1
00:00:00,315 --> 00:00:01,214
Bạo lực

2
00:00:01,214 --> 00:00:02,397
và chiến tranh.

3
00:00:02,397 --> 00:00:05,438
Sự cuồng bạo của ISIS vẫn đang tiếp diễn,

4
00:00:05,438 --> 00:00:07,314
người Nga đang xâm lược Ukraine,

5
00:00:07,314 --> 00:00:08,972
và tranh chấp giữa
người Palestine và Israel

6
00:00:08,972 --> 00:00:11,110
tiếp tục diễn ra.

7
00:00:11,110 --> 00:00:13,325
Bạn có cảm thấy tối tăm không?

8
00:00:13,325 --> 00:00:14,411
À thì đừng nên.

9
00:00:14,411 --> 00:00:16,040
Vì nếu nhìn vào những con số sau,

10
00:00:16,040 --> 00:00:18,930
chiến tranh dường như
không còn như trước đây,

11
00:00:18,930 --> 00:00:22,298
mặc dù dân số thế giới
hiện đang ở mức cao nhất.

12
00:00:22,298 --> 00:00:26,150
Có thể nói rằng ta đang sống
trong thời kỳ yên ổn nhất của lịch sử.

13
00:00:26,150 --> 00:00:27,820
Sao điều đó có thể xảy ra?

14
00:00:31,973 --> 00:00:33,403
Phụ đề bởi Norigon.

15
00:00:34,385 --> 00:00:36,029
Tính đến tháng 9 năm 2014,

16
00:00:36,029 --> 00:00:38,360
đã có 4 cuộc xung đột
diễn ra trên thế giới

17
00:00:38,360 --> 00:00:42,660
làm ít nhất 10,000 người chết
kể từ tháng 1 năm 2013.

18
00:00:42,663 --> 00:00:45,502
9 cuộc xung đột khiến hơn
1,000 người thiệt mạng

19
00:00:45,502 --> 00:00:47,737
và 13 cuộc xung đột khác
làm hơn 100 người thiệt mạng

20
00:00:47,737 --> 00:00:49,625
từ tháng 1 năm 2013.

21
00:00:49,625 --> 00:00:51,166
Có vẻ không yên ổn lắm

22
00:00:51,166 --> 00:00:52,266
nhưng hãy để ý:

23
00:00:52,266 --> 00:00:54,072
Trong tất cả những xung đột
đang diễn ra,

24
00:00:54,072 --> 00:00:57,032
không có cái nào là
chiến tranh giữa các quốc gia.

25
00:00:57,032 --> 00:00:58,569
Chỉ bao gồm nội chiến

26
00:00:58,569 --> 00:01:00,409
hoặc xung đột nội bộ.

27
00:01:00,409 --> 00:01:02,023
Mặc dù nội chiến rất tồi tệ

28
00:01:02,023 --> 00:01:03,632
và gây ra nhiều mất mát,

29
00:01:03,632 --> 00:01:05,552
nhưng tác động của nó
thường nhỏ hơn nhiều

30
00:01:05,552 --> 00:01:08,517
so với chiến tranh
giữa các quốc gia hoặc liên minh.

31
00:01:08,517 --> 00:01:10,409
Khi 2 đất nước gây chiến với nhau,

32
00:01:10,409 --> 00:01:12,843
họ có thể huy động
lực lượng lớn hơn nhiều,

33
00:01:12,843 --> 00:01:16,750
và sử dụng tất cả
các nguồn lực và hàng hóa

34
00:01:16,750 --> 00:01:19,510
và gần như tất cả dân số.

35
00:01:19,510 --> 00:01:21,376
Vậy tại sao chúng ta lại chuyển từ

36
00:01:21,376 --> 00:01:25,526
chiến tranh giữa các quốc gia
sang nội chiến?

37
00:01:25,526 --> 00:01:27,073
Hầu hết là do ảnh hưởng của

38
00:01:27,073 --> 00:01:29,633
chủ nghĩa thực dân và chiến tranh lạnh.

