WEBVTT

00:00:00.942 --> 00:00:03.770
Ach te studenckie czasy...

00:00:03.770 --> 00:00:07.673
mocna dawka czystej matematyki,

00:00:07.673 --> 00:00:10.144
mistrzostwa świata w debatach,

00:00:10.144 --> 00:00:15.397
mówiąc krótko: "Witajcie, dziewczyny".

00:00:15.397 --> 00:00:17.389
Nic bardziej seksownego 
niż Spence na studiach.

00:00:17.389 --> 00:00:18.853
Nic bardziej seksownego 
niż Spence na studiach.

NOTE Paragraph

00:00:18.853 --> 00:00:23.239
To taka frajda 
dla skromnego prezentera radiowego

00:00:23.239 --> 00:00:25.570
z Sydney w Australii, 
żeby stać tutaj na scenie TED,

00:00:25.570 --> 00:00:27.733
dosłownie po drugiej stronie globu.

00:00:27.733 --> 00:00:29.366
Wiele z tego, co słyszeliście

00:00:29.366 --> 00:00:31.011
o Australijczykach to prawda.

00:00:31.011 --> 00:00:33.433
Od najmłodszych lat wykazujemy

00:00:33.433 --> 00:00:35.944
ogromny talent sportowy.

00:00:35.944 --> 00:00:40.289
Na polu bitwy jesteśmy dzielni i szlachetni.

00:00:40.289 --> 00:00:40.946
Wszystko, co mówią, to prawda.

00:00:40.946 --> 00:00:44.770
My, Australijczycy, lubimy czasem 
za dużo wypić,

00:00:44.770 --> 00:00:48.520
co prowadzi do żenujących sytuacji. (Śmiech)

00:00:48.520 --> 00:00:54.707
To jest impreza świąteczna u taty w pracy, 
w grudniu 1973.

00:00:54.707 --> 00:00:56.629
Mam tu prawie 5 lat. Trzeba przyznać,

00:00:56.629 --> 00:00:59.009
że bawię się dużo lepiej niż św. Mikołaj.

NOTE Paragraph

00:00:59.009 --> 00:01:02.889
Ale stoję dzisiaj przed wami

00:01:02.889 --> 00:01:04.335
nie jako prezenter radiowy,

00:01:04.335 --> 00:01:08.241
nie jako komik, ale jak ktoś kto był,

00:01:08.241 --> 00:01:11.421
jest i zawsze będzie matematykiem.

00:01:11.421 --> 00:01:13.615
Ktoś, kto połknął matematycznego bakcyla

00:01:13.615 --> 00:01:17.375
wie, że atakuje on wcześnie i dogłębnie.

NOTE Paragraph

00:01:17.375 --> 00:01:20.312
Wracam pamięcią 
do drugiej klasy podstawówki,

00:01:20.312 --> 00:01:22.335
gdzie w pięknej, małej państwowej szkole

00:01:22.335 --> 00:01:26.090
Boronia Park na przedmieściach Sydney,

00:01:26.090 --> 00:01:28.151
zbliżała się przerwa na obiad, 
a nasza nauczycielka,

00:01:28.151 --> 00:01:29.879
Pani Russell zapytała:

00:01:29.879 --> 00:01:32.344
"Dzieciaki, co robimy po obiedzie?

00:01:32.344 --> 00:01:34.613
Nic nie zaplanowałam".

00:01:34.613 --> 00:01:37.760
To było ćwiczenie z edukacji demokratycznej,

00:01:37.760 --> 00:01:42.382
którą popieram, ale mieliśmy tylko 7 lat.

00:01:42.382 --> 00:01:44.124
Niektóre pomysły poobiednich zajęć

00:01:44.124 --> 00:01:46.688
były trochę niepraktyczne.

00:01:46.688 --> 00:01:48.962
Ktoś zaproponował coś tak głupiego,

00:01:48.962 --> 00:01:51.107
że pani Russell skwitowała to aforyzmem:

00:01:51.107 --> 00:01:52.704
"To by nie wyszło. To tak, jakby próbować

00:01:52.704 --> 00:01:56.695
włożyć kwadratowy kołek w okrągły otwór".

NOTE Paragraph

00:01:56.695 --> 00:01:58.962
Nie usiłowałem wtedy zabłysnąć.

00:01:58.962 --> 00:01:59.797
Nie próbowałem nawet być zabawny.

