WEBVTT

00:00:01.459 --> 00:00:05.538
Dit is een vraagstuk waar we gezamenlijk
opnieuw over moeten nadenken:

00:00:05.538 --> 00:00:08.127
welke rol zouden geld

00:00:08.127 --> 00:00:11.613
en markten moeten spelen in onze maatschappijen?

NOTE Paragraph

00:00:11.613 --> 00:00:14.086
Tegenwoordig zijn er nog maar heel weinig dingen

00:00:14.086 --> 00:00:16.795
die niet te koop zijn.

00:00:16.795 --> 00:00:18.752
Als je veroordeeld bent tot een gevangenisstraf

00:00:18.752 --> 00:00:20.903
in Santa Barbara, Californië,

00:00:20.903 --> 00:00:22.255
moet je weten

00:00:22.255 --> 00:00:24.970
dat als de standaard
accomodatie je niet bevalt,

00:00:24.970 --> 00:00:29.313
je een betere gevangeniscel kunt kopen.

00:00:29.313 --> 00:00:32.159
Echt waar.
Voor hoeveel geld, denk je?

00:00:32.159 --> 00:00:34.100
Wat zou je zeggen?

00:00:34.100 --> 00:00:35.805
Vijfhonderd dollar?

00:00:35.805 --> 00:00:39.140
Het is niet het Ritz-Carlton,
het is een gevangenis!

00:00:39.140 --> 00:00:43.064
82 dollar per nacht.

00:00:43.536 --> 00:00:45.736
Als je naar een pretpark gaat

00:00:45.736 --> 00:00:48.428
en niet in lange wachtrijen wilt staan

00:00:48.428 --> 00:00:50.134
voor de populaire attracties,

00:00:50.134 --> 00:00:52.771
is er nu een oplossing.

00:00:52.771 --> 00:00:57.205
In veel pretparken kun je extra geld betalen

00:00:57.220 --> 00:00:58.873
om vooraan de wachtrij te komen.

00:00:58.873 --> 00:01:03.164
Dat noemen ze 'Fast Track' of VIP-tickets.

NOTE Paragraph

00:01:03.164 --> 00:01:06.753
Dit gebeurt niet alleen in pretparken.

00:01:06.753 --> 00:01:08.639
In Washington, D.C.

00:01:08.639 --> 00:01:11.909
vormen zich soms lange wachtrijen

00:01:11.909 --> 00:01:15.778
voor belangrijke hoorzittingen van het congres.

00:01:15.778 --> 00:01:19.283
Sommige mensen willen niet
in lange wachtrijen staan;

00:01:19.283 --> 00:01:21.788
wellicht is het nacht of regent het.

00:01:21.788 --> 00:01:23.785
Dus voor lobbyisten en anderen

00:01:23.785 --> 00:01:25.591
die deze hoorzittingen graag bijwonen,

00:01:25.591 --> 00:01:28.310
maar niet willen wachten, zijn er nu bedrijven,

00:01:28.310 --> 00:01:30.353
'line-standing'-bedrijven,

00:01:30.353 --> 00:01:32.216
waar je heen kunt gaan.

00:01:32.216 --> 00:01:34.105
Je kunt ze een bepaald bedrag betalen

00:01:34.105 --> 00:01:37.370
en dan huren ze daklozen of werkzoekenden in

00:01:37.370 --> 00:01:40.653
om voor jou in de rij te staan, 
zo lang als nodig is,

00:01:40.653 --> 00:01:43.791
waarna de lobbyist
vlak voor aanvang van de hoorzitting

00:01:43.791 --> 00:01:46.400
zijn of haar plaats kan innemen,

00:01:46.400 --> 00:01:49.145
en vooraan kan zitten in de zaal.

00:01:49.145 --> 00:01:51.704
Tegen betaling in de rij staan.

NOTE Paragraph

00:01:52.274 --> 00:01:55.695
Deze toevlucht tot marktmechanismen,

00:01:55.695 --> 00:01:58.417
marktdenken en marktoplossingen

00:01:58.417 --> 00:02:00.851
vindt ook in ruimere zin plaats.

00:02:00.851 --> 00:02:03.490
Neem bijvoorbeeld onze oorlogsvoering.

00:02:03.490 --> 00:02:06.850
Wist u dat er in Irak en Afghanistan

00:02:06.850 --> 00:02:10.895
meer militaire aannemers aanwezig waren

00:02:10.895 --> 00:02:14.715
dan Amerikaanse militairen?

