1
00:00:06,651 --> 00:00:08,422
شۆڕشی فەڕەنسا چی پەیوەندی هەیە

2
00:00:08,422 --> 00:00:14,460
بەوکاتەی ناسا بەڕێکەوت ٢٠٠
ملیۆن دۆلاری لە مانگێکی دەستکرد بەفیڕۆچوو

3
00:00:14,460 --> 00:00:17,452
بۆ ناردنی بۆسەر مەریخ؟

4
00:00:17,452 --> 00:00:19,781
لەڕاستیدا، هەمووشتێک.

5
00:00:19,781 --> 00:00:21,622
ئەوەی ڕوویدا بەهۆی هەڵەیەک بوو

6
00:00:21,622 --> 00:00:24,657
بەگۆڕینی نێوان دوو سیستەمی پێوانەی،

7
00:00:24,657 --> 00:00:26,163
یەکەی ولایەتە یەگرتووەکان

8
00:00:26,163 --> 00:00:29,324
و s.l ، یان سیستەمی مەتری ، هاوتای.

9
00:00:29,324 --> 00:00:31,936
کەواتە پەیوەندی چییە بە شۆڕشی فەڕەنساوە؟

10
00:00:31,936 --> 00:00:33,453
ڕێگەم بدە ڕوونی بکەمەوە.

11
00:00:33,453 --> 00:00:35,672
بەگوێرەی زۆرینەی سەرچاوە مێژوویەکانی مرۆڤ،

12
00:00:35,672 --> 00:00:40,493
یەکەکان وەکو کێشی دەنکێک یان 
درێژی دەستێک وەک یەک نیە

13
00:00:40,493 --> 00:00:42,693
وهەمەجۆره‌ لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر.

14
00:00:42,693 --> 00:00:45,682
و جیاوازی ئاینەکان تەنها لەپێوانەی 
جیاواز بەکارنایەت.

15
00:00:45,682 --> 00:00:49,173
ئەوان بەتەواوی سیستەمی ژمارەی 
جیاوازیان هەبووە هەروەها.

16
00:00:49,173 --> 00:00:52,304
لە کۆتای سەدەی ناوەڕاست ، سیستەمی 
هیندی -عەرەبی دەیەکان

17
00:00:52,304 --> 00:00:56,773
بەزۆری جێگای ژمارەیەکانی ڕۆمانی گرتەوە 
و بەش بوو لە ئەوڕوپا،

18
00:00:59,192 --> 00:01:01,592
بۆبەرزکردنەوەی دەیەکی بنچینەی پێوانەی

19
00:01:01,592 --> 00:01:03,383
کەمتر سەرکەوتوو بوو.

20
00:01:03,383 --> 00:01:06,683
لەگەڵ چارەگێک ملیۆن یەکەی جیاواز 
لەفەڕەنسا بەتەنها،

21
00:01:06,683 --> 00:01:11,256
هەموو گۆڕانێکی گەورە
گۆڕانکاری گەورەی بەدواوە دێت.

22
00:01:11,256 --> 00:01:14,837
و لە ١٧٨٩، ئەو گۆڕانکاریە هات.

23
00:01:14,837 --> 00:01:19,264
سەرکردەکانی شۆڕشی فەڕەنسا
تەنها پاشایان نەبەزاند.

24
00:01:19,264 --> 00:01:22,223
ئەوان بەتەواوەتی خواستیان 
گۆڕینی کۆمەڵگابوو

25
00:01:22,223 --> 00:01:25,703
بەگوێرەی یاسای ئەقلانی ڕووناکبیران..

26
00:01:25,703 --> 00:01:27,343
کاتێک حکومەتی نوێ دەسەڵاتی وەرگرت،

27
00:01:27,343 --> 00:01:32,574
ئەکادیمیا زانستیەکان کۆبوونەوە بۆگۆڕینی 
سیستەمی پێوانەیەکان.

28
00:01:32,574 --> 00:01:37,095
سیستەمە کۆنەکانی پەیڕەوی دەسەڵاتی ناڕەوا
ونەریتی خۆجێیان

29
00:01:37,095 --> 00:01:41,343
گۆڕا بەپەیوەندی سرووشتی
و بیرکاریانە.

