0:00:00.760,0:00:02.616
मी जेव्हा प्रथम प्राणायाम शिकत होतो,

0:00:02.640,0:00:05.696
त्यावेळी मला श्वासाकडे लक्ष्य केंद्रित[br]करण्यास सांगण्यात आले.

0:00:05.720,0:00:07.800
माझे मन इतरत्र भटकू लागल्यास पुन्हा [br]केंद्रित करता येई.

0:00:08.640,0:00:10.000
खूपच सोपे वाटते.

0:00:10.680,0:00:13.896
पण मी याकरिता शांतपणे बसलो,

0:00:13.920,0:00:17.256
हिवाlळ्यातील मध्यातच माझा शर्ट [br]घामाने भिजला.

0:00:17.280,0:00:20.616
उसंत मिळाली कि लागलीच एक डुलकी घेई [br]कारण हे खूपच मेहनतीचे काम होते.

0:00:20.640,0:00:22.640
अगदी दमछाक करणारे.

0:00:23.400,0:00:25.136
दिल्या जाणाऱ्या सूचना साध्या होत्या

0:00:25.160,0:00:27.280
पण त्यात काहीतरी महत्वाचे [br]राहून गेले होते.

0:00:28.320,0:00:30.560
लक्ष केंद्रित करणे का कठीण होते?

0:00:31.080,0:00:32.536
अभ्यास सांगतो

0:00:32.560,0:00:35.736
जेव्हा आपण एखाद्या गोष्टीकडे लक्ष देतो

0:00:35.760,0:00:37.336
जसे या भाषणाकडे तुम्ही देता --

0:00:37.360,0:00:38.576
एकाक्षणी,

0:00:38.600,0:00:40.936
अर्धेजण दिवास्वप्न पाहतात.

0:00:40.960,0:00:43.500
किवा त्यांना आपले ट्विटर पहायची [br]तीव्र इच्छा होते.

0:00:44.360,0:00:45.880
येथे काय चालले आहे?

0:00:47.000,0:00:50.456
असे दिसते कि आपण लढा देतो उत्क्रांत[br]झालेल्या

0:00:50.480,0:00:53.336
अध्यन प्रक्रियेशी [br]जी विज्ञानाला ज्ञात आहे

0:00:53.360,0:00:54.576
जी अक्षय आहे.

0:00:54.600,0:00:57.040
माणसाला माहित असलेल्या [br]मज्जासंस्थेबद्दल बोलू.

0:00:57.840,0:00:59.496
पारितोषिक देणारी अध्ययन प्रक्रिया

0:00:59.520,0:01:01.696
यास आपण सकारात्मक व नकारात्मक [br]धारणा म्हणतो.

0:01:01.720,0:01:03.280
ते कसे कार्य करते.

0:01:04.200,0:01:05.896
चांगले खाण्याचे पदार्थ पाहताना

0:01:05.920,0:01:08.616
आपला मेंदू म्हणतो[br]"कॅलरी !अरे वा जगण्यासाठी आहे हे तर !"

0:01:08.640,0:01:10.136
आपण त्याची चव घेतो.

0:01:10.160,0:01:11.376
ती चांगली लागते.

0:01:11.400,0:01:12.936
साखर असली तर फारच चांगली लागते.

0:01:12.960,0:01:15.216
आपले शरीर मेंदूकडे संदेश पाठविते.

0:01:15.240,0:01:17.720
"काय खाता ते लक्षात ठेवा [br]ते कोठे मिळेल ते शोधा"

0:01:19.280,0:01:22.016
ही संदर्भीय स्मृती आपण जपतो.

0:01:22.040,0:01:24.496
आणि पुन्हा पुढील वेळी असाच सराव करितो.

0:01:24.520,0:01:25.736
अन्न पहा.

0:01:25.760,0:01:27.456
ते खा आणि स्वतः ला खुश ठेवा.

