1
00:00:01,174 --> 00:00:04,722
Lisansüstü eğitimdeki ilk yılım,
maymunlarda iş birliği çalışarak,

2
00:00:04,746 --> 00:00:06,969
sadece kapuçin maymunu gruplarımızın

3
00:00:06,993 --> 00:00:09,886
etkileşimini izleyerek dışarıda
çok zaman geçirdim.

4
00:00:10,230 --> 00:00:13,657
Bir öğleden sonra, gruplarımızdan
birine fıstık yediriyordum,

5
00:00:13,657 --> 00:00:16,997
diğer maymunlar da biraz alabilsin diye
erkeklerimizden biri olan

6
00:00:16,997 --> 00:00:19,169
Ozzie'nin dikkatini dağıtmayı
gerektiriyordu.

7
00:00:19,193 --> 00:00:21,328
Ozzie fıstığı çok severdi

8
00:00:21,352 --> 00:00:24,576
ve her zaman biraz kapmak için
elinden gelen her şeyi yapardı.

9
00:00:24,941 --> 00:00:26,575
Ancak o gün,

10
00:00:26,599 --> 00:00:29,996
bölmesinden başka şeyler getirip
bir fıstık almak için

11
00:00:30,020 --> 00:00:32,673
benimle takas etmeye başladı.

12
00:00:33,141 --> 00:00:37,077
Kapuçinler akıllı yaratıklar,
bu yüzden bu bir sürpriz değildi.

13
00:00:37,101 --> 00:00:38,879
Ama şaşırtıcı olan,

14
00:00:38,903 --> 00:00:41,476
bana getirdiği bazı şeyleri

15
00:00:41,476 --> 00:00:44,435
fıstıktan daha çok
sevdiğine oldukça emindim.

16
00:00:44,827 --> 00:00:46,961
İlk olarak, bana kurutulmuş
köpek maması gibi

17
00:00:46,985 --> 00:00:48,588
bir parça maymun yemi getirdi,

18
00:00:48,612 --> 00:00:50,572
hatta Purina tarafından yapılmıştı

19
00:00:50,596 --> 00:00:53,791
ve bir maymun için oldukça değersiz.

20
00:00:53,815 --> 00:00:56,260
Tabii bunun için ona fıstık vermedim.

21
00:00:56,284 --> 00:00:58,228
Ama denemeye devam etti

22
00:00:58,252 --> 00:01:01,581
ve sonunda bana bir portakalın
çeyreğini getirdi

23
00:01:01,605 --> 00:01:04,533
ve benimle bir fıstıkla
takas etmeye çalıştı.

24
00:01:05,009 --> 00:01:08,034
Şimdi, portakallar 
değerli bir maymun malı,

25
00:01:08,058 --> 00:01:11,264
bu yüzden bu ticaret
biraz çılgınca değil mi?

26
00:01:11,264 --> 00:01:14,952
Maymunların neyi tercih ettiğini nasıl
bildiğimizi merak ediyor olmalısınız.

27
00:01:14,952 --> 00:01:16,177
İki yiyecek arasında

28
00:01:16,201 --> 00:01:17,789
bir seçim yaptırarak

29
00:01:17,789 --> 00:01:20,136
ve hangisini seçtiklerini
görerek soruyoruz.

30
00:01:20,160 --> 00:01:23,188
Genel olarak
tercihleri bizimkine çok benziyor,

31
00:01:23,212 --> 00:01:25,569
ne kadar tatlı olursa
o kadar çok seviyorlar.

32
00:01:25,593 --> 00:01:28,347
Bu yüzden, tıpkı insanlar gibi
küçük kekleri lahanaya,

33
00:01:28,371 --> 00:01:30,787
portakal veya üzüm gibi meyveleri

34
00:01:30,787 --> 00:01:33,236
salatalık gibi sebzelere tercih ederler

35
00:01:33,260 --> 00:01:35,831
ve bunların hepsini
maymun yemine tercih ederler.

36
00:01:35,831 --> 00:01:37,514
Fıstık da fena değil.

37
00:01:37,538 --> 00:01:41,219
Ancak, kesinlikle onları bir parça
portakala tercih etmiyorlar.