00:02:14.715 --> 00:02:17.834
Dit komt niet doordat we
ons gezamenlijk afvroegen

00:02:17.834 --> 00:02:20.811
of we de oorlog wilden uitbesteden

00:02:20.811 --> 00:02:22.982
aan bedrijven,

00:02:22.982 --> 00:02:25.689
maar toch gebeurde dat.

NOTE Paragraph

00:02:25.689 --> 00:02:28.117
Gedurende de laatste drie decennia

00:02:28.117 --> 00:02:32.215
hebben we een stille revolutie meegemaakt.

00:02:32.215 --> 00:02:37.182
We zijn afgedreven,
haast zonder het door te hebben,

00:02:37.182 --> 00:02:40.430
van het hebben van
een markteconomie,

00:02:40.430 --> 00:02:44.397
naar het zijn van
een marktsamenleving.

00:02:44.397 --> 00:02:47.982
Het verschil is: een markteconomie is een middel,

00:02:47.982 --> 00:02:49.934
een waardevol en effectief middel,

00:02:49.934 --> 00:02:52.702
om productieactiviteiten te regelen.

00:02:52.702 --> 00:02:55.826
Een marktsamenleving is een plaats waarin

00:02:55.826 --> 00:02:58.608
nagenoeg alles te koop is.

00:02:58.608 --> 00:03:02.060
Het is een manier van leven,
waarin marktdenken

00:03:02.060 --> 00:03:04.781
en marktwaarden centraal gaan staan

00:03:04.781 --> 00:03:08.305
in elk aspect van het leven:

00:03:08.305 --> 00:03:13.070
persoonlijke relaties, gezinsleven,
gezondheidszorg, onderwijs,

00:03:13.070 --> 00:03:16.559
de politiek, justitie, het burgerleven.

NOTE Paragraph

00:03:16.559 --> 00:03:20.096
Maar waarom zou je je erover zorgen maken

00:03:20.096 --> 00:03:24.376
dat we in marktsamenlevingen veranderen?

00:03:24.376 --> 00:03:27.480
Om twee redenen, denk ik.

00:03:27.480 --> 00:03:32.161
Eén daarvan gaat over ongelijkheid.

00:03:32.161 --> 00:03:35.494
Hoe meer je met geld kunt kopen,

00:03:35.494 --> 00:03:39.788
hoe belangrijker rijkdom,
of het gebrek daaraan, wordt.

00:03:39.788 --> 00:03:42.645
Als geld alleen zou bepalen

00:03:42.645 --> 00:03:48.334
of je toegang hebt tot jachten,
luxe vakanties of BMW's,

00:03:48.334 --> 00:03:52.686
dan maakt ongelijkheid niet zoveel uit.

00:03:52.686 --> 00:03:55.520
Maar zodra geld
steeds belangrijker wordt

00:03:55.520 --> 00:04:00.950
voor toegang tot zaken die essentieel zijn
voor een goed leven --

00:04:00.950 --> 00:04:04.876
fatsoenlijke gezondheidszorg,
toegang tot het beste onderwijs,

00:04:04.876 --> 00:04:09.746
een politieke stem en invloed in campagnes --

00:04:09.746 --> 00:04:13.326
zodra geld belangrijk wordt
voor toegang tot al die dingen,

00:04:13.326 --> 00:04:15.876
dan wordt ongelijkheid plotseling heel belangrijk.

00:04:15.876 --> 00:04:18.144
De vermarkting van alles

00:04:18.144 --> 00:04:21.701
verscherpt dus de angel van ongelijkheid

00:04:21.701 --> 00:04:24.065
en zijn sociale en maatschappelijke gevolgen.

00:04:24.065 --> 00:04:26.871
Dat is één reden om je zorgen te maken.

NOTE Paragraph

00:04:26.871 --> 00:04:29.108
Er is een tweede reden,

00:04:29.108 --> 00:04:33.007
los van de zorgen over ongelijkheid,

00:04:33.007 --> 00:04:35.326
en dat is wel deze.

00:04:35.326 --> 00:04:39.250
Bij sommige publieke goederen
en handelingen is het zo dat,

00:04:39.250 --> 00:04:44.426
zodra marktdenken en marktwaarde
er een rol in gaan spelen,

00:04:44.426 --> 00:04:47.488
ze de betekenis van deze handelingen
kunnen veranderen,

00:04:47.488 --> 00:04:52.786
en waardevolle houdingen
en normen kunnen verdringen.

