WEBVTT

00:00:01.174 --> 00:00:04.722
Lisansüstü eğitimdeki ilk yılım,
maymunlarda iş birliği çalışarak,

00:00:04.746 --> 00:00:06.969
sadece kapuçin maymunu gruplarımızın

00:00:06.993 --> 00:00:09.886
etkileşimini izleyerek dışarıda
çok zaman geçirdim.

00:00:10.230 --> 00:00:13.657
Bir öğleden sonra, gruplarımızdan
birine fıstık yediriyordum,

00:00:13.657 --> 00:00:16.997
diğer maymunlar da biraz alabilsin diye
erkeklerimizden biri olan

00:00:16.997 --> 00:00:19.169
Ozzie'nin dikkatini dağıtmayı
gerektiriyordu.

00:00:19.193 --> 00:00:21.328
Ozzie fıstığı çok severdi

00:00:21.352 --> 00:00:24.576
ve her zaman biraz kapmak için
elinden gelen her şeyi yapardı.

00:00:24.941 --> 00:00:26.575
Ancak o gün,

00:00:26.599 --> 00:00:29.996
bölmesinden başka şeyler getirip
bir fıstık almak için

00:00:30.020 --> 00:00:32.673
benimle takas etmeye başladı.

NOTE Paragraph

00:00:33.141 --> 00:00:37.077
Kapuçinler akıllı yaratıklar,
bu yüzden bu bir sürpriz değildi.

00:00:37.101 --> 00:00:38.879
Ama şaşırtıcı olan,

00:00:38.903 --> 00:00:41.476
bana getirdiği bazı şeyleri

00:00:41.476 --> 00:00:44.435
fıstıktan daha çok
sevdiğine oldukça emindim.

00:00:44.827 --> 00:00:46.961
İlk olarak, bana kurutulmuş
köpek maması gibi

00:00:46.985 --> 00:00:48.588
bir parça maymun yemi getirdi,

00:00:48.612 --> 00:00:50.572
hatta Purina tarafından yapılmıştı

00:00:50.596 --> 00:00:53.791
ve bir maymun için oldukça değersiz.

00:00:53.815 --> 00:00:56.260
Tabii bunun için ona fıstık vermedim.

00:00:56.284 --> 00:00:58.228
Ama denemeye devam etti

00:00:58.252 --> 00:01:01.581
ve sonunda bana bir portakalın
çeyreğini getirdi

00:01:01.605 --> 00:01:04.533
ve benimle bir fıstıkla
takas etmeye çalıştı.

00:01:05.009 --> 00:01:08.034
Şimdi, portakallar 
değerli bir maymun malı,

00:01:08.058 --> 00:01:11.264
bu yüzden bu ticaret
biraz çılgınca değil mi?

NOTE Paragraph

00:01:11.264 --> 00:01:14.952
Maymunların neyi tercih ettiğini nasıl
bildiğimizi merak ediyor olmalısınız.

00:01:14.952 --> 00:01:16.177
İki yiyecek arasında

00:01:16.201 --> 00:01:17.789
bir seçim yaptırarak

00:01:17.789 --> 00:01:20.136
ve hangisini seçtiklerini
görerek soruyoruz.

00:01:20.160 --> 00:01:23.188
Genel olarak
tercihleri bizimkine çok benziyor,

00:01:23.212 --> 00:01:25.569
ne kadar tatlı olursa
o kadar çok seviyorlar.

00:01:25.593 --> 00:01:28.347
Bu yüzden, tıpkı insanlar gibi
küçük kekleri lahanaya,

00:01:28.371 --> 00:01:30.787
portakal veya üzüm gibi meyveleri

00:01:30.787 --> 00:01:33.236
salatalık gibi sebzelere tercih ederler

00:01:33.260 --> 00:01:35.831
ve bunların hepsini
maymun yemine tercih ederler.

00:01:35.831 --> 00:01:37.514
Fıstık da fena değil.

00:01:37.538 --> 00:01:41.219
Ancak, kesinlikle onları bir parça
portakala tercih etmiyorlar.

