WEBVTT

00:00:01.575 --> 00:00:04.682
من دەمەوێت بە پرسیارێکی
سادە دەست پێبکەم:

00:00:06.000 --> 00:00:09.840
ئایا بۆچی خەڵکی هەژار 
بڕیاری زۆر هەژارانە دەدەن؟

00:00:11.852 --> 00:00:13.403
من دەزانم پرسیارێکی زەحمەتە،

00:00:13.427 --> 00:00:15.392
بەڵام با سەیرێکی داتا بکەین.

00:00:15.416 --> 00:00:17.283
هەژار زۆرتر داوا دەکات،
کەمتر هەڵدەگرێت،

00:00:17.283 --> 00:00:19.966
جگەرە زیاتر دەکێشێت، ڕاهێنان
کەمتر دەکات، زیاتر دەخواتەوە

00:00:19.966 --> 00:00:21.486
خواردنی تەندروست کەمتر دەخوات.

00:00:22.372 --> 00:00:23.533
بۆچی؟

NOTE Paragraph

00:00:24.451 --> 00:00:25.978
ڕوونکردنەوەیەکی
ستاندارد بۆ ئەمە

00:00:26.002 --> 00:00:29.382
جارێک لە لایەن سەرۆک وەزیرانی
بەریتانیا، مارگرێت تاچەر، کورتکرایەوە.

00:00:29.406 --> 00:00:32.791
و ئەو هەژاری
بە"نەخوەشییەکی کەسایەتی" ناوبرد.

NOTE Paragraph

00:00:32.815 --> 00:00:34.655
(پێکەنین)

NOTE Paragraph

00:00:34.679 --> 00:00:36.585
بەشێوەیەکی سادە، نەبوونی کەسایەتی،

NOTE Paragraph

00:00:37.465 --> 00:00:41.456
من دڵنیام زۆرێک لە ئێوە
بەم جۆرە دڵڕەق نین.

00:00:42.497 --> 00:00:46.347
بەڵام ئەو بیرۆکەیە دەڵێت هەڵەیەک
لە ناخی هەژاراندا هەیە

00:00:46.371 --> 00:00:48.354
پەیوەندی بە قسەی تاچەرەوە نییە.

00:00:49.155 --> 00:00:52.488
هەندێک لە ئێوە لەوانەیەی باواڕتان
وابێت کە هەژار دەبێت بەرپرسیارییەتی

00:00:52.512 --> 00:00:54.265
هەڵەکانی خۆی لە ئەستۆ خۆی هەڵگرێت.

00:00:54.289 --> 00:00:58.186
هەندێکی ترتان دەڵێن پێویستە ئێمە هاوکاری
ئەوان بکەین بۆ ئەوەی بڕیاری باشتر بدەن.

00:00:58.854 --> 00:01:02.083
بەڵام گومانە سەرەکییەکە هەر وەک خۆیەتی:

00:01:02.650 --> 00:01:05.224
شتێکی هەڵە لە خودی ئەوان دا هەیە.

00:01:06.057 --> 00:01:07.875
ئەگەر بتوانین تەنها بیانگۆرین،

00:01:07.875 --> 00:01:10.495
ئەگەر بتوانین تەنها فێریان
بکەین چۆن ژیانیان بەسەر ببەن،

00:01:10.495 --> 00:01:11.988
ئەگەر ئەوان تەنها گوێبگرن.

00:01:13.233 --> 00:01:14.930
و ڕاستگۆ بم،

00:01:14.954 --> 00:01:18.292
من ئەمەم بۆ ماوەیەکی زۆر نیشانی
خەڵکی دا.

00:01:19.078 --> 00:01:21.192
ئەمە چەند ساڵێکی ڕابردووە بۆ دەرکەوت

00:01:21.216 --> 00:01:24.713
کە هەموو ئەو شتانەی من پێم وابوو
سەبارەت بە هەژاری دەزانم هەڵە بوون.

NOTE Paragraph

00:01:25.986 --> 00:01:28.897
چیرۆکەکە دەستی پێکرد کاتێک
بە ڕێکەوت کەوتمە گەڕانێک

00:01:28.897 --> 00:01:30.703
لەلایەن هەندێک لە
دەروونناسانی ئەمریکی.

00:01:30.703 --> 00:01:33.250
ئەوان بە درێژایی ٨٠٠٠ میل
گەشتیان کرد، بەرەو هیندستان،

00:01:33.250 --> 00:01:34.745
بۆ خوێندنێکی سەرنج ڕاکێش.

00:01:35.245 --> 00:01:38.353
و ئەوە تاقیکردنەوەیەک بوو لەگەڵ
جوتیارانی قامیشی شەکر.

00:01:38.838 --> 00:01:42.136
دەبێت بزانن کە ئەم جوتیارانە
نزیکەی لە سەدا ٦٠ کۆدەکەنەوە

00:01:42.136 --> 00:01:44.337
لە داهاتی ساڵانەیان هەمووی
لەسەر یەک وەردەگرن،

00:01:44.337 --> 00:01:46.075
ڕێک دوای دروێنە.

00:01:46.099 --> 00:01:49.639
ئەمە مانای ئەوەیە کە ئەوان تا ڕادەیەک
هەژارن لە وەرزێکی ساڵدا

00:01:49.663 --> 00:01:51.257
و دەوڵەمەندن لە وەرزەکەی تر.