39
00:01:29,633 --> 00:01:30,897
Khi chiến tranh lạnh kết thúc,

40
00:01:30,907 --> 00:01:34,247
động cơ chính cho xung đột vũ trang
không còn nữa.

41
00:01:34,247 --> 00:01:36,514
Nhưng sự sụp đổ của
chế độ cộng sản độc tài

42
00:01:36,514 --> 00:01:38,689
đã dấy lên những căng thẳng

43
00:01:38,689 --> 00:01:41,749
dẫn đến xung đột mới
tại những quốc gia hiện độc lập

44
00:01:41,749 --> 00:01:44,430
và thường tạo ra nội chiến.

45
00:01:44,430 --> 00:01:46,052
Quan trọng hơn là,

46
00:01:46,052 --> 00:01:47,487
vào năm 1945,

47
00:01:47,487 --> 00:01:49,887
gần như toàn bộ Châu Phi,
nhiều nước Châu Á,

48
00:01:49,887 --> 00:01:51,475
và một số nước ở Mỹ La-tinh

49
00:01:51,475 --> 00:01:53,351
đã nằm dưới ách đô hộ của đế quốc.

50
00:01:53,351 --> 00:01:54,479
Đến năm 1990,

51
00:01:54,479 --> 00:01:57,819
hầu hết các nước, trừ một số đảo nhỏ,
đã giành độc lập.

52
00:01:57,819 --> 00:01:58,654
Nhưng hãy chờ đã.

53
00:01:58,654 --> 00:01:59,751
Có phải bạn đang tự hỏi

54
00:01:59,751 --> 00:02:01,703
những gì mà các tập đoàn đa quốc gia

55
00:02:01,703 --> 00:02:02,906
đang làm ở thế giới thứ 3

56
00:02:02,906 --> 00:02:05,486
cũng tồi tệ như chủ nghĩa đế quốc?

57
00:02:05,486 --> 00:02:07,069
Hãy nhìn qua Congo,

58
00:02:07,069 --> 00:02:09,416
Nó được thành lập là thuộc địa
vào năm 1885

59
00:02:09,416 --> 00:02:10,639
bởi Quốc vương Bỉ.

60
00:02:10,639 --> 00:02:14,059
Một khu vực lớn hơn Bỉ
80 lần về diện tích.

61
00:02:14,059 --> 00:02:16,506
Bạo lực chống lại
những người Congo bản địa

62
00:02:16,506 --> 00:02:19,213
và hệ thống bóc lột kinh tế
không ngừng nghỉ

63
00:02:19,213 --> 00:02:21,744
đã làm phân nửa dân số thiệt mạng

64
00:02:21,744 --> 00:02:23,483
tính đến năm 1908.

65
00:02:23,483 --> 00:02:26,483
Khoảng 10 triệu người Congo đã bị xử tử

66
00:02:26,483 --> 00:02:28,149
hoặc bị bỏ đói đến chết.

67
00:02:28,149 --> 00:02:31,378
Hàng triệu người khác thì
bị hành hạ, đánh đập.

68
00:02:31,378 --> 00:02:35,506
Việc bóc lột kinh tế Congo
vẫn là ưu tiên hàng đầu

69
00:02:35,506 --> 00:02:38,487
và bắt lao động khổ sai không ngừng nghỉ

70
00:02:38,487 --> 00:02:41,881
cho đến khi ách thống trị của Bỉ
kết thúc vào năm 1960.

71
00:02:41,881 --> 00:02:44,643
Không lâu lắm tính tới hiện tại.

72
00:02:44,643 --> 00:02:45,707
Cho nên, không.

73
00:02:45,707 --> 00:02:47,400
Chủ nghĩa đế quốc tồi tệ hơn nhiều

74
00:02:47,400 --> 00:02:49,271
so với chủ nghĩa tư bản hiện nay

75
00:02:49,271 --> 00:02:52,534
và nó vừa kết thúc cách đây 2 thập kỷ.

76
00:02:52,534 --> 00:02:54,911
Hầu hết các xung đột
đang diễn ra hiện nay

77
00:02:54,911 --> 00:02:57,006
xảy ra ở những nơi mà 60 năm trước

78
00:02:57,006 --> 00:02:59,331
phải chịu sự thống trị của nước ngoài.