NOTE Paragraph

00:01:41.243 --> 00:01:44.701
Ozzie'nin bir çeyrek portakalı
bir fıstıkla takas etmeye çalışması

00:01:44.725 --> 00:01:46.058
bir sürprizdi

00:01:46.082 --> 00:01:50.066
ve aniden o fıstığı isteyip istemediğini
merak etmeye başladım

00:01:50.090 --> 00:01:52.939
çünkü grubundaki herkes bir tane alıyordu.

00:01:53.391 --> 00:01:56.292
Merak ediyorsanız,
Ozzie'ye fıstığını verdim.

NOTE Paragraph

00:01:56.316 --> 00:01:58.203
Ama sonra lisansüstü danışmanım

00:01:58.203 --> 00:02:00.165
Frans de Waal'a gittim ve maymunların,

00:02:00.189 --> 00:02:03.123
gruplarından başka birinin
aynı işi yapınca

00:02:03.123 --> 00:02:06.276
daha iyi bir ödül aldığında
nasıl tepki vereceğini görmek için

00:02:06.276 --> 00:02:10.173
bir çalışma tasarlamaya başladık.

NOTE Paragraph

00:02:10.506 --> 00:02:12.474
Çok basit bir çalışmaydı.

00:02:12.498 --> 00:02:16.358
Aynı gruptan iki maymun alıp
yan yana oturttuk

00:02:16.361 --> 00:02:19.928
ve benimle bir jeton ticareti
yapmaları gereken bir görevleri vardı.

00:02:19.928 --> 00:02:23.694
Bunu başarılı bir şekilde yaparlarsa
ödül alırlardı.

00:02:24.070 --> 00:02:27.759
İşin püf noktası, bir maymun
hep bir parça salatalık alacaktı,

00:02:27.759 --> 00:02:30.330
ama diğer maymun
bazen bir parça salatalık

00:02:30.330 --> 00:02:31.997
bazen de bir üzüm alacaktı.

00:02:31.997 --> 00:02:33.551
Hatırlayacak olursanız,

00:02:33.551 --> 00:02:35.570
üzümler, kapuçin maymunu hiyerarşisinde

00:02:35.570 --> 00:02:38.192
salatalıklara göre daha çok tercih edilir.

NOTE Paragraph

00:02:38.192 --> 00:02:40.606
Bunlar benim kapuçin maymunlarımdan ikisi.

00:02:40.606 --> 00:02:42.964
Sağda Winter bir üzümle,

00:02:42.964 --> 00:02:46.007
soldaki Lance ise
bir salatalıkla takas yapıyor.

00:02:46.007 --> 00:02:49.290
Gördüğünüz gibi o-
ve evet, Lance aslında bir dişi -

00:02:49.290 --> 00:02:52.030
ilk başta salatalığıyla tamamen mutlu,

00:02:52.030 --> 00:02:55.630
ta ki Winter'ın bir üzümle
takas ettiğini görene kadar.

00:02:55.630 --> 00:02:59.059
Birdenbire, Lance takas
konusunda çok hevesli.

00:02:59.059 --> 00:03:03.131
Salatalığı alıyor, bir ısırık alıyor

00:03:03.131 --> 00:03:06.122
ve sonra tekrar dışarı atıyor.

00:03:06.214 --> 00:03:09.956
Bu arada, Winter tekrar takas yapar
ve bir üzüm daha alır

00:03:09.956 --> 00:03:13.148
ve onu yerken Lance'in
tüm dikkatini çeker.

00:03:13.148 --> 00:03:14.552
Lance bu kez,

00:03:14.552 --> 00:03:17.386
takas konusunda pek hevesli değil.

00:03:17.386 --> 00:03:19.968
Ama sonunda takas yapar.

00:03:19.968 --> 00:03:23.391
Ama bu sefer salatalığı aldığında

00:03:23.391 --> 00:03:28.244
tekrar dışarı atmadan önce
bir ısırık bile almıyor.

00:03:28.749 --> 00:03:30.819
Görünüşe göre, Lance sadece

00:03:30.819 --> 00:03:34.816
Winter'ın üzüm yediğini
görmediğinde salatalık istiyor.

00:03:34.903 --> 00:03:36.846
Lance bu konuda yalnız değildi.

00:03:36.846 --> 00:03:39.271
Diğer maymunlar da salatalık yediği sürece

NOTE Paragraph

00:03:39.271 --> 00:03:43.071
tüm kapuçimlerim salatalıklarından
son derece memnundu.