00:01:52.595 --> 00:01:56.651
توێژەران داوایان لێ کردون
تاقیکردنەوەیەکی ئای-کیو پێش و دوای دروێنە.

00:01:57.902 --> 00:02:01.922
ئەوەی دواتر بۆیان دەرکەوت
بەتەواوی مێشکم ڕاوەستا.

00:02:03.159 --> 00:02:07.608
جوتیاران خاڵی زۆر خراپتریان تۆمار کرد
پێش دروێنە.

00:02:08.457 --> 00:02:10.757
کاریگەرییەکانی ژیان
لە هەژاریدا، دەرکەوت،

00:02:10.781 --> 00:02:14.149
یەکسانە بە لەدەستدانی ١٤ خاڵی ئای -کیو.

00:02:14.173 --> 00:02:16.042
ئێستا، بۆ ئەوەی بیرۆکەیەکتان پێبدەم،

00:02:16.066 --> 00:02:18.507
کە بەراوورد دەکرێت
بۆ لەدەستدانی خەوی شەو

00:02:18.531 --> 00:02:20.704
یان کاریگەرییەکانی ئالودەبوون بە کحولی.

NOTE Paragraph

00:02:22.685 --> 00:02:24.944
دوای چەند مانگێک،
گوێم لێبوو کە ئێڵدار شەفیر،

00:02:24.968 --> 00:02:28.515
پرۆفیسۆرێک لە زانکۆی پرینستۆن
و یەکێک لە نوسەرەکانی ئەم لێکۆڵینەوەیە،

00:02:28.539 --> 00:02:30.858
دەهات بۆ هۆڵەندا، لەو
شوێنەی کە من تێیدا دەژیم.

00:02:30.882 --> 00:02:32.284
بۆیە لە ئەمستردام یەکمان بینی

00:02:32.308 --> 00:02:35.859
بۆ قسەکردن لەسەر شۆڕشگێڕەکەی
بیردۆزی نوێی هەژاری.

00:02:36.390 --> 00:02:38.493
دەتوانم بۆ دوو وشە کورتی بکەمەوە:

00:02:39.415 --> 00:02:41.432
مێشکێکی دەگمەن.

00:02:42.647 --> 00:02:44.801
دەرکەوت کە خەڵک
بەجیاوازی ڕەفتار دەکەن

00:02:44.825 --> 00:02:47.311
کاتێک بۆیان دەردەکەوێت
شتێک لە ناخیان کەمە.

00:02:47.335 --> 00:02:49.550
بەبێ گوێدانە ئەوەی کە چی شتێکە --

00:02:49.574 --> 00:02:52.587
ئەگەر کاتی پێویست،
پارە یان خواردن نەبێت.

NOTE Paragraph

00:02:53.080 --> 00:02:54.738
هەمووتان ئەم هەستە دەزانن،

00:02:54.762 --> 00:02:56.725
کاتێک کاری زۆر هەیە بۆ ئەنجامدانی،

00:02:56.749 --> 00:02:58.765
یان کاتێک کە تۆ بۆ
نانی نیوەڕۆ دائەبری

00:02:58.789 --> 00:03:00.452
و شەکری ناو خوێنت کەم دەبێتەوە.

00:03:00.476 --> 00:03:03.304
ئەوا سەرنجدانت ڕاستەوخۆ بۆ
پێویستییەکان کەم دەبێتەوە --

00:03:03.328 --> 00:03:05.338
بۆ ئەو لەفەی کە ئێستا دەبێت بیخۆیت.

00:03:05.362 --> 00:03:07.624
ئەو کۆبونەوەیەی لە پێنج
خولەکدا دەست پێدەکات

00:03:07.648 --> 00:03:10.527
یان ئەو پسولەی کە هەیە
بۆ ئەوەی سبەی پارەکەی بدرێت.

00:03:11.048 --> 00:03:14.264
کەواتە تێڕوانینی دورودرێژ
لە خەیاڵی مندا نامێنێت.

00:03:15.835 --> 00:03:18.366
دەتوانی بەراوردی بکەیت
بە کۆمپیوتەرێکی نوێ

00:03:18.390 --> 00:03:20.577
کە ١٠ بەرنامەی قورس
لە یەک کاتدا بەڕێوە دەبات.

00:03:21.201 --> 00:03:23.974
هێواشتر و هێواشتر دەبێت، هەڵە دەکات.

00:03:23.998 --> 00:03:25.820
لە کۆتاییدا، ڕادەوەستێت --

00:03:25.844 --> 00:03:27.950
نەک لەبەر ئەوەی کۆمپیوتەرێکی خراپە،

00:03:27.974 --> 00:03:30.594
بەڵکو لەبەر ئەوەی زۆر
شتی لە یەک کاتدا دەکات.

00:03:31.459 --> 00:03:34.327
هەژاران هەمان کێشەیان هەیە .

00:03:34.834 --> 00:03:37.624
ئەوان بڕیاری لاڵانە نادەن
لەبەر ئەوەی ئەوان لاڵن،

00:03:37.648 --> 00:03:39.570
بەڵکو چونکە ئەوان لە
چوارچێوەیەک دا دەژین

00:03:39.594 --> 00:03:41.938
کە تیایدا هەرکەسێک وایان
لێدەکات بڕیاری لاڵ بدەن.

