Τα ΜΜΕ μας βομβαρδίζουν διαρκώς και μας πιέζουν... ... να αγοράζουμε συνέχεια νέα και πιο μοντέρνα ρούχα. Απλά να τα πετάμε όταν δεν είναι πια στην μόδα. Υπολογίζεται ότι 93 εκατομμύρια τόνοι καταλήγουν σε χωματερές ή καίγονται ετήσια Περίπου ένα απορριμματοφόρο γεμάτο υφάσματα, καταλήγει κάθε δευτερόλεπτο σε μία χωματερή. Κάθε δευτερόλεπτο. Η παραγωγή ρούχων μολύνει το νερό και εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα. Το μοντέλο της fast fashion με πρωτοπόρο τα Zara σημαίνει ότι οι εταιρίες παράγουν τη διπλή ποσότητα ρούχων ανά έτος σε σχέση με τις αρχές των 2000s. Οι εταιρίες λένε ότι αυτό πρόκειται να αλλάξει διότι τώρα μπορούμε να αγοράσουμε οικολογική fast fashion. Και να ανακυκλώσουμε τα ρούχα που πλέον δεν θέλουμε. Μπορούμε όμως να τους πιστέψουμε; Η Inditex, η μητρική των Zara, και το H&M Group, είναι δύο από τις μεγαλύτερες εταιρίες λιανικού εμπορίου μόδας στον κόσμο, και διαθέτουν και οι δύο συλλογές που ισχυρίζονται ότι μειώνουν το περιβαλλοντικό αντίκτυπο της παραγωγής ρούχων. Και όχι μόνο αυτό, οι δύο κολοσσοί της μόδας ισχυρίζονται ότι κάνουν τις εταιρίες τους πιο βιώσιμες συνολικά. Ας κοιτάξουμε αυτούς τους ισχυρισμούς ξεκινώντας από τα υλικά. ΤΑ ΥΛΙΚΑ Τα κύρια υλικά των Zara & H&M αλλά και παγκοσμίως είναι ο πολυεστέρας, σε ποσοστό περίπου 52% της συνολικής παραγωγής νημάτων, και το βαμβάκι σε ποσοστό περίπου 24&. PET είναι μία ακόμη ονομασία για τον πολυεστέρα και είναι ο ίδιος τύπου πλαστικού που βρίσκουμε στα πλαστικά μπουκάλια νερού Βασικά, 60 % της παραγωγής PET καταλήγει στα υφάσματα και περίπου 30% στα μπουκάλια. Το υλικό παράγεται από πετρέλαιο, και η διαδικασία χρησιμοποιεί πολλή ενέργεια και εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα, όπως επίσης οξέα και αμμωνία στην παροχή νερού. Ο ανακυκλωμένος πολυεστέρας χρησιμοποιεί ως και 60% λιγότερη ενέργεια από ότι τα αγνά υλικά και προέρχεται από απομεινάρια υφασμάτων ή πλαστικά απόβλητα. Όμως ατέλειες στα νήματα απαιτούν περισσότερη βαφή. Και οι ειδικοί λένε ότι τα πολυεστερικά υφάσματα μπορούν να αποβάλλουν 700000 μικροπλαστικές ίνες σε κάθε πλύση, που καταλήγουν στον ωκεανό και στο φαγητό μας. Το βαμβάκι δεν προκαλεί αυτά τα προβλήματα αλλά είναι μία καλλιέργεια με υψηλές απαιτήσεις σε νερό και χημικά. Σύμφωνα με την WWF χρειάζονται περί τα 20000 λίτρα νερό για ένα κιλό βαμβάκι που αρκεί για ένα μπλουζάκι ή ένα παντελόνι τζιν. Το 11% της παγκόσμιας χρήσης φυτοφαρμάκων αφορά τις καλλιέργειες βαμβακιού. Είναι λοιπόν καλύτερο το οργανικό βαμβάκι. Ουσιαστικά υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στο οργανικό βαμβάκι και στο βαμβάκι. Αυτή είναι η Σούκι, εκπρόσωπος της Fashion Revolution μίας οργάνωσης που μάχεται παγκοσμίως για την διαφάνεια και την βιωσιμότητα στην βιομηχανία της μόδας. Το οργανικό βαμβάκι είναι μακροπρόθεσμα καλύτερο για τον αγρότη που το καλλιεργεί και το περιβάλλον και το χώμα που το παράγει και έχει λιγότερες απαιτήσεις σε νερό και δεν χρειάζεται πολλή άρδευση. Ζητήσαμε μία συνέντευξη με την H&M σχετικά με την βιωσιμότητα των προϊόντων της αλλά αρνήθηκαν. Μέσω email απάντησαν, ''Με χαρά