00:03:43.213 --> 00:03:45.630
Ancak diğer maymunlar üzüm alırken

00:03:45.630 --> 00:03:48.478
salatalıklarından çoğu zaman
pek memnun olmazlardı.

00:03:48.832 --> 00:03:51.255
Açıkça sorulan soru, neden?

00:03:51.255 --> 00:03:54.125
Bu salatalıkları daha önce sevmişlerse

00:03:54.125 --> 00:03:55.663
ne değişti?

00:03:55.663 --> 00:03:56.940
Ben bir bilim insanıyım

NOTE Paragraph

00:03:56.940 --> 00:04:00.886
ve bilim insanları, araştırmalarımıza dair
çok fazla şey okumaktan çekiniyorlar,

00:04:00.886 --> 00:04:03.341
özellikle de diğer hayvanların
ne düşündüğü

00:04:03.341 --> 00:04:05.408
veya hissettiği söz konusu olunca,

00:04:05.408 --> 00:04:06.599
çünkü onlara soramıyoruz.

00:04:06.599 --> 00:04:08.874
Ama yine de maymunlarımda gördüğüm şey,

00:04:08.874 --> 00:04:12.465
biz insanların adalet duygusu
dediği şeye çok benziyordu.

00:04:12.725 --> 00:04:15.038
Sonuçta, bu salatalığın farkı,

00:04:15.038 --> 00:04:18.287
Winter üzümünü aldıktan sonra gelmesiydi,

00:04:18.287 --> 00:04:19.757
almasından önce değil.

00:04:19.757 --> 00:04:22.843
Biz insanlar
adalet konusunda takıntılıyız.

NOTE Paragraph

00:04:23.066 --> 00:04:25.053
Küçük bir kız kardeşim var

00:04:25.053 --> 00:04:26.643
ve biz küçükken,

00:04:26.643 --> 00:04:29.394
kız kardeşim benden
daha büyük bir dilim pasta alsa,

00:04:29.394 --> 00:04:30.759
kırıntıyla bile büyük olsa,

00:04:30.759 --> 00:04:31.902
öfkelenirdim.

00:04:31.966 --> 00:04:34.312
Adil değildi.

00:04:34.312 --> 00:04:37.437
Çocukluktaki ben yalnız değil.

00:04:37.437 --> 00:04:41.781
Biz başkalarından daha azını almaktan
o kadar nefret ediyoruz ki

NOTE Paragraph

00:04:41.781 --> 00:04:43.009
bir araştırmada,

00:04:43.009 --> 00:04:46.733
insanlara varsayımsal
bir seçenek sunuluyor:

00:04:46.733 --> 00:04:51.184
Başkaları 25 bin dolar kazanırken
50 bin dolar kazanmak mı?

00:04:51.184 --> 00:04:56.283
Yoksa başkaları 250 bin dolar kazanırken
100 bin dolar kazanmak mı?

00:04:56.283 --> 00:04:58.345
Katılımcıların neredeyse yarısı

00:04:58.345 --> 00:05:02.104
başkalarından göreceli de olsa
daha az kazanmaktansa

00:05:02.104 --> 00:05:05.427
yılda 50 bin dolar daha az
kazanmayı tercih ediyor.

00:05:05.772 --> 00:05:07.535
Bu ödenmesi büyük bir bedel.

NOTE Paragraph

00:05:08.445 --> 00:05:10.675
İnsanları bu tür mantıksız

00:05:10.675 --> 00:05:12.700
karar almaya sevk eden ne?

00:05:12.700 --> 00:05:13.840
Ne de olsa

00:05:13.840 --> 00:05:17.006
salatalığınızı bir başkası
üzüm aldığı için atmak,

00:05:17.006 --> 00:05:20.630
ancak işleri daha adil
hale getirirse mantıklı olur.

00:05:20.630 --> 00:05:24.795
Aksi takdirde, Winter'ın bir üzümü olur
ve seninse hiçbir şeyin.

00:05:24.795 --> 00:05:27.460
Elbette insanlar kapuçin maymunları değil.

