1
00:00:00,942 --> 00:00:03,770
Oh ja, die mooie tijd op de universiteit,

2
00:00:03,770 --> 00:00:07,673
met een onstuimige mix van echte wiskundigen 
op professor-niveau,

3
00:00:07,673 --> 00:00:10,144
en wereldkampioenschappen in debatteren,

4
00:00:10,144 --> 00:00:15,397
of, zoals ik graag zeg: "Hallo dames. Oh ja."

5
00:00:15,397 --> 00:00:17,389
Het werd niet sexyer dan De Spence, 
op de universiteit.

6
00:00:17,389 --> 00:00:18,853
Het werd niet sexyer dan De Spence, 
op de universiteit.

7
00:00:18,853 --> 00:00:23,239
Het is zo fantastisch 
voor een bescheiden ontbijtradio-presentator,

8
00:00:23,239 --> 00:00:25,570
uit Sydney, Australië, 
om hier op het TED-podium te staan.

9
00:00:25,570 --> 00:00:27,733
Letterlijk aan de andere kant van de wereld.

10
00:00:27,733 --> 00:00:29,366
Veel van de dingen die jullie hoorden 
over Australiërs, zijn waar.

11
00:00:29,366 --> 00:00:31,011
Veel van de dingen die jullie hoorden 
over Australiërs, zijn waar.

12
00:00:31,011 --> 00:00:33,433
Al op hele jonge leeftijd,

13
00:00:33,433 --> 00:00:35,944
laten we fantastisch talent voor sport zien.

14
00:00:35,944 --> 00:00:40,289
Op het strijdtoneel 
zijn we moedige en nobele strijders.

15
00:00:40,289 --> 00:00:40,946
Wat jullie gehoord hebben, is waar. 
Australiërs vinden een drankje niet erg,

16
00:00:40,946 --> 00:00:44,770
Wat jullie gehoord hebben, is waar. 
Australiërs vinden een drankje niet erg,

17
00:00:44,770 --> 00:00:48,520
wat soms tot gênante situaties leidt. (Gelach)

18
00:00:48,520 --> 00:00:54,707
Dit is het kerstfeest 
op mijn vaders werk in december 1973.

19
00:00:54,707 --> 00:00:56,629
Ik ben bijna 5.

20
00:00:56,629 --> 00:00:59,009
Eerlijk gezegd heb ik meer plezier dan de Kerstman.

21
00:00:59,009 --> 00:01:02,889
Ik sta hier vandaag,

22
00:01:02,889 --> 00:01:04,335
niet als een ontbijtradio-presentator,

23
00:01:04,335 --> 00:01:08,241
niet als een komiek, maar als iemand die

24
00:01:08,241 --> 00:01:11,421
wiskundige is, was en zal blijven.

25
00:01:11,421 --> 00:01:13,615
Iedereen die met het getallenvirus is besmet,

26
00:01:13,615 --> 00:01:17,375
weet dat je het jong krijgt en dat het diep gaat.

27
00:01:17,375 --> 00:01:20,312
Ik denk terug aan de tijd 
dat ik in de tweede klas zat,

28
00:01:20,312 --> 00:01:22,335
van een mooie kleine openbare lagere school,

29
00:01:22,335 --> 00:01:26,090
Boronia Park, in een voorstad van Sydney.

30
00:01:26,090 --> 00:01:28,151
Toen het bijna lunchtijd was, 
zei onze juffrouw, mevrouw Russel:

31
00:01:28,151 --> 00:01:29,879
Toen het bijna lunchtijd was, 
zei onze juffrouw, mevrouw Russel:

32
00:01:29,879 --> 00:01:32,344
"Zeg, tweede klas. 
Wat willen jullie na de lunch doen?

33
00:01:32,344 --> 00:01:34,613
Ik heb geen plannen."

34
00:01:34,613 --> 00:01:37,760
Het was een oefening in democratisch onderwijs.

35
00:01:37,760 --> 00:01:42,382
Ik ben voor democratisch onderwijs, 
maar we waren maar zeven jaar oud.

36
00:01:42,382 --> 00:01:44,124
Sommige ideeën die we hadden om

37
00:01:44,124 --> 00:01:46,688
na de lunch te doen waren niet zo praktisch.

38
00:01:46,688 --> 00:01:48,962
Na een tijdje had iemand wel een heel dom idee,

39
00:01:48,962 --> 00:01:51,107
dat door mw. Russel de kop werd ingedrukt 
met de aardige woorden:

40
00:01:51,107 --> 00:01:52,704
"Dat kan niet.

41
00:01:52,704 --> 00:01:56,695
Dat zou hetzelfde zijn als proberen een vierkant blok 
in een rond gat te stoppen."