0:01:27.480,0:01:28.936
पुन्हा खा.

0:01:28.960,0:01:31.576
याने उत्तेजना मिळते या वर्तनास [br]आपल्याला बक्षीसच असते.

0:01:31.600,0:01:32.800
साधे सरळ आहे ना?

0:01:33.920,0:01:36.056
कालांतराने आपला क्रियाशील मेंदू म्हणतो

0:01:36.080,0:01:37.296
"तुम्हाला माहित आहे."

0:01:37.320,0:01:40.936
हे तुम्ही पुन्हा खाऊ शकता केवळ कोठे मिळते [br]हे ध्यानात न ठेवता.

0:01:40.960,0:01:43.136
जेव्हा पुढील वेळी तुम्हाला अस्वस्थ वाटते

0:01:43.160,0:01:46.600
त्यावेळी तुम्ही बरे वाटावे म्हणून खाता [br]हे गोड पदार्थ.

0:01:47.720,0:01:49.736
या मेंदूच्या क्षमतेचे आपण आभारी आहोत.

0:01:49.760,0:01:51.336
या आधारे लवकर शिकता येते.

0:01:51.360,0:01:54.656
आपण जेव्हा दुखीः बैचैन होतो [br]तेव्हा आईस क्रीम व चोकलेट खातो.

0:01:54.680,0:01:55.880
बरे वाटावे यासाठी.

0:01:56.640,0:01:58.016
अशीच हि पद्धत आहे

0:01:58.040,0:01:59.776
पण जरा वेगळी.

0:01:59.800,0:02:02.896
पोटातून येणारी ही भुकेची जाणीव

0:02:02.920,0:02:04.896
हा भावनिक संदेश

0:02:04.920,0:02:06.200
खाण्यास प्रवृत्त करतो.

0:02:07.040,0:02:08.560
लहान वयात,

0:02:09.199,0:02:10.600
आम्ही शाळेत अभ्यासात मंद

0:02:11.600,0:02:14.296
असलेले बंडखोर विद्यार्थी धुम्रपान करीत.[br]ते म्हणायचे:

0:02:14.320,0:02:15.576
शांतता मिळते म्हणूनच

0:02:15.600,0:02:16.800
आम्ही सिगारेटी ओढतो.

0:02:17.800,0:02:21.280
मारीबोरो मन हा काही मूर्ख नव्हता.

0:02:21.280,0:02:22.620
शांतपणे समजून घ्या.

0:02:22.620,0:02:24.096
शांत राहण्यासाठी सिगारेटी ओढा.

0:02:24.120,0:02:25.936
पुन्हा हे करा मजा वाटावी यासाठी

0:02:25.960,0:02:27.960
उत्तेजना ,वर्तणूक व बक्षीस प्रक्रिया

0:02:28.640,0:02:29.896
हेच चालू रहाते दरवेळी.

0:02:29.920,0:02:31.936
आपण ही क्रिया वरवर करण्याचे शिकतो

0:02:31.960,0:02:33.200
त्यालाच सवय म्हणतात.

0:02:33.920,0:02:35.216
त्यानंतर,

0:02:35.240,0:02:38.856
ताण वाटला की आपण सिगारेट ओढतो

0:02:38.880,0:02:40.280
किवा गोड खातो.

0:02:41.200,0:02:44.136
याच मेंदूच्या प्रक्रियेने

0:02:44.160,0:02:46.056
आपण जगायला शिकतो.

0:02:46.080,0:02:48.936
मात्र आपण आपलेच मरण जवळ आणतो.

0:02:48.960,0:02:50.216
लठ्ठपणा आणि धुम्रपान.

0:02:50.240,0:02:54.520
हे टाळले जाऊ शकणारी कारणे आहेत[br]मृत्यू व आरोग्य बिघाडाची.

0:02:55.480,0:02:56.880
परत माझ्या श्वासाकडे येतो.

