Oh, izvinite!
Da li ste ikada zevali
zato što neko drugi zeva?
Niste posebno umorni,
a ipak, vaša usta se odjednom
širom otvaraju
i veliko zevanje
izleti.
Ova pojava je poznata kao zarazno zevanje.
Dok naučnici još uvek
ne razumeju u potpunosti
zašto se to dešava,
postoji mnogo hipoteza
koje se trenutno istražuju.
Hajde da bacimo pogled
na one preovlađujuće,
počevši sa dve fiziološke hipoteze
pre nego što pređemo na psihološke.
Naša prva fiziološka hipoteza
tvrdi da je zarazno zevanje
izazvano posebnim podsticajem,
početnim zevanjem.
Ovo se zove obrazac fiksne radnje.
Razmišljajte o obrascu fiksne radnje
kao o refleksu.
Vaše zevanje me tera da zevam.
Slično efektu domina,
zevanje jedne osobe podstiče zevanje
kod osobe u blizini koja posmatra čin.
Kada je ovaj refleks aktiviran,
mora ići svojim tokom.
Da li ste ikada pokušali
da zaustavite zevanje kada je počelo?
U suštini je nemoguće!
Druga fiziološka hipoteza
poznata je kao nesvesna mimikrija,
ili efekat kameleona.
Ovo se dešava kada oponašate nekog
bez sopstvenog znanja,
što je suptilan i nenameran
potez imitatora.
Ljudi teže da podražavaju jedni druge.
Ako sedite preko puta nekog
ko je prekrstio noge,
možda ćete i vi prekrstiti vaše noge.
Ova hipoteza sugeriše
da zevamo kada vidimo
nekog drugog da isto to radi
jer nesvesno imitiramo
njegovo ili njeno ponašanje.
Naučnici veruju
da je efekat kameleona moguć
zbog posebne grupe neurona,
poznatih kao neuroni ogledala.
Neuroni ogledala su moždane ćelije
koje reaguju isto kada izvodimo radnju
i kada vidimo da neko drugi
izvodi istu radnju.
Ovi neuroni su važni
za učenje i samosvest.
Na primer, posmatranje nekog
ko fizički radi nešto
kao što je pletenje
ili stavljanje karmina,
može vam pomoći da te radnje
radite pravilnije.
Studije neurovizualizacije koristeći fMRI,
stvaranje slika
kroz funkcionalnu magnetnu rezonancu,
pokazuju da kada vidimo nekoga da zeva,
ili čak čujemo zevanje,
specifičan deo mozga
gde se nalaze ovi neuroni ogledala
sklon je da se aktivira,
što nas zauzvrat tera da odgovorimo
istom akcijom: zevanjem.
I naša psihološka hipoteza uključuje
rad ovih neurona ogledala.
Nazvaćemo ga empatičnim zevanjem.
Empatija je mogućnost razumevanja
onoga što neko drugi oseća
i učestvovanje u njihovim emocijama,
što je jako bitna sposobnost
društvenih životinja kao što smo mi.
Nedavno, neuronaučnici su otkrili
da nam podgrupa neurona ogledala
dozvoljava da osetimo empatiju
sa tuđim osećajima
na dubljem nivou.
(Zevanje)
Naučnici su otkrili
ovaj empatijski odgovor na zevanje
dok su testirali prvu hipotezu
koju smo pomenuli,
obrazac fiksirane radnje.
Ova studija je započeta da bi se pokazalo
da psi oponašaju refleks zevanja
na sam zvuk ljudskog zevanja.
Dok je njihova studija pokazala
da je ovo tačno,
pronašli su još nešto interesantno.
Psi su češće zevali
kada bi čuli poznato zevanje,
kao što je zevanje njihovih vlasnika,
nego kada čuju nepoznato zevanje stranaca.
Prateći ovo istraživanje, druge studije
vezane za ljude i primate
takođe su pokazale da se zarazno zevanje
javlja učestalije među prijateljima,
nego među strancima.
U stvari, zarazno zevanje se javlja
kada imamo četiri ili pet godina,
u trenutku kada deca
razviju sposobnost
da propisno primete tuđe emocije.
Ipak, dok novije naučne studije teže
da dokažu da se zarazno zevanje
zasniva na kapacitetu empatije,
potrebno je više istraživanja
da bi se rasvetlilo šta se zaista dešava.
Moguće je da odgovor u potpunosti
leži u drugoj hipotezi.
Sledećeg puta
kada uhvatite sebe kako zevate,
zastanite na trenutak da razmislite
šta se upravo desilo.
Da li ste razmišljali o zevanju?
Da li je neko blizu vas zevao?
Da li je ta osoba stranac ili neko blizak?
Da li upravo zevate?
(Zevanje)
(Mljackanje)