00:01:59.797 --> 00:02:02.012
Po prostu grzecznie podniosłem rękę

00:02:02.012 --> 00:02:03.995
i gdy pani Russell wskazała na mnie,

00:02:03.995 --> 00:02:06.631
na oczach całej klasy drugiej powiedziałem:

00:02:06.631 --> 00:02:10.194
"Ale proszę pani,

00:02:10.194 --> 00:02:13.990
przecież jeśli przekątna kwadratu

00:02:13.990 --> 00:02:18.201
jest mniejsza niż średnica koła,

00:02:18.201 --> 00:02:21.086
to kwadratowy kołek bez problemu 
przejdzie przez okrągły otwór".

00:02:21.086 --> 00:02:24.104
(Śmiech)

00:02:24.104 --> 00:02:28.375
"To jak przełożenie tosta 
przez obręcz do koszykówki, prawda?"

NOTE Paragraph

00:02:28.375 --> 00:02:30.018
I zapadła ta niezręczna cisza,

00:02:30.018 --> 00:02:31.216
koledzy z klasy milczeli,

00:02:31.216 --> 00:02:33.319
aż kolega siedzący obok mnie,

00:02:33.319 --> 00:02:35.771
jeden z popularniejszych w klasie, Steven,

00:02:35.771 --> 00:02:38.114
nachylił się i walnął mnie mocno w głowę.

00:02:38.114 --> 00:02:39.198
(Śmiech)

00:02:39.198 --> 00:02:41.699
To, co chciał przekazać było jasne:

00:02:41.699 --> 00:02:46.248
"Adam, to twój przełomowy moment.

00:02:46.248 --> 00:02:48.525
Możesz dalej siedzieć z nami.

00:02:48.525 --> 00:02:50.195
Ale jeśli jeszcze raz coś tak palniesz,

00:02:50.195 --> 00:02:53.975
to będziesz musiał usiąść z nimi".

NOTE Paragraph

00:02:53.975 --> 00:02:55.577
Przemyślałem to w nanosekundę.

00:02:55.577 --> 00:02:59.353
Spojrzałem na mapę drogową swojego życia

00:02:59.353 --> 00:03:03.181
i pobiegłem wzdłuż ulicy 
oznaczonej tabliczką "Maniak"

00:03:03.181 --> 00:03:08.608
tak szybko, jak pozwoliły mi
tłuściutkie, astmatyczne nóżki.

NOTE Paragraph

00:03:08.623 --> 00:03:12.336
Zakochałem się w matematyce 
bardzo wcześnie.

00:03:12.351 --> 00:03:15.209
Tłumaczyłem wszystkim kolegom. 
Matematyka jest piękna.

00:03:15.209 --> 00:03:17.193
Jest pierwotna. Jest wszędzie.

00:03:17.193 --> 00:03:20.498
Liczby są nutami,

00:03:20.498 --> 00:03:24.720
którymi zapisana jest symfonia wszechświata.

00:03:24.720 --> 00:03:27.003
Kartezjusz powiedział coś podobnego.

00:03:27.003 --> 00:03:29.713
Wszechświat "jest zapisany 
w języku matematyki".

00:03:29.713 --> 00:03:33.937
Dzisiaj chcę pokazać jedną z tych nut,

00:03:33.937 --> 00:03:38.329
liczbę tak piękną, tak ogromną,

00:03:38.329 --> 00:03:40.902
że rzuci was na kolana.

NOTE Paragraph

00:03:40.902 --> 00:03:43.649
Dziś porozmawiamy o liczbach pierwszych.

00:03:43.649 --> 00:03:47.615
Pewnie pamiętacie, 
że 6 nie jest liczbą pierwszą,

00:03:47.615 --> 00:03:49.931
bo 6 = 2 x 3

00:03:49.931 --> 00:03:53.545
7 jest liczbą pierwszą, bo 1 x 7,

00:03:53.545 --> 00:03:56.148
i nie da się rozłożyć 
na mniejsze części,

00:03:56.148 --> 00:03:58.131
tak zwane czynniki.

00:03:58.131 --> 00:04:00.621
Kilka rzeczy o liczbach pierwszych.

00:04:00.621 --> 00:04:02.632
1 nie jest liczbą pierwszą.

00:04:02.632 --> 00:04:05.172
Dowodem na to jest świetna 
imprezowa sztuczka,

00:04:05.172 --> 00:04:08.076
która działa tylko na pewnych imprezach.