38
00:01:41,243 --> 00:01:44,701
Ozzie'nin bir çeyrek portakalı
bir fıstıkla takas etmeye çalışması

39
00:01:44,725 --> 00:01:46,058
bir sürprizdi

40
00:01:46,082 --> 00:01:50,066
ve aniden o fıstığı isteyip istemediğini
merak etmeye başladım

41
00:01:50,090 --> 00:01:52,939
çünkü grubundaki herkes bir tane alıyordu.

42
00:01:53,391 --> 00:01:56,292
Merak ediyorsanız,
Ozzie'ye fıstığını verdim.

43
00:01:56,316 --> 00:01:58,203
Ama sonra lisansüstü danışmanım

44
00:01:58,203 --> 00:02:00,165
Frans de Waal'a gittim ve maymunların,

45
00:02:00,189 --> 00:02:03,123
gruplarından başka birinin
aynı işi yapınca

46
00:02:03,123 --> 00:02:06,276
daha iyi bir ödül aldığında
nasıl tepki vereceğini görmek için

47
00:02:06,276 --> 00:02:10,173
bir çalışma tasarlamaya başladık.

48
00:02:10,506 --> 00:02:12,474
Çok basit bir çalışmaydı.

49
00:02:12,498 --> 00:02:16,358
Aynı gruptan iki maymun alıp
yan yana oturttuk

50
00:02:16,361 --> 00:02:19,928
ve benimle bir jeton ticareti
yapmaları gereken bir görevleri vardı.

51
00:02:19,928 --> 00:02:23,694
Bunu başarılı bir şekilde yaparlarsa
ödül alırlardı.

52
00:02:24,070 --> 00:02:27,759
İşin püf noktası, bir maymun
hep bir parça salatalık alacaktı,

53
00:02:27,759 --> 00:02:30,330
ama diğer maymun
bazen bir parça salatalık

54
00:02:30,330 --> 00:02:31,997
bazen de bir üzüm alacaktı.

55
00:02:31,997 --> 00:02:33,551
Hatırlayacak olursanız,

56
00:02:33,551 --> 00:02:35,570
üzümler, kapuçin maymunu hiyerarşisinde

57
00:02:35,570 --> 00:02:38,192
salatalıklara göre daha çok tercih edilir.

58
00:02:38,192 --> 00:02:40,606
Bunlar benim kapuçin maymunlarımdan ikisi.

59
00:02:40,606 --> 00:02:42,964
Sağda Winter bir üzümle,

60
00:02:42,964 --> 00:02:46,007
soldaki Lance ise
bir salatalıkla takas yapıyor.

61
00:02:46,007 --> 00:02:49,290
Gördüğünüz gibi o-
ve evet, Lance aslında bir dişi -

62
00:02:49,290 --> 00:02:52,030
ilk başta salatalığıyla tamamen mutlu,

63
00:02:52,030 --> 00:02:55,630
ta ki Winter'ın bir üzümle
takas ettiğini görene kadar.

64
00:02:55,630 --> 00:02:59,059
Birdenbire, Lance takas
konusunda çok hevesli.

65
00:02:59,059 --> 00:03:03,131
Salatalığı alıyor, bir ısırık alıyor

66
00:03:03,131 --> 00:03:06,122
ve sonra tekrar dışarı atıyor.

67
00:03:06,214 --> 00:03:09,956
Bu arada, Winter tekrar takas yapar
ve bir üzüm daha alır

68
00:03:09,956 --> 00:03:13,148
ve onu yerken Lance'in
tüm dikkatini çeker.

69
00:03:13,148 --> 00:03:14,552
Lance bu kez,

70
00:03:14,552 --> 00:03:17,386
takas konusunda pek hevesli değil.

71
00:03:17,386 --> 00:03:19,968
Ama sonunda takas yapar.

72
00:03:19,968 --> 00:03:23,391
Ama bu sefer salatalığı aldığında

73
00:03:23,391 --> 00:03:28,244
tekrar dışarı atmadan önce
bir ısırık bile almıyor.

74
00:03:28,749 --> 00:03:30,819
Görünüşe göre, Lance sadece

75
00:03:30,819 --> 00:03:34,816
Winter'ın üzüm yediğini
görmediğinde salatalık istiyor.

76
00:03:34,903 --> 00:03:36,846
Lance bu konuda yalnız değildi.

77
00:03:36,846 --> 00:03:39,271
Diğer maymunlar da salatalık yediği sürece

78
00:03:39,271 --> 00:03:43,071
tüm kapuçimlerim salatalıklarından
son derece memnundu.