00:05:27.460 --> 00:05:28.332
Ama görünüşte,

00:05:28.332 --> 00:05:33.315
başkası sizden daha fazla kazanacak diye
50.000 doları feda etmek,

00:05:33.339 --> 00:05:36.632
o salatalığı atmaktan daha mantıklı değil.

00:05:36.656 --> 00:05:38.836
Belki de öyle.

NOTE Paragraph

00:05:39.177 --> 00:05:40.804
Bazı ekonomistler,

00:05:40.828 --> 00:05:44.153
insanlardaki adalet duygusunun
iş birliğine bağlı olduğunu düşünüyor.

00:05:44.645 --> 00:05:47.304
Başka bir deyişle,
başka biriyle çalışırken

00:05:47.328 --> 00:05:49.923
çubuğun kısa ucunu aldığımızı bilmek için

00:05:49.923 --> 00:05:51.696
bu adalet duygusuna ihtiyacımız var.

00:05:51.720 --> 00:05:52.879
Şöyle düşünün:

00:05:52.903 --> 00:05:56.385
Diyelim ki işte zor zamanlar geçiren
ve biraz daha yardıma ihtiyacı olan

00:05:56.385 --> 00:05:57.601
bir iş arkadaşınız var.

00:05:57.601 --> 00:05:59.926
Muhtemelen yardım etmekten
çok mutlu olacaksınız,

00:05:59.926 --> 00:06:02.999
özellikle de ihtiyacınız olduğunda
sizin için aynısını yapıyorsa.

00:06:02.999 --> 00:06:05.010
Başka bir deyişle, işler eşitlenirse.

00:06:05.034 --> 00:06:06.185
Ama şimdi,

00:06:06.209 --> 00:06:08.756
diyelim ki meslektaşınız
her zaman tembellik ediyor

00:06:08.780 --> 00:06:10.363
ve size fazladan iş bırakıyor.

00:06:10.387 --> 00:06:12.664
Bu çileden çıkarır.

00:06:12.688 --> 00:06:13.839
Ya da daha kötüsü,

00:06:13.863 --> 00:06:17.434
tüm işi siz yapıyorsanız
ve o daha fazla para alıyorsa.

00:06:17.458 --> 00:06:19.537
Öfkelenirdiniz, değil mi?

00:06:19.895 --> 00:06:22.569
Ki öyle de olmalısınız.

00:06:22.593 --> 00:06:26.136
Bu haklı öfke, size bunun adil olmadığını

00:06:26.136 --> 00:06:29.149
söyleyen adalet duygunuz.

00:06:29.173 --> 00:06:32.701
Adil payınızı birlikte çalıştığınız
insanlardan almanız gerekir

00:06:32.725 --> 00:06:35.494
ya da bu iş birliği değil sömürü olur.

NOTE Paragraph

00:06:35.518 --> 00:06:39.550
Haksız muamele gördüğünüz
her işi bırakamayabilirsiniz,

00:06:39.574 --> 00:06:40.780
ancak ırkçılık,

00:06:40.804 --> 00:06:42.744
cinsiyetçilik ve yeni bir iş bulmanın

00:06:42.768 --> 00:06:45.768
getirdiği sürtüşmelerin olmadığı
mükemmel bir dünyada,

00:06:45.792 --> 00:06:48.187
ne zaman harekete geçme zamanı olduğunu

00:06:48.211 --> 00:06:50.117
size bildiren adalet duygunuz olur.

00:06:50.141 --> 00:06:51.514
Ya yapamazsanız?

00:06:51.538 --> 00:06:56.855
Bu için için yanan hüsran,
salatalıklarınızı da attırabilir.

NOTE Paragraph

00:06:57.268 --> 00:06:59.339
İnsanlar bu konuda yalnız değil.

00:06:59.363 --> 00:07:03.236
Önceki çalışmada, Lance'in bu konuda
yapabileceği hiçbir şey yoktu,

00:07:03.236 --> 00:07:05.012
ama ya olsaydı?

00:07:05.036 --> 00:07:06.226
Kapuçinlerin,

00:07:06.250 --> 00:07:10.420
birlikte çalıştıktan sonra kendilerine
payını vermeyen diğer kapuçinlerle

00:07:10.420 --> 00:07:12.560
iş birliği yapmayı
reddettiği ortaya çıktı.

