1
00:00:00,120 --> 00:00:02,215
Będę mówić o zaufaniu.

2
00:00:02,215 --> 00:00:04,495
Chcę państwu przypomnieć

3
00:00:04,495 --> 00:00:08,576
kilka powszechnych opinii o zaufaniu.

4
00:00:08,576 --> 00:00:10,815
Słyszy się je tak często,

5
00:00:10,815 --> 00:00:13,103
że aż stały się banalne.

6
00:00:13,103 --> 00:00:15,129
Są takie trzy.

7
00:00:15,129 --> 00:00:19,961
Twierdzenie: zaufanie społeczne spadło.

8
00:00:19,961 --> 00:00:21,869
To powszechna opinia.

9
00:00:21,869 --> 00:00:26,376
Cel: powinniśmy mieć więcej zaufania.

10
00:00:26,376 --> 00:00:31,866
Zadanie: zaufanie społeczne
trzeba odbudować.

11
00:00:31,866 --> 00:00:36,204
Zarówno cel, twierdzenie, jak i zadanie

12
00:00:36,204 --> 00:00:38,374
nie mają sensu.

13
00:00:38,374 --> 00:00:40,023
Opowiem o tym,

14
00:00:40,023 --> 00:00:44,713
skąd wzięły się te przekonania

15
00:00:44,713 --> 00:00:49,340
i co jest z nimi nie tak.

16
00:00:49,340 --> 00:00:54,106
Najpierw twierdzenie: czemu uważa się,
że zaufanie społeczne spadło?

17
00:00:54,106 --> 00:00:57,907
Gdy myślę o tym z własnej perspektywy,

18
00:00:57,907 --> 00:00:59,681
nie potrafię odpowiedzieć.

19
00:00:59,681 --> 00:01:03,490
Zaufanie mogło spaść
w pewnych instytucjach

20
00:01:03,490 --> 00:01:06,996
czy dziedzinach życia,

21
00:01:06,996 --> 00:01:08,800
ale mogło zwiększyć się w innych.

22
00:01:08,800 --> 00:01:10,744
Nie znam przekroju sytuacji,

23
00:01:10,744 --> 00:01:15,081
ale mogę poszukać odpowiedzi w sondażach.

24
00:01:15,081 --> 00:01:17,449
Rzekomo, to właśnie sondaże mówią,

25
00:01:17,449 --> 00:01:21,401
że zaufanie społeczne spadło.

26
00:01:21,401 --> 00:01:25,258
Patrząc na ankiety z różnych lat,

27
00:01:25,258 --> 00:01:27,056
nie widzę jednak na to dowodów.

28
00:01:27,056 --> 00:01:29,646
Ludzie, którym nie ufano 20 lat temu,

29
00:01:29,646 --> 00:01:31,257
głównie dziennikarzom i politykom,

30
00:01:31,257 --> 00:01:35,810
nie ufa się nadal.

31
00:01:35,810 --> 00:01:39,180
Za to ludziom, którym ufano 20 lat temu,

32
00:01:39,180 --> 00:01:42,625
sędziom czy pielęgniarkom, 
wciąż się ufa.

33
00:01:42,625 --> 00:01:44,529
Przeciętny człowiek

34
00:01:44,529 --> 00:01:47,599
jest gdzieś po środku
na skali zaufania,

35
00:01:47,599 --> 00:01:49,623
jak i my wszyscy.

36
00:01:49,623 --> 00:01:51,856
Czy jednak sondaże
dowodzą czegokolwiek?

37
00:01:51,856 --> 00:01:56,012
Jedyne, co rejestrują sondaże, to opinie,

38
00:01:56,012 --> 00:01:57,579
bo tylko to mogą rejestrować.

39
00:01:57,579 --> 00:02:01,120
Zadaje się w nich
standardowe pytania,

40
00:02:01,120 --> 00:02:04,659
na które ludzie odpowiadają
w typowy sposób.

41
00:02:04,659 --> 00:02:08,589
"Ufa pan politykom, nauczycielom?"

42
00:02:08,589 --> 00:02:12,221
Gdyby jednak ktoś spytał,
czy ufamy sklepikarzom,

43
00:02:12,221 --> 00:02:14,118
handlarzom ryb,

44
00:02:14,118 --> 00:02:16,750
lub nauczycielom w podstawówce,

45
00:02:16,750 --> 00:02:20,341
logiczna odpowiedź brzmiałaby:

46
00:02:20,341 --> 00:02:23,555
"A w jakiej dziedzinie?"

