1
00:00:01,459 --> 00:00:05,538
Dit is een vraagstuk waar we gezamenlijk
opnieuw over moeten nadenken:

2
00:00:05,538 --> 00:00:08,127
welke rol zouden geld

3
00:00:08,127 --> 00:00:11,613
en markten moeten spelen in onze maatschappijen?

4
00:00:11,613 --> 00:00:14,086
Tegenwoordig zijn er nog maar heel weinig dingen

5
00:00:14,086 --> 00:00:16,795
die niet te koop zijn.

6
00:00:16,795 --> 00:00:18,752
Als je veroordeeld bent tot een gevangenisstraf

7
00:00:18,752 --> 00:00:20,903
in Santa Barbara, Californië,

8
00:00:20,903 --> 00:00:22,255
moet je weten

9
00:00:22,255 --> 00:00:24,970
dat als de standaard
accomodatie je niet bevalt,

10
00:00:24,970 --> 00:00:29,313
je een betere gevangeniscel kunt kopen.

11
00:00:29,313 --> 00:00:32,159
Echt waar.
Voor hoeveel geld, denk je?

12
00:00:32,159 --> 00:00:34,100
Wat zou je zeggen?

13
00:00:34,100 --> 00:00:35,805
Vijfhonderd dollar?

14
00:00:35,805 --> 00:00:39,140
Het is niet het Ritz-Carlton,
het is een gevangenis!

15
00:00:39,140 --> 00:00:43,064
82 dollar per nacht.

16
00:00:43,536 --> 00:00:45,736
Als je naar een pretpark gaat

17
00:00:45,736 --> 00:00:48,428
en niet in lange wachtrijen wilt staan

18
00:00:48,428 --> 00:00:50,134
voor de populaire attracties,

19
00:00:50,134 --> 00:00:52,771
is er nu een oplossing.

20
00:00:52,771 --> 00:00:57,205
In veel pretparken kun je extra geld betalen

21
00:00:57,220 --> 00:00:58,873
om vooraan de wachtrij te komen.

22
00:00:58,873 --> 00:01:03,164
Dat noemen ze 'Fast Track' of VIP-tickets.

23
00:01:03,164 --> 00:01:06,753
Dit gebeurt niet alleen in pretparken.

24
00:01:06,753 --> 00:01:08,639
In Washington, D.C.

25
00:01:08,639 --> 00:01:11,909
vormen zich soms lange wachtrijen

26
00:01:11,909 --> 00:01:15,778
voor belangrijke hoorzittingen van het congres.

27
00:01:15,778 --> 00:01:19,283
Sommige mensen willen niet
in lange wachtrijen staan;

28
00:01:19,283 --> 00:01:21,788
wellicht is het nacht of regent het.

29
00:01:21,788 --> 00:01:23,785
Dus voor lobbyisten en anderen

30
00:01:23,785 --> 00:01:25,591
die deze hoorzittingen graag bijwonen,

31
00:01:25,591 --> 00:01:28,310
maar niet willen wachten, zijn er nu bedrijven,

32
00:01:28,310 --> 00:01:30,353
'line-standing'-bedrijven,

33
00:01:30,353 --> 00:01:32,216
waar je heen kunt gaan.

34
00:01:32,216 --> 00:01:34,105
Je kunt ze een bepaald bedrag betalen

35
00:01:34,105 --> 00:01:37,370
en dan huren ze daklozen of werkzoekenden in

36
00:01:37,370 --> 00:01:40,653
om voor jou in de rij te staan, 
zo lang als nodig is,

37
00:01:40,653 --> 00:01:43,791
waarna de lobbyist
vlak voor aanvang van de hoorzitting

38
00:01:43,791 --> 00:01:46,400
zijn of haar plaats kan innemen,

39
00:01:46,400 --> 00:01:49,145
en vooraan kan zitten in de zaal.

40
00:01:49,145 --> 00:01:51,704
Tegen betaling in de rij staan.