00:07:12.584 --> 00:07:15.077
Başka bir maymunla
birlikte çalışmayı reddetmek,

00:07:15.101 --> 00:07:18.696
oyun alanını seviyelendirmenin
oldukça basit bir yolu.

00:07:19.093 --> 00:07:21.942
Görünüşe göre hiç bir maymunun
bir şeyi olmaması,

00:07:21.966 --> 00:07:24.387
birinin fazlasına sahip olmasından iyi.

00:07:24.411 --> 00:07:26.950
Ama tıpkı siz ve iş arkadaşınız gibi,

00:07:26.974 --> 00:07:29.946
her şey uzun vadede eşitlendiği sürece

00:07:29.970 --> 00:07:33.478
kısa vadeli eşitsizlikten
son derece memnunlar.

NOTE Paragraph

00:07:33.502 --> 00:07:36.549
Adalet ve iş birliği arasındaki
bu ekonomik bağlantı,

00:07:36.573 --> 00:07:39.415
bir evrimsel biyolog olarak
bana mantıklı geliyor.

00:07:39.439 --> 00:07:40.599
Sonuçta,

00:07:40.623 --> 00:07:43.260
atalarınız genlerini
aktarabilmesinin sebebi

00:07:43.284 --> 00:07:45.998
belli bir ölçüde
çok başarılı olmaları değil

00:07:46.022 --> 00:07:48.814
başkalarından daha başarılı olmaları.

00:07:48.838 --> 00:07:51.170
Biz buna güçlü olanın
hayatta kalması demiyoruz,

00:07:51.170 --> 00:07:53.419
buna en güçlü olanın
hayatta kalması diyoruz.

00:07:53.419 --> 00:07:55.291
Diğerlerinden daha güçlü anlamında.

00:07:55.315 --> 00:07:56.755
Hepsi göreceli.

NOTE Paragraph

00:07:57.577 --> 00:07:58.728
Pekala.

00:07:58.752 --> 00:08:01.815
Yani kapuçinlerim diğerlerinden
daha aza sahip olmayı sevmiyor.

00:08:01.839 --> 00:08:03.540
Durumu herkes için adil kılmak için

00:08:03.540 --> 00:08:05.871
salatalıklarını feda etmekten
son derece mutlular.

00:08:05.895 --> 00:08:07.058
Bu harika.

00:08:07.082 --> 00:08:10.385
Fakat insanlarda adalet duygusu
dediğimiz şey, aynı zamanda,

00:08:10.409 --> 00:08:14.584
başkasından daha fazlasını aldığımızda
önemsediğimiz anlamına da gelir.

00:08:14.933 --> 00:08:16.576
Ya maymunlarım?

00:08:16.600 --> 00:08:17.901
Görünüşe göre

00:08:17.925 --> 00:08:21.714
primatlar diğerlerinden daha fazlasını
aldıklarında fark ediyor

00:08:21.738 --> 00:08:23.920
veya bazıları fark ediyor.

00:08:23.944 --> 00:08:25.626
Kapuçinlerim etmez.

00:08:25.960 --> 00:08:28.016
Ancak çalışmalarımdan birinde,

00:08:28.040 --> 00:08:31.482
gruplarındaki başka bir şempanze
bir salatalık alırsa

00:08:31.506 --> 00:08:35.300
şempanzelerim bir üzümü reddederdi,

00:08:35.300 --> 00:08:39.577
şempanzelerimin üzümü ne çok sevdiklerini
düşününce bu gerçekten etkileyici.

00:08:40.046 --> 00:08:43.998
Bununla birlikte, başka bir şempanzeden
daha az aldıklarında

00:08:43.998 --> 00:08:47.045
daha fazlasını aldıklarına kıyasla
daha çok üzülüyorlardı.

00:08:47.069 --> 00:08:50.756
Komşunuzdan daha fazlasına sahip olmanın
adil olduğunu düşünmeyebilirsiniz,

00:08:50.756 --> 00:08:54.231
ancak sizden daha fazlasına sahip olmasını
gerçekten adil bulmuyorsunuz.