30
00:01:41,343 --> 00:01:44,695
بۆ نموونە مەتر لەوشەی یۆنانی
پێوانە هاتووە،

31
00:01:44,695 --> 00:01:49,853
پێناسەدەکرا وەکو ١/١٠،٠٠٠،٠٠٠ لەنێوان 
هێڵی یەکسانبوون وجەمسەری باکوور.

32
00:01:49,853 --> 00:01:53,955
و سیستەمە نوێیە پێوانەیەکە لەوشەکانی 
مارکیوس دیکندۆرسێتەوە،

33
00:01:53,955 --> 00:01:57,846
"بۆ هەمووخەڵک ، لەهەمووکاتێک دا".

34
00:01:57,846 --> 00:02:00,664
بوونی یەک سیستەمی پێوانەیی
سوودی سیاسی هەبوو

35
00:02:00,664 --> 00:02:03,045
بۆ شۆڕشەکە هەروەها.

36
00:02:03,045 --> 00:02:08,285
پیاوە خانەدانەکان چیتر نەیانتوانی
باج وەربگرن لەخەڵکی،

37
00:02:08,285 --> 00:02:12,046
لەهەمانکاتدا حکومەت توانی 
بە فەرمی باجەکان کۆبکاتەوە.

38
00:02:12,046 --> 00:02:15,617
و گۆڕینی بۆ کاتێکی کۆماری نوێ 
لەگەڵ دەڕۆژی هەفتەکان

39
00:02:15,617 --> 00:02:20,065
کەمکردنەوەی دەسەڵاتی کڵێسە 
بە لابردنی یەکشەمە.

40
00:02:20,065 --> 00:02:22,805
گرتنەخۆی ئەو سیستەمە نوێیە ئاسان نەبوو.

41
00:02:22,805 --> 00:02:25,125
لەڕاستیدا، ئەوە کەمێک قورس بوو.

42
00:02:25,125 --> 00:02:29,016
سەرەتا ، خەڵکی یەکە نوێیەکەیان 
لەگەڵ کۆنەکە بەکاردەهێنا،

43
00:02:29,016 --> 00:02:32,718
و لەئەنجامدا کاتی کۆماریان وازلێهێنا.

44
00:02:32,718 --> 00:02:34,627
کاتێک ناپلیۆن پۆناپارت دەسەڵاتی وەرگرت.

45
00:02:34,627 --> 00:02:38,016
ئەو ڕێگەی دا بە بازرگانی بچووک بۆ
بەکارهێنانی پێوانە نەریتەکان

46
00:02:38,016 --> 00:02:40,256
بەگوێرەی سیستەمی مەتری
نوێکرابوونەوە.

47
00:02:40,256 --> 00:02:43,686
بەڵام سیستەمە مەتریەکە وەک پێوانەیەکی
فەرمی مایەوە،

48
00:02:43,686 --> 00:02:48,055
و بڵاوبووەوە لەدەورووبەری کیشوەرەکە ، 
بەدڕێژای سنوری فەڕەنسا.

49
00:02:48,055 --> 00:02:50,811
لەهەمانکاتدا ئیمپڕاتۆریەتی ناپلیۆن
کەهەشت ساڵی خایاند،

50
00:02:50,811 --> 00:02:53,777
بەڵام میراتی بۆماوەیەکی درێژ مایەوە.

51
00:02:53,777 --> 00:02:58,276
هەندێک وڵاتی ئەوروپی گەڕانەوە سەر 
پێوانەیە کۆنەکان بەهۆی سەربەخۆیان.

52
00:02:58,276 --> 00:03:01,069
هەندێکیتریان سەرنجیاندایە 
بەهای پێوانەیکردن

53
00:03:01,069 --> 00:03:03,837
لەساتێکدا کە بازرگانی جیهانی بڵاوبوو .

54
00:03:03,837 --> 00:03:08,037
پاشان پرتوگال وهۆڵەندا بەویستی خۆیان 
گۆڕیان بەسیستەمی مەتری ،

55
00:03:08,037 --> 00:03:09,955
وڵاتەکانی تریش پەیڕەویان کرد،

56
00:03:09,955 --> 00:03:14,078
لەگەڵ بڵاوبوونەوەی سیستەمی ئیمپڕاتۆریەتی
داگیرکاری لەهەموو جیهان.

