0:00:14.381,0:00:17.101
A táboa periódica recoñécese ao instante.

0:00:17.101,0:00:19.699
Non só está nos laboratorios[br]do mundo enteiro,

0:00:19.699,0:00:23.039
senón tamén en camisetas,[br]cuncas e cortinas de baño.

0:00:23.499,0:00:26.316
Pero a táboa periódica non é só[br]outra icona de moda.

0:00:26.316,0:00:29.113
É un exemplo perfecto do inxenio humano,

0:00:29.403,0:00:34.256
ao nivel do Taj Mahal, a Mona Lisa[br]ou o sándwich de xeado.

0:00:34.586,0:00:39.729
E o seu creador, Dmitri Mendeleiev,[br]unha lenda da ciencia.

0:00:40.099,0:00:42.604
E por que? [br]Que hai de xenial nel e na súa táboa?

0:00:42.934,0:00:45.890
Foi porque fixo unha lista exhaustiva[br]dos elementos coñecidos?

0:00:46.050,0:00:50.267
Piiiii! Un lugar no Panteón da Ciencia [br]non se acada só por facer unha lista.

0:00:50.917,0:00:54.028
Ademais, Mendeleiev nin sequera foi[br]a primeira persoa que a fixo.

0:00:54.518,0:00:58.233
Será porque Mendeleiev agrupou [br]os elementos con propiedades similares?

0:00:58.583,0:01:00.916
Tampouco. Iso tamén se fixera antes.

0:01:01.196,0:01:03.389
E entón, cal foi o xenio de Mendeleiev?

0:01:04.009,0:01:07.794
Vexamos unha das primeiras versións[br]da táboa periódica, aí polo 1870.

0:01:08.034,0:01:10.877
Aquí vemos elementos designados[br]con símbolos de dúas letras,

0:01:10.877,0:01:12.094
organizados nunha táboa.

0:01:12.298,0:01:15.068
Fíxense na entrada da columna 3,[br]liña 5.

0:01:15.483,0:01:17.316
Alí hai unha raia.

0:01:17.316,0:01:22.100
Dese modesto marcador xorde[br]a brillantez pura de Mendeleiev.

0:01:22.100,0:01:25.213
Esa raia é ciencia.

0:01:25.463,0:01:28.600
Poñendo a raia aí, Dmitri facía[br]unha declaración audaz.

0:01:28.600,0:01:31.100
Dicía --e agora parafraséoo--

0:01:31.100,0:01:35.735
"Ninguén descubriu aínda este elemento.[br]Ata daquela, voulle dar un nome.

0:01:35.735,0:01:39.189
Está a un recadro do aluminio, [br]así que imos chamarlle <i>eka-aluminio</i>.

0:01:39.189,0:01:41.196
En sánscrito 'eka' significa 'un'.

0:01:42.526,0:01:46.295
Ninguén descubríu aínda o eka-aluminio,[br]así que non sabemos nada sobre el, non?

0:01:46.455,0:01:50.836
Falso! Partindo da súa posición na táboa[br]podo contarvos todo sobre el.

0:01:51.466,0:01:55.716
Primeiro, un átomo de eka-aluminio[br]ten un peso atómico de 68,

0:01:55.716,0:01:58.246
é case 68 veces máis pesado[br]ca un átomo de hidróxeno.

0:01:58.376,0:02:02.966
Cando o eka-aluminio se ille veredes que é[br]un metal sólido a temperatura ambiente.

0:02:02.966,0:02:04.967
É brillante, conduce moi ben a calor,

0:02:04.967,0:02:07.358
Pode aplanarse en follas, [br]estirarse en arames,

0:02:07.404,0:02:11.136
pero ten un punto de fusión baixo,[br]estrañamente baixo.

0:02:11.616,0:02:15.036
Ah, e un centímetro cúbico [br]ha pesar 6 gramos."

0:02:15.566,0:02:20.043
Mendeleiev podía prever todo isto[br]só vendo onde estaba o espazo en branco,

0:02:20.133,0:02:23.181
e cos seus coñecementos do comportamento[br]dos elementos que o rodeaban.

0:02:23.799,0:02:25.533
Poucos anos despois desta previsión,

0:02:25.533,0:02:28.631
un francés, chamado [br]Paul Emile Lecoq de Boisbaudran,

0:02:29.082,0:02:31.506
descubriu un novo elemento [br]en mostras de minerario

0:02:31.506,0:02:34.480
e chamoulle "galio", por "Galia",[br]o nome histórico de Francia.

0:02:35.100,0:02:38.522
O galio está a un paso do aluminio[br]na táboa periódica.

0:02:38.883,0:02:42.912
É o eka-aluminio. Entón as previsións[br]de Mendeleiev foron acertadas?

0:02:43.449,0:02:46.571
O peso atómico do galio é 69,72.

0:02:46.915,0:02:50.372
Un centímetro cúbico pesa 5,9 gramos.

0:02:50.750,0:02:52.966
É un metal sólido a temperatura ambiente,

0:02:52.966,0:02:55.723
pero fóndese a uns simples 30º Celsius

0:02:56.132,0:02:58.243
(85º Fahrenheit).

0:02:58.517,0:03:00.860
Derrétese na boca ou nas mans.

0:03:01.049,0:03:03.721
Mendeleiev non só acertou de todo co galio

0:03:03.966,0:03:06.652
senón que tamén previu outros elementos[br]descoñecidos na época:

0:03:06.896,0:03:09.391
escandio, xermanio, renio...

0:03:09.749,0:03:13.515
O elemento que el chamou <i>eka-manganeso</i>[br]chámase hoxe tecnecio.

0:03:13.899,0:03:21.733
É tan raro que non puido illarse ata que[br]foi sintetizado nun ciclotrón en 1937,

0:03:21.748,0:03:25.645
case 70 anos despois de que Dmitri[br]predixera a súa existencia,

0:03:26.198,0:03:28.266
30 anos despois da súa morte.

0:03:28.749,0:03:31.588
Dmitri morreu en 1907 sen acadar o Nobel,[br]

0:03:31.588,0:03:34.538
pero acabou recibindo [br]unha honra moito máis exclusiva.

0:03:34.903,0:03:40.056
En 1955, científicos da Un. de Berkeley [br]crearon 17 átomos

0:03:40.389,0:03:42.919
dun elemento descoñecido ata daquela.

0:03:43.409,0:03:47.836
Este elemento encheu un recadro baleiro[br]na táboa periódica, no número 101,

0:03:48.235,0:03:52.616
e recibiu oficialmente[br]o nome de <i>mendelevio</i> en 1963.

0:03:52.616,0:03:55.595
Máis de 800 persoas [br]gañaron xa o premio Nobel,

0:03:55.816,0:03:59.149
pero só 15 científicos lle deron[br]o seu nome a un elemento.

0:03:59.551,0:04:01.065
Así que a próxima vez que mires

0:04:01.070,0:04:02.290
para unha táboa periódica

0:04:02.310,0:04:06.356
na parede dunha aula,[br]ou nunha cunca de cinco euros,

0:04:06.782,0:04:10.549
Dmitri Mendeleiev,[br]o arquitecto da táboa periódica,

0:04:10.549,0:04:12.799
estará mirando para ti.