NOTE Paragraph

00:03:42.542 --> 00:03:45.490
بۆیە لەناکاو تێگەیشتم

00:03:45.514 --> 00:03:49.480
بۆچی زۆرێک بەرنامە دژە
هەژارییەکانی ئێمە کار ناکەن.

00:03:50.647 --> 00:03:55.171
وەبەرهێنان لە پەروەردەدا، بۆ نمونە،
زۆر جار بە تەواوی بێ کاریگەرن.

00:03:55.195 --> 00:03:58.007
هەژاری کەم زانین نییە.

00:03:58.760 --> 00:04:01.315
شیکردنەوەیەکی ئەم دواییەی
ساڵی ٢٠١١ی لێکۆڵینەوەکان

00:04:01.339 --> 00:04:03.651
لەسەر کاریگەری
فێرکاری بەڕێوەبردنی پارە

00:04:03.675 --> 00:04:07.424
گەیشتە ئەو ئامانجەی
کە هیچ کاریگەریەکی نییە.

00:04:07.448 --> 00:04:08.893
ئێستا، بە ھەڵە لێم تێمەگەن --

00:04:08.893 --> 00:04:11.527
ئەمە بۆ ئەوە نییە کە بڵێین هەژاران
فێری هیچ شتێک نابن --

00:04:11.527 --> 00:04:13.342
بە دڵنیاییەوە دەتوانن ژیرتر بن.

00:04:14.012 --> 00:04:15.650
بەڵام ئەمە بەس نییە.

00:04:15.674 --> 00:04:18.676
یان وەک پرۆفیسۆر شەفیر پێی وتم،

00:04:18.700 --> 00:04:20.828
"ئەمە وەک ئەوە وایە کەسێک
فێری مەلە کردن بکەم

00:04:20.828 --> 00:04:23.734
پاشان فڕێی بدەیه ناو
دەریایەکی زۆر توند و تیژەوە."

NOTE Paragraph

00:04:24.688 --> 00:04:26.283
هێشتا بیرم دێت کە لەوێ دانیشتووم،

00:04:27.203 --> 00:04:28.458
سەرم لێشێوا.

00:04:28.961 --> 00:04:30.188
شۆک بوو

00:04:30.188 --> 00:04:33.419
کە ئێمە دەتوانین ئەم هەموو
دەیان ساڵ لەمەوبەرە دابەزین.

00:04:33.419 --> 00:04:36.924
مەبەستمە، ئەم دەروونناسانە پێویستیان
بە هیچ سکانێکی مێشک ئاڵۆز نەبوو،

00:04:36.924 --> 00:04:38.647
تەنها دەبوایە پێوانەی
ئای-کیوی جوتیارەکە بکەن،

00:04:38.647 --> 00:04:41.339
و تاقیکردنەوەی ئای-کیو دایهێنا
زیاتر لە ١٠٠ ساڵ لەمەوبەر.

00:04:41.339 --> 00:04:44.928
لەڕاستیدا، زانیم کە پێشتر
سایکۆلۆژیای هەژاریم خوێندبووەوە.

00:04:45.547 --> 00:04:49.221
جۆرج ئۆروێل، یەکێکە لە گەورەترین
ئەو نووسەرانەی تا ئێستا ژیاون،

00:04:49.245 --> 00:04:52.148
لە دەستپێکی ساڵانی بیستەکان
لە هەژاری دا دەژیا.

00:04:52.856 --> 00:04:55.034
"جەوهەری هەژاری""
ئەو کاتە نوسی،

00:04:55.058 --> 00:04:57.992
ئەوەیە کە "داهاتوو لە ناو دەبەیت."

00:04:59.147 --> 00:05:01.334
ئەو سەرسام بوو بە، دەڵێت،

00:05:01.926 --> 00:05:05.212
"چۆن خەڵک بە پێی بەخشین دەیبەن
ئەوان مافیان هەیە کە ئامۆژگاریت بکەن

00:05:05.236 --> 00:05:06.387
و دوعاتان لەسەر دەکەم

00:05:06.387 --> 00:05:09.067
هەر داهاتەکەت کەم دەبێتەوە
بۆ خوار ئاستێکی دیاریکراوەوە."

NOTE Paragraph

00:05:09.067 --> 00:05:12.812
ئێستا، ئەو وشانە هەموو
لە جێ خودانە بۆ ئەم ڕۆژگارە.

00:05:15.145 --> 00:05:17.126
پرسیارە گەورەکە ئەوەیە، بێگومان:

00:05:17.150 --> 00:05:18.400
چی بکرێت؟

00:05:18.400 --> 00:05:21.039
ئابووریناسانی هاوچەرخ
چەند چارەسەرێک لە قۆڵەکانیان هەیە.

00:05:21.039 --> 00:05:23.416
ئێمە دەتوانین یارمەتی هەژاران
لە کاری خۆیاندا بدەین

00:05:23.416 --> 00:05:26.772
یان نامەی نوسراویان بۆ بنێرین بۆ
ئەوەی بیریان بهێنەوە قەرزی خۆیان بدەن.

00:05:26.772 --> 00:05:31.129
ئەم جۆرە چارەسەرە زۆر بەناوبانگە
لەگەڵ سیاسەتمەدارە هاوچەرخەکان،

00:05:31.153 --> 00:05:32.856
زیاتر لەبەر ئەوەی،

00:05:32.880 --> 00:05:34.940
لەبەر ئەوەی بەھای ئەوان ھیچ نییە.