42
00:01:56,695 --> 00:01:58,962
Nu probeerde ik niet om slim te zijn.

43
00:01:58,962 --> 00:01:59,797
Ik probeerde ook niet grappig te zijn.

44
00:01:59,797 --> 00:02:02,012
Ik stak beleefd mijn hand op 
en toen ik het woord kreeg, zei ik:

45
00:02:02,012 --> 00:02:03,995
Ik stak beleefd mijn hand op 
en toen ik het woord kreeg, zei ik

46
00:02:03,995 --> 00:02:06,631
voor al mijn klasgenootjes, en ik citeer:

47
00:02:06,631 --> 00:02:10,194
"Maar juffrouw,

48
00:02:10,194 --> 00:02:13,990
als de diagonaal van het vierkant

49
00:02:13,990 --> 00:02:18,201
kleiner is dan de diameter van de cirkel,

50
00:02:18,201 --> 00:02:21,086
dan gaat het vierkante blok makkelijk 
door het ronde gat."

51
00:02:21,086 --> 00:02:24,104
(Gelach)

52
00:02:24,104 --> 00:02:28,375
"Dat is hetzelfde als een boterham 
door een basketring gooien."

53
00:02:28,375 --> 00:02:30,018
Toen viel er diezelfde ongemakkelijke stilte.

54
00:02:30,018 --> 00:02:31,216
Toen viel er diezelfde ongemakkelijke stilte.

55
00:02:31,216 --> 00:02:33,319
Totdat een van mijn vriendjes,

56
00:02:33,319 --> 00:02:35,771
een van de populaire kinderen, Steven, opzij boog

57
00:02:35,771 --> 00:02:38,114
en me heel hard tegen mijn hoofd stompte.

58
00:02:38,114 --> 00:02:39,198
(Gelach)

59
00:02:39,198 --> 00:02:41,699
Dat was Stevens manier om te zeggen: 
"Kijk Adam,

60
00:02:41,699 --> 00:02:46,248
je staat op een beslissende kruising in je leven.

61
00:02:46,248 --> 00:02:48,525
Je kunt hier bij ons blijven zitten.

62
00:02:48,525 --> 00:02:50,195
Maar als je vaker zo praat, 
dan moet je daar zitten, bij hen."

63
00:02:50,195 --> 00:02:53,975
Maar als je vaker zo praat, 
dan moet je daar zitten, bij hen."

64
00:02:53,975 --> 00:02:55,577
Ik dacht er een nanoseconde over na.

65
00:02:55,577 --> 00:02:59,353
Ik keek goed naar mijn levenspad,

66
00:02:59,353 --> 00:03:03,181
en rende naar de 'nerd-straat',

67
00:03:03,181 --> 00:03:08,608
zo hard als ik met mijn dikke astmatische beentjes rennen kon.

68
00:03:08,623 --> 00:03:12,336
Ik werd al heel jong verliefd op wiskunde.

69
00:03:12,351 --> 00:03:15,209
Ik legde het al mijn vrienden uit. 
Wiskunde is mooi.

70
00:03:15,209 --> 00:03:17,193
Het is natuurlijk. Het is overal.

71
00:03:17,193 --> 00:03:20,498
Getallen zijn als muzieknoten,

72
00:03:20,498 --> 00:03:24,720
waarmee de symfonie 
van het universum geschreven is.

73
00:03:24,720 --> 00:03:27,003
De grote Descartes zei iets soortgelijks.

74
00:03:27,003 --> 00:03:29,713
Het universum "is geschreven 
in de taal van de wiskunde".

75
00:03:29,713 --> 00:03:33,937
Vandaag wil ik een van deze noten laten zien.

76
00:03:33,937 --> 00:03:38,329
Een getal zo mooi, zo enorm,

77
00:03:38,329 --> 00:03:40,902
dat ik denk dat jullie ervan ondersteboven zijn.

78
00:03:40,902 --> 00:03:43,649
We gaan het vandaag hebben over priemgetallen.

79
00:03:43,649 --> 00:03:47,615
De meesten van jullie weten nog wel 
dat zes geen priemgetal is,

80
00:03:47,615 --> 00:03:49,931
omdat het 2 x 3 is.

81
00:03:49,931 --> 00:03:53,545
Zeven is een priemgetal omdat het 1 x 7 is,

82
00:03:53,545 --> 00:03:56,148
en we het niet 
in kleinere stukken kunnen hakken,

83
00:03:56,148 --> 00:03:58,131
in factoren, zoals we dat noemen.

84
00:03:58,131 --> 00:04:00,621
Een paar feitjes die misschien leuk zijn om te weten.

85
00:04:00,621 --> 00:04:02,632
Eén is geen priemgetal.