δηλώνουμε ότι μέχρι το τέλος του έτους όλο το βαμβάκι που χρησιμοποιούμε θα προέρχεται από βιώσιμες πηγές''. Τα Zara επίσης απάντησαν μόνο μέσω email, δηλώνοντας ''Το 2019 η Inditex, (μητρική των Zara) χρησιμοποίησε πάνω από 38000 τόνους βιώσιμου βαμβακιού στα ρούχα της πάνω από 105% σε σχέση με το 2018''. Αλλά τι σημαίνει ακριβώς βιώσιμο; Δεν υπάρχει τυποποιημένος ορισμός και δεν σημαίνει οργανικός. Η H&M δηλώνει ότι βιώσιμο βαμβάκι μπορεί να σημαίνει το ανακυκλωμένο ή το βαμβάκι με λιγότερη χρήση φυτοφαρμάκων και ΓΤΟ. Τα Ζara παρουσιάζουν το βαμβάκι τους ως βιώσιμο αλλά λένε ότι καλλιεργείται οικολογικά αντί για οργανικά. Ισχυρίζονται γίνεται χρήση φυσικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στο βαμβάκι και είναι πιστοποιημένο από την Organic Content Standard και την Global Organic Textile Standard που ελέγχουν βάσει των λεγομένων τους την χρήση νερού και χημικών καθόλη την διαδικασία παραγωγής. Όροι όπως ''με επίγνωση'' και ''οικολογικά καλλιεργημένος'' είναι δύσκολο να ελεγχθούν και συγχέουν επίσης τον καταναλωτή. Σύμφωνα όμως με την μη κερδοσκοπική Textile Excange, το 2016η H&M ήταν ο δεύτερος παγκοσμίως χρήστης οργανικού βαμβακιού. Τα Zara ήταν ο τέταρτος. Ας εστιάσουμε στα συνθετικά. Στην βιώσιμη συλλογή των H&M τα συνθετικά ρούχα πρέπει να είναι κατά 50% τουλάχιστον ανακυκλωμένα. Τα Zara δεν διευκρινίζουν το ποσοστό τους και οι ταμπέλες τους προκαλούν σύγχυση. Αυτό το μπουφάν γράφει ότι είναι από 100% ανακυκλωμένο πολυαμίδιο που δίνει την εντύπωση ότι είναι πλήρως ανακυκλωμένο. Αλλά το γέμισμα του είναι πολυεστέρας. Αυτό είναι διαφορετικό υλικό. Και δεν συμβαίνει πρώτη φορά αυτό. Η δήλωση για το ποσοστό ανακυκλωμένου υλικού, συχνά δεν αφορά όλο το ρούχο, δίνοντας την εντύπωση ότι το ρούχο είναι πιο ανακυκλωμένο από ότι είναι. Όσον αφορά την διαφάνεια στις ετικέτες, οι ετικέτες Join Life υπάρχουν στην ιστοσελίδα των Zara και φέρουν την σφραγίδα του the Forest Stewardship Council. Φαίνεται να υπονοείται ότι τα ρούχα είναι πιστοποιημένα από τον οργανισμό. Αυτή η σφραγίδα όμως, αφορά μόνο την ετικέτα και όχι όλο το ρούχο. Πολύ παραπλανητικό. Τα Zara έχουν δεσμευτεί στο βιώσιμο βαμβάκι και τον πολυεστέρα μέχρι το 2025. Η H&M ισχυρίζεται ότι όλα τα υλικά της θα είναι βιώσιμα μέχρι το 2030, και για το 2019 αυτό ο αριθμός άγγιζε ήδη το 57%. Εάν τηρήσουν αυτές τις δεσμεύσεις, θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στην βιομηχανία. Όμως τα υλικά είναι μόνο ένα κομμάτι της ιστορίας. ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΛΥΣΙΔΑ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ Για να διαπιστώσουν ότι το βαμβάκι είναι πράγματι οργανικό ή ότι ο πολυεστέρας πράγματι ανακυκλωμένος οι καταναλωτές πρέπει να μπορούν να ελέγξουν την διαδικασία παραγωγής. Με ένα H&M Consious μπλουζάκι μπορείς να βρεις το εργοστάσιο στο οποίο φτιάχτηκε. Έτσι, θεωρητικά, μπορείς να ελέγξεις την βιωσιμότητα του εργοστασίου. Tα Zara έχουν μία λίστα των προμηθευτών τους σε κάθε πόλη, όχι όμως τα ονόματα και τις διευθύνσεις τους. Και οι δύο έχουν αξιολογηθεί από την Fashion Revolution, ένας οργανισμός που