00:05:36.135 --> 00:05:40.145
پێم وایە، ئەم چارەسەرانە،
هێمای ئەم سەردەمەن

00:05:40.169 --> 00:05:42.346
کە زۆرجار نیشانەکانی چارەسەر دەکەین،

00:05:42.370 --> 00:05:44.213
بەڵام هۆکاری ژێرەوەی پشت گوێ بخە.

NOTE Paragraph

00:05:45.674 --> 00:05:46.928
بۆیە من دەپرسم:

00:05:47.786 --> 00:05:51.133
بۆچی ئێمە تەنها ئەو چوارچێوەیە ناگۆڕین
کە هەژار تێیدا دەژی؟

00:05:51.415 --> 00:05:53.810
یان، بگەڕێنەوە بۆ نمونەی
خۆمان لە کۆمپیوتەرەکەمان:

00:05:53.810 --> 00:05:56.011
بۆچی بەردەوام دەبێت لە لە گەڕان لە بەرنامە

00:05:56.035 --> 00:06:00.100
کاتێک دەتوانین بە ئاسانی کێشەکە چارەسەر
بکەین بە دابەزاندنی هەندێک بیرگەی زیادە؟

00:06:00.124 --> 00:06:03.522
لەو خاڵەدا، پرۆفیسۆر شەفیر
بە تەماشاکردنێکی ڕاست و ڕاست وەڵامیدایەوە.

00:06:04.292 --> 00:06:05.929
دوای چەند چرکەیەک، وتی،

00:06:06.922 --> 00:06:09.047
"ئۆه، تێدەگەم.

00:06:09.660 --> 00:06:13.391
مەبەستت ئەوەیە کە دەتەوێت 
پارەی زیاتر بدەینە هەژاران

00:06:14.144 --> 00:06:15.995
بۆ ئەوەی هەژاری لە ناو ببەین.

00:06:16.019 --> 00:06:18.820
ئۆھ، بێگومان، زۆر باش دەبێت.

00:06:19.914 --> 00:06:22.215
بەڵام دەترسم ئەو براندەی
لە سیاسەتی چەپ

00:06:22.239 --> 00:06:24.083
ئێوە ھەتانە لە ئەمستردام --

00:06:24.107 --> 00:06:25.770
لە ئەمریکا بوونی نییە."

NOTE Paragraph

00:06:26.522 --> 00:06:30.497
بەڵام ئایا بەڕاستی ئەم
بیرۆکەیەکی کۆنە، چەپگرە؟

00:06:31.204 --> 00:06:33.381
بیرم کەوتەوە خوێندنەوە
دەربارەی پلانێکی کۆن --

00:06:33.405 --> 00:06:36.889
شتێک کە پێشنیار کراوە لەلایەن هەندێک
لە بیرکەرەوە پێشەنگەکانی مێژووەوە.

00:06:36.913 --> 00:06:40.729
فەیلەسوف تۆماس مۆر سەرەتا لە
کتێبەکەیدا ئاماژەی بۆ کرد، "یوتۆپییا،"

00:06:40.753 --> 00:06:42.652
زیاتر لە ٥٠٠ ساڵ لەمەوبەر.

00:06:43.205 --> 00:06:46.755
و ئەم پشتیوانییە لەلایەن ئەم پرۆژەیە لە
چەپەوە بۆ ڕاست پشتیوانی لێ دەکرێت،

00:06:46.779 --> 00:06:49.549
لە لایەن کەمپینی مافی مەدەنییەوە،
مارتن لوسەر کینگ،

00:06:49.573 --> 00:06:52.324
بۆ ئابوریناس میلتۆن فریدمان.

00:06:53.273 --> 00:06:56.093
و ئەوە بیرۆکەیەکی زۆر سادەیە:

00:06:57.243 --> 00:06:59.878
گرەنتی داهاتی سەرەکی.

NOTE Paragraph

00:07:01.465 --> 00:07:02.623
ئەوە چ شتێکە؟

00:07:02.724 --> 00:07:04.116
باشە، ئەوە ئاسانە.

00:07:04.116 --> 00:07:07.682
ئەوە بەخشینێکی مانگانەیە، بڕی چەند
بەسە بۆ پارەدان بۆ پێویستیە بنەڕەتیەکانت:

00:07:07.682 --> 00:07:09.580
وەک خواردن، پەناگە،
پەروەردە دابین بکەی.

00:07:09.683 --> 00:07:11.504
ئەوە بەتەواوی بێ مەرجە،

00:07:11.528 --> 00:07:14.288
بۆیە کەس پێت ناڵێیت
کە دەبێت چی بکەیت بۆی،

00:07:14.312 --> 00:07:17.130
و کەس پێت ناڵێیت
کە تۆ چی شتەکی پێ بکە.

00:07:17.154 --> 00:07:19.444
داهاتی بنەڕەتی
خزمەت نییە، بەڵکو مافە.

00:07:19.468 --> 00:07:21.601
هیچ نەگبەتییەک نییە.

00:07:22.372 --> 00:07:25.002
کاتێک من دەربارەی سروشتی
ڕاستەقینەی ھەژاری تێگەیشتم،

00:07:25.026 --> 00:07:26.736
نەمدەتوانی واز لە
پرسیارکردن بهینم:

00:07:27.208 --> 00:07:30.048
ئایا ئەمە بیرۆکەکە
ئێمە هەموومان چاوەڕێی بووین؟

00:07:30.698 --> 00:07:32.879
ئایا بەڕاستی ئەمە ئاسان دەبێت؟

00:07:34.348 --> 00:07:35.968
و لەو سێ ساڵەی دوایدا،

00:07:35.968 --> 00:07:38.734
هەموو شتێکم خوێندەوە توانیم 
دەربارەی داهاتی سەرەکی بخوێنم.