47
00:02:23,555 --> 00:02:28,680
Po zrozumieniu pytania
można by odpowiedzieć:

48
00:02:28,680 --> 00:02:32,120
"Jednym ufam, a innym nie".

49
00:02:32,120 --> 00:02:34,038
Rozsądna odpowiedź.

50
00:02:34,038 --> 00:02:37,160
Tak naprawdę,

51
00:02:37,160 --> 00:02:40,810
nie ufamy każdemu 
w ten sam sposób.

52
00:02:40,810 --> 00:02:44,386
W normalnej sytuacji,

53
00:02:44,386 --> 00:02:47,882
zaufanie do zwykłego człowieka

54
00:02:47,882 --> 00:02:51,797
nie musi być równie duże,

55
00:02:51,797 --> 00:02:53,742
jak do osoby piastującej urząd.

56
00:02:53,742 --> 00:02:57,465
Mimo że ufam znajomej nauczycielce,

57
00:02:57,465 --> 00:02:59,910
że nauczy czytania dzieci w zerówce,

58
00:02:59,910 --> 00:03:02,536
to nie ufam,

59
00:03:02,536 --> 00:03:06,184
że sprawdzi się jako kierowca,

60
00:03:06,184 --> 00:03:09,285
bo mogę wiedzieć, że nie umie jeździć.

61
00:03:09,285 --> 00:03:12,562
Ufam, że gadatliwy znajomy

62
00:03:12,562 --> 00:03:14,654
zabawi mnie rozmową,

63
00:03:14,654 --> 00:03:24,313
ale nie ufam, że dochowa tajemnicy.

64
00:03:24,313 --> 00:03:25,562
Proste.

65
00:03:25,562 --> 00:03:30,468
Ludzie zdają sobie sprawę z tego,

66
00:03:30,468 --> 00:03:32,584
że nie ufa się zawsze tak samo.

67
00:03:32,584 --> 00:03:35,835
Czemu jednak o tym zapominają,

68
00:03:35,835 --> 00:03:39,458
gdy myślą o zaufaniu
bardziej teoretycznie?

69
00:03:39,458 --> 00:03:42,202
Sondaże nie odzwierciedlają

70
00:03:42,202 --> 00:03:45,259
poziomu zaufania społecznego,

71
00:03:45,259 --> 00:03:48,831
bo ignorują to, że decyzja o zaufaniu

72
00:03:48,831 --> 00:03:52,238
jest motywowana rozsądkiem.

73
00:03:52,238 --> 00:03:54,430
A co z celem?

74
00:03:54,430 --> 00:03:57,050
"Powinniśmy mieć więcej zaufania".

75
00:03:57,050 --> 00:04:00,379
To zwyczajna bzdura.

76
00:04:00,379 --> 00:04:02,326
Powinno się bardziej ufać tym,

77
00:04:02,326 --> 00:04:05,789
którzy są wiarygodni,

78
00:04:05,789 --> 00:04:08,806
ale nie ufać niewiarygodnym,

79
00:04:08,806 --> 00:04:15,348
a wręcz kategorycznie im nie ufać.

80
00:04:15,348 --> 00:04:18,960
Przypomina mi się Bernard Madoff,

81
00:04:18,960 --> 00:04:23,661
któremu wielu zaufało,

82
00:04:23,661 --> 00:04:26,300
mimo że był oczywistym oszustem.

83
00:04:26,300 --> 00:04:28,630
Nie mam wątpliwości,

84
00:04:28,630 --> 00:04:30,493
że ci ludzie byli zbyt ufni.

85
00:04:30,493 --> 00:04:34,350
"Więcej zaufania" to niemądry cel.

86
00:04:34,350 --> 00:04:38,344
Dobry cel to "ufaj rozsądnie".

87
00:04:38,344 --> 00:04:40,811
Dobry cel to "ufaj rozsądnie".

88
00:04:40,811 --> 00:04:44,274
Znaczy to więc,

89
00:04:44,274 --> 00:04:47,418
że liczy się 
przede wszystkim wiarygodność,

90
00:04:47,418 --> 00:04:50,559
która jest ważniejsza niż ufność.

91
00:04:50,559 --> 00:04:53,477
Wiarygodność należy poddawać ocenie,

92
00:04:53,477 --> 00:04:55,406
zależnie od sytuacji.

93
00:04:55,406 --> 00:04:58,754
Ta ocena obejmuje trzy rzeczy.