79
00:02:59,331 --> 00:03:01,376
Nhưng mọi chuyện đang trở nên tốt hơn.

80
00:03:01,376 --> 00:03:02,887
Tính đến năm 1989,

81
00:03:02,887 --> 00:03:05,639
chiến thắng cho một bên
trong nội chiến là chuyện thường

82
00:03:05,639 --> 00:03:08,722
trong khi hiện nay,
chiến thắng có vẻ hiếm hoi hơn.

83
00:03:08,722 --> 00:03:09,786
Cùng thời điểm đó,

84
00:03:09,786 --> 00:03:12,379
kết thúc chiến tranh bằng đàm phán
tăng từ 10%

85
00:03:12,379 --> 00:03:14,437
đến gần 40%.

86
00:03:14,437 --> 00:03:16,174
Phần còn lại của thế giới thì sao?

87
00:03:16,174 --> 00:03:17,495
Tại sao các quốc gia

88
00:03:17,495 --> 00:03:18,983
ngừng gây chiến lẫn nhau?

89
00:03:18,983 --> 00:03:21,287
Có 4 lý do chính:

90
00:03:21,287 --> 00:03:21,963
Một.

91
00:03:21,963 --> 00:03:23,603
Dân chủ hóa.

92
00:03:23,603 --> 00:03:24,568
Quá trình phát triển

93
00:03:24,568 --> 00:03:27,001
từ chế độ chuyên chế sang dân chủ.

94
00:03:27,001 --> 00:03:29,812
Những chế độ dân chủ
rất ít khi gây chiến với nhau.

95
00:03:29,812 --> 00:03:31,825
Trong tất cả cuộc chiến
giữa các quốc gia

96
00:03:31,825 --> 00:03:34,501
xảy ra từ năm 1900, chỉ có một phần nhỏ

97
00:03:34,501 --> 00:03:36,679
là chiến tranh giữa các chế độ dân chủ.

98
00:03:36,679 --> 00:03:37,389
Hai.

99
00:03:37,389 --> 00:03:38,811
Toàn cầu hóa.

100
00:03:38,811 --> 00:03:41,198
Chiến tranh không còn hiệu quả trong việc

101
00:03:41,198 --> 00:03:44,120
đạt được mục tiêu kinh tế
như trước đây.

102
00:03:44,120 --> 00:03:46,156
Hiện nay, gần như là rẻ hơn

103
00:03:46,156 --> 00:03:48,493
nếu mua tài nguyên tại thị trường quốc tế

104
00:03:48,493 --> 00:03:50,273
so với cướp lấy bằng vũ lực.

105
00:03:50,273 --> 00:03:51,722
Những con người tại những quốc gia khác

106
00:03:51,722 --> 00:03:54,742
có giá trị hơn với chúng ta
khi còn sống hơn là chết.

107
00:03:54,742 --> 00:03:58,110
Đó là một khái niệm khá là mới.

108
00:03:58,110 --> 00:03:58,834
Ba.

109
00:03:58,834 --> 00:04:01,768
Chiến tranh hiện nay đã quá là thế kỷ 20.

110
00:04:01,768 --> 00:04:04,648
Trước Thế chiến thứ nhất,
chiến tranh được xem như

111
00:04:04,649 --> 00:04:07,124
là một phần tất yếu của con người

112
00:04:07,124 --> 00:04:10,701
và là một công cụ hữu hiệu
được dùng để đạt được mục đích

113
00:04:10,701 --> 00:04:12,875
khi không thể giải quyết
bằng việc đàm phán.

114
00:04:12,875 --> 00:04:16,235
Ngày nay, ta có các quy định chỉ ra rằng
gây chiến là bất hợp pháp

115
00:04:16,235 --> 00:04:20,167
và quy định rằng chỉ được triển khai
lực lượng chiến đấu để tự vệ

116
00:04:20,167 --> 00:04:23,694
hoặc khi có sự cho phép của
Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc.