00:07:38.734 --> 00:07:40.671
توێژینەوەم لەسەر دەیان تاقیکردنەوە کرد

00:07:40.695 --> 00:07:42.816
کە ئەنجام دراوە
لە هەموو جیهان،

00:07:42.840 --> 00:07:45.908
من بەخێرایی کەوتمە سەر چیرۆکێکی شارۆچکە

00:07:45.932 --> 00:07:48.404
کە ئەنجام درابوو --
بەڕاستی هەژاریی لەناو بردبوو.

00:07:48.428 --> 00:07:49.698
بەڵام دواتر...

00:07:50.478 --> 00:07:52.048
هەموو کەس دەربارەی ئەو لەبیر کرد.

NOTE Paragraph

00:07:53.586 --> 00:07:56.115
ئەم چیرۆکە لە شاری
دۆفینی کەنەدا دەست پێدەکات.

00:07:57.051 --> 00:08:02.631
لە ساڵی ١٩٧٤دا، داھاتێکی سەرەکی بۆ
ھەموو کەسێک لەم گوندە بچوکەدا دابین کرا،

00:08:02.655 --> 00:08:05.390
دڵنیابوون لەوەی کە کەس
لە ژێر هێڵی هەژاری نییە.

00:08:05.414 --> 00:08:07.010
لە سەرەتای تاقیکردنەوەکەدا،

00:08:07.034 --> 00:08:10.507
کۆمەڵێک لێکۆڵەرەوە
لە شارۆچکەکە کۆبوونەوە.

00:08:11.367 --> 00:08:13.898
بۆ ماوەی چوار ساڵ، هەموو شتێک
بە باشی بەرێوە دەچوو..

00:08:14.511 --> 00:08:17.943
بەڵام دواتر دەسەلات بە دەنگدان
کەوتە دەست حکومەتی نوێ،

00:08:17.967 --> 00:08:21.477
و کابینەی نوێی کەنەدا ئاماژەیەکی
کەم بۆ تاقیکردنەوە گرانبەهاکان بینی.

00:08:21.501 --> 00:08:25.754
جا کاتێک ڕوون بوویەوە کە لەوێ هیچ بڕە
پارەیەک بۆ ڕاگەیاندنی ئەنجامەکان نەماوە،

00:08:25.778 --> 00:08:30.580
توێژەران بڕیاریاندا کە فایلەکانیان
بە نزیکی ٢٠٠٠ سندوق دووربخەنەوە.

00:08:32.175 --> 00:08:34.965
بیست و پێنج ساڵی بەسەر چوو،

00:08:34.989 --> 00:08:37.677
و دواتر ئێڤلین فۆرگێت،
پرۆفیسۆرێکی کەنەدی،

00:08:37.701 --> 00:08:38.917
تۆمارەکانی دۆزینەوە.

00:08:38.941 --> 00:08:42.908
بۆ ماوەی سێ ساڵ، ئەو داتاکەی بۆ هەموو
شێوازی ھەڵسەنگاندنی ئامار باس کرد،

00:08:42.932 --> 00:08:44.518
و گرنگ نییە چی تاقی کردەوە،

00:08:44.542 --> 00:08:47.278
ئەنجامەکان هەموو کات
بە ھەمان شێواز بوون:

00:08:47.968 --> 00:08:51.786
تاقیکردنەوەکە
سەرکەوتنێکی بەرچاوی ھەبوو.

NOTE Paragraph

00:08:53.311 --> 00:08:54.471
ئێڤلین فۆرگێت ئاشکرایکرد

00:08:54.495 --> 00:08:57.079
کە خەڵکی دۆفین
نەک تەنها دەوڵەمەندتر بوو

00:08:57.103 --> 00:08:58.708
بەڵکو زیرەکتر و
تەندروستتریش بوون.

00:08:58.708 --> 00:09:02.164
نمایشی قوتابخانە بۆ منداڵان
زۆر بەرەو پێش چوو بوو.

00:09:03.156 --> 00:09:07.384
ڕیژەی نەخۆشەکان بە
ڕێژەی ٨.٥ ٪‏ کەمتر دابەزبوو.

00:09:08.122 --> 00:09:09.932
ڕووداوەکانی توندوتیژی خێزانی کەم بوون،

00:09:09.956 --> 00:09:11.747
لەگەڵ گلەیی تەندروستی
دەروونی و مێشکی.

00:09:12.153 --> 00:09:14.209
و خەڵک وازیان لە کارەکانیان نەھێنا.

00:09:14.509 --> 00:09:18.243
ئەوانەی کەمتر کاریان دەکرد
تەنها دایک و خوێندکاری نوێ بوون --

00:09:18.267 --> 00:09:19.992
ئەوانە زیاتر لە
قوتابخانە دەمانەوە.

00:09:20.888 --> 00:09:22.763
ئەنجامی هاوشێوە لەو کاتەوە دۆزرانەوە

00:09:22.787 --> 00:09:25.277
لە تاقیکردنەوە بێشومارەکانی تردا،
لەسەرانسەری جیھان،

00:09:25.277 --> 00:09:27.454
بگرە
لە ئەمریکا وە بۆ هیندستان.