NOTE Paragraph

00:04:52.786 --> 00:04:55.410
Ik geef een voorbeeld

00:04:55.410 --> 00:04:59.136
van controversieel gebruik
van een marktmechanisme,

00:04:59.136 --> 00:05:02.911
een geldprikkel, en ik hoor graag
wat jullie ervan vinden.

00:05:03.881 --> 00:05:07.046
Veel scholen hebben moeite om

00:05:07.046 --> 00:05:09.585
kinderen te motiveren -- vooral kinderen

00:05:09.585 --> 00:05:13.493
uit kansarme milieus -- om hard te leren,

00:05:13.493 --> 00:05:16.579
om het goed te doen op school, 
om hun best te doen.

00:05:16.579 --> 00:05:20.067
Sommige economen hebben
een marktoplossing voorgesteld:

00:05:20.067 --> 00:05:24.126
bied kinderen een geldprikkel aan
om ze te stimuleren hoge cijfers

00:05:24.126 --> 00:05:26.500
of hoge testscores te halen,

00:05:26.500 --> 00:05:28.451
of om boeken te lezen.

00:05:28.451 --> 00:05:31.668
Hiermee hebben ze trouwens
echt experimenten gedaan

00:05:31.668 --> 00:05:34.949
in een aantal grote Amerikaanse steden.

00:05:34.949 --> 00:05:38.826
In New York, Chicago en Washington D.C.

00:05:38.826 --> 00:05:42.508
bood men 50 dollar voor een hoog cijfer

00:05:42.508 --> 00:05:44.499
en 35 dollar voor een bovengemiddeld cijfer.

00:05:44.499 --> 00:05:46.918
In Dallas, Texas hebben ze een programma dat

00:05:46.918 --> 00:05:52.093
achtjarigen twee dollar biedt
voor elk boek dat ze lezen.

NOTE Paragraph

00:05:52.093 --> 00:05:55.012
Dus laten we even kijken --
sommige mensen zijn voor,

00:05:55.012 --> 00:05:58.402
sommige mensen zijn tegen deze geldprikkel

00:05:58.402 --> 00:06:00.100
om prestaties te bevorderen.

00:06:00.100 --> 00:06:02.737
Laten we eens kijken hoe jullie erover denken.

00:06:02.737 --> 00:06:07.640
Stel, je staat aan het hoofd
van een grote schoolgemeenschap,

00:06:07.640 --> 00:06:10.278
en iemand doet je dit voorstel.

00:06:10.278 --> 00:06:12.867
Laten we zeggen dat het een stichting is.
Zij betalen de rekening.

00:06:12.867 --> 00:06:14.733
Het komt dus niet uit je eigen budget.

00:06:14.733 --> 00:06:16.116
Hoeveel mensen zouden er vóór zijn,

00:06:16.116 --> 00:06:19.609
en hoeveel mensen er tegen,
om een poging te wagen?

00:06:19.609 --> 00:06:21.205
Laten we handen tellen.

NOTE Paragraph

00:06:21.205 --> 00:06:24.799
Wie vindt het op z'n minst de moeite waard

00:06:24.799 --> 00:06:28.695
om te kijken of het zou werken? Steek je hand op.

NOTE Paragraph

00:06:28.695 --> 00:06:31.426
En wie zou tegen zijn?

NOTE Paragraph

00:06:31.426 --> 00:06:34.410
Dus de meerderheid is tegen,

00:06:34.410 --> 00:06:37.222
maar een aanzienlijke minderheid is voor.

00:06:37.222 --> 00:06:38.791
Laten we een discussie voeren.

00:06:38.791 --> 00:06:41.834
We beginnen met diegenen die tegen zijn,

00:06:41.834 --> 00:06:44.715
die het al zouden uitsluiten
zonder het te proberen.

00:06:44.715 --> 00:06:46.336
Wat zou je reden daarvoor zijn?

00:06:46.336 --> 00:06:50.208
Wie brengt onze discussie op gang? Ja?

NOTE Paragraph

00:06:50.208 --> 00:06:52.106
Heike Moses: Hallo iedereen, ik ben Heike.

00:06:52.106 --> 00:06:54.873
Ik denk dat het gewoon de intrinsieke motivatie
zou verstoren.

00:06:54.873 --> 00:07:00.021
In het geval dat kinderen
echt zouden willen lezen,

00:07:00.021 --> 00:07:02.138
neem je die prikkel weg

00:07:02.138 --> 00:07:05.590
door ze er gewoon voor te betalen,
dus het verandert het gedrag.

00:07:05.590 --> 00:07:09.008
Michael Sandel: Het neemt de intrinsieke prikkel weg.