NOTE Paragraph

00:08:54.231 --> 00:08:55.823
İşte yine de önemli bir soru:

00:08:55.847 --> 00:08:58.966
Haksız yere yarar sağlayan bizlerken,

00:08:58.990 --> 00:09:01.760
neden eşitsizliği veya adaletsizliği
önemsiyoruz?

00:09:01.784 --> 00:09:04.413
Evrim, en güçlü olanın
hayatta kalmasıyla ilgiliyse,

00:09:04.437 --> 00:09:08.365
alabileceğiniz herhangi bir avantajı
elde etmek mantıklı olmaz mı?

00:09:08.810 --> 00:09:10.318
İşte sorun burada.

00:09:10.342 --> 00:09:13.056
Senden daha fazlasını alırsam
daha iyisini yaparım.

00:09:13.080 --> 00:09:16.155
Ama en iyisi, birlikte çalışıp
ikimizden birinin

00:09:16.179 --> 00:09:19.568
kendi başına elde edebileceğinden
fazlasını elde edebilmek.

00:09:19.592 --> 00:09:23.354
Ama adil olmayacağımı düşünmüyorsan
neden benimle çalışıyorsun?

00:09:23.378 --> 00:09:26.332
Ama senden fazlasına sahip olduğumu
fark edeceğimi

00:09:26.332 --> 00:09:28.921
ve bununla ilgili bir şeyler
yapacağımı düşünüyorsan

00:09:28.921 --> 00:09:30.275
benimle çalışacaksın.

NOTE Paragraph

00:09:30.728 --> 00:09:35.379
Evrim, bu çok önemli uzun vadeli
ilişkileri sürdürmek için

00:09:35.403 --> 00:09:39.739
ara sıra meydana gelen kısa vadeli
kayıpları kabul etmemizi seçti.

00:09:40.125 --> 00:09:42.006
Bu şempanzeler için doğru

00:09:42.030 --> 00:09:44.847
ama insanlarda daha da önemli.

00:09:44.871 --> 00:09:47.991
İnsanlar inanılmaz derecede
birbirine bağlı ve birbirine bağımlı

00:09:48.369 --> 00:09:50.964
ve bizler geleceğe doğru planlama
yapabilmek için

00:09:50.988 --> 00:09:53.877
gelişmiş bilişsel yeteneklere sahibiz.

00:09:53.901 --> 00:09:56.948
Ayrıca bu kooperatif
ortaklıkları sürdürmenin

00:09:56.948 --> 00:09:58.795
önemini kabul etmek için de.

00:09:59.119 --> 00:10:01.222
Aslında, ne olursa olsun

00:10:01.246 --> 00:10:03.453
sanırım adalet duygusunun

00:10:03.477 --> 00:10:06.282
insanlar için önemini
muhtemelen küçümsüyoruz.

NOTE Paragraph

00:10:06.794 --> 00:10:10.523
İnsanlar ve kapuçin maymunları
arasındaki en büyük farklardan biri,

00:10:10.547 --> 00:10:14.688
insanlarda iş birliğinin büyüklüğü
ve her yerde bulunabilmesi.

00:10:14.712 --> 00:10:15.871
Diğer bir deyişle,

00:10:15.895 --> 00:10:18.966
kapuçin maymunlarından
çok daha iş birlikçiyiz.

00:10:18.990 --> 00:10:21.937
Yasal ve ekonomik sistemler,
kelimenin tam anlamıyla

00:10:21.937 --> 00:10:24.839
ancak hepimiz bunlara katılmayı
kabul edersek var olur.

00:10:24.863 --> 00:10:27.982
Eğer insanlar bu sistemlerin
ödüllerinden ve faydalarından

00:10:27.982 --> 00:10:29.552
mahrum kalmış hissederlerse,

00:10:29.552 --> 00:10:30.957
o zaman katılmayı bırakırlar

00:10:30.957 --> 00:10:32.274
ve tüm sistem çöker.

NOTE Paragraph

00:10:32.681 --> 00:10:35.022
Hem ABD'de hem de dünya
çapında gördüğümüz

00:10:35.046 --> 00:10:37.498
protestoların ve ayaklanmaların çoğu,

00:10:37.522 --> 00:10:39.910
bana şaşırtıcı gelmeyen açık bir şekilde

00:10:39.934 --> 00:10:42.156
adalet etrafında çerçeveleniyor.