86
00:04:02,632 --> 00:04:05,172
Het bewijs ervoor 
is een fantastische truc op een feestje,

87
00:04:05,172 --> 00:04:08,076
dat, ik geef het toe, 
alleen op sommige feestjes werkt.

88
00:04:08,076 --> 00:04:11,066
(Gelach)

89
00:04:11,066 --> 00:04:14,728
Een ander feit is
dat er geen grootste priemgetal bestaat.

90
00:04:14,728 --> 00:04:16,140
Het gaat altijd maar door.

91
00:04:16,140 --> 00:04:17,979
We weten dat het aantal priemgetallen oneindig is,

92
00:04:17,979 --> 00:04:19,929
dankzij de briljante wiskundige Euclides.

93
00:04:19,929 --> 00:04:23,161
Hij bewees dat meer dan tweeduizend jaar geleden.

94
00:04:23,161 --> 00:04:24,858
Het derde feit over priemgetallen

95
00:04:24,858 --> 00:04:26,368
dat wiskundigen zich altijd afgevraagd hebben,

96
00:04:26,368 --> 00:04:28,630
dat wiskundigen zich altijd afgevraagd hebben:

97
00:04:28,630 --> 00:04:31,433
wat is het grootste priemgetal dat we kennen?

98
00:04:31,433 --> 00:04:35,741
Vandaag gaan we op zoek 
naar dat enorme priemgetal.

99
00:04:35,741 --> 00:04:38,888
Niet bang worden nu.

100
00:04:38,888 --> 00:04:41,889
Het enige dat je moet weten van alle wiskunde,

101
00:04:41,889 --> 00:04:46,374
die je ooit aanleerde, afleerde, instampte , 
vergat of nooit begreep,

102
00:04:46,374 --> 00:04:48,107
die je ooit aanleerde, afleerde, instampte , 
vergat of nooit begreep,

103
00:04:48,107 --> 00:04:50,492
het enige wat je moet weten, is dit:

104
00:04:50,492 --> 00:04:54,739
als ik zeg twee tot de vijfde macht,

105
00:04:54,739 --> 00:04:57,586
dan heb ik het over vijf tweetjes op een rij,

106
00:04:57,586 --> 00:04:58,881
met elkaar vermenigvuldigd,

107
00:04:58,881 --> 00:05:02,097
2 x 2 x 2 x 2 x 2.

108
00:05:02,097 --> 00:05:05,501
2 ^ 5 gaat zo: 2, 4, 8, 16, 32.

109
00:05:05,501 --> 00:05:07,681
2 ^ 5 gaat zo: 2, 4, 8, 16, 32.

110
00:05:07,681 --> 00:05:11,195
Als jullie dat snappen, 
dan kun je me de hele weg volgen. Goed?

111
00:05:11,195 --> 00:05:13,167
Dus 2 ^ 5,

112
00:05:13,167 --> 00:05:14,879
die vijf tweetjes met elkaar vermenigvuldigd.

113
00:05:14,879 --> 00:05:19,142
(2 ^ 5) - 1 = 31.

114
00:05:19,142 --> 00:05:22,453
31 is een priemgetal en die vijf in de macht

115
00:05:22,453 --> 00:05:24,998
is ook een priemgetal.

116
00:05:24,998 --> 00:05:28,502
Het merendeel van de enorme priemgetallen 
die we ooit hebben gevonden,

117
00:05:28,502 --> 00:05:29,738
zien er zo uit:

118
00:05:29,738 --> 00:05:33,017
2 tot de macht priemgetal, en trek er 1 af.

119
00:05:33,017 --> 00:05:35,434
Ik zal niet in detail uitleggen waarom,

120
00:05:35,434 --> 00:05:38,185
want je ogen rollen uit je hoofd als ik dat doe,

121
00:05:38,185 --> 00:05:42,396
dus ik zeg alleen dat een getal dat er zo uitziet,

122
00:05:42,396 --> 00:05:45,859
makkelijk getest kan worden.

123
00:05:45,859 --> 00:05:49,459
Een willekeurig oneven getal 
is moeilijker om te testen.

124
00:05:49,459 --> 00:05:51,380
Zodra we gaan zoeken naar enorme priemgetallen,

125
00:05:51,380 --> 00:05:53,219
realiseren we ons dat het niet genoeg is,

126
00:05:53,219 --> 00:05:55,960
om gewoon ieder priemgetal 
tot een macht te verheffen.

127
00:05:55,960 --> 00:05:58,557
(2 ^ 11) - 1 = 2.047

128
00:05:58,557 --> 00:06:01,925
en ik hoef jullie niet te vertellen dat het 23 x 89 is.

129
00:06:01,925 --> 00:06:04,051
(Gelach)

130
00:06:04,051 --> 00:06:07,291
Maar (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1

131
00:06:07,291 --> 00:06:10,648
en (2 ^ 19) - 1, zijn allemaal priemgetallen.