79
00:03:43,213 --> 00:03:45,630
Ancak diğer maymunlar üzüm alırken

80
00:03:45,630 --> 00:03:48,478
salatalıklarından çoğu zaman
pek memnun olmazlardı.

81
00:03:48,832 --> 00:03:51,255
Açıkça sorulan soru, neden?

82
00:03:51,255 --> 00:03:54,125
Bu salatalıkları daha önce sevmişlerse

83
00:03:54,125 --> 00:03:55,663
ne değişti?

84
00:03:55,663 --> 00:03:56,940
Ben bir bilim insanıyım

85
00:03:56,940 --> 00:04:00,886
ve bilim insanları, araştırmalarımıza dair
çok fazla şey okumaktan çekiniyorlar,

86
00:04:00,886 --> 00:04:03,341
özellikle de diğer hayvanların
ne düşündüğü

87
00:04:03,341 --> 00:04:05,408
veya hissettiği söz konusu olunca,

88
00:04:05,408 --> 00:04:06,599
çünkü onlara soramıyoruz.

89
00:04:06,599 --> 00:04:08,874
Ama yine de maymunlarımda gördüğüm şey,

90
00:04:08,874 --> 00:04:12,465
biz insanların adalet duygusu
dediği şeye çok benziyordu.

91
00:04:12,725 --> 00:04:15,038
Sonuçta, bu salatalığın farkı,

92
00:04:15,038 --> 00:04:18,287
Winter üzümünü aldıktan sonra gelmesiydi,

93
00:04:18,287 --> 00:04:19,757
almasından önce değil.

94
00:04:19,757 --> 00:04:22,843
Biz insanlar
adalet konusunda takıntılıyız.

95
00:04:23,066 --> 00:04:25,053
Küçük bir kız kardeşim var

96
00:04:25,053 --> 00:04:26,643
ve biz küçükken,

97
00:04:26,643 --> 00:04:29,394
kız kardeşim benden
daha büyük bir dilim pasta alsa,

98
00:04:29,394 --> 00:04:30,759
kırıntıyla bile büyük olsa,

99
00:04:30,759 --> 00:04:31,902
öfkelenirdim.

100
00:04:31,966 --> 00:04:34,312
Adil değildi.

101
00:04:34,312 --> 00:04:37,437
Çocukluktaki ben yalnız değil.

102
00:04:37,437 --> 00:04:41,781
Biz başkalarından daha azını almaktan
o kadar nefret ediyoruz ki

103
00:04:41,781 --> 00:04:43,009
bir araştırmada,

104
00:04:43,009 --> 00:04:46,733
insanlara varsayımsal
bir seçenek sunuluyor:

105
00:04:46,733 --> 00:04:51,184
Başkaları 25 bin dolar kazanırken
50 bin dolar kazanmak mı?

106
00:04:51,184 --> 00:04:56,283
Yoksa başkaları 250 bin dolar kazanırken
100 bin dolar kazanmak mı?

107
00:04:56,283 --> 00:04:58,345
Katılımcıların neredeyse yarısı

108
00:04:58,345 --> 00:05:02,104
başkalarından göreceli de olsa
daha az kazanmaktansa

109
00:05:02,104 --> 00:05:05,427
yılda 50 bin dolar daha az
kazanmayı tercih ediyor.

110
00:05:05,772 --> 00:05:07,535
Bu ödenmesi büyük bir bedel.

111
00:05:08,445 --> 00:05:10,675
İnsanları bu tür mantıksız

112
00:05:10,675 --> 00:05:12,700
karar almaya sevk eden ne?

113
00:05:12,700 --> 00:05:13,840
Ne de olsa

114
00:05:13,840 --> 00:05:17,006
salatalığınızı bir başkası
üzüm aldığı için atmak,

115
00:05:17,006 --> 00:05:20,630
ancak işleri daha adil
hale getirirse mantıklı olur.

116
00:05:20,630 --> 00:05:24,795
Aksi takdirde, Winter'ın bir üzümü olur
ve seninse hiçbir şeyin.

117
00:05:24,795 --> 00:05:27,460
Elbette insanlar kapuçin maymunları değil.