NOTE Paragraph

00:04:08.076 --> 00:04:11.066
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:04:11.066 --> 00:04:14.728
Po drugie nie ma ostatniej, 
największej liczby pierwszej.

00:04:14.728 --> 00:04:16.140
Ciągną się w nieskończoność.

00:04:16.140 --> 00:04:17.979
Dzięki Euklidesowi wiemy, 
że liczb pierwszych jest nieskończenie wiele.

00:04:17.979 --> 00:04:19.929
Dzięki Euklidesowi wiemy, 
że liczb pierwszych jest nieskończenie wiele.

00:04:19.929 --> 00:04:23.161
Udowodnił to nam ponad tysiąc lat temu.

00:04:23.161 --> 00:04:24.858
Trzeci fakt o liczbach pierwszych,

00:04:24.858 --> 00:04:26.368
nad którym głowili się matematycy

00:04:26.368 --> 00:04:28.630
we wszystkich epokach:

00:04:28.630 --> 00:04:31.433
jaka jest największa liczba pierwsza?

NOTE Paragraph

00:04:31.433 --> 00:04:35.741
Dzisiaj zapolujemy na tę właśnie liczbę.

00:04:35.741 --> 00:04:38.888
Nie bójcie się.

00:04:38.888 --> 00:04:41.889
O matematyce, której żeście się uczyli,

00:04:41.889 --> 00:04:46.374
oduczali, wkuwali, zapomnieli,

00:04:46.374 --> 00:04:48.107
albo nigdy nie rozumieli,

00:04:48.107 --> 00:04:50.492
musicie wiedzieć tylko jedno:

00:04:50.492 --> 00:04:54.739
kiedy mówię 2 ^ 5,

00:04:54.739 --> 00:04:57.586
to mowa o rządku 5 cyferek,

00:04:57.586 --> 00:04:58.881
pomnożonych przez siebie

00:04:58.881 --> 00:05:02.097
2 x 2 x 2 x 2 x 2.

00:05:02.097 --> 00:05:05.501
2 ^ 5 to 2 x 2 = 4,

00:05:05.501 --> 00:05:07.681
8, 16, 32.

00:05:07.681 --> 00:05:11.195
Jeśli to wiecie, to wszystko będzie jasne.

00:05:11.195 --> 00:05:13.167
Więc 2 ^ 5

00:05:13.167 --> 00:05:14.879
5 dwójek pomnożonych przez siebie.

00:05:14.879 --> 00:05:19.142
(2 ^ 5) - 1 = 31.

00:05:19.142 --> 00:05:22.453
31 to liczba pierwsza, piątka z potęgi

00:05:22.453 --> 00:05:24.998
też jest liczbą pierwszą.

00:05:24.998 --> 00:05:28.502
Większość znanych 
ogromnych liczb pierwszych

00:05:28.502 --> 00:05:29.738
ma taką formę:

00:05:29.738 --> 00:05:33.017
2 do potęgi liczby pierwszej, odjąć jeden.

00:05:33.017 --> 00:05:35.434
Nie będę tłumaczył, dlaczego tak jest,

00:05:35.434 --> 00:05:38.185
bo większości z was 
oczy wyszłyby z orbit,

00:05:38.185 --> 00:05:42.396
wystarczy powiedzieć, że łatwo sprawdzić

00:05:42.396 --> 00:05:45.859
czy liczba w takiej formie 
jest liczbą pierwszą.

00:05:45.859 --> 00:05:49.459
Przypadkową liczbę nieparzystą 
dużo trudniej sprawdzić.

00:05:49.459 --> 00:05:51.380
Zaraz na początku polowania 
na ogromne liczby pierwsze,

00:05:51.380 --> 00:05:53.219
zdajemy sobie sprawę, że nie wystarczy

00:05:53.219 --> 00:05:55.960
podnosić do potęgi 
równej dowolnej liczbie pierwszej.

00:05:55.960 --> 00:05:58.557
(2 ^ 11) - 1 = 2047

00:05:58.557 --> 00:06:01.925
i nie muszę wam mówić, 
że to 23 x 89.

00:06:01.925 --> 00:06:04.051
(Śmiech)

00:06:04.051 --> 00:06:07.291
Ale (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1

00:06:07.291 --> 00:06:10.648
(2 ^ 19) - 1, 
to wszystko liczby pierwsze.

00:06:10.648 --> 00:06:13.517
Potem już znacząco się przerzedzają.

