47.520,0:02:51.763
Di bînayekî de frekansa xwezayî, ji layê[br]bariste û hişkahiya wê ve diyar dibe,

0:02:51.763,0:02:55.330
ev frekansa xwezayî meyla[br]kombûna li dor lerzan e.

0:02:55.330,0:03:00.277
Zêdekirina baristeya bînayekî rêjeya[br]lerizîna xwezayî kêm dike,

0:03:00.277,0:03:03.605
zêdekirina hişkahiya wê jî[br]lerizîna wê lezgîntir dike.

0:03:03.605,0:03:06.782
Ango di hevsenga têkiliyan de[br],ku ev têkiliyan temsîl dike,

0:03:06.782,0:03:09.911
hişkahî û frekansa xwezayî[br]rêjedarên hev in,

0:03:09.911,0:03:14.184
wê demê bariste û frekansa xwezayî[br]dij-rêjedarên hev in.

0:03:14.184,0:03:17.658
Tiştê ku li Meksîkoyê rû dabû[br]bandora resonansê bû.

0:03:17.658,0:03:20.198
Frekansa pêlên sîsmîk yên erdhejê,

0:03:20.198,0:03:24.535
di bînayên navîncî de hevberê[br]frekansa xwezayî bû.

0:03:24.535,0:03:27.456
Wekî ku hêlekaneke ku tam [br]di wextê xwe hatiye defdan,

0:03:27.456,0:03:31.211
her pêleke sîsmîk ya pêvek[br]lerza bînayê ya di hêla[br]

0:03:31.211,0:03:33.052
heyî de zêde dike.

0:03:33.052,0:03:36.446
Dibe sedema zêdetir kilîna[br]ber bi paş û hwd,

0:03:36.446,0:03:41.303
dawiya dawî guhertina cih ji ya[br]ewil derbas dibe.

0:03:41.303,0:03:44.685
Îro, endezyar digel jeologan û[br]sîsmologan dixebitin

0:03:44.685,0:03:48.702
ku di qadên avahiyan de frekansa[br]hareketa erdhejê pêşbînî bikin.

0:03:48.702,0:03:51.626
Bo rê li ber girtina hilweşînên[br]sedem-resonansî bigire,

0:03:51.626,0:03:55.023
faktorên notanî cûreya axê û cûreya [br]fayê dide ber çavan,

0:03:55.023,0:03:57.947
him jî ji daneyên erdhejên[br]pêşîn sûd werdigire.

0:03:57.947,0:04:00.997
Hareketa frekans nizm, zirarê [br]bêhtir dide bînayên berztir

0:04:00.997,0:04:02.865
û çemînbartir.

0:04:02.865,0:04:05.789
Wê demê hareketa frekans berz,[br]gefan bêhtir li[br]

0:04:05.789,0:04:08.553
bînayên nizmtir û hişktir dixwe.

0:04:08.553,0:04:11.516
Endezyar di heman wextî de[br]rêyên mêtina şokan digerin

0:04:11.516,0:04:14.947
û ji bo teşe guhertinan sînordar[br]bikin sîstemên nûjen bi kar dînin.

0:04:14.947,0:04:17.623
Di îzolasyona bermalê de tebeqên[br]çemînbar tên bikaranîn

0:04:17.623,0:04:21.346
da ku cih guhertina bingehê[br]ji beşa din ya avahiyê îzole bike.

0:04:21.346,0:04:24.825
Sîstema bariste damper ya sazkirî,[br]bi hejika derveyî fazê

0:04:24.825,0:04:28.536
[br]digel frekansa xwezayî

0:04:28.536,0:04:30.303
resonansê parseng dike.

0:04:30.303,0:04:33.835
Dawîn, bînayên herî saxlem na[br]bînayên herî zîrek

0:04:33.835,0:04:35.757
li piya dimînin.