118
00:05:27,460 --> 00:05:28,332
Ama görünüşte,

119
00:05:28,332 --> 00:05:33,315
başkası sizden daha fazla kazanacak diye
50.000 doları feda etmek,

120
00:05:33,339 --> 00:05:36,632
o salatalığı atmaktan daha mantıklı değil.

121
00:05:36,656 --> 00:05:38,836
Belki de öyle.

122
00:05:39,177 --> 00:05:40,804
Bazı ekonomistler,

123
00:05:40,828 --> 00:05:44,153
insanlardaki adalet duygusunun
iş birliğine bağlı olduğunu düşünüyor.

124
00:05:44,645 --> 00:05:47,304
Başka bir deyişle,
başka biriyle çalışırken

125
00:05:47,328 --> 00:05:49,923
çubuğun kısa ucunu aldığımızı bilmek için

126
00:05:49,923 --> 00:05:51,696
bu adalet duygusuna ihtiyacımız var.

127
00:05:51,720 --> 00:05:52,879
Şöyle düşünün:

128
00:05:52,903 --> 00:05:56,385
Diyelim ki işte zor zamanlar geçiren
ve biraz daha yardıma ihtiyacı olan

129
00:05:56,385 --> 00:05:57,601
bir iş arkadaşınız var.

130
00:05:57,601 --> 00:05:59,926
Muhtemelen yardım etmekten
çok mutlu olacaksınız,

131
00:05:59,926 --> 00:06:02,999
özellikle de ihtiyacınız olduğunda
sizin için aynısını yapıyorsa.

132
00:06:02,999 --> 00:06:05,010
Başka bir deyişle, işler eşitlenirse.

133
00:06:05,034 --> 00:06:06,185
Ama şimdi,

134
00:06:06,209 --> 00:06:08,756
diyelim ki meslektaşınız
her zaman tembellik ediyor

135
00:06:08,780 --> 00:06:10,363
ve size fazladan iş bırakıyor.

136
00:06:10,387 --> 00:06:12,664
Bu çileden çıkarır.

137
00:06:12,688 --> 00:06:13,839
Ya da daha kötüsü,

138
00:06:13,863 --> 00:06:17,434
tüm işi siz yapıyorsanız
ve o daha fazla para alıyorsa.

139
00:06:17,458 --> 00:06:19,537
Öfkelenirdiniz, değil mi?

140
00:06:19,895 --> 00:06:22,569
Ki öyle de olmalısınız.

141
00:06:22,593 --> 00:06:26,136
Bu haklı öfke, size bunun adil olmadığını

142
00:06:26,136 --> 00:06:29,149
söyleyen adalet duygunuz.

143
00:06:29,173 --> 00:06:32,701
Adil payınızı birlikte çalıştığınız
insanlardan almanız gerekir

144
00:06:32,725 --> 00:06:35,494
ya da bu iş birliği değil sömürü olur.

145
00:06:35,518 --> 00:06:39,550
Haksız muamele gördüğünüz
her işi bırakamayabilirsiniz,

146
00:06:39,574 --> 00:06:40,780
ancak ırkçılık,

147
00:06:40,804 --> 00:06:42,744
cinsiyetçilik ve yeni bir iş bulmanın

148
00:06:42,768 --> 00:06:45,768
getirdiği sürtüşmelerin olmadığı
mükemmel bir dünyada,

149
00:06:45,792 --> 00:06:48,187
ne zaman harekete geçme zamanı olduğunu

150
00:06:48,211 --> 00:06:50,117
size bildiren adalet duygunuz olur.

151
00:06:50,141 --> 00:06:51,514
Ya yapamazsanız?

152
00:06:51,538 --> 00:06:56,855
Bu için için yanan hüsran,
salatalıklarınızı da attırabilir.

153
00:06:57,268 --> 00:06:59,339
İnsanlar bu konuda yalnız değil.

154
00:06:59,363 --> 00:07:03,236
Önceki çalışmada, Lance'in bu konuda
yapabileceği hiçbir şey yoktu,

155
00:07:03,236 --> 00:07:05,012
ama ya olsaydı?

156
00:07:05,036 --> 00:07:06,226
Kapuçinlerin,

157
00:07:06,250 --> 00:07:10,420
birlikte çalıştıktan sonra kendilerine
payını vermeyen diğer kapuçinlerle

158
00:07:10,420 --> 00:07:12,560
iş birliği yapmayı
reddettiği ortaya çıktı.