NOTE Paragraph

00:09:29.613 --> 00:09:30.833
بۆیە ...

00:09:31.680 --> 00:09:33.014
من لەو شتە فێربووم.

00:09:33.995 --> 00:09:36.151
کاتێک کە دێتە سەر هەژاری،

00:09:36.175 --> 00:09:41.291
ئێمە، دەوڵەمەند، پێویستە لە نیشاندانی ئەمە
بوەستین کە ئێمە لەوان باشتر دەزانین.

00:09:41.801 --> 00:09:44.805
پێویستە واز لە ناردنی پێڵاو بهینن
هەروەها تیدی ورچ بۆ هەژاران،

00:09:44.805 --> 00:09:46.534
بۆ ئەو کەسانەی کە
هەرگیز نەمانبینیون.

00:09:46.534 --> 00:09:50.067
پێویستە لەسەرمان لەو پیشەسازییە گەورەی
پێشنیاری بیرۆکراتی ڕزگارمان بێت

00:09:50.091 --> 00:09:52.202
کاتێک بە سادەیی دەتوانین
موچەکانیان بدەین

00:09:52.202 --> 00:09:54.276
بۆ ئەو هەژارانەی کە
پێویستە یارمەتیان بدرێت.

NOTE Paragraph

00:09:54.276 --> 00:09:56.422
(چەپڵەڕێزان)

NOTE Paragraph

00:09:56.446 --> 00:09:59.169
چونکە، مەبەستم ئەوەیە،
شتێکی جوان دەربارەی پارە

00:09:59.169 --> 00:10:02.118
ئەوەیە خەڵک دەتوانن بەکاری بهینن
بۆ کڕینی ئەو شتانەی پێویستیانە

00:10:02.118 --> 00:10:05.601
لە جیاتی ئەو شتانەی کە دامەزرێنەرەکان
خۆیان بە شارەزا دەزانی کە پێویستانە.

00:10:05.882 --> 00:10:10.286
تەنها بیهێنە پێش چاوت چەند زانای
بلیمەت و بازرگان و نوسەر،

00:10:10.310 --> 00:10:11.461
وەک جۆرج ئۆروێل،

00:10:11.485 --> 00:10:14.275
بە هەژاری و نەبووونی باڵا دەست دەبن.

00:10:14.275 --> 00:10:16.849
بیهێنە پێش چاوت کە چەند وزە
و بەهرە کە ئێمە سەرف دەکەین

00:10:16.849 --> 00:10:19.518
ئەگەر بە یەکجاری خۆمان
لە هەژاری ڕزگار بکەین.

00:10:19.542 --> 00:10:23.894
لەو باوەڕەدام کە داهاتێکی سەرەکی کار دەکات
وەک سەرمایەی بەرهەمهێنەر بۆ خەڵک.

00:10:25.093 --> 00:10:27.137
و ئێمە ناتوانین ئەو کارە بکەین،

00:10:27.161 --> 00:10:30.006
چونکە هەژاری بە شێوەیەکی گەورە بێبەهایە.

00:10:30.546 --> 00:10:33.938
بۆ نمونە، تەنیا سەیری خەرجی
منداڵە هەژارەکان لە ئەمریکا بکەن.

00:10:33.962 --> 00:10:38.004
ساڵانە بە ٥٠٠ ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت،

00:10:38.004 --> 00:10:41.250
لە ڕووی چاودێری تەندروستی تێچووی
گرانترە، ڕێژەی خزمەتکراوان خراپترن،

00:10:41.250 --> 00:10:42.573
و تاوانی زیاتر.

00:10:42.597 --> 00:10:46.477
ئێستا، ئەمە بەفیڕۆدانێکی زۆر
گەورەیە لە توانای مرۆڤدا.

NOTE Paragraph

00:10:48.365 --> 00:10:50.566
بەڵام با باسی
فیلەکەی ژوورەکە بکەین.

00:10:51.326 --> 00:10:54.338
چۆن دەتوانین
گرەنتی داهاتی سەرەکی بە دەست بهێنین؟

00:10:55.052 --> 00:10:58.151
باشە، لەڕاستیدا ئەمە زۆر ئاسانترە
لەوەی کە بیری لێدەکەیتەوە.

00:10:58.175 --> 00:11:01.739
ئەوەی لە دۆفین ئەنجامیاندا
داراییە بە باجی داهاتێکی نەرێنی.

00:11:01.763 --> 00:11:03.771
ئەمە مانای ئەوەیە کە
داهاتەکەت زیاد دەکات

00:11:03.795 --> 00:11:06.207
هەر کاتێک تۆ دەچیتە 
ژێر هێڵی هەژارییەوە.

00:11:06.231 --> 00:11:07.593
و ھەر لەو سیناریۆیەدا،

00:11:07.617 --> 00:11:10.131
بەپێی باشترین خەمڵاندنی ئابوریناسانمان،

00:11:10.155 --> 00:11:13.180
ئەمە ڕوودەدات بە ١٧٥ ملیار--

00:11:13.204 --> 00:11:18.111
ئەمە چارەکێگە لە خەرجی لەشکری ئەمریکی،
لە سەدا یەک لە GDP --

00:11:18.135 --> 00:11:21.689
دەتوانیت هەموو ئەمریکییە هەژارەکان
بەرزبکەیەوە بۆ سەرووی هێڵی هەژاری.

