1
00:00:06,651 --> 00:00:08,422
Cuộc Cách mạng Pháp có liên quan gì

2
00:00:08,422 --> 00:00:14,460
tới việc NASA vô tình phá hủy
một vệ tinh trị giá 200 triệu đo

3
00:00:14,460 --> 00:00:17,452
trên bề mặt sao Hỏa?

4
00:00:17,452 --> 00:00:19,781
Thật ra là hoàn toàn liên quan.

5
00:00:19,781 --> 00:00:21,622
Vụ va chạm này xảy ra bởi một sai sót

6
00:00:21,622 --> 00:00:24,657
trong việc chuyển đổi giữa
hai hệ thống đo lường,

7
00:00:24,657 --> 00:00:26,163
hệ thống đo lường của Mỹ

8
00:00:26,163 --> 00:00:29,324
và hệ thống chuẩn quốc tế S.I,
hay là đơn vị mét.

9
00:00:29,324 --> 00:00:31,936
Vậy nó có liên quan gì
đến cuộc Cách mạng Pháp?

10
00:00:31,936 --> 00:00:33,453
Ta hãy cùng giải thích.

11
00:00:33,453 --> 00:00:35,672
Theo hầu hết ghi chép của
lịch sử loài người,

12
00:00:35,672 --> 00:00:40,493
đơn vị giống như cân nặng hạt thóc 
hay độ dài bàn tay, nó không chính xác

13
00:00:40,493 --> 00:00:42,693
và không ở đâu giống nhau cả.

14
00:00:42,693 --> 00:00:45,682
Và ở mỗi vùng không chỉ sử dụng
hệ thống đo lường khác nhau,

15
00:00:45,682 --> 00:00:49,173
mà hệ thống chữ số cũng
hoàn toàn khác biệt.

16
00:00:49,173 --> 00:00:52,304
Vào cuối thời Trung Cổ,
hệ thống thập phân của Hindu-Arập

17
00:00:52,304 --> 00:00:56,773
đã gần như thay thế chữ số La Mã và
phân số tại châu Âu,

18
00:00:56,773 --> 00:00:59,722
nhưng nỗ lực của các học giả
như John Wilkins để tạo quy chuẩn

19
00:00:59,722 --> 00:01:01,592
cho phép đo lường trong hệ thập phân

20
00:01:01,592 --> 00:01:03,383
không được thành công cho lắm.

21
00:01:03,383 --> 00:01:06,683
Với 1/4 triệu đơn vị khác nhau
tính riêng Pháp,

22
00:01:06,683 --> 00:01:11,256
bất kỳ thay đổi tổng thể nào
cũng đòi hỏi một biến cố lớn.

23
00:01:11,256 --> 00:01:14,837
Và vào năm 1789, biến cố đó đã diễn ra.

24
00:01:14,837 --> 00:01:19,264
Lãnh đạo của cuộc cách mạng Pháp đã không
chỉ lật đổ nền quân chủ.

25
00:01:19,264 --> 00:01:22,223
Họ quyết tâm làm thay đổi
bộ mặt của toàn xã hội

26
00:01:22,223 --> 00:01:25,703
dựa vào những quy định
của Thời kì Khai sáng.

27
00:01:25,703 --> 00:01:27,343
Khi chính phủ mới nắm quyền lực,

28
00:01:27,343 --> 00:01:32,574
Viện Khoa học đã họp lại và sửa đổi
hệ thống đo lường.

29
00:01:32,574 --> 00:01:37,095
Những tiêu chuẩn cũ dựa trên độc đoán của
chính quyền hay truyền thống địa phương.

30
00:01:37,095 --> 00:01:41,343
bị thay thế bởi các quan hệ
toán học và tự nhiên.

31
00:01:41,343 --> 00:01:44,695
Ví dụ, từ mét,
là chữ cổ Hy Lạp mang nghĩa đo lường,

32
00:01:44,695 --> 00:01:49,853
được định nghĩa bằng 1/10 triệu
khoảng cách giữa Xích đạo và Cực Bắc.

33
00:01:49,853 --> 00:01:53,955
Hệ đo lường mét mới,
theo nhận xét của Marquis de Condorcet,

34
00:01:53,955 --> 00:01:57,846
"Cho mọi người, mọi thời điểm."

35
00:01:57,846 --> 00:02:00,664
Chuẩn hóa đo lường
mang lợi thế chính trị tới

36
00:02:00,664 --> 00:02:03,045
cho những người cách mạng.

37
00:02:03,045 --> 00:02:08,285
Địa chủ không còn có thể gian dối
bằng đơn vị cũ để thu tô từ dân thường,

38
00:02:08,285 --> 00:02:12,046
trong khi chính phủ
thu thuế hiệu quả hơn.

39
00:02:12,046 --> 00:02:15,617
Và sử dụng Lịch Cộng Hòa mới
có 10 ngày một tuần

40
00:02:15,617 --> 00:02:20,065
giảm quyền lực nhà thờ
bằng cách bỏ ngày Chúa nhật.

41
00:02:20,065 --> 00:02:22,805
Đưa hệ thống mới vào sử dụng
không dễ dàng gì.

42
00:02:22,805 --> 00:02:25,125
Thậm chí còn hơi lộn xộn nữa.