159
00:07:12,584 --> 00:07:15,077
Başka bir maymunla
birlikte çalışmayı reddetmek,

160
00:07:15,101 --> 00:07:18,696
oyun alanını seviyelendirmenin
oldukça basit bir yolu.

161
00:07:19,093 --> 00:07:21,942
Görünüşe göre hiç bir maymunun
bir şeyi olmaması,

162
00:07:21,966 --> 00:07:24,387
birinin fazlasına sahip olmasından iyi.

163
00:07:24,411 --> 00:07:26,950
Ama tıpkı siz ve iş arkadaşınız gibi,

164
00:07:26,974 --> 00:07:29,946
her şey uzun vadede eşitlendiği sürece

165
00:07:29,970 --> 00:07:33,478
kısa vadeli eşitsizlikten
son derece memnunlar.

166
00:07:33,502 --> 00:07:36,549
Adalet ve iş birliği arasındaki
bu ekonomik bağlantı,

167
00:07:36,573 --> 00:07:39,415
bir evrimsel biyolog olarak
bana mantıklı geliyor.

168
00:07:39,439 --> 00:07:40,599
Sonuçta,

169
00:07:40,623 --> 00:07:43,260
atalarınız genlerini
aktarabilmesinin sebebi

170
00:07:43,284 --> 00:07:45,998
belli bir ölçüde
çok başarılı olmaları değil

171
00:07:46,022 --> 00:07:48,814
başkalarından daha başarılı olmaları.

172
00:07:48,838 --> 00:07:51,170
Biz buna güçlü olanın
hayatta kalması demiyoruz,

173
00:07:51,170 --> 00:07:53,419
buna en güçlü olanın
hayatta kalması diyoruz.

174
00:07:53,419 --> 00:07:55,291
Diğerlerinden daha güçlü anlamında.

175
00:07:55,315 --> 00:07:56,755
Hepsi göreceli.

176
00:07:57,577 --> 00:07:58,728
Pekala.

177
00:07:58,752 --> 00:08:01,815
Yani kapuçinlerim diğerlerinden
daha aza sahip olmayı sevmiyor.

178
00:08:01,839 --> 00:08:03,540
Durumu herkes için adil kılmak için

179
00:08:03,540 --> 00:08:05,871
salatalıklarını feda etmekten
son derece mutlular.

180
00:08:05,895 --> 00:08:07,058
Bu harika.

181
00:08:07,082 --> 00:08:10,385
Fakat insanlarda adalet duygusu
dediğimiz şey, aynı zamanda,

182
00:08:10,409 --> 00:08:14,584
başkasından daha fazlasını aldığımızda
önemsediğimiz anlamına da gelir.

183
00:08:14,933 --> 00:08:16,576
Ya maymunlarım?

184
00:08:16,600 --> 00:08:17,901
Görünüşe göre

185
00:08:17,925 --> 00:08:21,714
primatlar diğerlerinden daha fazlasını
aldıklarında fark ediyor

186
00:08:21,738 --> 00:08:23,920
veya bazıları fark ediyor.

187
00:08:23,944 --> 00:08:25,626
Kapuçinlerim etmez.

188
00:08:25,960 --> 00:08:28,016
Ancak çalışmalarımdan birinde,

189
00:08:28,040 --> 00:08:31,482
gruplarındaki başka bir şempanze
bir salatalık alırsa

190
00:08:31,506 --> 00:08:35,300
şempanzelerim bir üzümü reddederdi,

191
00:08:35,300 --> 00:08:39,577
şempanzelerimin üzümü ne çok sevdiklerini
düşününce bu gerçekten etkileyici.

192
00:08:40,046 --> 00:08:43,998
Bununla birlikte, başka bir şempanzeden
daha az aldıklarında

193
00:08:43,998 --> 00:08:47,045
daha fazlasını aldıklarına kıyasla
daha çok üzülüyorlardı.

194
00:08:47,069 --> 00:08:50,756
Komşunuzdan daha fazlasına sahip olmanın
adil olduğunu düşünmeyebilirsiniz,

195
00:08:50,756 --> 00:08:54,231
ancak sizden daha fazlasına sahip olmasını
gerçekten adil bulmuyorsunuz.