NOTE Paragraph

00:07:09.008 --> 00:07:13.243
Wat is, of wat zou de intrinsieke motivatie
moeten zijn?

NOTE Paragraph

00:07:13.243 --> 00:07:14.933
De intrinsieke motivatie

00:07:14.933 --> 00:07:16.610
zou moeten zijn dat je iets wilt leren.

NOTE Paragraph

00:07:16.610 --> 00:07:19.753
MS: Iets leren.
HM: De wereld leren kennen.

00:07:19.753 --> 00:07:22.647
En wat zou er gebeuren als je stopt met betalen?

00:07:22.647 --> 00:07:24.394
Stoppen ze dan ook met lezen?

NOTE Paragraph

00:07:24.394 --> 00:07:27.394
MS: Laten we nu eens kijken of er iemand voor is,

00:07:27.394 --> 00:07:29.742
iemand die denkt dat dit de moeite waard is.

NOTE Paragraph

00:07:29.742 --> 00:07:31.714
Elizabeth Loftus: Ik ben Elizabeth Loftus,

00:07:31.714 --> 00:07:35.844
en u zei "een poging wagen", dus
waarom zouden we het niet proberen,

00:07:35.844 --> 00:07:39.967
en een experiment doen en dingen meten?

00:07:39.967 --> 00:07:42.140
MS: Meten. En wat zou u meten?

00:07:42.140 --> 00:07:43.861
Zou u meten hoeveel --

00:07:43.861 --> 00:07:45.705
EL: Hoeveel boeken ze hebben gelezen,

00:07:45.705 --> 00:07:48.395
en hoeveel boeken ze zouden lezen

00:07:48.395 --> 00:07:50.110
nadat je stopt met betalen.

NOTE Paragraph

00:07:50.110 --> 00:07:52.467
MS: Oh, nadat je stopt met betalen.

00:07:52.467 --> 00:07:53.821
Ok, hoe klinkt dat?

NOTE Paragraph

00:07:53.821 --> 00:07:55.798
HM: Eerlijk gezegd denk ik gewoon

00:07:55.798 --> 00:08:00.431
dat dit, zonder iemand te willen beledigen,
een nogal Amerikaanse aanpak is.

NOTE Paragraph

00:08:00.431 --> 00:08:06.903
(Gelach) (Applaus)

NOTE Paragraph

00:08:06.903 --> 00:08:09.106
MS: Ok. Uit deze discussie

00:08:09.106 --> 00:08:11.226
is de volgende vraag naar boven gekomen.

00:08:11.226 --> 00:08:15.477
Zal de geldprikkel leiden tot verdrijving, bederving

00:08:15.477 --> 00:08:18.666
of verdringing van de echte motivatie,

00:08:18.666 --> 00:08:23.460
de intrinsieke les die we hopen
over te kunnen brengen,

00:08:23.460 --> 00:08:27.547
namelijk dat men leert te houden
van leren en lezen

00:08:27.547 --> 00:08:29.550
voor hun eigen plezier?

00:08:29.550 --> 00:08:33.647
Mensen zijn het oneens over de mogelijke effecten,

00:08:33.647 --> 00:08:36.304
maar dat lijkt de vraag te zijn,

00:08:36.304 --> 00:08:38.343
dat, op de een of andere manier,
een marktmechanisme

00:08:38.343 --> 00:08:43.201
of een geldprikkel de verkeerde les leert,

00:08:43.201 --> 00:08:46.808
en wat er in dat geval
terechtkomt van deze kinderen.

NOTE Paragraph

00:08:46.808 --> 00:08:50.181
Ik vertel even hoe het afliep
met deze experimenten.

00:08:50.181 --> 00:08:54.699
Betalen voor hoge cijfers
heeft zeer uiteenlopende resultaten gehad,

00:08:54.699 --> 00:08:57.846
maar over het algemeen
heeft het niet geleid tot hogere cijfers.

00:08:57.846 --> 00:09:00.217
Twee dollar voor elk gelezen boek

00:09:00.217 --> 00:09:03.518
leidde er wel toe dat die kinderen
meer boeken gingen lezen.

00:09:03.518 --> 00:09:06.890
Het leidde er ook toe dat ze
dunnere boeken gingen lezen.

NOTE Paragraph

00:09:06.890 --> 00:09:10.340
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:09:10.340 --> 00:09:11.990
Maar de echte vraag is:

00:09:11.990 --> 00:09:14.562
wat komt er van deze kinderen terecht?