132
00:06:10,648 --> 00:06:13,517
Na dat punt, dunnen ze erg uit.

133
00:06:13,517 --> 00:06:15,647
In de zoektocht naar enorme priemgetallen

134
00:06:15,647 --> 00:06:18,786
houd ik ervan dat sommige van de beste wiskundigen 
in de geschiedenis

135
00:06:18,786 --> 00:06:21,303
deze zoektocht hebben gemaakt.

136
00:06:21,303 --> 00:06:24,040
Dit is de grote Zwitserse wiskundige Leonhard Euler.

137
00:06:24,040 --> 00:06:26,501
In de 18e eeuw zeiden andere wiskundigen

138
00:06:26,501 --> 00:06:29,533
dat hij de meester van ons allemaal was.

139
00:06:29,533 --> 00:06:32,721
Hij werd zo gerespecteerd, 
dat ze hem op Europees geld zetten,

140
00:06:32,721 --> 00:06:35,366
toen dat nog een compliment was.

141
00:06:35,366 --> 00:06:40,346
(Gelach)

142
00:06:40,346 --> 00:06:43,429
Euler ontdekte toen het grootste priemgetal:

143
00:06:43,429 --> 00:06:45,216
(2 ^ 31) -1

144
00:06:45,216 --> 00:06:47,564
Meer dan 2 miljard.

145
00:06:47,564 --> 00:06:49,599
Hij bewees dat het een priemgetal was,

146
00:06:49,599 --> 00:06:53,387
met niet meer 
dan een ganzenveer, inkt, papier en zijn hersens.

147
00:06:53,387 --> 00:06:54,341
Jullie denken dat het groot is.

148
00:06:54,341 --> 00:06:57,618
We weten dat (2 ^127) -1

149
00:06:57,618 --> 00:06:59,212
een priemgetal is.

150
00:06:59,212 --> 00:07:00,856
Het is beestachtig.

151
00:07:00,856 --> 00:07:04,861
Kijk: 39 cijfers lang,

152
00:07:04,861 --> 00:07:08,224
en in 1876 bewezen als priemgetal,

153
00:07:08,224 --> 00:07:10,288
door de wiskundige Lucas.

154
00:07:10,288 --> 00:07:12,224
Wow, L-man.

155
00:07:12,224 --> 00:07:13,969
(Gelach)

156
00:07:13,969 --> 00:07:16,363
Een van de beste dingen 
in de zoektocht naar priemgetallen

157
00:07:16,363 --> 00:07:17,560
is niet alleen er een vinden.

158
00:07:17,560 --> 00:07:21,811
Soms is bewijzen dat iets geen priemgetal is, 
net zo opwindend.

159
00:07:21,811 --> 00:07:27,593
Weer Lucas leerde ons in 1876 dat (2 ^ 67) - 1,

160
00:07:27,593 --> 00:07:30,269
21 cijfers lang, geen priemgetal was.

161
00:07:30,269 --> 00:07:32,698
Maar hij wist niet wat de factoren waren.

162
00:07:32,698 --> 00:07:34,483
We wisten dat het iets als 6 was, 
maar niet wat we moesten vermenigvuldigen

163
00:07:34,483 --> 00:07:36,904
We wisten dat het iets als 6 was, 
maar niet wat we moesten vermenigvuldigen

164
00:07:36,904 --> 00:07:38,154
om aan dat enorme getal te komen.

165
00:07:38,154 --> 00:07:40,195
Meer dan 40 jaar hebben we moeten wachten,

166
00:07:40,195 --> 00:07:43,117
totdat Frank Nelson op het toneel verscheen.

167
00:07:43,117 --> 00:07:45,495
Voor een verzameling 
prestigieuze Amerikaanse wiskundigen,

168
00:07:45,495 --> 00:07:49,291
liep hij naar het bord, pakte een krijtje,

169
00:07:49,291 --> 00:07:52,056
en begon de machten van 2 uit te schrijven:

170
00:07:52,056 --> 00:07:55,177
2, 4, 8, 16 --

171
00:07:55,177 --> 00:07:56,833
doe mee, jullie weten hoe het gaat --

172
00:07:56,833 --> 00:08:00,699
32, 64, 128, 256,

173
00:08:00,699 --> 00:08:05,355
512, 1024, 2048.

174
00:08:05,355 --> 00:08:07,907
Ik ben in 'nerd'-hemel. 
Laten we hier even stoppen.

175
00:08:07,907 --> 00:08:10,677
Frank Nelson Cole stopte hier niet.

176
00:08:10,677 --> 00:08:12,340
Hij ging door en door

177
00:08:12,340 --> 00:08:16,009
en berekende 67 machten van twee.