196
00:08:54,231 --> 00:08:55,823
İşte yine de önemli bir soru:

197
00:08:55,847 --> 00:08:58,966
Haksız yere yarar sağlayan bizlerken,

198
00:08:58,990 --> 00:09:01,760
neden eşitsizliği veya adaletsizliği
önemsiyoruz?

199
00:09:01,784 --> 00:09:04,413
Evrim, en güçlü olanın
hayatta kalmasıyla ilgiliyse,

200
00:09:04,437 --> 00:09:08,365
alabileceğiniz herhangi bir avantajı
elde etmek mantıklı olmaz mı?

201
00:09:08,810 --> 00:09:10,318
İşte sorun burada.

202
00:09:10,342 --> 00:09:13,056
Senden daha fazlasını alırsam
daha iyisini yaparım.

203
00:09:13,080 --> 00:09:16,155
Ama en iyisi, birlikte çalışıp
ikimizden birinin

204
00:09:16,179 --> 00:09:19,568
kendi başına elde edebileceğinden
fazlasını elde edebilmek.

205
00:09:19,592 --> 00:09:23,354
Ama adil olmayacağımı düşünmüyorsan
neden benimle çalışıyorsun?

206
00:09:23,378 --> 00:09:26,332
Ama senden fazlasına sahip olduğumu
fark edeceğimi

207
00:09:26,332 --> 00:09:28,921
ve bununla ilgili bir şeyler
yapacağımı düşünüyorsan

208
00:09:28,921 --> 00:09:30,275
benimle çalışacaksın.

209
00:09:30,728 --> 00:09:35,379
Evrim, bu çok önemli uzun vadeli
ilişkileri sürdürmek için

210
00:09:35,403 --> 00:09:39,739
ara sıra meydana gelen kısa vadeli
kayıpları kabul etmemizi seçti.

211
00:09:40,125 --> 00:09:42,006
Bu şempanzeler için doğru

212
00:09:42,030 --> 00:09:44,847
ama insanlarda daha da önemli.

213
00:09:44,871 --> 00:09:47,991
İnsanlar inanılmaz derecede
birbirine bağlı ve birbirine bağımlı

214
00:09:48,369 --> 00:09:50,964
ve bizler geleceğe doğru planlama
yapabilmek için

215
00:09:50,988 --> 00:09:53,877
gelişmiş bilişsel yeteneklere sahibiz.

216
00:09:53,901 --> 00:09:56,948
Ayrıca bu kooperatif
ortaklıkları sürdürmenin

217
00:09:56,948 --> 00:09:58,795
önemini kabul etmek için de.

218
00:09:59,119 --> 00:10:01,222
Aslında, ne olursa olsun

219
00:10:01,246 --> 00:10:03,453
sanırım adalet duygusunun

220
00:10:03,477 --> 00:10:06,282
insanlar için önemini
muhtemelen küçümsüyoruz.

221
00:10:06,794 --> 00:10:10,523
İnsanlar ve kapuçin maymunları
arasındaki en büyük farklardan biri,

222
00:10:10,547 --> 00:10:14,688
insanlarda iş birliğinin büyüklüğü
ve her yerde bulunabilmesi.

223
00:10:14,712 --> 00:10:15,871
Diğer bir deyişle,

224
00:10:15,895 --> 00:10:18,966
kapuçin maymunlarından
çok daha iş birlikçiyiz.

225
00:10:18,990 --> 00:10:21,937
Yasal ve ekonomik sistemler,
kelimenin tam anlamıyla

226
00:10:21,937 --> 00:10:24,839
ancak hepimiz bunlara katılmayı
kabul edersek var olur.

227
00:10:24,863 --> 00:10:27,982
Eğer insanlar bu sistemlerin
ödüllerinden ve faydalarından

228
00:10:27,982 --> 00:10:29,552
mahrum kalmış hissederlerse,

229
00:10:29,552 --> 00:10:30,957
o zaman katılmayı bırakırlar

230
00:10:30,957 --> 00:10:32,274
ve tüm sistem çöker.

231
00:10:32,681 --> 00:10:35,022
Hem ABD'de hem de dünya
çapında gördüğümüz

232
00:10:35,046 --> 00:10:37,498
protestoların ve ayaklanmaların çoğu,

233
00:10:37,522 --> 00:10:39,910
bana şaşırtıcı gelmeyen açık bir şekilde

234
00:10:39,934 --> 00:10:42,156
adalet etrafında çerçeveleniyor.