00:11:22.566 --> 00:11:25.707
تۆ بەڕاستی دەتوانی
هەژاری لەناوببەیت.

00:11:26.142 --> 00:11:27.944
ئێستا، دەبێت ئەمە
ئامانجی ئێمە بێت.

NOTE Paragraph

00:11:28.716 --> 00:11:29.800
(چەپڵەڕێزان)

NOTE Paragraph

00:11:29.824 --> 00:11:32.756
کاتی بیرکردنەوە و
و ئاماژە بچوکەکان بەسەر چوون.

00:11:32.780 --> 00:11:36.088
بەڕاستی باوەڕم وایە کە کاتی ئەوە هاتووە
بۆ بیرۆکەی نوێی بنەڕەتی،

00:11:36.112 --> 00:11:39.312
و داهاتی بنەڕەتی زۆر زیاترە
لە ساسایەکی سادە.

00:11:39.336 --> 00:11:43.974
هەروەها ئەوە دووبارە بیرکردنەوەیە تەواوەی
دەربارەی ئەوەی بەڕاستی کار چییە.

00:11:43.998 --> 00:11:45.668
هەر لەبەر ئەمەش،

00:11:45.692 --> 00:11:47.484
ئەمە تەنها هەژاران
ئازاد ناکات،

00:11:48.532 --> 00:11:50.000
بەلکو ئێمە ھەمووان.

NOTE Paragraph

00:11:51.261 --> 00:11:53.507
لە ئێستادا ملیۆنان کەس هەست دەکەن

00:11:53.531 --> 00:11:56.037
کە کاری ئەوان هیچ ڕامان و گرنگی نییە.

00:11:56.061 --> 00:11:58.878
ڕاپرسییەکی ئەم دواییە لە
نێوان ٢٣٠،٠٠٠ فەرمانبەر

00:11:58.902 --> 00:12:00.808
لە ١٤٢ وڵات

00:12:00.832 --> 00:12:05.497
دەریخست کە تەنها لە سەدا ١٣ی
کرێکاران لە ڕاستیدا حەزیان لە کارەکەیانە.

00:12:06.600 --> 00:12:10.267
و ڕاپرسیەکی تر ئەوەی دۆزیەوە کە
وەک لە سەدا ٣٧ی کرێکارانی بەریتانیا

00:12:10.291 --> 00:12:13.221
کارێکیان هەیە کە پێیان وایە
تەنانەت پێویستی بە بوونیش نییە.

00:12:13.787 --> 00:12:16.681
ئەوە وەک ئەوەی براد پیتیە کە
لە فیلمی "یانەی شەڕ" دەڵێت،

00:12:16.681 --> 00:12:20.515
"زۆرجار کار دەکەین کە بەحەزەوە نییە بۆ
ئەوەی ئەو شتە بکڕین کە پێویستمان پێی نیە."

NOTE Paragraph

00:12:20.515 --> 00:12:21.863
(پێکەنین)

NOTE Paragraph

00:12:21.887 --> 00:12:23.328
ئێستا، بە هەڵە لە
من تێمەگەن --

00:12:23.328 --> 00:12:25.862
من باسی مامۆستاکان
و زبڵڕێژ

00:12:25.886 --> 00:12:27.368
و کارمەندانی چاودێری ناکەم.

00:12:27.392 --> 00:12:29.006
ئەگەر ئەوان لە
کارکردن وەستان،

00:12:29.030 --> 00:12:30.347
ئێمە دەکەوینە کێشەوە.

00:12:30.990 --> 00:12:34.615
من باسی ئەو کارانەی بە پارەی زۆر و
خاوەن باشترین سیڤین کار دەکەن

00:12:34.639 --> 00:12:36.444
کە پارەیان دەست کەوت ...

00:12:36.468 --> 00:12:38.528
بە چاوپێکەوتنی ڕووبەرووی
شاندە ستراتیجییەکان

00:12:38.528 --> 00:12:41.560
کاتێک بیر دەکەنەوە دەربارەی
بەهای زیادکردنی لەناوچوو

00:12:41.584 --> 00:12:42.757
لە کۆمەڵگای تۆردا.

NOTE Paragraph

00:12:42.781 --> 00:12:43.804
(پێکەنین)

NOTE Paragraph

00:12:43.828 --> 00:12:44.846
(چەپڵەڕێزان)

NOTE Paragraph

00:12:44.870 --> 00:12:46.072
یان شتێکی لەو شێوەیە.

00:12:46.096 --> 00:12:49.204
تەنها دووبارە بیهێنە پێش چاوتان کە
ئێمە چەند بەهرە بەهەدەر دەدەین،

00:12:49.204 --> 00:12:52.884
تەنها لەبەر ئەوەی بە منداڵەکانمان دەڵێن
دەبێت "بژێوی ژیانیان" پەیدا دەکەین.

00:12:53.438 --> 00:12:57.200
یان بە بیربکەوە بلیمەتی بیرکاری چ کارێک
لە فەیسبووک دەکات کە ئێمەی شەرمەزارکرد:

00:12:57.200 --> 00:12:59.290
چەند ساڵێک لەمەوبەر:
"باشترین مێشکی نەوەکەم

00:12:59.290 --> 00:13:02.753
بیر لەوە دەکەنەوە کە چۆن وا لە خەڵک
بکەن کلیک لەسەر ڕیکلامەکان بدەن."