0:02:57.720,0:03:00.096
आपल्या मेंदूशी लढा देण्यापेक्षा

0:03:00.120,0:03:02.656
किवा बळजबरीने लक्ष्य [br]देण्याचा प्रयत्न करणे,

0:03:02.680,0:03:06.696
यापेक्षा मेंदूची नैसर्गिक बक्षीस प्रणाली [br]जी आपल्याला शिकवत असते ती तपासली.

0:03:06.720,0:03:07.920
त्याला एक पिळ दिला.

0:03:08.520,0:03:10.576
आम्ही त्याचा परिणाम जाणण्यास [br]उत्सुक होतो.

0:03:10.600,0:03:13.096
काय घडते आमच्या त्या क्षणिक प्रयोगात.

0:03:13.120,0:03:14.656
त्याचे एक उदाहरण मिळेल.

0:03:14.680,0:03:15.896
माझ्या प्रयोगशाळेत

0:03:15.920,0:03:19.256
आम्ही अभ्यास केला जर मानसिक उपचार [br]करून धुम्रपान सोडविता येईल यावर.

0:03:19.280,0:03:22.936
जसे अश्यानी श्वासाकडे लक्ष केंद्रित करावे

0:03:22.960,0:03:26.216
आणि त्यामुळे धूम्रपानाची सवय मोडेल.

0:03:26.240,0:03:29.176
अनेकांनी ही सवय मोडण्याचा प्रयत्न केला

0:03:29.200,0:03:31.120
सरासरी सहावेळा.

0:03:31.960,0:03:33.456
मनापासून आम्ही प्रयत्न केले

0:03:33.480,0:03:36.800
आम्ही बळजबरी करणे टाळून [br]आम्ही त्यांना चौकस केले.

0:03:37.600,0:03:40.700
खरे तर आम्ही त्यांना धुम्रपान[br]करण्याशी सांगितले

0:03:40.700,0:03:42.816
काय ?होय. आम्ही सांगितले[br]"जा आणि सिगारेट ओढा,

0:03:42.840,0:03:46.376
जरा विचार करा तम्ही असे करता [br]तेव्हा कसे वाटते "

0:03:46.400,0:03:48.096
त्यांना काय आढळले.

0:03:48.120,0:03:50.816
आमच्या एका स्मोकर चे उदाहरण देतो.

0:03:50.840,0:03:52.576
ती म्हणाली धुम्रपान करतांना वाटते

0:03:52.600,0:03:54.216
कुजलेल्या चीज सारखा वास येतो.

0:03:54.240,0:03:55.856
त्यास रासायनिक पदार्थाची चव येते

0:03:55.880,0:03:57.080
अरे!

0:03:57.680,0:04:01.056
तिला आता विचार करता तिला हि सवय [br]वाईट असल्याचे जाणवते.

0:04:01.080,0:04:02.960
त्यामुळे ती आमच्या योजनेत सहभागी झाली.

0:04:03.680,0:04:08.216
ती चौकस झाली तिला आढळले

0:04:08.240,0:04:11.376
धूम्रपानाची चव विष्ठेसारखी आहे.

0:04:11.400,0:04:13.080
(हशा)

0:04:14.360,0:04:18.375
तिने झालेल्या ज्ञानाने ती शहाणी झाली.

0:04:18.399,0:04:21.495
तिच्या डोक्यात पक्के बसले [br]धूम्रपान वाईट आहे.

0:04:21.519,0:04:23.976
हे मनात ठसल्याने,

0:04:24.000,0:04:26.296
धुम्रापानाकडे असलेली ओढ संपली.

0:04:26.320,0:04:29.680
आपल्या वर्तणुकी बाबत असलेला गैरसमज [br]दूर होऊ झाला.

0:04:30.960,0:04:33.056
मेंदूच्या मेंदूच्या पुढील भागा अगोदरील

0:04:33.080,0:04:36.616
जो अगदी तरुण असतो उत्क्रांतीमुळे

0:04:36.640,0:04:40.696
जो विचार करणारा असतो तो सांगतो [br]धुम्रपान वाईट आहे.

