0:00:06.181,0:00:11.612
Co rewolucja francuska[br]ma wspólnego ze zderzeniem

0:00:11.612,0:00:16.990
wartej 200 milionów dolarów sondy[br]z powierzchnią Marsa?

0:00:16.990,0:00:19.561
Tak naprawdę wszystko.

0:00:19.561,0:00:22.072
Do katastrofy doszło z powodu[br]błędu w konwersji

0:00:22.072,0:00:24.407
między dwoma systemami jednostek miar:

0:00:24.407,0:00:25.903
anglosaskim

0:00:25.903,0:00:29.034
i metrycznym, układem SI.

0:00:29.034,0:00:31.666
Jaki to ma związek z rewolucją francuską?

0:00:31.666,0:00:33.303
Już wyjaśniamy.

0:00:33.303,0:00:35.672
Przez większość historii ludzkości

0:00:35.672,0:00:40.233
jednostki takie, jak waga ziarna[br]czy długość ręki nie były dokładne

0:00:40.233,0:00:42.203
i różniły się w zależności od miejsca.

0:00:42.203,0:00:45.762
Co więcej, poszczególne regiony[br]nie używały po prostu innych długości.

0:00:45.762,0:00:49.033
Korzystano w nich z zupełnie różnych[br]systemów liczbowych.

0:00:49.033,0:00:52.324
Pod koniec średniowiecza [br]rzymski system zapisywania liczb

0:00:52.324,0:00:56.513
został zastąpiony przez arabski system[br]dziesiętny w przeważającej części Europy,

0:00:56.513,0:00:58.662
ale wysiłki uczonych,[br]w tym Johna Wilkinsa,

0:00:58.662,0:01:01.712
którzy proponowali wprowadzenie[br]jednolitego systemu dziesiętnego,

0:01:01.712,0:01:03.282
nie odniosły już takiego sukcesu.

0:01:03.282,0:01:05.112
Jakakolwiek zmiana na dużą skalę,

0:01:05.112,0:01:08.413
gdzie w samej tylko Francji[br]istniało ćwierć miliona różnych jednostek,

0:01:08.413,0:01:11.256
musiała wiązać się z poważnym wstrząsem.

0:01:11.256,0:01:15.077
Do takiego wstrząsu doszło w 1789 roku.

0:01:15.077,0:01:19.154
Przywódcy rewolucji[br]obalili nie tylko monarchię.

0:01:19.154,0:01:21.943
Ich celem była gruntowna[br]transformacja społeczeństwa

0:01:21.943,0:01:25.403
zgodnie z racjonalistycznymi[br]ideami oświecenia.

0:01:25.403,0:01:27.373
Kiedy nowy rząd przejął władzę,

0:01:27.373,0:01:32.724
Francuska Akademia Nauk zebrała się[br]w celu zreformowania systemu miar.

0:01:32.724,0:01:37.035
Stare standardy, oparte na[br]odgórnych regulacjach lub tradycji,

0:01:37.035,0:01:41.343
zastąpiono zależnościami[br]matematycznymi i przyrodniczymi.

0:01:41.343,0:01:44.625
Na przykład metr, z greckiego "miara",

0:01:44.625,0:01:46.953
zdefiniowano jako 1/10 000 000 długości

0:01:46.953,0:01:49.653
mierzonej od równika[br]do bieguna północnego.

0:01:49.653,0:01:53.955
Nowy system miar był,[br]cytując słowa markiza de Condorcet,

0:01:53.955,0:01:57.626
"Dla wszystkich i po wsze czasy".

0:01:57.626,0:02:00.544
Normalizacja miar miała[br]swoje polityczne zalety

0:02:00.544,0:02:02.805
także dla samych rewolucjonistów.

0:02:02.805,0:02:05.285
Arystokraci nie mogli już[br]manipulować miarami

0:02:05.285,0:02:08.235
w celu wymuszenia od ludu wyższych danin,

0:02:08.235,0:02:11.766
podczas gdy rząd mógł zbierać[br]podatki bardziej efektywnie.

0:02:11.766,0:02:15.617
Przejście na kalendarz rewolucyjny,[br]w którym tydzień miał 10 dni,

0:02:15.617,0:02:20.065
ale pozbawiony był niedziel,[br]ograniczyło wpływy Kościoła.

0:02:20.065,0:02:22.765
Wprowadzenie nowego systemu[br]nie było łatwym zadaniem.

0:02:22.765,0:02:25.145
Tak naprawdę doszło do[br]niezłego zamieszania.