41
00:01:52,274 --> 00:01:55,695
Deze toevlucht tot marktmechanismen,

42
00:01:55,695 --> 00:01:58,417
marktdenken en marktoplossingen

43
00:01:58,417 --> 00:02:00,851
vindt ook in ruimere zin plaats.

44
00:02:00,851 --> 00:02:03,490
Neem bijvoorbeeld onze oorlogsvoering.

45
00:02:03,490 --> 00:02:06,850
Wist u dat er in Irak en Afghanistan

46
00:02:06,850 --> 00:02:10,895
meer militaire aannemers aanwezig waren

47
00:02:10,895 --> 00:02:14,715
dan Amerikaanse militairen?

48
00:02:14,715 --> 00:02:17,834
Dit komt niet doordat we
ons gezamenlijk afvroegen

49
00:02:17,834 --> 00:02:20,811
of we de oorlog wilden uitbesteden

50
00:02:20,811 --> 00:02:22,982
aan bedrijven,

51
00:02:22,982 --> 00:02:25,689
maar toch gebeurde dat.

52
00:02:25,689 --> 00:02:28,117
Gedurende de laatste drie decennia

53
00:02:28,117 --> 00:02:32,215
hebben we een stille revolutie meegemaakt.

54
00:02:32,215 --> 00:02:37,182
We zijn afgedreven,
haast zonder het door te hebben,

55
00:02:37,182 --> 00:02:40,430
van het hebben van
een markteconomie,

56
00:02:40,430 --> 00:02:44,397
naar het zijn van
een marktsamenleving.

57
00:02:44,397 --> 00:02:47,982
Het verschil is: een markteconomie is een middel,

58
00:02:47,982 --> 00:02:49,934
een waardevol en effectief middel,

59
00:02:49,934 --> 00:02:52,702
om productieactiviteiten te regelen.

60
00:02:52,702 --> 00:02:55,826
Een marktsamenleving is een plaats waarin

61
00:02:55,826 --> 00:02:58,608
nagenoeg alles te koop is.

62
00:02:58,608 --> 00:03:02,060
Het is een manier van leven,
waarin marktdenken

63
00:03:02,060 --> 00:03:04,781
en marktwaarden centraal gaan staan

64
00:03:04,781 --> 00:03:08,305
in elk aspect van het leven:

65
00:03:08,305 --> 00:03:13,070
persoonlijke relaties, gezinsleven,
gezondheidszorg, onderwijs,

66
00:03:13,070 --> 00:03:16,559
de politiek, justitie, het burgerleven.

67
00:03:16,559 --> 00:03:20,096
Maar waarom zou je je erover zorgen maken

68
00:03:20,096 --> 00:03:24,376
dat we in marktsamenlevingen veranderen?

69
00:03:24,376 --> 00:03:27,480
Om twee redenen, denk ik.

70
00:03:27,480 --> 00:03:32,161
Eén daarvan gaat over ongelijkheid.

71
00:03:32,161 --> 00:03:35,494
Hoe meer je met geld kunt kopen,

72
00:03:35,494 --> 00:03:39,788
hoe belangrijker rijkdom,
of het gebrek daaraan, wordt.

73
00:03:39,788 --> 00:03:42,645
Als geld alleen zou bepalen

74
00:03:42,645 --> 00:03:48,334
of je toegang hebt tot jachten,
luxe vakanties of BMW's,

75
00:03:48,334 --> 00:03:52,686
dan maakt ongelijkheid niet zoveel uit.

76
00:03:52,686 --> 00:03:55,520
Maar zodra geld
steeds belangrijker wordt

77
00:03:55,520 --> 00:04:00,950
voor toegang tot zaken die essentieel zijn
voor een goed leven --

78
00:04:00,950 --> 00:04:04,876
fatsoenlijke gezondheidszorg,
toegang tot het beste onderwijs,

79
00:04:04,876 --> 00:04:09,746
een politieke stem en invloed in campagnes --

80
00:04:09,746 --> 00:04:13,326
zodra geld belangrijk wordt
voor toegang tot al die dingen,

81
00:04:13,326 --> 00:04:15,876
dan wordt ongelijkheid plotseling heel belangrijk.