94
00:04:58,754 --> 00:05:03,966
Czy ktoś jest kompetentny? 
Uczciwy? Solidny?

95
00:05:03,966 --> 00:05:06,038
Gdy ktoś jest kompetentny,

96
00:05:06,038 --> 00:05:07,774
a także

97
00:05:07,774 --> 00:05:09,695
uczciwy i solidny,

98
00:05:09,695 --> 00:05:11,989
to jest wiarygodny

99
00:05:11,989 --> 00:05:14,200
i pewnie można mu zaufać.

100
00:05:14,200 --> 00:05:17,866
Gdy ktoś jednak jest niewiarygodny, 
ufać nie należy.

101
00:05:17,866 --> 00:05:20,110
Mam kompetentnych i uczciwych znajomych,

102
00:05:20,110 --> 00:05:21,897
którym nie powierzyłabym wysłania listu,

103
00:05:21,897 --> 00:05:24,469
bo są zapominalscy.

104
00:05:24,469 --> 00:05:27,141
Mam znajomych, którym wydaje się,

105
00:05:27,141 --> 00:05:29,104
że mają pewne umiejętności,

106
00:05:29,104 --> 00:05:33,512
ale wiem, że się przeceniają.

107
00:05:33,512 --> 00:05:36,167
Na szczęście nie mam przyjaciół,

108
00:05:36,167 --> 00:05:39,801
którzy byliby solidni i kompetentni,
ale nieuczciwi.

109
00:05:39,801 --> 00:05:40,641
(Śmiech)

110
00:05:40,641 --> 00:05:44,028
Albo ich nie zauważyłam.

111
00:05:44,028 --> 00:05:46,322
Kierujmy się więc wiarygodnością,

112
00:05:46,322 --> 00:05:48,520
a nie ufnością.

113
00:05:48,520 --> 00:05:50,428
Zaufanie to reakcja,

114
00:05:50,428 --> 00:05:52,768
za to wiarygodność podlega ocenie,

115
00:05:52,768 --> 00:05:54,499
chociaż niełatwej.

116
00:05:54,499 --> 00:05:57,848
W ciągu ostatnich dekad 
tworzyliśmy mechanizmy,

117
00:05:57,848 --> 00:06:01,121
które miały pomóc w identyfikacji

118
00:06:01,121 --> 00:06:03,217
niegodnych zaufania instytucji
czy urzędników,

119
00:06:03,217 --> 00:06:07,823
jednak przyniosły one skutek

120
00:06:07,823 --> 00:06:11,095
odwrotny do zamierzonego.

121
00:06:11,095 --> 00:06:12,971
Nie działają jak należy.

122
00:06:12,971 --> 00:06:17,386
Jedna położna powiedziała mi,

123
00:06:17,386 --> 00:06:19,718
że wypełnianie formularzy po porodzie

124
00:06:19,718 --> 00:06:23,219
zajmuje więcej czasu niż sam poród.

125
00:06:23,219 --> 00:06:26,990
To samo dzieję się w życiu społecznym

126
00:06:26,990 --> 00:06:28,840
i w instytucjach.

127
00:06:28,840 --> 00:06:31,253
Mechanizm, który ma na celu

128
00:06:31,253 --> 00:06:33,582
zabezpieczenie wiarygodności,

129
00:06:33,582 --> 00:06:36,332
przynosi skutek odwrotny

130
00:06:36,332 --> 00:06:38,196
do zamierzonego.

131
00:06:38,196 --> 00:06:42,833
Ludzie, tacy jak położne,

132
00:06:42,833 --> 00:06:45,146
nie mogą skupić się na pracy,

133
00:06:45,146 --> 00:06:48,104
bo muszą "odfajkowywać formularze".

134
00:06:48,104 --> 00:06:50,838
Każdy zetknął się z czymś takim.

135
00:06:50,838 --> 00:06:52,748
To tyle, jeśli chodzi o cel.

136
00:06:52,748 --> 00:06:55,638
Potrzebujemy więcej wiarygodności

137
00:06:55,638 --> 00:06:57,797
i ją dostaniemy,

138
00:06:57,797 --> 00:06:59,746
gdy spróbujemy być wiarygodni

139
00:06:59,746 --> 00:07:02,772
i być jako tacy odbierani,

140
00:07:02,772 --> 00:07:05,676
i gdy zaczniemy oceniać innych ludzi,

141
00:07:05,676 --> 00:07:08,848
także polityków, pod kątem wiarygodności.