57
00:03:14,078 --> 00:03:15,818
وەکو ڕکابەری سەرەکی فەڕەنسا،

58
00:03:15,818 --> 00:03:21,299
بەریتانیا بەرگریکرد لەبیرۆکەی شۆڕشگێڕان و 
یەکەی نەریتی خۆی پاراست.

59
00:03:21,299 --> 00:03:25,598
بەڵام دوای دووسەدە ، ئیمپڕاتۆریەتی 
بەریتانیا بەهێواشی گۆڕدرا،

60
00:03:25,598 --> 00:03:28,869
یەکەم جار قبوڵکردنی سیستەمی پێوانەی 
گۆڕینەوەیەکی ئارەزوومەندانەبوو

61
00:03:28,869 --> 00:03:31,428
پێش ئەوەی بەرەبەرە ببێتە فەرمی.

62
00:03:31,428 --> 00:03:35,638
هەرچەندە، ئەو گۆڕینە زۆر درەنگ بوو بۆ 
سیانزە کۆڵۆنی پێشوو

63
00:03:35,638 --> 00:03:38,288
کەپێشتر سەربەخۆییان هەبوو.

64
00:03:38,288 --> 00:03:42,947
ویلایەتە یەكگرتوەکانی ئەمریکا هێشتا 
یەکەی ئینگلیزەکانیان بەکاردەهێنا

65
00:03:42,947 --> 00:03:45,728
و ئەمڕۆ تەنها پاشماوەی 
یەکێک لەو سێ وڵاتە

66
00:03:45,728 --> 00:03:48,677
کە بەتەواوی سیستەمی مەتری وەریناگرن.

67
00:03:48,677 --> 00:03:51,539
لەگەڵ ئەوەشدا دەست پێش خەریکردن 
بۆتۆمارکردنی سیستەمی مەتری،

68
00:03:51,539 --> 00:03:56,509
زۆربەی ئەمریکیەکان ڕەچاوی یەکەکان دەکەن
وەکو پێیەکان و پاوەندەکان.

69
00:03:56,509 --> 00:04:00,328
و جیاوازبوو، باوه‌ڕیان بە سیستەمی 
مەتری هەبوو

70
00:04:00,328 --> 00:04:03,509
وەکو سومبولێکی گونجاوی جیهانی.

71
00:04:03,509 --> 00:04:09,650
لەگەڵ ئەوەشدا، سیستەمە مەتریەکە جیهانی 
لە زانست و پزیشکی بەکاردەهێندرا،

72
00:04:09,650 --> 00:04:13,850
وبەردەوام گەشەدەکات بەگوێرەی
ڕێسا بنچینەیەکان.

73
00:04:13,850 --> 00:04:14,948
بۆ ماوەیەکی دوورو درێژ،

74
00:04:14,948 --> 00:04:19,509
لەڕاستیدا یەکە پێوانەیەکان پێناسە دەکرا 
بە نموونە بنچینه‌ییە فیزیایەکان.

75
00:04:19,509 --> 00:04:22,608
بەڵام بەهۆی گەشەکردنی تەکنەلۆژیا و
وردبینی،

76
00:04:22,608 --> 00:04:26,899
ئەو شتانە چوونە ناوەی سنوردارە و
بەدرێژای ژیان باوەڕپێنەکراوە

77
00:04:26,899 --> 00:04:31,429
ئێستا گۆڕاون بەسیستەمی 
پێوانەیەکان بەپێی یەکە جیهانیە نەگۆڕەکان،

78
00:04:31,429 --> 00:04:33,914
وەکو خێرای ڕووناکی.

79
00:04:33,914 --> 00:04:37,520
پێوانەیە گرینگەکان وەکو بەشە بنچینەیەکانی
ژیانی ڕۆژانەمان

80
00:04:37,520 --> 00:04:42,940
زۆر سەختە بەرزنرخاندنی کە چ
گرنگیەکیان بۆ مرۆڤایەتی هەبووە.

81
00:04:42,940 --> 00:04:45,879
بەهۆی ئەوەی لەشۆرشێکی
سیاسیەوە سەریهەڵداوە،

82
00:04:45,879 --> 00:04:50,231
سیستەمە مەتریەکە زۆر گرینگە
بۆ ئەو تێکۆشانە زانستیانەی دێت .