82
00:04:15,876 --> 00:04:18,144
De vermarkting van alles

83
00:04:18,144 --> 00:04:21,701
verscherpt dus de angel van ongelijkheid

84
00:04:21,701 --> 00:04:24,065
en zijn sociale en maatschappelijke gevolgen.

85
00:04:24,065 --> 00:04:26,871
Dat is één reden om je zorgen te maken.

86
00:04:26,871 --> 00:04:29,108
Er is een tweede reden,

87
00:04:29,108 --> 00:04:33,007
los van de zorgen over ongelijkheid,

88
00:04:33,007 --> 00:04:35,326
en dat is wel deze.

89
00:04:35,326 --> 00:04:39,250
Bij sommige publieke goederen
en handelingen is het zo dat,

90
00:04:39,250 --> 00:04:44,426
zodra marktdenken en marktwaarde
er een rol in gaan spelen,

91
00:04:44,426 --> 00:04:47,488
ze de betekenis van deze handelingen
kunnen veranderen,

92
00:04:47,488 --> 00:04:52,786
en waardevolle houdingen
en normen kunnen verdringen.

93
00:04:52,786 --> 00:04:55,410
Ik geef een voorbeeld

94
00:04:55,410 --> 00:04:59,136
van controversieel gebruik
van een marktmechanisme,

95
00:04:59,136 --> 00:05:02,911
een geldprikkel, en ik hoor graag
wat jullie ervan vinden.

96
00:05:03,881 --> 00:05:07,046
Veel scholen hebben moeite om

97
00:05:07,046 --> 00:05:09,585
kinderen te motiveren -- vooral kinderen

98
00:05:09,585 --> 00:05:13,493
uit kansarme milieus -- om hard te leren,

99
00:05:13,493 --> 00:05:16,579
om het goed te doen op school, 
om hun best te doen.

100
00:05:16,579 --> 00:05:20,067
Sommige economen hebben
een marktoplossing voorgesteld:

101
00:05:20,067 --> 00:05:24,126
bied kinderen een geldprikkel aan
om ze te stimuleren hoge cijfers

102
00:05:24,126 --> 00:05:26,500
of hoge testscores te halen,

103
00:05:26,500 --> 00:05:28,451
of om boeken te lezen.

104
00:05:28,451 --> 00:05:31,668
Hiermee hebben ze trouwens
echt experimenten gedaan

105
00:05:31,668 --> 00:05:34,949
in een aantal grote Amerikaanse steden.

106
00:05:34,949 --> 00:05:38,826
In New York, Chicago en Washington D.C.

107
00:05:38,826 --> 00:05:42,508
bood men 50 dollar voor een hoog cijfer

108
00:05:42,508 --> 00:05:44,499
en 35 dollar voor een bovengemiddeld cijfer.

109
00:05:44,499 --> 00:05:46,918
In Dallas, Texas hebben ze een programma dat

110
00:05:46,918 --> 00:05:52,093
achtjarigen twee dollar biedt
voor elk boek dat ze lezen.

111
00:05:52,093 --> 00:05:55,012
Dus laten we even kijken --
sommige mensen zijn voor,

112
00:05:55,012 --> 00:05:58,402
sommige mensen zijn tegen deze geldprikkel

113
00:05:58,402 --> 00:06:00,100
om prestaties te bevorderen.

114
00:06:00,100 --> 00:06:02,737
Laten we eens kijken hoe jullie erover denken.

115
00:06:02,737 --> 00:06:07,640
Stel, je staat aan het hoofd
van een grote schoolgemeenschap,

116
00:06:07,640 --> 00:06:10,278
en iemand doet je dit voorstel.

117
00:06:10,278 --> 00:06:12,867
Laten we zeggen dat het een stichting is.
Zij betalen de rekening.

