0:00:05.684,0:00:08.684
Patates kızartması lezzetlidir.

0:00:08.684,0:00:12.684
Ketçaplı patates kızartması cennetten [br]küçük bir parça gibidir.

0:00:12.684,0:00:13.943
Mesele şu ki, ketçabı [br]

0:00:13.943,0:00:15.203
doğru miktarda dökmek

0:00:15.203,0:00:16.463
neredeyse mümkün olmaz.

0:00:16.463,0:00:17.463
Ketçabı, davranışının ne kadar

0:00:17.463,0:00:19.768
tuhaf olduğunu fark etmeksizin

0:00:19.768,0:00:21.851
dökmeye çok alışmışız.

0:00:21.851,0:00:26.430
Ketçap şişesinde çelik benzeri,[br]katı bir kütle olduğunu hayal edin.

0:00:26.430,0:00:27.430
Şişe ne kadar sallansa da

0:00:27.430,0:00:29.475
çelik dışarı çıkmaz.

0:00:29.475,0:00:30.475
Şimdi aynı şişenin su benzeri bir sıvıyla [br]

0:00:30.475,0:00:32.395
dolu olduğunu düşünün.

0:00:32.395,0:00:34.434
Rüya gibi dökülecektir.

0:00:34.434,0:00:36.851
Ancak ketçap,[br]karar verebilmiş gibi görünmüyor.

0:00:36.851,0:00:38.933
Katı mı? Yoksa sıvı mı?

0:00:38.933,0:00:41.654
Cevap: Duruma göre değişir.

0:00:41.654,0:00:44.846
Su, yağ ve alkol gibi dünyanın en bilindik sıvıları

0:00:44.846,0:00:47.597
kuvvete doğrusal yanıt verir.

0:00:47.597,0:00:51.238
İki kat güçle iterseniz, [br]iki kat hızlı akarlar.

0:00:51.238,0:00:52.238
Sör Isaac Newton, [br]elma hikayesiyle

0:00:52.238,0:00:54.355
ünlü kişi, bu ilişkiyi [br]ilk kez ortaya koydu.

0:00:54.355,0:00:57.739
Dolayısıyla bu sıvılar [br]'Newton sıvıları' diye adlandırıldı.

0:00:57.739,0:00:58.739
Fakat ketçap;[br]'Newton-ca Olmayan'

0:00:58.739,0:01:00.695
sıvılar olarak isimlendirilen,

0:01:00.695,0:01:03.286
neşeli bir kural kırıcılar [br]grubunun üyesidir.

0:01:03.286,0:01:06.368
Mayonez, diş macunu, kan, boya, [br]Hindistan cevizi yağı

0:01:06.368,0:01:09.870
ve kuvvete doğrusal olmayan [br]tepki veren diğer, pek çok sıvı.

0:01:09.870,0:01:10.870
Bu sıvıların [br]mevcut kıvamı,

0:01:10.870,0:01:11.915
içinde bulundukları şişenin

0:01:11.915,0:01:12.915
ne kadar kuvvetle, [br]ne kadar süreyle

0:01:12.915,0:01:15.336
ya da ne kadar hızlı itildiğine[br]bağlı olarak değişir.

0:01:15.336,0:01:16.336
Ketçap iki farklı yolla

0:01:16.336,0:01:18.551
'Newtonca Olmayan' şekilde davranır.

0:01:18.551,0:01:22.849
Birinci yol: Ne kadar sert iterseniz,[br]ketçap o kadar incelir.

0:01:22.849,0:01:24.715
Belli bir itme kuvvetinin altında

0:01:24.715,0:01:26.717
ketçap katı madde gibi davranır.

0:01:26.717,0:01:29.134
Ama eşik noktasını geçtiğiniz anda

0:01:29.134,0:01:33.384
ketçap vites değiştirir ve[br]önceki halinden binlerce kat incelir.

0:01:33.384,0:01:35.384
Kulağınıza tanıdık geliyor, [br]değil mi?

0:01:35.384,0:01:39.276
İkinci yol: Eşik değerin [br]altında bir kuvvetle iterseniz,

0:01:39.276,0:01:41.569
bir süre sonra ketçap [br]akmaya başlayacaktır.

0:01:41.569,0:01:42.569
Bu durumda [br]Kuvvet değil Zaman,

0:01:42.569,0:01:45.158
ketçabın salıverilmesinde [br]anahtar roldedir,

0:01:45.158,0:01:46.992
camsı zindanından...

0:01:46.992,0:01:49.620
Peki, ketçap neden[br]böyle acayip hareket ediyor?

0:01:49.620,0:01:52.634
Şöyle ki, o, domateslerden; [br]ezilmiş, sıkılmış,

0:01:52.634,0:01:55.457
tamamen pestili çıkarılmış [br]domateslerden yapılır.

0:01:55.457,0:01:56.801
Bu minik parçacıkları [br]görüyor musunuz?

0:01:56.801,0:01:58.586
Bunlar, ketçap işleminden [br]geçtikten sonra

0:01:58.586,0:02:01.215
domates hücrelerinden kalanlar.

0:02:01.215,0:02:02.925
Peki, ya o parçacıkları çevreleyen sıvı?

0:02:02.925,0:02:05.967
O sıvının büyük kısmı sudur[br]ve biraz sirke, şeker ve baharatlar.

0:02:05.967,0:02:08.190
Ketçap kendi halinde beklerken

0:02:08.190,0:02:09.190
domates parçacıkları eşitçe

0:02:09.190,0:02:11.551
ve rastgele dağılmış haldedir.

0:02:11.551,0:02:13.967
Şimdi, diyelim ki zayıf bir kuvveti aniden uyguladık.

0:02:13.967,0:02:15.522
Parçacıklar çarpışır,

0:02:15.522,0:02:17.218
ancak birbirlerine yol veremezler.