NOTE Paragraph

00:13:04.699 --> 00:13:05.944
من مێژوونوسێکم.

00:13:06.992 --> 00:13:09.061
ئەگەر مێژوو شتێکمان فێر بکات،

00:13:09.085 --> 00:13:11.877
ئەوەیە کە شتەکان لەوانەیە جیاواز بن.

00:13:11.901 --> 00:13:13.292
هیچ شتێک حەتمی نییە

00:13:13.316 --> 00:13:16.273
دەربارەی شێوەی پێکهاتەی کۆمەڵگەکەمان
و ئابوری لە ئێستادا.

00:13:16.297 --> 00:13:18.653
بیرۆکەکان دەتوانن و جیهان دەگۆڕن.

00:13:18.677 --> 00:13:21.188
من پێم وایە بە تایبەتی
لە چەند ساڵی ڕابردوودا،

00:13:21.212 --> 00:13:22.641
ئەمە بە شێوەیەکی ڕوون دیار بوو

00:13:22.665 --> 00:13:24.618
کە ناتوانین بە ڕەوشی
ئێستاکە گرێی بدەین --

00:13:24.642 --> 00:13:26.217
کە پێویستمان بە بیرۆکەی نوێ هەیە.

NOTE Paragraph

00:13:28.499 --> 00:13:31.712
دەزانم کە زۆرێک لە ئێوە
لەوانەیە هەست بە ڕەشبینی بکات

00:13:31.736 --> 00:13:33.799
دەربارەی داهاتوێک
لە سەرهەڵدانی نایەکسانی،

00:13:33.823 --> 00:13:35.100
ترس لە بێگانە

00:13:35.124 --> 00:13:36.320
و گۆڕانی کەش و هەوا.

00:13:36.716 --> 00:13:39.174
بەڵام ئەمە بەس نییە بۆ ئەوەی
بزانین ئێمە دژی چین.

00:13:39.174 --> 00:13:40.864
هەروەها پێویستە ئێمە
لەگەڵ شتێک بین.

00:13:40.864 --> 00:13:43.398
مارتن لۆسەر کینگ نەیگوتبوو،
"من کابوسێکم هەیە."

NOTE Paragraph

00:13:43.422 --> 00:13:45.295
(پێکەنین)

NOTE Paragraph

00:13:45.319 --> 00:13:46.478
ئەو خەونێکی ھەبوو.

NOTE Paragraph

00:13:46.502 --> 00:13:47.581
(چەپڵەڕێزان)

NOTE Paragraph

00:13:47.605 --> 00:13:48.757
کەواتە...

00:13:49.835 --> 00:13:51.060
ئەوەیە خەونی منە:

00:13:52.303 --> 00:13:53.941
من باوەڕم بە داهاتوو ھەیە

00:13:53.965 --> 00:13:56.318
کە بەهای کارەکەت
دیاری نەکراوە

00:13:56.342 --> 00:13:57.819
بە قەبارەی مووچەکەت،

00:13:57.843 --> 00:13:59.875
بەڵام بە بڕی ئەو دڵخۆشی کە تۆ دەریدەبڕیت

00:13:59.899 --> 00:14:01.876
و ئەو بڕە تێرامانەی کە دەیبەخشیت.

00:14:01.900 --> 00:14:03.132
من باوەڕم بە داهاتووهەیە

00:14:03.156 --> 00:14:06.816
کە مەرامی فێرکردن و پەروەردە ئەوە نییە
تۆ ئامادە بکات بۆ کارێکی تری بێسوود

00:14:06.840 --> 00:14:08.450
بەڵام بۆ ژیانێکی باش.

00:14:09.204 --> 00:14:10.483
من باوەڕم بە داهاتووهەیە

00:14:10.507 --> 00:14:13.601
کە هەبوون بێ هەژاری بەرژەوەندی نییە

00:14:13.625 --> 00:14:15.638
بەڵام مافێک کە
هەموومان شایەنین.

00:14:15.662 --> 00:14:17.127
کەواتە ئەوتا
ئێمە لێرەین.

00:14:17.151 --> 00:14:18.302
ئێمە لێرەین.

00:14:18.326 --> 00:14:20.516
توێژینەوەمان کردووە،
بەڵگەمان دەست کەوت

00:14:20.540 --> 00:14:21.703
و ئێمە خەونمان هەیە.

NOTE Paragraph

00:14:21.727 --> 00:14:25.636
ئێستا، زیاتر لە ٥٠٠ ساڵ دوای تۆماس مۆر
یەکەم جار دەربارەی داهاتی سەرەکیمان نووسی،

00:14:25.660 --> 00:14:29.715
و ١٠٠ ساڵ دوای جۆرج ئۆروێل
سروشتی ڕاستەقینەی هەژاریمان ئاشکرا کرد،

00:14:29.739 --> 00:14:32.180
لەسەر هەموومان پێویستە
هەموو جیهانبینینمان بگۆڕین،

00:14:32.204 --> 00:14:35.193
چونکە تێرۆانینی هەژاری
نەبوونی کەساییەتی نییە.

00:14:35.832 --> 00:14:38.400
هەژاری نەبوونی
پارەی نەختینە.

NOTE Paragraph

00:14:39.321 --> 00:14:40.505
سوپاس بۆ ئێوە.

NOTE Paragraph

00:14:40.529 --> 00:14:44.952
(چەپڵەلێدان)