00:10:42.180 --> 00:10:44.538
Kaynaklara orantısız erişim

00:10:44.538 --> 00:10:48.789
veya bazı grupların yasal sistemden
orantısız bir şekilde etkilenmesi

00:10:48.813 --> 00:10:51.780
veya bir virüsün etkileriyle ilgili olsun,
bu protestolar,

00:10:51.804 --> 00:10:55.469
uzun toplumsal tabakalaşma
geçmişimizle birlikte

00:10:55.469 --> 00:10:58.624
adaletsizliği reddetme konusundaki

00:10:58.648 --> 00:11:02.467
uzun evrimsel eğilimimizin
mantıksal sonucu.

00:11:02.491 --> 00:11:04.893
Bir de bu tabakalaşmadan kaynaklanan

00:11:04.893 --> 00:11:06.705
sistemik eşitsizlikler.

00:11:06.729 --> 00:11:10.808
Buna ek olarak, pek çok ölçüye göre
ekonomik eşitsizliğin,

00:11:10.832 --> 00:11:13.673
hızla arttığı gerçeği de var.

NOTE Paragraph

00:11:14.493 --> 00:11:17.556
Chris Boehm, "Hierarchy in the Forest"
adlı bir kitap yazdı

00:11:17.580 --> 00:11:20.307
ve burada insanların en alttakilerin,

00:11:20.307 --> 00:11:24.104
üsttekilerin onlardan yararlanmasını
engellemek için

00:11:24.128 --> 00:11:27.110
bir araya geldiği ters hiyerarşilere
sahip olduğunu savundu.

00:11:27.531 --> 00:11:31.119
Belki de bu protestolar,
insanların hiyerarşiyi

00:11:31.119 --> 00:11:34.642
yeniden dengeleme eğiliminin
en son tezahürü olabilir.

00:11:34.666 --> 00:11:38.230
Belki de kapuçin maymunlarıyla
aramızdaki en büyük fark,

00:11:38.254 --> 00:11:40.842
bu sorunu tanıyıp bu konuda

00:11:40.866 --> 00:11:43.413
aktif olarak bir şeyler yapmak için
çalışabilmemiz.

00:11:43.437 --> 00:11:46.617
Elbette dezavantajlı olduğumuzu anlıyoruz.

00:11:46.641 --> 00:11:49.149
Ama bir başkasının pahasına
avantaj sağladığımızda

00:11:49.149 --> 00:11:52.944
bunu fark edebiliriz ve etmeliyiz de.

00:11:52.944 --> 00:11:55.860
Ve adaleti bu iki eşitsizlik arasındaki

00:11:55.860 --> 00:11:58.426
denge olarak kabul etmeliyiz,

00:11:58.450 --> 00:12:01.797
çünkü toplumumuz kelimenin
tam anlamıyla buna bağlı.

NOTE Paragraph

00:12:02.391 --> 00:12:04.859
Aslında araştırmam şunu gösteriyor ki

00:12:04.883 --> 00:12:09.057
tüm primat türleri eşitsizliği
önemsiyor diye bir şey yok.

00:12:09.081 --> 00:12:12.299
Sadece iş birliğine güvenenler umursuyor,

00:12:12.323 --> 00:12:14.910
bu da kesinlikle insanları kapsıyor.

00:12:14.934 --> 00:12:17.037
İş birlikçi toplumumuz için

00:12:17.061 --> 00:12:21.103
birbirimize güvendiğimizden
adaleti önemsemek üzere evrildik.

00:12:21.127 --> 00:12:23.096
Dünya ne kadar adaletsiz hale gelirse

00:12:23.120 --> 00:12:25.008
ve birbirimizi ne kadar az önemsersek

00:12:25.032 --> 00:12:27.225
o kadar çok tehlikeyle
karşı karşıya kalırız.

00:12:27.225 --> 00:12:30.135
Sorunlarımız üzüm
ve salatalıktan daha karmaşık,

00:12:30.159 --> 00:12:32.595
ancak kapuçinlerin bize öğrettiği gibi,

00:12:32.619 --> 00:12:35.626
hepimiz adil oynadığımızda
daha iyisini yapacağız.

NOTE Paragraph

00:12:35.944 --> 00:12:37.094
Teşekkürler.