178
00:08:16,009 --> 00:08:18,501
Hij trok er 1 vanaf en schreef dat getal op het bord.

179
00:08:18,501 --> 00:08:22,842
Er ontstond een euforisch gevoel in de ruimte.

180
00:08:22,842 --> 00:08:25,104
Het werd nog spannender toen hij deze twee grote priemgetallen opschreef als een vermenigvuldiging --

181
00:08:25,104 --> 00:08:29,503
Het werd nog spannender toen hij deze twee grote priemgetallen opschreef als een vermenigvuldiging --

182
00:08:29,509 --> 00:08:33,416
en gedurende de rest van het uur

183
00:08:33,416 --> 00:08:38,049
lepelde Frank Nelson Cole dat op.

184
00:08:38,049 --> 00:08:40,223
Hij had de factoren van het priemgetal gevonden,

185
00:08:40,223 --> 00:08:42,633
van (2 ^ 67) -1.

186
00:08:42,633 --> 00:08:45,135
De mensen werden gek --

187
00:08:45,135 --> 00:08:46,955
(Gelach) --

188
00:08:46,955 --> 00:08:48,997
toen Frank Nelson Cole ging zitten,

189
00:08:48,997 --> 00:08:52,344
nadat hij de enige speech in de wiskundegeschiedenis had gehouden,

190
00:08:52,344 --> 00:08:55,153
zonder een woord te zeggen.

191
00:08:55,153 --> 00:08:57,840
Hij gaf achteraf toe 
dat het niet zo moeilijk was geweest.

192
00:08:57,840 --> 00:09:00,490
Het had concentratie gekost en toewijding.

193
00:09:00,490 --> 00:09:02,490
Het kostte hem, naar schatting,

194
00:09:02,490 --> 00:09:06,461
"drie jaar aan zondagen".

195
00:09:06,461 --> 00:09:08,799
Maar toen kwam in de wiskundewereld,

196
00:09:08,799 --> 00:09:11,914
zoals in vele werelden 
waar we in deze TED over gehoord hebben,

197
00:09:11,914 --> 00:09:16,257
het computertijdperk en het explodeerde.

198
00:09:16,257 --> 00:09:18,694
Dit zijn de grootste priemgetallen die we kenden, 
decennium na decennium,

199
00:09:18,694 --> 00:09:22,101
en met ieder getal werd het vorige kleiner.

200
00:09:22,101 --> 00:09:25,301
Computers grepen de macht 
en ons vermogen om te rekenen,

201
00:09:25,301 --> 00:09:27,213
nam alleen maar toe.

202
00:09:27,230 --> 00:09:30,295
Dit is het grootste priemgetal dat we in 1996 kenden,

203
00:09:30,295 --> 00:09:32,315
voor mij een heel emotioneel jaar.

204
00:09:32,315 --> 00:09:34,250
Het was het jaar dat ik van de universiteit kwam.

205
00:09:34,250 --> 00:09:36,875
Ik werd heen en weer geslingerd 
tussen wiskunde en de media.

206
00:09:36,875 --> 00:09:39,330
Het was een moeilijke beslissing. 
Ik hield van studeren.

207
00:09:39,330 --> 00:09:43,203
Mijn universitaire titel vertegenwoordigde de beste negen-en-half jaar van mijn leven.

208
00:09:43,203 --> 00:09:45,786
(Gelach)

209
00:09:45,786 --> 00:09:49,413
Ik werd me bewust van mijn eigen kunnen.

210
00:09:49,413 --> 00:09:52,930
Simpel gezegd, 
in een kamer vol willekeurige mensen,

211
00:09:52,930 --> 00:09:54,805
ben ik een wiskunde-genie.

212
00:09:54,805 --> 00:09:56,882
In een kamer vol met wiskunde professoren,

213
00:09:56,882 --> 00:10:00,611
ben ik zo dom als een doos met hamers.

214
00:10:00,611 --> 00:10:02,358
Mijn kunst ligt niet in de wiskunde.

215
00:10:02,358 --> 00:10:06,250
Het ligt in het vertellen 
van het verhaal van de wiskunde.

216
00:10:06,250 --> 00:10:08,436
Sinds ik van de universiteit af ben,

217
00:10:08,436 --> 00:10:10,572
werden de getallen groter en groter, 
ieder nieuw getal vermorzelde het vorige.

218
00:10:10,572 --> 00:10:12,338
werden de getallen groter en groter, 
ieder nieuw getal vermorzelde het vorige.

219
00:10:12,338 --> 00:10:17,231
Totdat deze man voorbij kwam, Dr. Curtis Cooper.

220
00:10:17,231 --> 00:10:20,590
Hij had een paar jaar geleden het record 
van het grootste priemgetal ooit.