0:04:40.720,0:04:44.536
आणि तोच आपली सवय सोडण्यास[br]कारणीभूत असतो.

0:04:44.560,0:04:45.896
मदत करतो सवय मोडण्यास.

0:04:45.920,0:04:50.040
तसेच वारवार एकदा दोनदा तीनदा [br]खाण्याची सवय बदलण्यास मदत होईल .

0:04:50.960,0:04:52.456
हेच आहे वैचारिक नियंत्रण.

0:04:52.480,0:04:55.280
विचाराने आपण वर्तनावर [br]नियंत्रण करतो.

0:04:55.960,0:04:57.176
दुर्दैवाने,

0:04:57.200,0:04:59.136
हा मेंदूचापहिला भाग आहे

0:04:59.160,0:05:01.176
जो आपण ताणाखाली असताना [br]निद्रित होतो.

0:05:01.200,0:05:02.456
ते काही चांगले नाही.

0:05:02.480,0:05:04.957
आमच्या अनुभवाशी याची सांगड घालू शकतो

0:05:04.981,0:05:08.136
आपण आपल्या मुलांवर ओरडतो,

0:05:08.160,0:05:09.776
जेव्हा आपण तणाव ग्रस्त होतो.

0:05:09.800,0:05:12.136
जरी आपल्याला माहित असते [br]याचा उपयोग होणार नाही.

0:05:12.160,0:05:13.680
आपण असहाय्य होतो.जेव्हा मेंदूचा

0:05:15.120,0:05:17.296
प्रीफ्रोनटल भाग हा ऑफ लाईन[br]निद्रिस्त असतो

0:05:17.320,0:05:19.536
आपण आपल्या जुन्या सवयीला पुन्हा [br]बळी पडतो.

0:05:19.560,0:05:22.416
त्यासाठी ही अलगता महत्वाची ठरते.

0:05:22.440,0:05:24.096
आपल्या सवयीपासून [br]आपण काय मिळवितो

0:05:24.120,0:05:26.296
आपल्याला त्यामुळे खोलवर

0:05:26.320,0:05:27.576
हाडापर्यंत माहिती मिळते.

0:05:27.600,0:05:29.856
त्यामुळेच आन्हाला अटकाव [br]करावा लागत नाही.

0:05:29.880,0:05:31.616
वर्तणुकीवर बंधन घालावे लागत नाही

0:05:31.640,0:05:34.416
पहिल्यांदाच आम्ही त्यात रस घेत नाही

0:05:34.440,0:05:36.976
हेच आहे" वैचारिक' बंधन

0:05:37.000,0:05:40.680
आपले वर्तन काय आहे हे ज्ञात झाल्यावर [br]त्याचा कोणता फायदा मिळतो ते पाहू.

0:05:41.560,0:05:45.136
आपण शारीरिक पातळीवरून हटतो ,[br]आतून प्रेरित होतो. भ्रमातून बाहेर येतो

0:05:45.160,0:05:48.280
या भ्रमातून नैसर्गिक रित्या बाहेर येतो.

0:05:48.920,0:05:52.416
आणि याचाच पुरावा आहे [br]आपण धुम्रपान सोडतो हा .

0:05:52.440,0:05:55.056
जसजसे आपण हे शिकतो [br]तसतसे हे मनावरबिंबते

0:05:55.080,0:05:56.416
आणि त्याचा परिणाम दिसतो.

0:05:56.440,0:05:59.080
आपण जुन्या सवयी सोडतो[br]व नव्या स्वीकारतो.

0:06:00.120,0:06:01.456
हा मात्र विरोधाभास आहे.

0:06:01.480,0:06:04.296
वैचारिक उपाय हा आपल्याला[br]रस घ्यायला लावतो.