0:02:17.218,0:02:18.717
Dolayısıyla ketçap akmaz.

0:02:18.717,0:02:19.717
Şimdi de büyük bir kuvveti

0:02:19.717,0:02:21.777
hızla uyguladığımızı varsayalım.

0:02:21.777,0:02:22.777
Bu fazla kuvvet, domates partiküllerini

0:02:22.777,0:02:24.613
ezmeye yeter,

0:02:24.613,0:02:25.945
böylelikle, küçük küreler iken

0:02:25.945,0:02:28.827
sıkışarak küçük elipslere dönüşürler.[br]Ve bom!

0:02:28.827,0:02:30.784
Artık bir grup parçacığın diğerlerini geçmesi

0:02:30.784,0:02:31.784
ve ketçabın akabilmesi için

0:02:31.784,0:02:33.633
yeterli boşluğa sahipsiniz.

0:02:33.633,0:02:34.716
Bir de, çok hafif bir kuvveti

0:02:34.716,0:02:37.716
çok uzun bir süre[br]uyguladınız diyelim.

0:02:37.716,0:02:41.253
Bu sefer, elimizdeki senaryoda [br]ne olacağından pek emin değiliz.

0:02:41.253,0:02:42.253
Bir ihtimal, şişenin duvarlarının

0:02:42.253,0:02:45.009
yanındaki domates parçacıkları

0:02:45.009,0:02:47.299
içinde çözündükleri sıvıyı [br]

0:02:47.299,0:02:48.800
- ki hatırlayın, çoğunluğu su idi-

0:02:48.800,0:02:50.383
kenarlarda bırakarak

0:02:50.383,0:02:51.884
ortaya doğru itilirler.

0:02:51.884,0:02:52.884
Bu su, cam şişe ile

0:02:52.884,0:02:54.383
ketçabın merkezdeki pıhtısı arasında

0:02:54.383,0:02:56.436
kayganlaştırıcı görevi yapar

0:02:56.436,0:02:58.551
ve bu sayede ketçap akar.

0:02:58.551,0:02:59.551
Diğer ihtimal de, parçacıklar çok sayıda

0:02:59.551,0:03:01.941
küçük gruplar oluşturacak şekilde

0:03:01.941,0:03:05.801
kendilerini yeniden düzenlerler [br]ve birbirlerinin yanından geçerek akarlar.

0:03:05.801,0:03:08.133
Sıvıların akışını inceleyen bilim insanları

0:03:08.133,0:03:09.133
ketçap ve şen arkadaşlarının nasıl çalıştığını[br]

0:03:09.133,0:03:11.326
halen aktif olarak araştırıyor.

0:03:11.326,0:03:12.326
Ketçap, ne kadar sert iterseniz

0:03:12.326,0:03:13.411
o kadar incelir.

0:03:13.411,0:03:14.411
Ancak diğer maddeler, ublek (zıplayan hamur)[br]

0:03:14.411,0:03:16.498
veya bazı doğal Hindistan cevizi yağları

0:03:16.498,0:03:19.301
doğrusu, sıktıkça kalınlaşır.

0:03:19.301,0:03:21.717
Ötekiler dönen çubuklara tırmanabilir

0:03:21.717,0:03:22.717
ya da bir kaptan dökülmeye

0:03:22.717,0:03:24.090
devam edebilirler,

0:03:24.090,0:03:26.012
siz bir kez süreci başlattığınızda.

0:03:26.012,0:03:27.384
Ne var ki fizik bilimi açısından

0:03:27.384,0:03:30.217
ketçap, en girift karışımlardan biridir.

0:03:30.217,0:03:32.467
Bu da yetmezmiş gibi, içindekilerin oranı

0:03:32.467,0:03:33.467
ve ksantan sakızı gibi

0:03:33.467,0:03:35.300
doğal kıvam arttırıcıların varlığı

0:03:35.300,0:03:36.300
- ki bu madde meyve suları

0:03:36.300,0:03:37.934
ve aromalı sütlere de konur-

0:03:37.934,0:03:39.605
iki ayrı ketçabın

0:03:39.605,0:03:41.148
tamamen farklı tavırlar sergileyeceği

0:03:41.148,0:03:42.691
anlamına gelebilir.

0:03:42.691,0:03:44.234
Yine de çoğu şu iki belirgin özelliği gösterir:

0:03:44.234,0:03:46.069
Eşik değerde ani incelme,

0:03:46.069,0:03:48.321
ve hafif bir kuvvet devamlı uygulandığında

0:03:48.321,0:03:50.365
dereceli incelme.

0:03:50.365,0:03:53.327
Yani ketçabı şişesinden [br]iki yolla çıkarabilirsiniz:

0:03:53.327,0:03:55.966
Güç uygulamayı bırakmaksızın

0:03:55.966,0:03:58.467
uzun, yavaş, hafif şekilde sarsın.

0:03:58.467,0:03:59.504
Veya şişeye tek sefer,

0:03:59.504,0:04:02.504
çok şiddetli vurabilirsiniz.

0:04:02.504,0:04:03.504
Gerçek profesyonellerin yaptığıysa[br]

0:04:03.504,0:04:04.717
kapağı kapalı tutup

0:04:04.717,0:04:05.717
şişeyi birkaç kısa,

0:04:05.717,0:04:07.132
keskin sallayışla sarsmaktır,

0:04:07.132,0:04:08.230
içindeki tüm domates parçacıklarını

0:04:08.230,0:04:09.329
uyandırmak için.

0:04:09.329,0:04:10.428
Ve sonra kapağı açarlar.

0:04:10.428,0:04:13.801
Ve ketçabı rüya patateslerin üzerine[br]tam ayarında dökerler.