NOTE Paragraph

00:06:13.517 --> 00:06:15.647
Poszukiwanie ogromnych liczb pierwszych

00:06:15.647 --> 00:06:18.786
kocham również za to, 
że tak wielu matematycznych geniuszy

00:06:18.786 --> 00:06:21.303
wszech czasów się tym zajmowało.

00:06:21.303 --> 00:06:24.040
To wspaniały szwajcarski matematyk 
Leonard Euler.

00:06:24.040 --> 00:06:26.501
W XVIII w. inni matematycy mawiali,

00:06:26.501 --> 00:06:29.533
że jest po prostu ich mistrzem.

00:06:29.533 --> 00:06:32.721
Budził taki podziw, że dali go 
na pewien europejski banknot,

00:06:32.721 --> 00:06:35.366
w czasach kiedy to jeszcze 
było komplementem.

NOTE Paragraph

00:06:35.366 --> 00:06:40.346
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:06:40.346 --> 00:06:43.429
Euler odkrył największą liczbę pierwszą 
swoich czasów:

00:06:43.429 --> 00:06:45.216
(2 ^ 31) - 1.

00:06:45.216 --> 00:06:47.564
To ponad dwa biliony.

00:06:47.564 --> 00:06:49.599
Udowodnił, że to liczba pierwsza 
tylko za pomocą

00:06:49.599 --> 00:06:53.387
gęsiego pióra, atramentu, 
kartki papieru i rozumu.

NOTE Paragraph

00:06:53.387 --> 00:06:54.341
Myślicie, że to jest coś.

00:06:54.341 --> 00:06:57.618
Wiemy, że (2 ^ 127) - 1

00:06:57.618 --> 00:06:59.212
to liczba pierwsza.

00:06:59.212 --> 00:07:00.856
To dopiero bydlę.

00:07:00.856 --> 00:07:04.861
Popatrzcie: 39 cyfr,

00:07:04.861 --> 00:07:08.224
w 1876 udowodniono, 
że to liczba pierwsza,

00:07:08.224 --> 00:07:10.288
zrobił to matematyk Lucas.

00:07:10.288 --> 00:07:12.224
Mocny wynik, Lucas!

NOTE Paragraph

00:07:12.224 --> 00:07:13.969
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:07:13.969 --> 00:07:16.363
Co wspaniałe w poszukiwaniu 
ogromnych liczb pierwszych,

00:07:16.363 --> 00:07:17.560
nie chodzi o samo ich znajdowanie.

00:07:17.560 --> 00:07:21.811
Czasem kręci udowodnienie, 
że dana liczba nie jest pierwsza.

00:07:21.811 --> 00:07:27.593
Lucas w 1876 r. wykazał, 
że (2 ^ 67) - 1,

00:07:27.593 --> 00:07:30.269
21 cyfr długości, nie jest liczbą pierwszą.

00:07:30.269 --> 00:07:32.698
Ale nie wiedział, jakie były czynniki.

00:07:32.698 --> 00:07:34.483
Było wiadomo, że działa jak 6,

00:07:34.483 --> 00:07:36.904
ale nie wiadomo, co trzeba pomnożyć,

00:07:36.904 --> 00:07:38.154
żeby wyszła taka ogromna liczba.

NOTE Paragraph

00:07:38.154 --> 00:07:40.195
Nie było wiadomo przez prawie 40 lat,

00:07:40.195 --> 00:07:43.117
aż pojawił się Frank Nelson Cole.

00:07:43.117 --> 00:07:45.495
Na zebraniu znakomitych 
amerykańskich matematyków

00:07:45.495 --> 00:07:49.291
podszedł do tablicy, wziął kawałek kredy

00:07:49.291 --> 00:07:52.056
i zaczął pisać potęgi dwójki:

00:07:52.056 --> 00:07:55.177
2, 4 ,8, 16,

00:07:55.177 --> 00:07:56.833
no dołączcie, wiecie jak to leci...

00:07:56.833 --> 00:08:00.699
32, 64, 128, 256,

00:08:00.699 --> 00:08:05.355
512, 1024, 2048.

00:08:05.355 --> 00:08:07.907
Jestem w niebie dla kujonów. 
Zatrzymamy się tu.

00:08:07.907 --> 00:08:10.677
Frank Nelson Cole się nie zatrzymał.

00:08:10.677 --> 00:08:12.340
Pisał dalej i dalej

00:08:12.340 --> 00:08:16.009
i wyliczył dwa do 67 potęgi.

00:08:16.009 --> 00:08:18.501
Odjął 1 i napisał na tablicy.

