1
00:00:06,924 --> 00:00:08,684
Khoai tây chiên thật ngon

2
00:00:08,684 --> 00:00:12,524
thậm chí còn ngon hơn 
khi ăn với tương cà.

3
00:00:12,524 --> 00:00:14,522
Vấn đề là chúng ta khó có thể

4
00:00:14,522 --> 00:00:17,593
đổ ra một lượng vừa đủ tương cà.

5
00:00:17,593 --> 00:00:19,768
Chúng ta đã quá quen với việc

6
00:00:19,768 --> 00:00:22,341
lỡ tay xịt tương cà quá mức

7
00:00:22,341 --> 00:00:26,450
Hãy tưởng tượng một chai tương cà 
chứa chất rắn như thép.

8
00:00:26,450 --> 00:00:29,515
Lắc bao nhiêu cũng chẳng thể
lấy phần thép này ra.

9
00:00:29,515 --> 00:00:32,395
Giờ thì hãy tưởng tượng 
bên trong đó là nước.

10
00:00:32,395 --> 00:00:34,434
Đổ ra thì dễ như chơi.

11
00:00:34,434 --> 00:00:36,861
Tương cà như là một kẻ ba phải

12
00:00:36,861 --> 00:00:38,673
Nó là chất rắn hay chất lỏng?

13
00:00:38,673 --> 00:00:41,654
Câu trả lời là: còn tùy.

14
00:00:41,654 --> 00:00:45,006
Các chất lỏng thông dụng 
nhất thế giới: nước, dầu và cồn

15
00:00:45,006 --> 00:00:47,597
có quan hệ tuyến tính với lực tác động

16
00:00:47,597 --> 00:00:51,248
Nếu lực tác động mạnh gấp 2, 
chúng di chuyển nhanh gấp 2.

17
00:00:51,248 --> 00:00:54,355
Isaac Newton là người đầu tiên 
đề ra mối quan hệ này

18
00:00:54,355 --> 00:00:57,749
và vì thế những chất lỏng này 
được gọi là chất lỏng Newton

19
00:00:57,749 --> 00:01:00,935
Song, tương cà lại là thành viên
của nhóm những kẻ phá luật

20
00:01:00,935 --> 00:01:03,286
được gọi là chất lỏng phi Newton.

21
00:01:03,286 --> 00:01:06,368
Xốt mayonnaise, kem đánh răng, 
máu, sơn, bơ đậu phộng

22
00:01:06,368 --> 00:01:09,870
và nhiều chất lỏng khác
không phản ứng tuyến tính với lực

23
00:01:09,870 --> 00:01:11,915
độ đặc tương đối của chúng thay đổi

24
00:01:11,915 --> 00:01:15,336
tuỳ vào độ mạnh, thời gian và tốc độ
của lực tác động.

25
00:01:15,336 --> 00:01:18,551
Tương cà là chất lỏng phi Newton 
dưới hai góc độ

26
00:01:18,551 --> 00:01:22,849
Thứ 1: lực càng mạnh, 
tương cà càng lỏng đi.

27
00:01:22,849 --> 00:01:24,715
Dưới một lực tác động nhất định,

28
00:01:24,715 --> 00:01:26,717
tương cà sẽ giống như chất rắn.

29
00:01:26,717 --> 00:01:29,454
Một khi lực tác động 
vượt quá mức cho phép,

30
00:01:29,454 --> 00:01:33,384
nó sẽ trở nên 
mỏng hơn trước 1 ngàn lần.

31
00:01:33,384 --> 00:01:35,384
Nghe quen nhỉ?

32
00:01:35,384 --> 00:01:39,276
Thứ 2: nếu lực tác động
yếu hơn lực ngưỡng

33
00:01:39,276 --> 00:01:41,569
tương cà 
sẽ bắt đầu chảy xuống.

34
00:01:41,569 --> 00:01:44,798
Trong trường hợp này, thời gian 
mới chính là chìa khóa

35
00:01:44,798 --> 00:01:46,992
giải phóng tương cà
ra khỏi chai thủy tinh.

36
00:01:46,992 --> 00:01:49,620
Tại sao lại lạ lùng như vậy?

37
00:01:49,620 --> 00:01:51,144
tương cà được làm từ cà chua,

38
00:01:51,144 --> 00:01:55,447
những trái cà chua được nghiền, 
đập dập, giã nát

39
00:01:55,457 --> 00:01:58,611
Các phân tử nhỏ bé này
là phần còn lại của tế bào cà chua

40
00:01:58,611 --> 00:02:01,235
sau khi đã qua khâu xử lý.

41
00:02:01,235 --> 00:02:05,965
Chất lỏng bao quanh những phân tử này
hầu hết là nước, dấm, đường và gia vị.

42
00:02:05,967 --> 00:02:08,190
Khi tương cà đứng yên,

43
00:02:08,190 --> 00:02:11,551
phân tử cà chua được 
phân bổ đồng đều và ngẫu nhiên.

