Patates kızartması lezzetlidir. Ketçaplı patates kızartması cennetten küçük bir parça gibidir. Mesele şu ki, ketçabı doğru miktarda dökmek neredeyse mümkün olmaz. Ketçabı, davranışının ne kadar tuhaf olduğunu fark etmeksizin dökmeye çok alışmışız. Ketçap şişesinde çelik benzeri, katı bir kütle olduğunu hayal edin. Şişe ne kadar sallansa da çelik dışarı çıkmaz. Şimdi aynı şişenin su benzeri bir sıvıyla dolu olduğunu düşünün. Rüya gibi dökülecektir. Ancak ketçap, karar verebilmiş gibi görünmüyor. Katı mı? Yoksa sıvı mı? Cevap: Duruma göre değişir. Su, yağ ve alkol gibi dünyanın en bilindik sıvıları kuvvete doğrusal yanıt verir. İki kat güçle iterseniz, iki kat hızlı akarlar. Sör Isaac Newton, elma hikayesiyle ünlü kişi, bu ilişkiyi ilk kez ortaya koydu. Dolayısıyla bu sıvılar 'Newton sıvıları' diye adlandırıldı. Fakat ketçap; 'Newton-ca Olmayan' sıvılar olarak isimlendirilen, neşeli bir kural kırıcılar grubunun üyesidir. Mayonez, diş macunu, kan, boya, Hindistan cevizi yağı ve kuvvete doğrusal olmayan tepki veren diğer, pek çok sıvı. Bu sıvıların mevcut kıvamı, içinde bulundukları şişenin ne kadar kuvvetle, ne kadar süreyle ya da ne kadar hızlı itildiğine bağlı olarak değişir. Ketçap iki farklı yolla 'Newtonca Olmayan' şekilde davranır. Birinci yol: Ne kadar sert iterseniz, ketçap o kadar incelir. Belli bir itme kuvvetinin altında ketçap katı madde gibi davranır. Ama eşik noktasını geçtiğiniz anda ketçap vites değiştirir ve önceki halinden binlerce kat incelir. Kulağınıza tanıdık geliyor, değil mi? İkinci yol: Eşik değerin altında bir kuvvetle iterseniz, bir süre sonra ketçap akmaya başlayacaktır. Bu durumda Kuvvet değil Zaman, ketçabın salıverilmesinde anahtar roldedir, camsı zindanından... Peki, ketçap neden böyle acayip hareket ediyor? Şöyle ki, o, domateslerden; ezilmiş, sıkılmış, tamamen pestili çıkarılmış domateslerden yapılır. Bu minik parçacıkları görüyor musunuz? Bunlar, ketçap işleminden geçtikten sonra domates hücrelerinden kalanlar. Peki, ya o parçacıkları çevreleyen sıvı? O sıvının büyük kısmı sudur ve biraz sirke, şeker ve baharatlar. Ketçap kendi halinde beklerken domates parçacıkları eşitçe ve rastgele dağılmış haldedir. Şimdi, diyelim ki zayıf bir kuvveti aniden uyguladık. Parçacıklar çarpışır, ancak birbirlerine yol veremezler. Dolayısıyla ketçap akmaz. Şimdi de büyük bir kuvveti hızla uyguladığımızı varsayalım. Bu fazla kuvvet, domates partiküllerini ezmeye yeter, böylelikle, küçük küreler iken sıkışarak küçük elipslere dönüşürler. Ve bom! Artık bir grup parçacığın diğerlerini geçmesi ve ketçabın akabilmesi için yeterli boşluğa sahipsiniz. Bir de, çok hafif bir kuvveti çok uzun bir süre uyguladınız diyelim. Bu sefer, elimizdeki senaryoda ne olacağından pek emin değiliz. Bir ihtimal, şişenin duvarlarının yanındaki domates parçacıkları içinde çözündükleri sıvıyı - ki hatırlayın, çoğunluğu su idi- kenarlarda bırakarak ortaya doğru itilirler. Bu su, cam şişe ile ketçabın merkezdeki pıhtısı arasında kayganlaştırıcı görevi yapar ve bu sayede ketçap akar. Diğer ihtimal de, parçacıklar çok sayıda küçük gruplar oluşturacak şekilde kendilerini yeniden düzenlerler ve birbirlerinin yanından geçerek akarlar. Sıvıların akışını inceleyen bilim insanları ketçap ve şen arkadaşlarının nasıl çalıştığını halen aktif olarak araştırıyor. Ketçap, ne kadar sert iterseniz o kadar incelir. Ancak diğer maddeler, ublek (zıplayan hamur) veya bazı doğal Hindistan cevizi yağları doğrusu, sıktıkça kalınlaşır. Ötekiler dönen çubuklara tırmanabilir ya da bir kaptan dökülmeye devam edebilirler, siz bir kez süreci başlattığınızda. Ne var ki fizik bilimi açısından ketçap, en girift karışımlardan biridir. Bu da yetmezmiş gibi, içindekilerin oranı ve ksantan sakızı gibi doğal kıvam arttırıcıların varlığı - ki bu madde meyve suları ve aromalı sütlere de konur- iki ayrı ketçabın tamamen farklı tavırlar sergileyeceği anlamına gelebilir. Yine de çoğu şu iki belirgin özelliği gösterir: Eşik değerde ani incelme, ve hafif bir kuvvet devamlı uygulandığında dereceli incelme. Yani ketçabı şişesinden iki yolla çıkarabilirsiniz: Güç uygulamayı bırakmaksızın uzun, yavaş, hafif şekilde sarsın. Veya şişeye tek sefer, çok şiddetli vurabilirsiniz. Gerçek profesyonellerin yaptığıysa kapağı kapalı tutup şişeyi birkaç kısa, keskin sallayışla sarsmaktır, içindeki tüm domates parçacıklarını uyandırmak için. Ve sonra kapağı açarlar. Ve ketçabı rüya patateslerin üzerine tam ayarında dökerler.