0:02:25.145,0:02:29.016
Ludzie korzystali z nowych[br]jednostek na równi ze starymi,

0:02:29.016,0:02:32.398
a kalendarz rewolucyjny[br]ostatecznie się nie przyjął.

0:02:32.398,0:02:34.507
Gdy do władzy doszedł [br]Napoleon Bonaparte,

0:02:34.507,0:02:37.936
zezwolił małym przedsiębiorstwom[br]na używanie tradycyjnych miar,

0:02:37.936,0:02:40.026
konwerterowanych na system dziesiętny.

0:02:40.026,0:02:43.266
System metryczny funkcjonował[br]jednak w oficjalnym użyciu

0:02:43.266,0:02:45.645
i wkrótce rozprzestrzenił się[br]po całym kontynencie,

0:02:45.645,0:02:48.085
podobnie jak poszerzyły się[br]granice Francji.

0:02:48.085,0:02:50.806
Choć Imperium Napoleona[br]istniało tylko 8 lat,

0:02:50.806,0:02:53.607
jego dziedzictwo[br]przetrwało o wiele dłużej.

0:02:53.607,0:02:58.236
Niektóre europejskie kraje wróciły do[br]starych miar po odzyskaniu niepodległości.

0:02:58.236,0:03:01.009
W innych doceniono ujednolicenie miar,

0:03:01.009,0:03:03.707
tak ważne dla międzynarodowego handlu.

0:03:03.707,0:03:07.997
Po tym, jak Portugalia i Holandia[br]dobrowolnie przeszły na system metryczny,

0:03:07.997,0:03:09.865
inne kraje poszły ich śladem,

0:03:09.865,0:03:14.158
a kolonialne imperia spopularyzowały[br]ten system na całym świecie.

0:03:14.158,0:03:15.918
Jako odwieczny rywal Francji,

0:03:15.918,0:03:18.299
Wielka Brytania odrzuciła rewolucyjne idee

0:03:18.299,0:03:21.069
i zachowała tradycyjne jednostki miary.

0:03:21.069,0:03:24.918
Powolny rozpad Imperium Brytyjskiego[br]w ciągu kolejnych 200 lat

0:03:24.918,0:03:28.029
wymusił zgodę na równoległe[br]funkcjonowanie obydwu systemów,

0:03:28.029,0:03:31.508
by ostatecznie doprowadzić do uznania[br]systemu metrycznego za oficjalny.

0:03:31.508,0:03:35.638
Ta zmiana nadeszła jednak zbyt późno[br]dla 13 dawnych kolonii brytyjskich,

0:03:35.638,0:03:38.068
które w tym momencie były już niepodległe.

0:03:38.068,0:03:42.757
Stany Zjednoczone zachowały anglosaskie[br]jednostki miary z czasów kolonialnych

0:03:42.757,0:03:45.728
i do dziś pozostają jednym[br]z zaledwie trzech krajów,

0:03:45.728,0:03:48.677
które nie przyjęły systemu metrycznego.

0:03:48.677,0:03:51.539
Mimo nieustannych prób metryfikacji

0:03:51.539,0:03:56.429
wielu Amerykanów uważa stopy czy[br]funty za jednostki bardziej intuicyjne.

0:03:56.429,0:04:00.298
Paradoksalnie niektórzy uznają ten[br]niegdyś rewolucyjny system

0:04:00.298,0:04:03.509
za symbol światowego konformizmu.

0:04:03.509,0:04:09.600
System metryczny jest niemal[br]uniwersalnie używany w nauce i medycynie

0:04:09.600,0:04:13.598
i stale unowocześniany zgodnie [br]z pierwotnymi założeniami.

0:04:13.598,0:04:19.509
Przez długi czas za odniesienie służyły[br]starannie chronione wzorce materialne.

0:04:19.509,0:04:22.608
Dzięki rozwijającej się[br]technologii i precyzji

0:04:22.608,0:04:26.899
przyrządy, do których dostęp był[br]ograniczony, a ich trwałość niepewna,

0:04:26.899,0:04:31.389
zaczęto zastępować wartościami[br]opartymi na uniwersalnych stałych,

0:04:31.389,0:04:33.814
takich jak prędkość światła.

0:04:33.814,0:04:37.460
Spójne pomiary są nieodłączną[br]częścią naszego życia,

0:04:37.460,0:04:42.840
pozostając jednym z największych[br]osiągnięć ludzkości.

0:04:42.840,0:04:45.799
Chociaż system metryczny jest[br]efektem rewolucji politycznej,

0:04:45.799,0:04:50.381
to jego istnienie będzie kluczowe[br]dla nadchodzących rewolucji naukowych.