118
00:06:12,867 --> 00:06:14,733
Het komt dus niet uit je eigen budget.

119
00:06:14,733 --> 00:06:16,116
Hoeveel mensen zouden er vóór zijn,

120
00:06:16,116 --> 00:06:19,609
en hoeveel mensen er tegen,
om een poging te wagen?

121
00:06:19,609 --> 00:06:21,205
Laten we handen tellen.

122
00:06:21,205 --> 00:06:24,799
Wie vindt het op z'n minst de moeite waard

123
00:06:24,799 --> 00:06:28,695
om te kijken of het zou werken? Steek je hand op.

124
00:06:28,695 --> 00:06:31,426
En wie zou tegen zijn?

125
00:06:31,426 --> 00:06:34,410
Dus de meerderheid is tegen,

126
00:06:34,410 --> 00:06:37,222
maar een aanzienlijke minderheid is voor.

127
00:06:37,222 --> 00:06:38,791
Laten we een discussie voeren.

128
00:06:38,791 --> 00:06:41,834
We beginnen met diegenen die tegen zijn,

129
00:06:41,834 --> 00:06:44,715
die het al zouden uitsluiten
zonder het te proberen.

130
00:06:44,715 --> 00:06:46,336
Wat zou je reden daarvoor zijn?

131
00:06:46,336 --> 00:06:50,208
Wie brengt onze discussie op gang? Ja?

132
00:06:50,208 --> 00:06:52,106
Heike Moses: Hallo iedereen, ik ben Heike.

133
00:06:52,106 --> 00:06:54,873
Ik denk dat het gewoon de intrinsieke motivatie
zou verstoren.

134
00:06:54,873 --> 00:07:00,021
In het geval dat kinderen
echt zouden willen lezen,

135
00:07:00,021 --> 00:07:02,138
neem je die prikkel weg

136
00:07:02,138 --> 00:07:05,590
door ze er gewoon voor te betalen,
dus het verandert het gedrag.

137
00:07:05,590 --> 00:07:09,008
Michael Sandel: Het neemt de intrinsieke prikkel weg.

138
00:07:09,008 --> 00:07:13,243
Wat is, of wat zou de intrinsieke motivatie
moeten zijn?

139
00:07:13,243 --> 00:07:14,933
De intrinsieke motivatie

140
00:07:14,933 --> 00:07:16,610
zou moeten zijn dat je iets wilt leren.

141
00:07:16,610 --> 00:07:19,753
MS: Iets leren.
HM: De wereld leren kennen.

142
00:07:19,753 --> 00:07:22,647
En wat zou er gebeuren als je stopt met betalen?

143
00:07:22,647 --> 00:07:24,394
Stoppen ze dan ook met lezen?

144
00:07:24,394 --> 00:07:27,394
MS: Laten we nu eens kijken of er iemand voor is,

145
00:07:27,394 --> 00:07:29,742
iemand die denkt dat dit de moeite waard is.

146
00:07:29,742 --> 00:07:31,714
Elizabeth Loftus: Ik ben Elizabeth Loftus,

147
00:07:31,714 --> 00:07:35,844
en u zei "een poging wagen", dus
waarom zouden we het niet proberen,

148
00:07:35,844 --> 00:07:39,967
en een experiment doen en dingen meten?

149
00:07:39,967 --> 00:07:42,140
MS: Meten. En wat zou u meten?

150
00:07:42,140 --> 00:07:43,861
Zou u meten hoeveel --

151
00:07:43,861 --> 00:07:45,705
EL: Hoeveel boeken ze hebben gelezen,

152
00:07:45,705 --> 00:07:48,395
en hoeveel boeken ze zouden lezen

153
00:07:48,395 --> 00:07:50,110
nadat je stopt met betalen.

154
00:07:50,110 --> 00:07:52,467
MS: Oh, nadat je stopt met betalen.

155
00:07:52,467 --> 00:07:53,821
Ok, hoe klinkt dat?