00:08:18.501 --> 00:08:22.842
Dreszczyk podniecenia przebiegł po sali.

00:08:22.842 --> 00:08:25.104
Podniecenie wzrosło, kiedy zaczął

00:08:25.104 --> 00:08:29.503
te ogromne liczby pierwsze 
mnożyć przez siebie

00:08:29.509 --> 00:08:33.416
i przez resztę godzinnego wystąpienia

00:08:33.416 --> 00:08:38.049
Frank Nelson Cole zasunął im tak.

00:08:38.049 --> 00:08:40.223
Znalazł czynniki pierwsze

00:08:40.223 --> 00:08:42.633
liczby (2 ^ 67) - 1.

00:08:42.633 --> 00:08:45.135
tłum na sali oszalał...

00:08:45.135 --> 00:08:46.955
(Śmiech)

00:08:46.955 --> 00:08:48.997
...kiedy Frank Nelson Cole usiadł,

00:08:48.997 --> 00:08:52.344
po jedynym w historii matematyki

00:08:52.344 --> 00:08:55.153
wystąpieniu bez słów.

00:08:55.153 --> 00:08:57.840
Później przyznał, że to wcale 
nie było takie trudne.

00:08:57.840 --> 00:09:00.490
Trzeba było skupienia i poświęcenia.

00:09:00.490 --> 00:09:02.490
Ocenił, że poświęcił na to

00:09:02.490 --> 00:09:06.461
"wszystkie niedziele przez trzy lata".

NOTE Paragraph

00:09:06.461 --> 00:09:08.799
Zaraz potem w dziedzinie matematyki,

00:09:08.799 --> 00:09:11.914
jak w wielu innych dziedzinach, 
o których tu słyszeliśmy,

00:09:11.914 --> 00:09:16.257
rozpoczęła się era komputerów 
i zaczęły dziać się cuda.

00:09:16.257 --> 00:09:18.694
Oto największe liczby pierwsze, 
jakie poznawaliśmy

00:09:18.694 --> 00:09:22.101
dekada za dekadą, 
każda przyćmiewająca poprzednią,

00:09:22.101 --> 00:09:25.301
aż w końcu wkroczyły komputery

00:09:25.301 --> 00:09:27.213
i liczyć było coraz łatwiej.

NOTE Paragraph

00:09:27.230 --> 00:09:30.295
To jest największa liczba pierwsza, 
poznana w 1996,

00:09:30.295 --> 00:09:32.315
dla mnie był to bardzo wzruszający rok.

00:09:32.315 --> 00:09:34.250
Wtedy opuściłem uniwersytet.

00:09:34.250 --> 00:09:36.875
Byłem rozdarty między matematyką a mediami.

00:09:36.875 --> 00:09:39.330
To była trudna decyzja. 
Kochałem uniwersytet.

00:09:39.330 --> 00:09:43.203
9,5 roku studiów 
to był najlepszy czas w moim życiu.

NOTE Paragraph

00:09:43.203 --> 00:09:45.786
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:09:45.786 --> 00:09:49.413
Ale pogodziłem się ze swoimi zdolnościami.

00:09:49.413 --> 00:09:52.930
W pokoju pełnym przypadkowych ludzi

00:09:52.930 --> 00:09:54.805
jestem matematycznym geniuszem.

00:09:54.805 --> 00:09:56.882
W pokoju pełnym doktorów matematyki

00:09:56.882 --> 00:10:00.611
jestem głupi jak but.

00:10:00.611 --> 00:10:02.358
Moje zdolności nie tkwią w matematyce.

00:10:02.358 --> 00:10:06.250
Tkwią w opowiadaniu historii matematyki.

NOTE Paragraph

00:10:06.250 --> 00:10:08.436
Odkąd opuściłem uniwersytet,

00:10:08.436 --> 00:10:10.572
ilość liczb pierwszych wciąż rosła,

00:10:10.572 --> 00:10:12.338
każda przyćmiewała poprzednią,

00:10:12.338 --> 00:10:17.231
aż nadszedł dr Curtis Cooper,

00:10:17.231 --> 00:10:20.590
który kilka lat temu pobił rekord 
na największą liczbę pierwszą,

00:10:20.590 --> 00:10:23.895
choć zaraz konkurencja odebrała mu tytuł.

00:10:23.895 --> 00:10:28.072
Curtis Cooper pobił ten rekord ponownie.