221
00:10:20,590 --> 00:10:23,895
Totdat het afgepakt werd 
door een rivaliserende universiteit.

222
00:10:23,895 --> 00:10:28,072
Toen kreeg Curtis Cooper het terug.

223
00:10:28,072 --> 00:10:33,399
Geen jaren, geen maanden, 
maar een paar dagen geleden.

224
00:10:33,399 --> 00:10:35,043
In een verbazingwekkende 
samenloop van omstandigheden

225
00:10:35,043 --> 00:10:39,195
moest ik TED een nieuwe dia sturen,

226
00:10:39,195 --> 00:10:41,205
om jullie te laten zien wat deze man gedaan had.

227
00:10:41,205 --> 00:10:43,855
Ik kan het me nog herinneren -- (Applaus) --

228
00:10:43,855 --> 00:10:45,358
wanneer het gebeurde.

229
00:10:45,358 --> 00:10:46,806
Ik deed mijn ochtendprogramma.

230
00:10:46,806 --> 00:10:48,178
Ik keer naar Twitter en er was een tweet:

231
00:10:48,178 --> 00:10:50,483
"Adam, heb je 
het nieuwe grootste priemgetal gezien?"

232
00:10:50,483 --> 00:10:51,897
Ik huiverde --

233
00:10:51,897 --> 00:10:53,637
(Gelach) --

234
00:10:53,637 --> 00:10:56,719
en contacteerde de dames van de productie 
in de ruimte naast mij

235
00:10:56,719 --> 00:10:59,170
en zei: "Dames, wacht met de titel.

236
00:10:59,170 --> 00:11:00,630
We gaan het niet over politiek hebben vandaag.

237
00:11:00,630 --> 00:11:02,587
Niet over sport.

238
00:11:02,587 --> 00:11:04,917
Er is een nieuw megapriemgetal ontdekt."

239
00:11:04,917 --> 00:11:06,429
De dames schudden alleen hun hoofd,

240
00:11:06,429 --> 00:11:08,666
lieten het hangen en mij mijn gang gaan.

241
00:11:08,666 --> 00:11:11,242
Het is dankzij Curtis Cooper dat we weten,

242
00:11:11,242 --> 00:11:13,571
dat dit nu het grootste priemgetal is,

243
00:11:13,571 --> 00:11:21,581
2 ^ 57.885.161.

244
00:11:21,581 --> 00:11:24,384
Vergeet niet de 1 eraf te halen.

245
00:11:24,384 --> 00:11:31,608
Dit getal is bijna 17,5 miljoen cijfers lang.

246
00:11:31,608 --> 00:11:35,034
Als je het zou uittypen en zou opslaan 
als een tekstbestand,

247
00:11:35,034 --> 00:11:37,829
dan zou het 22 MB zijn.

248
00:11:37,829 --> 00:11:39,873
Voor de wat mindere nerds,

249
00:11:39,873 --> 00:11:42,010
denk aan de Harry Potter-boeken.

250
00:11:42,010 --> 00:11:44,360
Dit is het eerste boek.

251
00:11:44,360 --> 00:11:46,062
Dit zijn alle zeven boeken,

252
00:11:46,062 --> 00:11:48,424
want ze werd wat langdradig op het eind.

253
00:11:48,424 --> 00:11:51,943
(Gelach)

254
00:11:51,943 --> 00:11:54,255
Als je het zou uitschrijven, 
dan zou dit getal anderhalf keer zo lang zijn.

255
00:11:54,255 --> 00:11:58,730
Als je het zou uitschrijven, 
dan zou dit getal anderhalf keer zo lang zijn.

256
00:11:58,730 --> 00:12:04,269
Dit zijn de eerste 1000 cijfers van dit priemgetal.

257
00:12:04,269 --> 00:12:07,390
Als we, vanaf het moment dat TED begon, 
dinsdag om 11 uur

258
00:12:07,390 --> 00:12:11,958
iedere seconde een nieuwe dia hadden laten zien,

259
00:12:11,958 --> 00:12:17,328
dan zou het vijf uur geduurd hebben 
om jullie dat getal te laten zien.

260
00:12:17,328 --> 00:12:20,294
Ik wilde graag, 
maar ik kon Bono niet overtuigen.

261
00:12:20,294 --> 00:12:22,897
Zo gaat dat.

262
00:12:22,897 --> 00:12:27,317
Dit getal is 17-duizend en een halve dia lang.

263
00:12:27,317 --> 00:12:31,440
En we weten net zo zeker dat het een priemgetal is,

264
00:12:31,440 --> 00:12:34,814
als dat we weten dat zeven een priemgetal is.

265
00:12:34,814 --> 00:12:40,500
Ik word hier bijna geil van.