235
00:10:42,180 --> 00:10:44,538
Kaynaklara orantısız erişim

236
00:10:44,538 --> 00:10:48,789
veya bazı grupların yasal sistemden
orantısız bir şekilde etkilenmesi

237
00:10:48,813 --> 00:10:51,780
veya bir virüsün etkileriyle ilgili olsun,
bu protestolar,

238
00:10:51,804 --> 00:10:55,469
uzun toplumsal tabakalaşma
geçmişimizle birlikte

239
00:10:55,469 --> 00:10:58,624
adaletsizliği reddetme konusundaki

240
00:10:58,648 --> 00:11:02,467
uzun evrimsel eğilimimizin
mantıksal sonucu.

241
00:11:02,491 --> 00:11:04,893
Bir de bu tabakalaşmadan kaynaklanan

242
00:11:04,893 --> 00:11:06,705
sistemik eşitsizlikler.

243
00:11:06,729 --> 00:11:10,808
Buna ek olarak, pek çok ölçüye göre
ekonomik eşitsizliğin,

244
00:11:10,832 --> 00:11:13,673
hızla arttığı gerçeği de var.

245
00:11:14,493 --> 00:11:17,556
Chris Boehm, "Hierarchy in the Forest"
adlı bir kitap yazdı

246
00:11:17,580 --> 00:11:20,307
ve burada insanların en alttakilerin,

247
00:11:20,307 --> 00:11:24,104
üsttekilerin onlardan yararlanmasını
engellemek için

248
00:11:24,128 --> 00:11:27,110
bir araya geldiği ters hiyerarşilere
sahip olduğunu savundu.

249
00:11:27,531 --> 00:11:31,119
Belki de bu protestolar,
insanların hiyerarşiyi

250
00:11:31,119 --> 00:11:34,642
yeniden dengeleme eğiliminin
en son tezahürü olabilir.

251
00:11:34,666 --> 00:11:38,230
Belki de kapuçin maymunlarıyla
aramızdaki en büyük fark,

252
00:11:38,254 --> 00:11:40,842
bu sorunu tanıyıp bu konuda

253
00:11:40,866 --> 00:11:43,413
aktif olarak bir şeyler yapmak için
çalışabilmemiz.

254
00:11:43,437 --> 00:11:46,617
Elbette dezavantajlı olduğumuzu anlıyoruz.

255
00:11:46,641 --> 00:11:49,149
Ama bir başkasının pahasına
avantaj sağladığımızda

256
00:11:49,149 --> 00:11:52,944
bunu fark edebiliriz ve etmeliyiz de.

257
00:11:52,944 --> 00:11:55,860
Ve adaleti bu iki eşitsizlik arasındaki

258
00:11:55,860 --> 00:11:58,426
denge olarak kabul etmeliyiz,

259
00:11:58,450 --> 00:12:01,797
çünkü toplumumuz kelimenin
tam anlamıyla buna bağlı.

260
00:12:02,391 --> 00:12:04,859
Aslında araştırmam şunu gösteriyor ki

261
00:12:04,883 --> 00:12:09,057
tüm primat türleri eşitsizliği
önemsiyor diye bir şey yok.

262
00:12:09,081 --> 00:12:12,299
Sadece iş birliğine güvenenler umursuyor,

263
00:12:12,323 --> 00:12:14,910
bu da kesinlikle insanları kapsıyor.

264
00:12:14,934 --> 00:12:17,037
İş birlikçi toplumumuz için

265
00:12:17,061 --> 00:12:21,103
birbirimize güvendiğimizden
adaleti önemsemek üzere evrildik.

266
00:12:21,127 --> 00:12:23,096
Dünya ne kadar adaletsiz hale gelirse

267
00:12:23,120 --> 00:12:25,008
ve birbirimizi ne kadar az önemsersek

268
00:12:25,032 --> 00:12:27,225
o kadar çok tehlikeyle
karşı karşıya kalırız.

269
00:12:27,225 --> 00:12:30,135
Sorunlarımız üzüm
ve salatalıktan daha karmaşık,

270
00:12:30,159 --> 00:12:32,595
ancak kapuçinlerin bize öğrettiği gibi,

271
00:12:32,619 --> 00:12:35,626
hepimiz adil oynadığımızda
daha iyisini yapacağız.

272
00:12:35,944 --> 00:12:37,094
Teşekkürler.