00:10:28.072 --> 00:10:33.399
Nie lata temu, nie miesiące temu, 
kilka dni temu.

00:10:33.399 --> 00:10:35.043
Szczęśliwy zbieg okoliczności sprawił,

00:10:35.043 --> 00:10:39.195
że musiałem dosłać kolejny slajd,

00:10:39.195 --> 00:10:41.205
żeby pokazać, czego ten facet dokonał.

NOTE Paragraph

00:10:41.205 --> 00:10:43.855
Nadal pamiętam... (Oklaski)

00:10:43.855 --> 00:10:45.358
... kiedy to się stało.

00:10:45.358 --> 00:10:46.806
Prowadziłem radiowy show.

00:10:46.806 --> 00:10:48.178
Zobaczyłem na Twitterze wpis:

00:10:48.178 --> 00:10:50.483
"Adam, widziałeś już najnowszą 
największą liczbę pierwszą?".

00:10:50.483 --> 00:10:51.897
Zadrżałem...

00:10:51.897 --> 00:10:53.637
(Śmiech)

00:10:53.637 --> 00:10:56.719
powiedziałem producentce programu:

00:10:56.719 --> 00:10:59.170
"Dziewczyny, wstrzymajcie pierwszą stronę.

00:10:59.170 --> 00:11:00.630
Dzisiaj nie gadamy o polityce.

00:11:00.630 --> 00:11:02.587
Ani o sporcie.

00:11:02.587 --> 00:11:04.917
Odkryli następną 
ogromniastą liczbę pierwszą".

00:11:04.917 --> 00:11:06.429
Koleżanki tylko pokiwały głowami,

00:11:06.429 --> 00:11:08.666
złapały się za czoło i dały mi robić swoje.

NOTE Paragraph

00:11:08.666 --> 00:11:11.242
Dzięki Curtisowi Cooperowi poznaliśmy

00:11:11.242 --> 00:11:13.571
największą na dziś liczbę pierwszą,

00:11:13.571 --> 00:11:21.581
czyli 2 ^ 57 885 161.

00:11:21.581 --> 00:11:24.384
Nie zapomnijcie odjąć jeden.

00:11:24.384 --> 00:11:31.608
Ta liczba składa się 
z prawie 17,5 miliona cyfr.

00:11:31.608 --> 00:11:35.034
Zapisana na komputerze 
jako dokument tekstowy

00:11:35.034 --> 00:11:37.829
zajęłaby 22 Mb.

00:11:37.829 --> 00:11:39.873
Dla mniejszych zapaleńców matematycznych:

00:11:39.873 --> 00:11:42.010
pomyślcie o książkach o Harrym Potterze.

00:11:42.010 --> 00:11:44.360
To jest pierwszy tom.

00:11:44.360 --> 00:11:46.062
Tyle zajmie wszystkie siedem,

00:11:46.062 --> 00:11:48.424
bo autorkę trochę poniosło pod koniec.

00:11:48.424 --> 00:11:51.943
(Śmiech)

00:11:51.943 --> 00:11:54.255
Ta liczba zapisana jako książka

00:11:54.255 --> 00:11:58.730
wyniosłaby tyle, co 7 tomów 
i jeszcze 50% tyle.

00:11:58.730 --> 00:12:04.269
Slajd pokazuje pierwsze 1000 cyfr 
tej liczby pierwszej.

00:12:04.269 --> 00:12:07.390
Gdyby zacząć o 11 we wtorek

00:12:07.390 --> 00:12:11.958
i pokazywać jeden slajd na sekundę,

00:12:11.958 --> 00:12:17.328
pokazanie całości zajęłoby 5 godzin.

00:12:17.328 --> 00:12:20.294
Chciałem tak zrobić, 
ale nie przekonałem Bono.

00:12:20.294 --> 00:12:22.897
Tak to wygląda.

NOTE Paragraph

00:12:22.897 --> 00:12:27.317
Ta liczba zajmuje 17,5 tysiąca slajdów,

00:12:27.317 --> 00:12:31.440
a mamy pewność, że to liczba pierwsza,

00:12:31.440 --> 00:12:34.814
tak samo jak tego, że jest nią 7.

00:12:34.814 --> 00:12:40.500
To wywołuje we mnie 
prawie seksualne podniecenie.

00:12:40.500 --> 00:12:42.683
I kogo chcę oszukać mówiąc "prawie"?