266
00:12:40,500 --> 00:12:42,683
Wie hou ik voor de gek als ik bijna zeg?

267
00:12:42,683 --> 00:12:45,245
(Gelach)

268
00:12:45,245 --> 00:12:46,896
Ik weet wat jullie denken:

269
00:12:46,896 --> 00:12:51,875
Adam, we zijn blij dat jij blij bent,

270
00:12:51,875 --> 00:12:54,373
maar wat kan ons dat schelen?

271
00:12:54,373 --> 00:12:57,083
Laat me drie redenen noemen.

272
00:12:57,083 --> 00:13:00,634
Ten eerste, ik zei het al, 
moet je, om een computer te vragen

273
00:13:00,634 --> 00:13:03,713
of iets een priemgetal is, 
het in de afgekorte versie intypen,

274
00:13:03,713 --> 00:13:07,915
met ongeveer zes regels code, 
om het priemgetal te testen.

275
00:13:07,915 --> 00:13:10,236
Dat is een hele eenvoudige vraag.

276
00:13:10,236 --> 00:13:13,249
Het geeft een duidelijk ja of nee antwoord,

277
00:13:13,249 --> 00:13:15,806
en heeft alleen 
een fenomenaal rekenvermogen nodig.

278
00:13:15,806 --> 00:13:17,975
Grote priemgetallen zijn een fantastische manier

279
00:13:17,975 --> 00:13:20,608
om de snelheid 
en nauwkeurigheid van chips te testen.

280
00:13:20,608 --> 00:13:23,409
Ten tweede, toen Curtis Cooper 
naar dat waanzinnige priemgetal op zoek was,

281
00:13:23,409 --> 00:13:25,334
was hij niet de enige.

282
00:13:25,334 --> 00:13:26,519
Mijn laptop thuis onderzocht zelf 
ook vier kandidaat-priemgetallen,

283
00:13:26,519 --> 00:13:28,794
Mijn laptop thuis onderzocht zelf 
ook vier kandidaat-priemgetallen,

284
00:13:28,794 --> 00:13:32,450
als onderdeel van een wereldwijde zoektocht 
van een computernetwerk

285
00:13:32,450 --> 00:13:33,705
naar deze grote getallen.

286
00:13:33,705 --> 00:13:35,634
De ontdekking van dat priemgetal lijkt op het werk

287
00:13:35,634 --> 00:13:38,836
van het ontrafelen van de RNA-sequenties,

288
00:13:38,836 --> 00:13:41,908
of van het doorzoeken van SETI-gegevens 
en andere astronomische projecten.

289
00:13:41,908 --> 00:13:45,150
We leven in een tijd 
waarin de grootste ontdekkingen,

290
00:13:45,150 --> 00:13:47,669
niet gedaan worden in laboratoria of collegebanken,

291
00:13:47,669 --> 00:13:49,783
maar op laptops en desktops,

292
00:13:49,783 --> 00:13:51,649
van mensen die gewoon helpen zoeken.

293
00:13:51,649 --> 00:13:55,062
van mensen die gewoon helpen zoeken.

294
00:13:55,062 --> 00:13:57,391
Ik vind het zo bijzonder, omdat het een metafoor is,

295
00:13:57,391 --> 00:13:59,328
voor de tijd waarin we leven.

296
00:13:59,328 --> 00:14:04,172
Waarin mensen en machines 
samen dingen kunnen veroveren.

297
00:14:04,172 --> 00:14:06,531
We hebben bij deze TED veel gehoord over robots.

298
00:14:06,531 --> 00:14:08,141
Over wat ze wel en niet kunnen.

299
00:14:08,141 --> 00:14:10,663
Het is waar dat je een app kunt downloaden,

300
00:14:10,663 --> 00:14:14,558
waarmee je 
de meeste schaakgrootmeesters kunt verslaan.

301
00:14:14,558 --> 00:14:16,022
Jullie denken dat dat geweldig is.

302
00:14:16,022 --> 00:14:18,588
Dit is een machine die iets geweldigs doet.

303
00:14:18,588 --> 00:14:20,774
Dit is de Kubus-veroveraar II.

304
00:14:20,774 --> 00:14:24,595
Het kan een willekeurige Rubiks kubus,

305
00:14:24,595 --> 00:14:27,161
met het vermogen van een smartphone,

306
00:14:27,161 --> 00:14:34,354
onderzoeken en oplossen,

307
00:14:34,354 --> 00:14:37,053
in vijf seconden.

308
00:14:37,053 --> 00:14:40,934
(Applaus)

309
00:14:40,934 --> 00:14:44,999
Het maakt sommige mensen bang. 
Ik word er opgewonden van.