00:09:14.562 --> 00:09:16.676
Hebben ze geleerd dat lezen een vervelende klus is

00:09:16.676 --> 00:09:19.648
die men enkel doet voor stukloon?
Dat is de zorg.

00:09:19.648 --> 00:09:24.265
Of gaan ze in eerste instantie
misschien om de verkeerde reden lezen,

00:09:24.265 --> 00:09:29.011
maar worden ze vervolgens
verliefd op het lezen zelf?

NOTE Paragraph

00:09:29.011 --> 00:09:33.832
Wat zelfs dit kleine debat
hier al naar boven brengt,

00:09:33.832 --> 00:09:37.650
is iets dat veel economen over het hoofd zien.

00:09:37.650 --> 00:09:39.746
Economen nemen vaak aan

00:09:39.746 --> 00:09:42.370
dat markten inert zijn,

00:09:42.370 --> 00:09:46.736
dat ze de goederen die ze uitwisselen
niet aanraken of besmetten.

00:09:46.736 --> 00:09:49.840
Handel, zo veronderstellen ze,

00:09:49.840 --> 00:09:52.300
verandert niets aan de betekenis of de waarde

00:09:52.300 --> 00:09:53.583
van de verhandelde goederen.

00:09:53.583 --> 00:09:55.159
Dat is misschien wel zo

00:09:55.159 --> 00:09:57.576
als we het hebben over materiële goederen.

00:09:57.576 --> 00:10:00.082
Of je me nou een flatscreen televisie verkoopt,

00:10:00.082 --> 00:10:02.070
of me er eentje cadeau doet;

00:10:02.070 --> 00:10:03.750
het is nog steeds hetzelfde goed.

00:10:03.750 --> 00:10:06.106
Het komt op hetzelfde neer.

00:10:06.106 --> 00:10:08.622
Maar dit hoeft niet waar te zijn

00:10:08.622 --> 00:10:11.214
als we het hebben over immateriële goederen

00:10:11.214 --> 00:10:15.164
en sociale handelingen, zoals onderwijzen en leren,

00:10:15.164 --> 00:10:18.896
of met elkaar omgaan in het dagelijks leven.

00:10:18.896 --> 00:10:22.317
In die gebieden zouden marktmechanismen

00:10:22.317 --> 00:10:26.235
en geldprikkels kunnen zorgen voor ondermijning

00:10:26.235 --> 00:10:30.555
of verdringing van waarden en houdingen

00:10:30.555 --> 00:10:32.914
die de moeite waard zijn.

00:10:32.914 --> 00:10:35.138
Zodra we inzien

00:10:35.138 --> 00:10:38.849
dat markten en handel,

00:10:38.849 --> 00:10:42.510
als ze eenmaal verder reiken
dan het materiële domein,

00:10:42.510 --> 00:10:47.800
het karakter van de goederen zelf
kunnen veranderen,

00:10:47.800 --> 00:10:50.580
en de betekenis van sociale handelingen
kunnen veranderen,

00:10:50.580 --> 00:10:53.985
zoals in het voorbeeld van onderwijzen en leren,

00:10:53.985 --> 00:10:58.631
dan moeten we ons afvragen
waar markten thuishoren,

00:10:58.631 --> 00:11:00.562
en waar niet;

00:11:00.562 --> 00:11:02.935
waar ze kunnen leiden tot ondermijning van

00:11:02.935 --> 00:11:05.938
waarden en houdingen die de moeite waard zijn.

00:11:05.938 --> 00:11:09.123
Maar om dit debat te kunnen voeren

00:11:09.123 --> 00:11:12.698
moeten we iets doen
waar we niet erg goed in zijn.

00:11:12.698 --> 00:11:16.180
We moeten gezamenlijk nadenken

00:11:16.180 --> 00:11:19.420
over de waarde en de betekenis

00:11:19.420 --> 00:11:23.424
van de sociale handelingen die we zo op prijs stellen.

00:11:23.424 --> 00:11:25.929
Van onze lichamen tot ons gezinsleven,

00:11:25.929 --> 00:11:27.882
van persoonlijke relaties tot gezondheid,

00:11:27.882 --> 00:11:31.595
van onderwijzen en leren tot het burgerleven.

NOTE Paragraph

00:11:31.595 --> 00:11:34.579
Dit zijn omstreden vragen,

00:11:34.579 --> 00:11:37.339
en dus gaan we ze liever uit de weg.