NOTE Paragraph

00:12:42.683 --> 00:12:45.245
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:12:45.245 --> 00:12:46.896
Wiem, co sobie myślicie:

00:12:46.896 --> 00:12:51.875
Adam, cieszymy się z twojego szczęścia,

00:12:51.875 --> 00:12:54.373
ale dlaczego ma nas to obchodzić?

00:12:54.373 --> 00:12:57.083
Dam wam 3 powody, 
dla których to takie piękne.

NOTE Paragraph

00:12:57.083 --> 00:13:00.634
Po pierwsze, zapytać komputer 
"Czy to liczba pierwsza?",

00:13:00.634 --> 00:13:03.713
podając liczbę w skróconej formie,

00:13:03.713 --> 00:13:07.915
plus 6 linijek kodujących test 
na liczby pierwsze,

00:13:07.915 --> 00:13:10.236
jest nadzwyczaj łatwo.

00:13:10.236 --> 00:13:13.249
Nadzwyczaj jasna odpowiedź: tak lub nie

00:13:13.249 --> 00:13:15.806
wymaga tylko nadzwyczajnego mozołu.

00:13:15.806 --> 00:13:17.975
Duże liczby pierwsze to świetny test

00:13:17.975 --> 00:13:20.608
szybkości i dokładności chipów komputerowych.

NOTE Paragraph

00:13:20.608 --> 00:13:23.409
Po drugie, nie tylko Curtis Cooper

00:13:23.409 --> 00:13:25.334
szukał kolejnej liczby pierwszej.

00:13:25.334 --> 00:13:26.519
Nawet mój domowy laptop

00:13:26.519 --> 00:13:28.794
badał 4 potencjalne liczby pierwsze

00:13:28.794 --> 00:13:32.450
w ramach sieciowego polowania

00:13:32.450 --> 00:13:33.705
na duże liczby pierwsze.

00:13:33.705 --> 00:13:35.634
Odkrycie tej liczby pierwszej przypomina pracę

00:13:35.634 --> 00:13:38.836
wykonywaną przy badaniu sekwencji RNA,

00:13:38.836 --> 00:13:41.908
lub przeszukiwaniu danych z SETI 
czy innych projektów astronomicznych.

00:13:41.908 --> 00:13:45.150
W naszych czasach wielkie przełomy

00:13:45.150 --> 00:13:47.669
nie dokonają się w laboratoriach akademickich,

00:13:47.669 --> 00:13:49.783
ale na laptopach, desktopach,

00:13:49.783 --> 00:13:51.649
rękami ludzi,

00:13:51.649 --> 00:13:55.062
którzy pomagają w poszukiwaniach.

NOTE Paragraph

00:13:55.062 --> 00:13:57.391
Dla mnie to zdumiewająca metafora

00:13:57.391 --> 00:13:59.328
czasów, w których żyjemy,

00:13:59.328 --> 00:14:04.172
kiedy umysły i maszyny 
mogą dokonywać wspólnych podbojów.

00:14:04.172 --> 00:14:06.531
Słyszeliśmy tu dużo wystąpień o robotach.

00:14:06.531 --> 00:14:08.141
Wiemy, co mogą, a czego nie.

00:14:08.141 --> 00:14:10.663
Owszem, można ściągnąć na smartfona

00:14:10.663 --> 00:14:14.558
aplikację, która pokonałaby 
arcymistrzów szachowych.

NOTE Paragraph

00:14:14.558 --> 00:14:16.022
Myślicie, że to jest coś.

00:14:16.022 --> 00:14:18.588
To jest maszyna, która robi fajne rzeczy.

00:14:18.588 --> 00:14:20.774
Nazywa się CubeStormer II.

00:14:20.774 --> 00:14:24.595
Może zająć się pomieszaną kostką Rubika.

00:14:24.595 --> 00:14:27.161
Używając zasilania smartfona

00:14:27.161 --> 00:14:34.354
może przeanalizować kostkę i ułożyć ją

00:14:34.354 --> 00:14:37.053
w pięć sekund.

NOTE Paragraph

00:14:37.053 --> 00:14:40.934
(Oklaski)

NOTE Paragraph

00:14:40.934 --> 00:14:44.999
Niektórych to przeraża. Mnie ekscytuje.

00:14:44.999 --> 00:14:48.230
Ile mamy szczęścia, żeby żyć w epoce,

00:14:48.230 --> 00:14:51.523
w której umysł i maszyna 
mogą współpracować?