156
00:07:53,821 --> 00:07:55,798
HM: Eerlijk gezegd denk ik gewoon

157
00:07:55,798 --> 00:08:00,431
dat dit, zonder iemand te willen beledigen,
een nogal Amerikaanse aanpak is.

158
00:08:00,431 --> 00:08:06,903
(Gelach) (Applaus)

159
00:08:06,903 --> 00:08:09,106
MS: Ok. Uit deze discussie

160
00:08:09,106 --> 00:08:11,226
is de volgende vraag naar boven gekomen.

161
00:08:11,226 --> 00:08:15,477
Zal de geldprikkel leiden tot verdrijving, bederving

162
00:08:15,477 --> 00:08:18,666
of verdringing van de echte motivatie,

163
00:08:18,666 --> 00:08:23,460
de intrinsieke les die we hopen
over te kunnen brengen,

164
00:08:23,460 --> 00:08:27,547
namelijk dat men leert te houden
van leren en lezen

165
00:08:27,547 --> 00:08:29,550
voor hun eigen plezier?

166
00:08:29,550 --> 00:08:33,647
Mensen zijn het oneens over de mogelijke effecten,

167
00:08:33,647 --> 00:08:36,304
maar dat lijkt de vraag te zijn,

168
00:08:36,304 --> 00:08:38,343
dat, op de een of andere manier,
een marktmechanisme

169
00:08:38,343 --> 00:08:43,201
of een geldprikkel de verkeerde les leert,

170
00:08:43,201 --> 00:08:46,808
en wat er in dat geval
terechtkomt van deze kinderen.

171
00:08:46,808 --> 00:08:50,181
Ik vertel even hoe het afliep
met deze experimenten.

172
00:08:50,181 --> 00:08:54,699
Betalen voor hoge cijfers
heeft zeer uiteenlopende resultaten gehad,

173
00:08:54,699 --> 00:08:57,846
maar over het algemeen
heeft het niet geleid tot hogere cijfers.

174
00:08:57,846 --> 00:09:00,217
Twee dollar voor elk gelezen boek

175
00:09:00,217 --> 00:09:03,518
leidde er wel toe dat die kinderen
meer boeken gingen lezen.

176
00:09:03,518 --> 00:09:06,890
Het leidde er ook toe dat ze
dunnere boeken gingen lezen.

177
00:09:06,890 --> 00:09:10,340
(Gelach)

178
00:09:10,340 --> 00:09:11,990
Maar de echte vraag is:

179
00:09:11,990 --> 00:09:14,562
wat komt er van deze kinderen terecht?

180
00:09:14,562 --> 00:09:16,676
Hebben ze geleerd dat lezen een vervelende klus is

181
00:09:16,676 --> 00:09:19,648
die men enkel doet voor stukloon?
Dat is de zorg.

182
00:09:19,648 --> 00:09:24,265
Of gaan ze in eerste instantie
misschien om de verkeerde reden lezen,

183
00:09:24,265 --> 00:09:29,011
maar worden ze vervolgens
verliefd op het lezen zelf?

184
00:09:29,011 --> 00:09:33,832
Wat zelfs dit kleine debat
hier al naar boven brengt,

185
00:09:33,832 --> 00:09:37,650
is iets dat veel economen over het hoofd zien.

186
00:09:37,650 --> 00:09:39,746
Economen nemen vaak aan

187
00:09:39,746 --> 00:09:42,370
dat markten inert zijn,

188
00:09:42,370 --> 00:09:46,736
dat ze de goederen die ze uitwisselen
niet aanraken of besmetten.

189
00:09:46,736 --> 00:09:49,840
Handel, zo veronderstellen ze,

190
00:09:49,840 --> 00:09:52,300
verandert niets aan de betekenis of de waarde

191
00:09:52,300 --> 00:09:53,583
van de verhandelde goederen.

192
00:09:53,583 --> 00:09:55,159
Dat is misschien wel zo

193
00:09:55,159 --> 00:09:57,576
als we het hebben over materiële goederen.