44
00:02:11,551 --> 00:02:13,967
Bạn tác động 1 lực nhỏ.

45
00:02:13,967 --> 00:02:16,888
Các phân tử trượt vào nhau,
nhưng không thực sự tách ra hẳn

46
00:02:16,888 --> 00:02:18,717
thế nên tương cà không thể chảy ra.

47
00:02:18,717 --> 00:02:21,777
Giờ bạn tác động một lực mạnh.

48
00:02:21,777 --> 00:02:24,613
Lực này đủ sức 
chèn ép các phân tử cà chua

49
00:02:24,613 --> 00:02:28,835
thế nên thay vì có hình cầu
chúng biến dạng thành hình bầu dục và BÙM!

50
00:02:28,835 --> 00:02:30,494
Giờ thì bạn đã có đủ không gian

51
00:02:30,494 --> 00:02:34,503
cho một nhóm phân tử vượt lên 
và tương cà sẽ chảy xuống.

52
00:02:34,503 --> 00:02:37,716
Giả sử bạn tác động một lực rất nhỏ 
nhưng trong thời gian dài

53
00:02:37,716 --> 00:02:41,253
Chúng ta không chắc chắn 
điều gì xảy ra trong trường hợp này.

54
00:02:41,253 --> 00:02:45,009
Một khả năng là 
các phân tử nằm gần thành chai

55
00:02:45,009 --> 00:02:47,509
chầm chậm va vào nhau
dồn vào phần trung tâm,

56
00:02:47,509 --> 00:02:51,780
chừa lại phần nước sốt hoà tan
và đấy là phần nước gần rìa,

57
00:02:51,780 --> 00:02:54,383
Nước đóng vai trò như
chất bôi trơn giữa chai

58
00:02:54,383 --> 00:02:56,436
và phần trung tâm của tương cà

59
00:02:56,436 --> 00:02:58,551
thế nên tương cà bắt đầu chảy ra,

60
00:02:58,551 --> 00:03:01,941
Một khả năng khác là 
các phân tử sẽ từ từ nhóm lại

61
00:03:01,941 --> 00:03:05,521
thành những nhóm nhỏ
trượt qua nhau.

62
00:03:05,521 --> 00:03:07,903
Các nhà khoa học 
đang tích cực nghiên cứu

63
00:03:07,903 --> 00:03:11,326
hoạt động của tương cà và 
những người bạn vui tính của nó

64
00:03:11,326 --> 00:03:13,411
Cà chua sẽ lỏng hơn 
khi bị ấn mạnh,

65
00:03:13,411 --> 00:03:16,498
những chất khác như 
oobleck hay bơ đậu phộng tự nhiên

66
00:03:16,498 --> 00:03:19,301
lại trở nên đặc hơn
dưới tác dụng lực

67
00:03:19,301 --> 00:03:22,207
Một số khác có thể trào ngược lên
khi ống hút xoay

68
00:03:22,207 --> 00:03:25,732
hoặc tiếp tục chảy ra khỏi ly
khi bạn bắt đầu rót.

69
00:03:25,732 --> 00:03:27,384
Xét từ quan điểm vật lý,

70
00:03:27,384 --> 00:03:30,507
tương cà là một trong những
hỗn hợp phức tạp

71
00:03:30,507 --> 00:03:32,467
có sự cân bằng giữa các nguyên liệu

72
00:03:32,467 --> 00:03:35,300
và những chất 
làm dày như xanthan gum

73
00:03:35,300 --> 00:03:37,934
được tìm thấy trong rất nhiều 
thức uống trái cây và sữa

74
00:03:37,934 --> 00:03:41,545
nghĩa là hai loại tương cà khác nhau
có phản ứng hoàn toàn khác nhau.

75
00:03:41,549 --> 00:03:44,094
Nhưng hầu hết chúng 
sẽ thể hiện hai tính chất

76
00:03:44,094 --> 00:03:47,730
đột ngột lỏng khi lực tác động 
vượt ngưỡng, và lỏng dần

77
00:03:47,730 --> 00:03:50,365
dưới tác động của lực nhỏ
nhưng trong thời gian dài.

78
00:03:50,365 --> 00:03:53,327
Điều đó có nghĩa bạn có thể 
đổ tương cà ra

79
00:03:53,327 --> 00:03:55,966
bằng hai cách:
lắc thật lâu và chậm rãi

80
00:03:55,966 --> 00:03:58,467
trong một thời gian dài,

81
00:03:58,467 --> 00:04:02,504
hoặc có thể lắc một lần thật mạnh.

82
00:04:02,504 --> 00:04:04,717
Một mánh hay là đậy nắp,

83
00:04:04,717 --> 00:04:06,872
lắc thật dứt khoát để đánh thức

84
00:04:06,872 --> 00:04:08,790
các phân tử cà chua bên trong

85
00:04:08,790 --> 00:04:11,238
sau đó mở nắp ra,
chế tương cà

86
00:04:11,238 --> 00:04:15,721
một cách thật hoàn hảo 
lên món khoai tây chiên hảo hạng.