NOTE Paragraph

00:14:51.523 --> 00:14:53.795
W zeszłym roku zapytano mnie w wywiadzie,

00:14:53.795 --> 00:14:56.783
jako australijskiego celebrytę kategorii "c",

00:14:56.783 --> 00:14:58.788
o "Najważniejszy moment w 2012 r.".

00:14:58.788 --> 00:15:00.250
Ludzie oczekiwali, że będę mówił

00:15:00.250 --> 00:15:02.918
o mojej ukochanej 
drużynie piłkarskiej Sydney Swans.

00:15:02.918 --> 00:15:05.926
W naszej pięknej australijskiej piłce nożnej

00:15:05.926 --> 00:15:08.060
wygrali odpowiednik Super Bowl.

00:15:08.060 --> 00:15:11.051
Byłem tam. To był bardzo ekscytujący dzień.

00:15:11.051 --> 00:15:13.165
Ale to nie był dla mnie 
najważniejszy moment roku.

00:15:13.165 --> 00:15:15.128
Myślano, że powiem o jakimś 
wywiadzie z mojego programu.

00:15:15.128 --> 00:15:17.196
O polityku. To dopiero byłby przełom.

00:15:17.196 --> 00:15:19.251
O przeczytanej książce, o sztuce. Nie.

00:15:19.251 --> 00:15:21.415
Może jakiś wyczyn moich pięknych córek.

00:15:21.415 --> 00:15:24.994
Nie. Odkryciem 2012 roku było oczywiście

00:15:24.994 --> 00:15:28.626
odkrycie bozonu Higgsa.

00:15:28.626 --> 00:15:31.302
Fundamentalna cząsteczka,

00:15:31.302 --> 00:15:34.307
która zostawia w spadku masę 
innym fundamentalnym cząsteczkom.

NOTE Paragraph

00:15:34.307 --> 00:15:35.803
(Oklaski)

NOTE Paragraph

00:15:35.803 --> 00:15:38.616
Cudowne w tym odkryciu było to,

00:15:38.616 --> 00:15:40.852
że 50 lat temu Peter Higgs z zespołem

00:15:40.852 --> 00:15:43.262
rozważali jedno z najgłębszych pytań:

00:15:43.262 --> 00:15:47.902
Czemu to, z czego się składamy
nie ma masy?

00:15:47.902 --> 00:15:52.361
Przecież ja mam masę. Skąd ona pochodzi?

00:15:52.361 --> 00:15:54.175
Zasugerował,

00:15:54.175 --> 00:15:57.845
że istnieje nieskończone, maleńkie pole,

00:15:57.845 --> 00:15:59.963
rozciągające się przez wszechświat,

00:15:59.963 --> 00:16:02.048
a gdy cząsteczki przenikają się i reagują,

00:16:02.048 --> 00:16:04.440
to tam dostają swoją masę.

00:16:04.440 --> 00:16:06.897
Reszta społeczności naukowej powiedziała,

00:16:06.897 --> 00:16:08.506
"Super pomysł, Higgsy.

00:16:08.506 --> 00:16:10.192
Nie mamy pojęcia, czy to się da udowodnić.

00:16:10.192 --> 00:16:12.300
To nas przerasta".

00:16:12.300 --> 00:16:14.797
W ciągu 50 lat,

00:16:14.797 --> 00:16:20.681
za swojego życia, miał okazję zobaczyć,

00:16:20.681 --> 00:16:24.313
że zaprojektowano najwspanialszą maszynę,

00:16:24.313 --> 00:16:27.379
żeby udowodnić ten niesamowity pomysł,

00:16:27.379 --> 00:16:31.342
który powstał w ludzkim umyśle.

NOTE Paragraph

00:16:31.342 --> 00:16:33.874
To właśnie jest ekscytujące 
w ogromnych liczbach pierwszych.

00:16:33.874 --> 00:16:35.960
Myśleliśmy, że istnieją,

00:16:35.960 --> 00:16:38.380
i znaleźliśmy je.

00:16:38.380 --> 00:16:42.280
To jest sedno ludzkiej egzystencji.

00:16:42.280 --> 00:16:45.954
Oto czym jesteśmy.

00:16:45.954 --> 00:16:47.923
Albo, jak ująłby to Kartezjusz:

00:16:47.923 --> 00:16:49.636
myślimy,

00:16:49.636 --> 00:16:52.049
więc jesteśmy.

NOTE Paragraph

00:16:52.049 --> 00:16:53.440
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:16:53.440 --> 00:16:59.041
(Oklaski)