142
00:07:08,848 --> 00:07:13,222
Ufność należy zastąpić krytycznym myśleniem,

143
00:07:13,222 --> 00:07:18,084
bo sama ufność nie wystarczy.

144
00:07:18,084 --> 00:07:21,649
Teraz zajmę się zadaniem.

145
00:07:21,649 --> 00:07:25,221
Rozumiane jako konieczność
odbudowy zaufania,

146
00:07:25,221 --> 00:07:26,960
ono także nie ma sensu.

147
00:07:26,960 --> 00:07:31,815
Załóżmy, że dwoje ludzi 
chce odbudować wzajemne zaufanie.

148
00:07:31,815 --> 00:07:34,268
Są w stanie to zrobić.

149
00:07:34,268 --> 00:07:36,666
Odbudować trochę wiarygodności.

150
00:07:36,666 --> 00:07:40,298
Dwoje ludzi, którzy próbują 
bardziej sobie ufać.

151
00:07:40,298 --> 00:07:43,502
Zaufanie jednak jest czymś specyficznym,

152
00:07:43,502 --> 00:07:46,262
bo jest dane przez innych ludzi.

153
00:07:46,262 --> 00:07:49,439
Nie można samemu odbudować tego,
czego się nie ma.

154
00:07:49,439 --> 00:07:52,166
Należy dać jakiś powód,

155
00:07:52,166 --> 00:07:55,349
żeby nam zaufano.

156
00:07:55,349 --> 00:07:58,541
Należy więc być wiarygodnym,

157
00:07:58,541 --> 00:08:00,925
bo nie da się oszukiwać wszystkich

158
00:08:00,925 --> 00:08:04,511
za każdym razem. Zazwyczaj.

159
00:08:04,511 --> 00:08:09,157
Trzeba jednak też dowieść

160
00:08:09,157 --> 00:08:10,711
własnej wiarygodności.

161
00:08:10,711 --> 00:08:12,253
Jak to zrobić?

162
00:08:12,253 --> 00:08:15,463
Ludzie robią to codziennie.

163
00:08:15,463 --> 00:08:18,477
Zwykli ludzie, urzędnicy i instytucje.

164
00:08:18,477 --> 00:08:20,317
I to skutecznie.

165
00:08:20,317 --> 00:08:23,830
Podam prosty przykład.

166
00:08:23,830 --> 00:08:27,720
Sklep, gdzie kupuję skarpety,
pozwala mi je oddać

167
00:08:27,720 --> 00:08:29,972
bez podawania przyczyny.

168
00:08:29,972 --> 00:08:31,733
Biorą skarpety i oddają mi pieniądze

169
00:08:31,733 --> 00:08:34,365
lub dają nową parę, w wybranym kolorze.

170
00:08:34,365 --> 00:08:36,554
Świetnie. Ufam im,

171
00:08:36,554 --> 00:08:39,885
bo ryzykują dla mojej wygody.

172
00:08:39,885 --> 00:08:41,878
To bardzo pouczające.

173
00:08:41,878 --> 00:08:44,932
Gdy dla kogoś ryzykujemy,

174
00:08:44,932 --> 00:08:48,835
dowodzi to naszej wiarygodności

175
00:08:48,835 --> 00:08:51,853
i wiary we własne słowa.

176
00:08:51,853 --> 00:08:54,025
Nie trudno dostrzec,

177
00:08:54,025 --> 00:08:57,565
że powinniśmy osiągnąć relacje,

178
00:08:57,565 --> 00:09:01,770
w których ludzie są wiarygodni

179
00:09:01,770 --> 00:09:05,645
i potrafią ocenić wiarygodność innych.

180
00:09:05,645 --> 00:09:06,933
i potrafią ocenić wiarygodność innych.

181
00:09:06,933 --> 00:09:10,791
Płynie z tego nauka,

182
00:09:10,791 --> 00:09:13,945
że musimy myśleć mniej o zaufaniu

183
00:09:13,945 --> 00:09:17,480
i o postawie zaufania,

184
00:09:17,480 --> 00:09:21,166
wykrywanej przez sondaże albo nie,

185
00:09:21,166 --> 00:09:23,780
a dużo więcej o byciu wiarygodnym

186
00:09:23,780 --> 00:09:27,685
i o tym jak prosto udowodnić ludziom,

187
00:09:27,685 --> 00:09:30,429
że jest się wiarygodnym.

188
00:09:30,429 --> 00:09:31,490
Dziękuję.

189
00:09:31,490 --> 00:09:33,834
(Oklaski)