194
00:09:57,576 --> 00:10:00,082
Of je me nou een flatscreen televisie verkoopt,

195
00:10:00,082 --> 00:10:02,070
of me er eentje cadeau doet;

196
00:10:02,070 --> 00:10:03,750
het is nog steeds hetzelfde goed.

197
00:10:03,750 --> 00:10:06,106
Het komt op hetzelfde neer.

198
00:10:06,106 --> 00:10:08,622
Maar dit hoeft niet waar te zijn

199
00:10:08,622 --> 00:10:11,214
als we het hebben over immateriële goederen

200
00:10:11,214 --> 00:10:15,164
en sociale handelingen, zoals onderwijzen en leren,

201
00:10:15,164 --> 00:10:18,896
of met elkaar omgaan in het dagelijks leven.

202
00:10:18,896 --> 00:10:22,317
In die gebieden zouden marktmechanismen

203
00:10:22,317 --> 00:10:26,235
en geldprikkels kunnen zorgen voor ondermijning

204
00:10:26,235 --> 00:10:30,555
of verdringing van waarden en houdingen

205
00:10:30,555 --> 00:10:32,914
die de moeite waard zijn.

206
00:10:32,914 --> 00:10:35,138
Zodra we inzien

207
00:10:35,138 --> 00:10:38,849
dat markten en handel,

208
00:10:38,849 --> 00:10:42,510
als ze eenmaal verder reiken
dan het materiële domein,

209
00:10:42,510 --> 00:10:47,800
het karakter van de goederen zelf
kunnen veranderen,

210
00:10:47,800 --> 00:10:50,580
en de betekenis van sociale handelingen
kunnen veranderen,

211
00:10:50,580 --> 00:10:53,985
zoals in het voorbeeld van onderwijzen en leren,

212
00:10:53,985 --> 00:10:58,631
dan moeten we ons afvragen
waar markten thuishoren,

213
00:10:58,631 --> 00:11:00,562
en waar niet;

214
00:11:00,562 --> 00:11:02,935
waar ze kunnen leiden tot ondermijning van

215
00:11:02,935 --> 00:11:05,938
waarden en houdingen die de moeite waard zijn.

216
00:11:05,938 --> 00:11:09,123
Maar om dit debat te kunnen voeren

217
00:11:09,123 --> 00:11:12,698
moeten we iets doen
waar we niet erg goed in zijn.

218
00:11:12,698 --> 00:11:16,180
We moeten gezamenlijk nadenken

219
00:11:16,180 --> 00:11:19,420
over de waarde en de betekenis

220
00:11:19,420 --> 00:11:23,424
van de sociale handelingen die we zo op prijs stellen.

221
00:11:23,424 --> 00:11:25,929
Van onze lichamen tot ons gezinsleven,

222
00:11:25,929 --> 00:11:27,882
van persoonlijke relaties tot gezondheid,

223
00:11:27,882 --> 00:11:31,595
van onderwijzen en leren tot het burgerleven.

224
00:11:31,595 --> 00:11:34,579
Dit zijn omstreden vragen,

225
00:11:34,579 --> 00:11:37,339
en dus gaan we ze liever uit de weg.

226
00:11:37,339 --> 00:11:40,259
Het is zelfs zo dat gedurende
de laatste drie decennia,

227
00:11:40,259 --> 00:11:42,756
waarin marktredenering en marktdenken

228
00:11:42,756 --> 00:11:46,244
aan kracht en prestige hebben gewonnen,

229
00:11:46,244 --> 00:11:49,726
ons publieke debat gedurende deze tijd

230
00:11:49,726 --> 00:11:51,961
uitgehold is,

231
00:11:51,961 --> 00:11:55,667
ontdaan van grotere morele betekenis.

232
00:11:55,667 --> 00:11:58,879
Uit angst voor onenigheid
gaan we deze vragen uit de weg.