0:06:04.320,0:06:05.736
तो आपल्या व्यक्तिमत्वाची [br]

0:06:05.760,0:06:08.336
मनाच्या व शरीराच्या घडामोडीच्या जवळ नेतो.

0:06:08.360,0:06:09.976
दर क्षणी

0:06:10.000,0:06:12.296
आपल्यानिभावाप्रती सजग होतो

0:06:12.320,0:06:16.000
आणि त्यामुळे बेचैनी आणणाऱ्या [br]ओढीपासून आपण दूर जातो.

0:06:16.760,0:06:19.336
आणि सजगता इच्छा आपला अनुभव [br]म्हणून जमा होते.

0:06:19.360,0:06:21.216
त्याला पाठबळ मिळते ते चौकसपणाचे

0:06:21.240,0:06:22.976
जी नैसर्गिक देणगी असते आपल्याला.

0:06:23.000,0:06:24.736
चौकसपणा कसा जाणवतो?

0:06:24.760,0:06:25.960
तो समाधान देणारा असतो.

0:06:27.040,0:06:29.346
आपण चौकस होतो तेव्हा काय घडते?

0:06:29.370,0:06:32.816
आपल्याला जाणीव होते ही ओढ [br]शारीरिक संवेद्नामुळे येते.

0:06:32.840,0:06:35.096
त्यावेळी आपल्याला तणाव जाणवतो [br]अस्वस्थ वाटते.

0:06:35.120,0:06:36.776
बैचैन होतो --

0:06:36.800,0:06:39.240
पण हि शारीरिक अवस्था तेये व जाते.

0:06:39.880,0:06:42.856
आपल्या अनुभवाचे तुकडे पडतात असे वाटते

0:06:42.880,0:06:44.896
तत्क्षणी त्याशी समायोजन करू शकतो

0:06:44.920,0:06:49.056
या प्रचंड अस्वस्थ करणाऱ्या ओढीला [br]जी भरून टाकते आपल्याला

0:06:49.080,0:06:50.456
तिला बळी न पडता.

0:06:50.480,0:06:52.976
दुसर्या शब्दात ,आपण जेव्हा चोकास होतो,

0:06:53.000,0:06:57.736
आपल्या जुन्या भीतीदायक व परिणामकारक सवयी [br]पासून दूर जातो

0:06:57.760,0:06:59.976
आपण प्रवेश करितो

0:07:00.000,0:07:02.896
आपण होतो आंतरिक विचाराचा वैज्ञानिक.

0:07:02.920,0:07:06.136
पुढे काय होईल जाणण्यास आपण उत्सुक असतो

0:07:06.160,0:07:10.696
हे वर्तन बदल घडविणारे फारच साधे वाटते

0:07:10.720,0:07:13.176
पण अभ्यास सांगतो [br]विचार करण्याचे हे प्रशिक्षण

0:07:13.200,0:07:17.096
इतर कोणत्याही मान्य उपचाराहून दुप्पट [br]उपयोगी आहे धुम्रपान सोडण्यास.

0:07:17.120,0:07:18.560
हे हमखास कार्य करते.

0:07:19.800,0:07:22.616
जेव्हा निपुण प्राणायाम करणाऱ्यांचा [br]मेंदूचा अभ्यास केला,

0:07:22.640,0:07:26.456
तेव्हा मेंदूतील न्युरोन्सचे जाळे [br]हे स्वतः च याचा संदर्भ शोधते.

0:07:26.480,0:07:28.056
जी मेंदूची मुलभूत अवस्था आहे.

0:07:28.080,0:07:29.296
हा एक प्रकारचा म्हणा.