310
00:14:44,999 --> 00:14:48,230
Is het niet fantastisch om in deze tijd te leven,

311
00:14:48,230 --> 00:14:51,523
waarin hersens en machines samen kunnen werken?

312
00:14:51,523 --> 00:14:53,795
Vorig jaar werd mij gevraagd,

313
00:14:53,795 --> 00:14:56,783
als een kleine bekende Australiër:

314
00:14:56,783 --> 00:14:58,788
"Wat was je mooiste moment van 2012."

315
00:14:58,788 --> 00:15:00,250
Iedereen verwachtte dat ik iets zou zeggen over

316
00:15:00,250 --> 00:15:02,918
mijn geliefde Sydney Swans footballteam.

317
00:15:02,918 --> 00:15:05,926
In onze mooie, 
inheemse sport van Australisch football

318
00:15:05,926 --> 00:15:08,060
wonnen zij het equivalent van de Super Bowl.

319
00:15:08,060 --> 00:15:11,051
Ik was erbij. 
Het was de meest emotionele, opwindende dag.

320
00:15:11,051 --> 00:15:13,165
Maar het was niet mijn hoogtepunt uit 2012.

321
00:15:13,165 --> 00:15:15,128
Mensen dachten 
dat het misschien een interview was.

322
00:15:15,128 --> 00:15:17,196
Een politicus, een doorbraak.

323
00:15:17,196 --> 00:15:19,251
Misschien een boek dat ik las, kunst. 
Nee, nee, en nog eens nee.

324
00:15:19,251 --> 00:15:21,415
Het hadden mijn mooie dochters kunnen zijn.

325
00:15:21,415 --> 00:15:24,994
Nee, zij waren het niet. 
Het hoogtepunt van 2012

326
00:15:24,994 --> 00:15:28,626
was de ontdekking van het Higgs-deeltje.

327
00:15:28,626 --> 00:15:31,302
Graag jullie applaus voor het fundamentele deeltje,

328
00:15:31,302 --> 00:15:34,307
dat alle andere deeltjes hun massa geeft.

329
00:15:34,307 --> 00:15:35,803
(Applaus)

330
00:15:35,803 --> 00:15:38,616
Wat er zo mooi aan deze ontdekking was,

331
00:15:38,616 --> 00:15:40,852
dat Peter Higgs en zijn team 50 jaar geleden

332
00:15:40,852 --> 00:15:43,262
een van de meest ingewikkelde vragen stelde:

333
00:15:43,262 --> 00:15:47,902
hoe komt het dat de deeltjes 
waarvan we gemaakt zijn,

334
00:15:47,902 --> 00:15:52,361
geen massa hebben? Hoe kan dat?

335
00:15:52,361 --> 00:15:54,175
Hij stelde dat

336
00:15:54,175 --> 00:15:57,845
er een heel klein stukje was,

337
00:15:57,845 --> 00:15:59,963
in het universum,

338
00:15:59,963 --> 00:16:02,048
en als andere deeltjes hierdoor gaan

339
00:16:02,048 --> 00:16:04,440
en door interactie hun massa krijgen.

340
00:16:04,440 --> 00:16:06,897
De rest van de wetenschap zei:

341
00:16:06,897 --> 00:16:08,506
"Goed idee, Higgsy.

342
00:16:08,506 --> 00:16:10,192
We weten niet of we het ooit kunnen bewijzen.

343
00:16:10,192 --> 00:16:12,300
Het is buiten ons bereik."

344
00:16:12,300 --> 00:16:14,797
Binnen 50 jaar,

345
00:16:14,797 --> 00:16:20,681
in zijn leven, met hem in het publiek,

346
00:16:20,681 --> 00:16:24,313
hadden we de beste machine ooit gemaakt,

347
00:16:24,313 --> 00:16:27,379
om dit ongelooflijke idee te bewijzen

348
00:16:27,379 --> 00:16:31,342
dat uit een gewone menselijke geest ontsproten was,

349
00:16:31,342 --> 00:16:33,874
Dat vind ik zo opwindend aan dit priemgetal.

350
00:16:33,874 --> 00:16:35,960
We dachten dat het er kon zijn.

351
00:16:35,960 --> 00:16:38,380
We gingen zoeken en vonden het.

352
00:16:38,380 --> 00:16:42,280
Dat is de essentie van het mens-zijn.

353
00:16:42,280 --> 00:16:45,954
Dat is waar het om draait.

354
00:16:45,954 --> 00:16:47,923
Of, zoals mijn vriend Descartes zei:

355
00:16:47,923 --> 00:16:49,636
"Wij denken,

356
00:16:49,636 --> 00:16:52,049
dus we bestaan."

357
00:16:52,049 --> 00:16:53,440
Dankjewel.

358
00:16:53,440 --> 00:16:59,041
(Applaus)