00:11:37.339 --> 00:11:40.259
Het is zelfs zo dat gedurende
de laatste drie decennia,

00:11:40.259 --> 00:11:42.756
waarin marktredenering en marktdenken

00:11:42.756 --> 00:11:46.244
aan kracht en prestige hebben gewonnen,

00:11:46.244 --> 00:11:49.726
ons publieke debat gedurende deze tijd

00:11:49.726 --> 00:11:51.961
uitgehold is,

00:11:51.961 --> 00:11:55.667
ontdaan van grotere morele betekenis.

00:11:55.667 --> 00:11:58.879
Uit angst voor onenigheid
gaan we deze vragen uit de weg.

00:11:58.879 --> 00:12:02.406
Maar zodra we inzien dat markten

00:12:02.406 --> 00:12:04.579
het karakter van goederen veranderen,

00:12:04.579 --> 00:12:08.766
moeten we onderling het debat aangaan

00:12:08.766 --> 00:12:11.043
omtrent deze grotere vragen,

00:12:11.043 --> 00:12:13.603
over hoe we goederen naar waarde schatten.

NOTE Paragraph

00:12:13.603 --> 00:12:16.438
Eén van de meest bijtende effecten

00:12:16.438 --> 00:12:19.225
van overal een prijskaartje aan hangen,

00:12:19.225 --> 00:12:21.594
gaat over gemeenschappelijkheid,

00:12:21.594 --> 00:12:24.679
het idee dat we allemaal
in hetzelfde schuitje zitten.

00:12:24.679 --> 00:12:29.495
In het licht van toenemende ongelijkheid

00:12:29.495 --> 00:12:33.606
leidt het vermarkten
van elk aspect van het leven

00:12:33.606 --> 00:12:38.543
tot een toestand waarin de rijken

00:12:38.543 --> 00:12:40.763
en de minder bedeelden

00:12:40.763 --> 00:12:45.145
in toenemende mate afgezonderd van elkaar leven.

00:12:45.145 --> 00:12:48.364
We leven, werken, winkelen en spelen

00:12:48.364 --> 00:12:50.095
dan op verschillende plekken.

00:12:50.095 --> 00:12:53.211
Onze kinderen gaan dan naar verschillende scholen.

NOTE Paragraph

00:12:53.211 --> 00:12:55.760
Dat is niet goed voor de democratie,

00:12:55.760 --> 00:12:58.683
noch is het een bevredigende manier om te leven,

00:12:58.683 --> 00:13:01.963
zelfs voor diegenen
die het zich kunnen veroorloven

00:13:01.963 --> 00:13:04.718
om tegen betaling vooraan te mogen staan.

00:13:04.718 --> 00:13:06.491
En wel hierom.

00:13:06.491 --> 00:13:11.420
Democratie vereist geen perfecte gelijkheid.

00:13:11.420 --> 00:13:13.183
Wat ze wel vereist,

00:13:13.183 --> 00:13:16.811
is dat burgers gemeenschappelijk leven.

00:13:16.811 --> 00:13:19.440
Het is belangrijk dat mensen

00:13:19.440 --> 00:13:21.209
van verschillende achtergronden

00:13:21.209 --> 00:13:22.933
en verschillende geledingen

00:13:22.933 --> 00:13:25.217
elkaar ontmoeten,

00:13:25.217 --> 00:13:27.240
elkaar tegen het lijf lopen,

00:13:27.240 --> 00:13:30.730
in de dagelijkse gang van zaken.

00:13:30.730 --> 00:13:33.454
Dit leert ons namelijk om

00:13:33.454 --> 00:13:37.126
te onderhandelen en onze verschillen te accepteren.

00:13:37.126 --> 00:13:41.340
Op die manier gaan we geven
om het algemene welzijn.

NOTE Paragraph

00:13:41.340 --> 00:13:44.690
Dus uiteindelijk is de vraag over markten

00:13:44.690 --> 00:13:48.830
niet zozeer een economisch vraagstuk.

00:13:48.830 --> 00:13:52.918
Het is de vraag hoe we
met elkaar willen omgaan.

00:13:52.918 --> 00:13:57.458
Willen we een maatschappij 
waarin alles te koop is,

00:13:57.458 --> 00:14:00.970
of zijn er bepaalde 
morele en burgerlijke goederen

00:14:00.970 --> 00:14:02.899
die markten geen eer aandoen

00:14:02.899 --> 00:14:05.693
en niet te koop zijn?

00:14:05.693 --> 00:14:07.155
Hartelijk bedankt.

00:14:07.155 --> 00:14:12.340
(Applaus)