0:07:29.320,0:07:32.256
या जाळ्या बाबत एक उपपत्ती आहे

0:07:32.280,0:07:34.496
मेंदूची पोस्तेरीअर सिंग्युलेट कॉर्टेक्स,

0:07:34.520,0:07:37.256
हि केवळ सवयीच्या ओढीनेच [br]क्रियान्वित होत नाहीतर

0:07:37.280,0:07:39.896
आपण जेव्हा या सवयीच्या ओढीत अडकतो

0:07:39.920,0:07:41.616
तेव्हाही ही क्रियान्वित होत असते.

0:07:41.640,0:07:43.736
आपण जेव्हा जात असतो

0:07:43.760,0:07:45.136
या अवस्थेतून

0:07:45.160,0:07:47.656
तेव्हा यावेळी काय घडते याची सजगता

0:07:47.680,0:07:49.800
आपल्या मेंदूला शांत करते.

0:07:51.320,0:07:55.416
आम्ही यावर एक अॅप करतो आहोत जो ऑनलाईन[br]वैचारिक शिक्षण देईल.

0:07:55.440,0:07:58.576
या यंत्रणेस केंद्रबिंदूत ठेवून.

0:07:58.600,0:08:03.096
आपले लक्ष अन्यत्र करणाऱ्या तंत्राचाच [br]येथे उपयोग केला आहे.

0:08:03.120,0:08:05.656
ज्यामुळे आपण वाईट अनारोग्यी सवयीतून [br]बाहेर पडू.

0:08:05.680,0:08:09.696
धूम्रपान ,तणावाखाली अति खाणे , व्यसन [br]या सर्वातून.

0:08:09.720,0:08:12.296
ध्यानात ठेवा संदर्भावर आधरित स्मृती

0:08:12.320,0:08:15.216
हि साधने आपण [br]लोकांजवळ सहजगत्या पोहचवितो

0:08:15.240,0:08:17.496
महत्वाचा संदर्भ असल्यास.

0:08:17.520,0:08:18.736
त्यांना मदत करू शकतो.

0:08:18.760,0:08:21.736
त्यांच्या आनुवांशिक क्षमतेस उत्तेजित करा [br]चौकस होण्यास

0:08:21.760,0:08:25.680
जेव्हा धूम्रपान करण्याची इच्छा होईल [br]वा तणावाखाली खाण्याची व अन्य इच्छा होईल

0:08:26.640,0:08:28.456
तुम्ही जर हे टाळले तर पुढील वेळी

0:08:28.480,0:08:32.135
तुमची इच्छा होईल ई मेल तपासण्याची [br]तलफ टाळण्यासाठी

0:08:32.159,0:08:34.399
अथवा तुमच्या कामातून अवधान अन्यत्र जाईल

0:08:34.423,0:08:38.222
किवा गाडी चालविताना तुम्ही मेसेज [br]पाठवाल

0:08:39.080,0:08:42.936
आजमावून पहा[br]तुमच्यातील या नैसर्गिक क्षमतेस.

0:08:42.960,0:08:44.216
जरा सजग व्हा चौकस व्हा.

0:08:44.240,0:08:47.176
आपल्या मनात व शरीरात अश्यावेळी [br]काय घडते ते अजमावण्यास.

0:08:47.200,0:08:48.656
ही एक दुसरी संधीं असेल

0:08:48.680,0:08:52.336
मोडण्यास आपल्या सवयीचे दुष्टचक्र

0:08:52.360,0:08:53.600
त्यातून बाहेर पडण्यास.

0:08:54.080,0:08:56.976
यावेळी मेसेज पाहण्येवजी लिहा

0:08:57.000,0:08:58.736
त्याने जरा बरे वाटेल

0:08:58.760,0:09:00.216
या तीव्र इच्छेची नोंद घ्या.

0:09:00.240,0:09:01.696
चौकस व्हा.

0:09:01.720,0:09:03.656
मुक्त होण्याचा आनद घ्या

0:09:03.680,0:09:04.880
पुन्हा करा .

0:09:05.440,0:09:06.656
आभारी आहे.

0:09:06.680,0:09:09.040
(टाळ्या)