Ω, με συγχωρείτε! Χασμουρηθήκατε ποτέ επειδή κάποιος άλλος χασμουρήθηκε; Δεν είστε ιδιαίτερα κουρασμένος, όμως ξαφνικά το στόμα σας ανοίγει διάπλατα και βγαίνει ένα μεγάλο χασμουρητό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται μεταδοτικό χασμουρητό. Οι επιστήμονες ακόμη δεν έχουν κατανοήσει γιατί συμβαίνει αυτό, αλλά πολλές υποθέσεις βρίσκονται υπό έρευνα. Ας εξετάσουμε κάποιες από τις επικρατέστερες, ξεκινώντας με δυο υποθέσεις φυσιολογίας προτού πάμε σε μία ψυχολογικής έννοιας. Η πρώτη μας υπόθεση της φυσιολογίας υποστηρίζει ότι το μεταδοτικό χασμουρητό προκαλείται από ένα ειδικό ερέθισμα, ένα αρχικό χασμουρητό. Αυτό αποκαλείται μοτίβο σταθερής δράσης. Αναλογιστείτε το ως μια αντίδραση. Το χασμουρητό σας με κάνει να χασμουριέμαι. Παρόμοιο με το φαινόμενο ντόμινο, το χασμουρητό ενός ανθρώπου προκαλεί χασμουρητό σε κάποιον κοντινό που έχει δει την κίνηση. Από τη στιγμή που προξενείται αυτή η αντίδραση πρέπει να κάνει τον κύκλο της. Δοκιμάσατε ποτέ να σταματήσετε ένα χασμουρητό από τη στιγμή που άρχισε; Είναι βασικά αδύνατον! Η άλλη υπόθεση φυσιολογίας είναι γνωστή ως μη γνωστική μίμηση, ή το φαινόμενο χαμαιλέων. Αυτό συμβαίνει όταν μιμούμαστε τη συμπεριφορά κάποιου χωρίς να το γνωρίζουμε, μια διακριτική και απρογραμμάτιστου ελιγμού αντιγραφή. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να μιμούνται ο ένας τη στάση του άλλου. Αν κάθεστε απέναντι από κάποιον που έχει τα πόδια σταυρωμένα πιθανότατα να τα σταυρώσετε κι εσείς. Αυτή η υπόθεση μάς λέει ότι χασμουριόμαστε όταν βλέπουμε κάποιο άλλο άτομο να χασμουριέται διότι ασυνείδητα αντιγράφουμε τη συμπεριφορά του. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό το φαινόμενο χαμαιλέων συμβαίνει εξαιτίας μιας ειδικής ομάδας νευρώνων γνωστών ως αντανακλαστικοί νευρώνες. Οι αντανακλαστικοί νευρώνες είναι ένα είδος εγκεφαλικού κυττάρου που ανταποκρίνεται εξίσου όταν κάνουμε κάποια κίνηση όπως και όταν βλέπουμε κάποιον άλλο να κάνει την ίδια κίνηση. Αυτoί οι νευρώνες είναι σημαντικοί στη μάθηση και στην αυτοεπίγνωση. Για παράδειγμα, όταν παρακολουθείτε κάποιον να κάνει κάτι σωματικό, όπως να πλέκει, ή να βάζει κραγιόν, μπορεί να σας βοηθήσει να κάνετε τα ίδια πράγματα με μεγαλύτερη ακρίβεια. Μελέτες νευροαπεικόνισης με τη χρήση ΛΑΜΣ, Λειτουργική Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού, δείχνουν ότι όταν βλέπουμε κάποιον να χασμουριέται ή έστω ακούμε το χασμουρητό, η συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, όπου βρίσκονται αυτοί οι αντανακλαστικοί νευρώνες, τείνει να ενεργοποιείται, το οποίο, εναλλάξ, μας αναγκάζει να ανταποκριθούμε με την ίδια αντίδραση: χασμουρητό. Η ψυχολογική μας υπόθεση περιλαμβάνει επίσης την λειτουργία αυτών των αντανακλαστικών νευρώνων. Θα το ονομάσουμε χασμουρητό ενσυναίσθησης. Eνσυναίσθηση είναι η ικανότητα να κατανοούμε αυτό που νιώθουν κάποιοι άλλοι και να συμμετέχουμε στα αισθήματά τους, μια σημαντική ικανότητα των κοινωνικών ζώων, όπως είμαστε εμείς. Πρόσφατα οι νευροεπιστήμονες ανακάλυψαν ότι μια υποομάδα αντανακλαστικών νευρώνων μας επιτρέπει να συμπάσχουμε με άλλους σε βαθύτερο επίπεδο. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν αυτή την ενσυναισθητική αντίδραση στο χασμουρητό στη διάρκεια των δοκιμών της πρώτης υπόθεσης που αναφέραμε, το μοτίβο σταθερής δράσης. Αυτή η μελέτη πραγματοποιήθηκε για να δείξει ότι τα σκυλιά θα ενεργοποιούσαν ένα αντανακλαστικό χασμουρητού μόνο στο άκουσμα ενός ανθρώπινου χασμουρητού. Ενώ η μελέτη τους αποδείχτηκε αληθινή, βρήκαν κάτι άλλο ενδιαφέρον. Τα σκυλιά χασμουριόταν πιο συχνά αντιδρώντας σε οικεία χασμουρητά, όπως αυτά των αφεντικών τους, παρά σε μη οικεία χασμουρητά που προέρχονταν από ξένους. Σε συνέχεια αυτής της έρευνας, άλλες έρευνες σε ανθρώπους και πρωτεύοντα θηλαστικά κατέδειξαν επίσης ότι το μεταδοτικό χασμουρητό συμβαίνει συχνότερα ανάμεσα σε φίλους παρά ανάμεσα σε ξένους. Στην πραγματικότητα, το μεταδοτικό χασμουρητό συμβαίνει όταν είμαστε τεσσάρων ή πέντε ετών, τότε που τα παιδιά αναπτύσσουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν κατάλληλα τα αισθήματα των άλλων. Ενώ νεότερες επιστημονικές μελέτες στοχεύουν να αποδείξουν ότι το μεταδοτικό χασμουρητό βασίζεται σ΄ αυτή την ικανότητα ενσυναίσθησης, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να ρίξει φως στο τι ακριβώς συμβαίνει. Η απάντηση πιθανότατα να βρίσκεται σε μια διαφορετική εντελώς υπόθεση. Την επόμενη φορά που θα σας πιάσουν να χασμουριέστε, σταθείτε λίγο και σκεφτείτε τι ακριβώς συνέβη. Σκεφτόσασταν το χασμουρητό; Χασμουρήθηκε κάποιος διπλανός σας; Ήταν ξένος ή κοντινός σας; Χασμουριέστε τώρα;