Γεια σας, με λένε Τόνυ και αυτό είναι
το Κάθε Καρέ είναι μια Ζωγραφιά.
Υπάρχουν μερικοί σκηνοθέτες που
έχουν τόσο μεγάλη επιρροή
ώστε όπου και να κοιτάξεις,
βλέπεις τα χνάρια τους.
Βλέπω τα πλαίσια αυτού του σκηνοθέτη
στις δουλειές του Γουές Άντερσον.
Τα ακροβατικά και τεχνάσματά του
στον Τζάκι Τσαν
και τις ανέκφραστες στάσεις του
στον Μπιλ Μάρρεϊ.
Αυτός, φυσικά, είναι ο Μπάστερ Κίτον,
ένας από τους τεράστιους βουβούς κωμικούς.
"Ήταν, όπως αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε,
ο σπουδαιότερος από όλους τους παλιάτσους
στην ιστορία του κινηματογράφου"
Και σχεδόν εκατό χρόνια μετά
νομίζω πως έχει πολλά ακόμα να μας διδάξει
σχετικά με την οπτική κωμωδία.
Έτσι σήμερα, ας ρίξουμε μια ματιά στο πώς
χτίζει η αυθεντεία μία κασκαρίκα.
Έτοιμοι;
Πάμε.
Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να ξέρετε
σχετικά με οπτικές κωμωδίες
είναι ότι πρέπει να πεις την
ιστορία σου με πράξεις.
Ο Κίτον ήταν ένας οπτικός αφηγητής
και ποτέ δεν του άρεσε
όταν άλλοι σκηνοθέτες έλεγαν την
ιστορία τους με διατίτλους.
-"Η τυπική ταινία χρησιμοποιούσε
240 λεζάντες...¨
"...αυτός ήταν περίπου ο μέσος όρος."
-"240 ήταν ο μέσος όρος;"
-"Ναι. Και το περισσότερο που
έβαλα ποτέ εγώ ήταν 56."
Απέφευγε διατίτλους εστιάζοντας στις
χειρονομίες και την παντομίμα.
Σε αυτό το πλάνο, δεν ανακαλύπτεις ποτέ
για τί πράγμα μιλούν αυτοί οι δύο.
Ό,τι χρειάζεται να ξέρεις εκφράζεται μέσω
του τραπεζιού και τη γλώσσα του σώματος
"Αλλά αυτό που ήθελες να πεις..."
"Έπρεπε να το επικοινωνήσεις στο κοινό
μόνο με έναν τρόπο..."
-"Μέσω δραστηριότητας."
-"Ακριβώς. Εξαφανίζαμε τους υπότιτλους..."
"...όσο πιο γρήγορα γινόταν αν μπορούσαμε
να πούμε κάτι με δράση"
Ο Κίτον πίστευε πως κάθε κίνηση που έκανες
έπρεπε να είναι μοναδική.
Ποτέ μην κάνεις το ίδιο δύο φορές.
Κάθε μία σαβούρτα...
είναι μία ευκαιρία...
για δημιουργικότητα.
Όμως μόλις ξέρεις τη δράση φτάνουμε
στο δεύτερο πρόβλημα:
Που τοποθετείς την κάμερα;
Οπτικά αστεία γενικά είναι καλύτερα
από μια συγκεκριμένη γωνία.
Και αν αλλάξεις τη γωνία...
τότε αλλάζεις το αστείο και ίσως
να μην πετύχει τόσο καλα.
Το να βρεις τη σωστή γωνία είναι
θέμα δοκιμής και πλάνης.
Για να δούμε λοιπόν δύο γωνίες
λήψης για την κάμερα στο ίδιο αστείο.
Εδώ η πρώτη.
Και εδώ η δεύτερη.
Θα προσέξετε ότι στην πρώτη γωνία,
το αυτοκίνητο παίρνει το μεγαλύτερο μέρος
του καρέ
και δε βλέπουμε καθαρά το Μπάστερ
μέχρι να στραφεί.