μάχεται για την διαφάνεια και την βιωσιμότητα στην μόδα. Καμία εταιρία από τις 250 δεν βαθμολογήθηκε πάνω από 80% αλλά για το 2020, η H&M ήταν η εταιρία με την μεγαλύτερη βαθμολογία, με 73%, επομένως, αρκετά διαφανής. Τα Zara βαθμολογήθηκαν με 43%. Όχι ιδιαίτερα διαφανής. Αυτό είναι σημαντικό διότι: Οι προμηθευτές είναι από τους λίγους ενδιαφερόμενους με εξέχουσα θέση στις εσωτερικές λειτουργίες των εταιριών. Ο Κιμ έχει σπουδές στα ανθρώπινα δικαιώματα και ήταν υπεύθυνος σε εργοστάσιο ρουχισμού στην Καμπότζη. Έχουν αποκλειστική πρόσβαση σε πληροφορίες, που οι καταναλωτές χρειάζονται για να μπορούν να διασταυρώσουν, τις πράξεις των εταιριών. Με τον έλεγχο των προμηθευτών, οι εταιρίες καθίστανται υπόλογες για τους ισχυρισμούς τους περί βιωσιμότητας ,όμως Επειδή είσαι διαφανής, δεν σημαίνει ότι είσαι και βιώσιμος. Σε καμία περίπτωση. Και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ακόμη και για εταιρίες που γνωρίζουν όλη την αλυσίδα εφοδιασμού τους, η κατασκευή ενός οικολογικού ρούχου είναι δύσκολη. Ας δούμε ένα τζιν. Βλέπετε πώς η βαφή έχει γίνει με έναν περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο, όμως το βαμβάκι δεν έχει παραχθεί το ίδιο. Η Tζέσι έχει εργαστεί σε διάφορες βιομηχανίες την επιθεώρηση προϊόντων, την αγορά την ανάπτυξη προϊόντων, τόσο στην Κίνα όσο και στην Καμπότζη. Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα. Όλα τα κομμάτια των ρούχων έχουν κατασκευαστεί από απορίμματα, αλλά δεν έχουν βαφτεί με υπεύθυνο τρόπο. Είναι επομένως πράσινα, αλλά είναι διαφορετικές βαθμίδες πράσινου ή διαφορετικές βαθμίδες λιγότερο επιβλαβείς. Επειδή ένα κόμματι ρουχισμού, αποτελείται από πολλά και διαφορετικά υλικά, κατασκευασμένα με διάφορους τρόπους, είναι δύσκολο να φτιαχτεί κάθε κομμάτι, φιλικά προς το περιβάλλον. Για το λόγο αυτό η ανακύκλωση ρούχων είναι πιο δύσκολη από ότι ισχυρίζονται τα H&M και Zara. ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Οι διαφημίσεις H&M ισχυρίζονται ότι η εταιρία εργάζεται προς ένα κυκλικό μέλλον για τα ρούχα. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα, μπορείς να πας τα ρούχα σε οποιοδήποτε κατάστημα, και θα πουληθούν εκ νέου ως ρούχα από δεύτερο χέρι, επαναχρησιμοποιηθούν ως υφάσματα ή θα ανακυκλωθούν. [Φέρτε τα ρούχα που δεν θέλετε πια σε οποιοδήποτε κατάστημα] [Θα τους δώσουμε μία νέα ζωή.] Τα Ζara έχουν μία παρόμοια καμπάνια. Λένε ότι συνεργάζονται με διάφορους τοπικούς οργανισμούς, που μετά αναλαμβάνουν τα ρούχα. ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΓΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Τι γίνεται λοιπόν μετά; Πωλούνται εκ νέου, επαναχρησιμοποιούνται και ανακυκλώνονται, όχι όμως στις ποσότητες που νομίζετε. Παραπάνω από τα μισά ρούχα που γίνονται δωρεά, πουλιούνται στο εξωτερικό. Τα υπόλοιπα μετατρέπονται σε βιομηχανικά υλικά, αποτεφρώνονται ή καταλήγουν σε χωματερές. Λιγότερο από 1% των υλικών σε χρησιμοποιημένα ρούχα, ανακυκλώνεται σε νέα ρούχα. Ένας σημαντικός λόγος είναι η έλλειψη τεχνολογίας. Θυμάστε πόσα υλικά υπήρχαν στο μπουφάν; Λοιπόν, πρέπει να αφαιρεθούν εκ νέου για να ανακυκλωθεί. Ρούχα που