117
00:04:23,694 --> 00:04:25,645
Những luật lệ trên vẫn thường bị vi phạm

118
00:04:25,645 --> 00:04:27,548
nhưng giờ khó có thể làm điều đó

119
00:04:27,548 --> 00:04:30,319
mà không vấp phải
sự đối lập hoặc phản đối.

120
00:04:30,319 --> 00:04:32,650
Ngoài ra, chúng ta còn có tòa án đa quốc gia

121
00:04:32,650 --> 00:04:34,357
dành cho tội ác chiến tranh đặt tại Hague

122
00:04:34,357 --> 00:04:37,623
Và đó mới là một cải tiến gần đây.

123
00:04:37,623 --> 00:04:38,423
Bốn.

124
00:04:38,423 --> 00:04:41,076
Đường biên giới hầu hết đã cố định.

125
00:04:41,076 --> 00:04:42,442
Sau Thế chiến thứ hai,

126
00:04:42,442 --> 00:04:44,572
tranh giành đất đai
gần như đã không còn

127
00:04:44,572 --> 00:04:47,681
khi hầu hết những quốc gia đã cam kết
đồng ý biên giới quốc tế

128
00:04:47,681 --> 00:04:50,199
và tôn trọng quyền tự chủ
của mỗi quốc gia.

129
00:04:50,199 --> 00:04:52,255
Nhưng liệu tất cả điều này
là diễn biến bất thường

130
00:04:52,255 --> 00:04:54,834
hay chúng ta đang đi tới
mục tiêu hòa bình vĩnh viễn ?

131
00:04:54,854 --> 00:04:55,564
Thật sự thì

132
00:04:55,564 --> 00:04:56,834
chúng ta chưa biết.

133
00:04:56,834 --> 00:04:59,697
Ta cần bằng chứng đủ lớn để
thoát khỏi quy luật của lịch sử,

134
00:04:59,697 --> 00:05:02,209
đó là một đến hai cuộc chiến lớn
trong một thế kỷ.

135
00:05:02,209 --> 00:05:04,659
Khoảng thời gian
từ Thế chiến thứ hai đến nay

136
00:05:04,659 --> 00:05:07,892
vẫn là chưa đủ để đảm bảo rằng
chiến tranh sẽ không quay lại.

137
00:05:07,892 --> 00:05:11,098
Nếu chúng ta không có cuộc chiến lớn nào
trong 75 năm tới,

138
00:05:11,098 --> 00:05:14,605
chúng ta có thể tự tin rằng
nhân loại đang thay đổi.

139
00:05:14,605 --> 00:05:17,566
Vậy, như bạn thấy,
chiến tranh có thể kết thúc.

140
00:05:17,566 --> 00:05:20,390
Đúng, có nhiều cuộc chiến
đang xảy ra ở nhiều nơi

141
00:05:20,390 --> 00:05:22,470
nhưng nói chung,
mọi nhứ đang dần tốt hơn.

142
00:05:22,470 --> 00:05:24,186
Và chúng ta có thể làm nó tốt hơn

143
00:05:24,186 --> 00:05:27,516
bằng việc đứng lên
cho hòa bình và dân chủ.

144
00:05:29,231 --> 00:05:31,371
Nguồn cho video này
nằm ở phần mô tả bên dưới!

145
00:05:31,371 --> 00:05:32,951
Được rồi, chiến tranh rất tồi tệ.

146
00:05:32,959 --> 00:05:34,909
Nhưng thế giới không tồi tệ như ta tưởng.

147
00:05:34,909 --> 00:05:36,729
Liệu truyền thông đáng bị khiển trách?

148
00:05:36,729 --> 00:05:39,299
Những thứ tồi tệ tạo đầu đề hay,
và nó luôn là như thế.

149
00:05:39,299 --> 00:05:41,589
Nhưng thực ra,
thế giới đang trở nên tốt đẹp hơn,

150
00:05:41,589 --> 00:05:42,939
kể cả nếu nó không như thế.

151
00:05:42,939 --> 00:05:44,759
Có lẽ vẫn còn có hi vọng cho chúng ta.