Αλλά στη δεύτερη γωνία, το αυτοκίνητο
βρίσκεται στο φόντο
και εμείς μπορούμε να δούμε καθαρά
το πρόσωπο του.
Σε αυτό το κλάσμα του δευτερολέπτου, αυτός
δε ξέρει τι συμβαίνει ενώ εμείς ξέρουμε...
...αυτό είναι πολύ καλύτερο από εδώ.
Και στην πρώτη γωνία, η πλαισίωση
μοιράζει την προσοχή μας.
Τα μάτια μας θέλουν να κοιτάξουν το
πρόσωπο του και την πινακίδα ταυτόχρονα.
Όμως μετά την προσαρμογή της σκηνής...
Τα μάτια μας εκ φυσικού κοιτούν αυτόν...
έπειτα την πινακίδα
μετά ξανά αυτόν.
Πολύ καλύτερα.
Τώρα ερχόμαστε στο τρίτο ερώτημα...
Ποιοί κανόνες κυβερνούν αυτόν
το συγκεκριμένο κόσμο;
Ο κόσμος του Μπάστερ είναι επίπεδος
και διέπεται από ένα νόμο.
Εάν η κάμερα δεν βλέπει κάτι, τότε
ούτε οι χαρακτήρες μπορούν να το δουν.
Στον κόσμο του Μπάστερ, οι χαρακτήρες
περιορίζονται από τα άκρα του καρέ
και από τι είναι ορατό σε εμάς,
το κοινό.
Και αυτό του επιτρέπει να κάνει αστεία
που βγάζουν νόημα οπτικά
αλλά όχι λογικά.
Πολλά από τα αστεία του έχουν να κάνουν με
ανθρώπινη κίνηση σε έναν επίπεδο κόσμο.
Μπορεί να πάει στα δεξιά...
στα αριστερά...
πάνω...
κάτω...
να απομακρυνθεί από το φάκο...
ή να τον πλησιάσει.
Φαίνεται γνώριμο?
-"Την δολοφόνησαν.
Και νομίζεις ότι εγώ το έκανα."
-"Έι!"
Όπως ο Γουές Άντερσον, ο Μπάστερ Κίτον
έβρισκε χιούμορ στη γεωμετρία.
Συχνά τοποθετούσε την κάμερα πιο πίσω για
να μπορούσες να δεις το σχήμα ενός αστείου
Υπάρχουν κύκλοι...
τρίγωνα...
παράλληλες γραμμές...
και φυσικά, το σχήμα του ίδιου του καρέ:
το τετράγωνο.
Νομίζω τέτοια σκηνοθεσία είναι
καταπληκτική γιατί ενθαρρύνει τους θεατές
να εξετάσουν το καρέ και να δουν
μόνοι τους το χιούμορ.
Σε αυτό το πλάνο, σκεφτείτε πού
κοιτούν τα μάτια σας.
Τώρα πού είναι αυτός;
Κάποια από αυτά τα αστεία έχουν τις ρίζες
τους στο βοντβίλ(vaudeville)
και είναι σχεδιασμένα να εκτελούνται
σαν μαγικά κόλπα.
Και σαν όλα τα σπουδαία μαγικά κόλπα
ένα μέρος της διασκέδασης είναι
η προσπάθεια να καταλάβεις πώς έγινε.
Ο Κίτον είχε ένα όνομα για τέτοια αστεία.
Τα ονόμαζε "αδύνατα γκαγκς"
Είναι από τα πιο καινοτόμα και
σουρρεαλιστικά αστεία του.
Αλλά ως αφηγητής, τα θεωρούσε δύσκολα
επειδή έσπαζαν τους κανόνες
του κόσμου του.
"Έπρεπε να σταματήσουμε τα αδύνατα αστεία,
αυτά που αποκαλούμε καρτούν γκαγκς."
-"Τα χάσαμε όλα αυτά όταν αρχίσαμε να
κάνουμε ταινίες μεγάλου μήκους."