233
00:11:58,879 --> 00:12:02,406
Maar zodra we inzien dat markten

234
00:12:02,406 --> 00:12:04,579
het karakter van goederen veranderen,

235
00:12:04,579 --> 00:12:08,766
moeten we onderling het debat aangaan

236
00:12:08,766 --> 00:12:11,043
omtrent deze grotere vragen,

237
00:12:11,043 --> 00:12:13,603
over hoe we goederen naar waarde schatten.

238
00:12:13,603 --> 00:12:16,438
Eén van de meest bijtende effecten

239
00:12:16,438 --> 00:12:19,225
van overal een prijskaartje aan hangen,

240
00:12:19,225 --> 00:12:21,594
gaat over gemeenschappelijkheid,

241
00:12:21,594 --> 00:12:24,679
het idee dat we allemaal
in hetzelfde schuitje zitten.

242
00:12:24,679 --> 00:12:29,495
In het licht van toenemende ongelijkheid

243
00:12:29,495 --> 00:12:33,606
leidt het vermarkten
van elk aspect van het leven

244
00:12:33,606 --> 00:12:38,543
tot een toestand waarin de rijken

245
00:12:38,543 --> 00:12:40,763
en de minder bedeelden

246
00:12:40,763 --> 00:12:45,145
in toenemende mate afgezonderd van elkaar leven.

247
00:12:45,145 --> 00:12:48,364
We leven, werken, winkelen en spelen

248
00:12:48,364 --> 00:12:50,095
dan op verschillende plekken.

249
00:12:50,095 --> 00:12:53,211
Onze kinderen gaan dan naar verschillende scholen.

250
00:12:53,211 --> 00:12:55,760
Dat is niet goed voor de democratie,

251
00:12:55,760 --> 00:12:58,683
noch is het een bevredigende manier om te leven,

252
00:12:58,683 --> 00:13:01,963
zelfs voor diegenen
die het zich kunnen veroorloven

253
00:13:01,963 --> 00:13:04,718
om tegen betaling vooraan te mogen staan.

254
00:13:04,718 --> 00:13:06,491
En wel hierom.

255
00:13:06,491 --> 00:13:11,420
Democratie vereist geen perfecte gelijkheid.

256
00:13:11,420 --> 00:13:13,183
Wat ze wel vereist,

257
00:13:13,183 --> 00:13:16,811
is dat burgers gemeenschappelijk leven.

258
00:13:16,811 --> 00:13:19,440
Het is belangrijk dat mensen

259
00:13:19,440 --> 00:13:21,209
van verschillende achtergronden

260
00:13:21,209 --> 00:13:22,933
en verschillende geledingen

261
00:13:22,933 --> 00:13:25,217
elkaar ontmoeten,

262
00:13:25,217 --> 00:13:27,240
elkaar tegen het lijf lopen,

263
00:13:27,240 --> 00:13:30,730
in de dagelijkse gang van zaken.

264
00:13:30,730 --> 00:13:33,454
Dit leert ons namelijk om

265
00:13:33,454 --> 00:13:37,126
te onderhandelen en onze verschillen te accepteren.

266
00:13:37,126 --> 00:13:41,340
Op die manier gaan we geven
om het algemene welzijn.

267
00:13:41,340 --> 00:13:44,690
Dus uiteindelijk is de vraag over markten

268
00:13:44,690 --> 00:13:48,830
niet zozeer een economisch vraagstuk.

269
00:13:48,830 --> 00:13:52,918
Het is de vraag hoe we
met elkaar willen omgaan.

270
00:13:52,918 --> 00:13:57,458
Willen we een maatschappij 
waarin alles te koop is,

271
00:13:57,458 --> 00:14:00,970
of zijn er bepaalde 
morele en burgerlijke goederen

272
00:14:00,970 --> 00:14:02,899
die markten geen eer aandoen

273
00:14:02,899 --> 00:14:05,693
en niet te koop zijn?

274
00:14:05,693 --> 00:14:07,155
Hartelijk bedankt.

275
00:14:07,155 --> 00:14:12,340
(Applaus)