43
00:02:25,125 --> 00:02:29,016
Ban đầu, mọi người sử dụng đơn vị mới
và cũ cùng lúc với nhau,

44
00:02:29,016 --> 00:02:32,718
rồi Lịch Cộng Hòa cũng bị bãi bỏ.

45
00:02:32,718 --> 00:02:34,487
Khi Napoleon Bonaparte lên nắm quyền,

46
00:02:34,487 --> 00:02:38,016
ông cho phép tiểu thương
sử dụng hệ đo lường truyền thống

47
00:02:38,016 --> 00:02:40,256
tinh chỉnh qua hệ mét.

48
00:02:40,256 --> 00:02:43,686
Những hệ mét được làm chuẩn
cho đo lường nói chung,

49
00:02:43,686 --> 00:02:48,085
và nó lan rộng khắp châu lục,
từ biên giới Pháp trở ra.

50
00:02:48,085 --> 00:02:50,806
Đế chế Napoleon
chỉ kéo dài tám năm,

51
00:02:50,806 --> 00:02:53,777
Nhưng di sản của nó tồn tại
lâu hơn rất nhiều.

52
00:02:53,777 --> 00:02:58,276
Vài quốc gia Châu Âu quay về
sử dụng hệ đo lường cũ khi giành độc lập.

53
00:02:58,276 --> 00:03:01,069
Các nước khác nhận ra
giá trị của chuẩn hóa

54
00:03:01,069 --> 00:03:03,837
trong kỷ nguyên giao thương toàn cầu.

55
00:03:03,837 --> 00:03:08,037
Sau khi Bồ Đào Nha và Hà Lan
tự nguyện chuyển sang dùng hệ mét,

56
00:03:08,037 --> 00:03:09,955
các quốc gia khác noi theo,

57
00:03:09,955 --> 00:03:14,328
khi thuộc địa dân chủ
mang hệ mét đi khắp thế giới.

58
00:03:14,328 --> 00:03:15,818
Là đối thủ chính của Pháp,

59
00:03:15,818 --> 00:03:21,299
Anh từ chối ý tưởng cấp tiến đó
và giữ nguyên hệ đo lường cũ.

60
00:03:21,299 --> 00:03:25,598
Nhưng hai thế kỉ sau đó,
Đế Quốc Anh dần chuyển mình,

61
00:03:25,598 --> 00:03:28,869
chấp thuận hệ mét
như một hệ đo lường phụ

62
00:03:28,869 --> 00:03:31,428
trước khi tiến tới công nhận chính thức.

63
00:03:31,428 --> 00:03:35,638
Dù sao, sự thay đổi này tới quá trễ
cho 13 quốc gia thuộc địa

64
00:03:35,638 --> 00:03:38,288
đã giành độc lập trước đó.

65
00:03:38,288 --> 00:03:42,947
Hoa Kỳ mắc kẹt
với hệ đo lường Anh từ quá khứ thuộc địa

66
00:03:42,947 --> 00:03:45,728
và cho tới nay
là một trong ba quốc gia duy nhất

67
00:03:45,728 --> 00:03:48,677
không hoàn toàn sử dụng hệ đo lường mét.

68
00:03:48,677 --> 00:03:51,539
Mặc cho có nhiều
lời kêu gọi chuyển đổi,

69
00:03:51,539 --> 00:03:56,509
nhiều người Mỹ vẫn coi đơn vị như feet
hay pounds dễ dùng hơn.

70
00:03:56,509 --> 00:04:00,328
Nghịch lý là, một số coi
hệ đo lường mét cấp tiến đó

71
00:04:00,328 --> 00:04:03,509
như biểu tượng của sự đồng nhất toàn cầu.

72
00:04:03,509 --> 00:04:09,650
Hơn thế nữa, hệ mét được dùng hầu như
trong mọi ứng dụng khoa học và y học,

73
00:04:09,650 --> 00:04:13,850
và nó liên tục tiến hóa
theo những nguyên tắc cơ bản của mình.

74
00:04:13,850 --> 00:04:14,948
Trong một thời gian dài

75
00:04:14,948 --> 00:04:19,509
đơn vị đo chuẩn được xác định
bởi những mẫu được thử bảo quản kĩ lưỡng.

76
00:04:19,509 --> 00:04:22,608
Nhờ có công nghệ tiến bộ
và sự chính xác,

77
00:04:22,608 --> 00:04:26,899
những vật thể ít được tiếp cận
và có độ dài không đáng tin cậy này

78
00:04:26,899 --> 00:04:31,429
đang được thay thế bởi những chuẩn
dựa trên những hằng số phổ quát,

79
00:04:31,429 --> 00:04:33,914
như tốc độ ánh sáng.

80
00:04:33,914 --> 00:04:37,520
Đơn vị đo chuẩn
gắn liền với cuộc sống thường ngày của ta

81
00:04:37,520 --> 00:04:42,940
tới mức khó mà thấy
hết tầm quan trọng của nó với nhân loại.

82
00:04:42,940 --> 00:04:45,879
Với nguồn gốc
từ một cuộc cách mạng chính trị,

83
00:04:45,879 --> 00:04:50,231
hệ mét là một phần không thể thiếu
cho những cách mạng khoa học tới đây.