-"Έπρεπε να είναι ρεαλιστικές αλλιώς
η ιστορία σου δε θα έστεκε."
Έτσι, συγκεντρώθηκε σε αυτό που
αποκαλούσε το φυσικό γκαγκ.
Το αστείο που γεννιέται αβίαστα από
τον χαρακτήρα και την κατάσταση.
Αναλογιστείτε το τι κάνει με αυτή την πόρτα.
Ο Κίτον υποστήριζε ότι για οπτική κωμωδία
έπρεπε να μένεις ανοικτός στον
αυτοσχεδιασμό.
-"Πόσα ήταν προσχεδιασμένα και πόσα
έβγαιναν στην πράξη;"
-"Πόσο ήταν αυτοσχεδιασμός, ξέρεις;"
-"Λοιπόν κατά κανόνα, περίπου 50%..."
-"...έχεις στο νου σου πριν ξεκινήσεις
την ταινία..."
-"...και το υπόλοιπο το αναπτύσσεις
καθώς τη φτιάχνεις."
Μερικές φορές έβρισκε ένα αστείο που
του άρεσε τόσο πολύ
και έκανε αναφορά σε αυτό αργότερα
(callback αστείο)
Άλλες φορές, αστεία που είχε ετοιμάσει εκ
των προτέρων δεν δούλευαν εκείνη τη μέρα.
Έτσι απλώς τα ξεφορτωνόταν...
-"...επειδή δεν στέκονται και δεν
δουλεύουν καλά."
-"Και τότε έρχονται τα απροσχεδίαστα."
Προτίθετο ότι θα καταφέρει αυτό το άλμα.
Αλλά εφόσον απέτυχε...
Αποφάσισε να κρατήσει το λάθος και
να χτίσει επάνω του.
-"Έτσι σπάνια έκανες μια σκηνή τόσο καλή
τη δεύτερη φορά."
-"Γενικά συνέβαινε την πρώτη φορά."
-"Ίσως αυτή είναι μία από τις αιτίες..."
-"...που υπήρχε τόσο γέλιο στο σπίτι
την άλλη νύχτα."
-"Εννοώ, εγώ και οι νεότεροι άνθρωποι
είχαμε την αίσθηση..."
-"...ότι αυτό που βλέπαμε συνέβαινε τώρα."
-"Ότι συνέβη μόνο μία φορά..."
-"...Δεν ήταν κάτι προσχεδιασμένο και
δοκιμασμένο."
Και αυτό μας φέρνει στο τελευταίο πράγμα
για το Μπάστερ Κίτον
και τον πιο γνωστό του κανόνα.
Ποτέ μην προσποιείσαι ένα αστείο.
Για τον Κίτον, υπήρχε μονάχα ένας τρόπος
να πείσεις τους θεατές...
...πως αυτό που βλέπουν είναι αληθινό.
Έπρεπε να το κάνει πραγματικά...
...Χωρίς κατ.
Ήταν τόσο αυστηρός με αυτό που
κάποτε είπε...
"Είτε το καταφέρνουμε με την
πρώτη προσπάθεια...
...είτε πετάμε το αστείο."
Και είναι η αιτία που παραμένει καίριος
σχεδόν 100 χρόνια μετά.
Όχι απλά για την επιδεξιότητά του
αλλά για την ακεραιότητά του.
Εκεί είναι όντως αυτός.
Και καμία εξέλιξη στην τεχνολογία δεν
μπορεί να το το μιμηθεί.
Ακόμα και τώρα, εντυπωσιαζόμαστε όταν
σκηνοθέτες όντως το κάνουν στα αλήθεια.
Αλλά νομίζω αυτός το έκανε καλύτερα
95 χρόνια πριν.
Έτσι ανεξαρτήτως από πόσες φορές...
είδατε κάποιον να του αποτίει φόρο τιμής..
Τίποτα δεν ξεπερνά το αυθεντικό.