WEBVTT

00:00:12.724 --> 00:00:14.385
Merhaba arkadaşlar;

00:00:14.385 --> 00:00:16.844
Epistemoloji dersimizin bu programında

00:00:16.844 --> 00:00:21.532
Şüphecilik ve Bilginin Olanaklılığı Sorunu konusunu ele alacağız.

00:00:21.532 --> 00:00:23.412
Dilerseniz, başlayalım.

00:00:23.412 --> 00:00:27.322
Şüphe, felsefe tarihinde önemli bir yer tutar.

00:00:27.322 --> 00:00:30.362
Şüpheci düşüncenin adım adım nasıl ilerleyebileceğini

00:00:30.362 --> 00:00:35.700
en iyi gösteren felsefecinin ise Dekart olduğu genel olarak kabul edilir.

00:00:35.700 --> 00:00:37.701
Dekart’ın şüpheciliğini anlamak için

00:00:37.701 --> 00:00:42.119
onun içinde bulunduğu toplumsal ve tarihsel konumu anlamak gerekir.

00:00:42.119 --> 00:00:44.429
Dekart’ı kapsayan tarihsel dönem,

00:00:44.429 --> 00:00:47.489
Ortaçağ’dan çıkışı ve kilise örgütlenmesinin düşünce

00:00:47.489 --> 00:00:50.370
üzerine koyduğu kısıtlamaların çözülmeye başlamasını

00:00:50.370 --> 00:00:53.078
temsil eden Modern Dönem’dir.

00:00:53.078 --> 00:00:56.888
Yaklaşık olarak 16. ve 19. yüzyıllar arasına denk gelen

00:00:56.888 --> 00:00:59.238
Modern Dönem düşünürlerinin çoğu,

00:00:59.238 --> 00:01:02.548
kendileri oldukça dindar kişiler olmakla birlikte

00:01:02.548 --> 00:01:05.517
insan aklının kavrama ve keşfetme yeteneğine

00:01:05.517 --> 00:01:07.766
büyük bir güven duyarlar.

00:01:07.766 --> 00:01:10.265
Dünyanın anlaşılmasında dinsel kabullerden

00:01:10.265 --> 00:01:14.044
ziyade matematik ve fiziği öncül olarak kabul ederler.

00:01:14.044 --> 00:01:19.036
Dekart, “Düşünceler” adlı yapıtında önemli şüpheci düşünceler sergiler.

00:01:19.036 --> 00:01:23.325
Aldığı eğitimin ve eleştirmeden benimsediği fikirlerin sonucu olarak,

00:01:23.325 --> 00:01:27.533
kişisel bilgi dünyasının güvenilirlikten oldukça uzak bir yapıda

00:01:27.533 --> 00:01:31.382
oluştuğuna ilişkin inancını açık yüreklilikle ifade eder.

00:01:31.382 --> 00:01:34.853
Ayrıca inandığı önermeler arasında ne kadar çok yanlışın

00:01:34.853 --> 00:01:39.134
bulunduğunu görmenin kendisini düşünmeye sevk ettiğini belirtir.

00:01:39.134 --> 00:01:41.862
Dekart’ın sorgulama sistemine bir örnek olarak 


00:01:41.862 --> 00:01:45.742
onun şu ilerleyişi örnek verilebilir: 


00:01:45.742 --> 00:01:48.172
• Kabul ettiğimiz inançlar veya önermeler,

00:01:48.172 --> 00:01:51.970
algı yoluyla edindiğimiz bilişsel unsurlardır. 


00:01:51.970 --> 00:01:57.209
• Algı yoluyla ulaşılan bilgiler kesin ve mutlak anlamda güvenilir midir?


00:01:57.209 --> 00:02:00.960
• Algılarımız bizi çeşitli durumlarda yanıltabilirler. 


00:02:00.960 --> 00:02:04.049
• Ancak bu algılarımızın, büyük oranda gerçeklikten

00:02:04.049 --> 00:02:07.010
uzak olabileceğini düşünmemiz zordur.

00:02:07.010 --> 00:02:09.948
Dekart’a iki önemli eleştiri getirilir.

00:02:09.948 --> 00:02:13.447
Öncelikle, eğer kafamızın içinde kötü niyetli bir varlık

00:02:13.447 --> 00:02:17.596
veya insanları sürekli aldatan güçlü bir varlık varsa bu durum,

00:02:17.596 --> 00:02:22.275
kozmik varlığın Tanrı’da değil onda olduğunu gösterir.

00:02:22.275 --> 00:02:26.557
Bu da Tanrı inancı güçlü olan Dekart için çelişkili bir düşüncedir.

00:02:26.557 --> 00:02:29.766
İkincisi ise matematiğin ve bilimin bulgularına

00:02:29.766 --> 00:02:32.626
büyük bir güven duyuyorsa, nasıl oluyor da

00:02:32.626 --> 00:02:36.343
şüphe kavramıyla birlikte anılıyor? şeklindedir.

00:02:36.343 --> 00:02:39.403
Dekart için şüphe, akıl yürütmenin yöntemidir.

00:02:39.403 --> 00:02:42.645
Bu şüphe yöntemsel şüphe olarak bilinir.

00:02:42.645 --> 00:02:46.873
Buna göre Dekart’ın fikirleri üzerine bahsedilen iki eleştiri noktası,

00:02:46.873 --> 00:02:50.213
çelişkilerin olmadığı bir durum da olabilir.

00:02:50.213 --> 00:02:52.333
Birincisi için Dekart’ın yaptığı şey,

00:02:52.333 --> 00:02:55.362
Tanrı’nın varlığını ve gücünü doğrudan kabul edip

00:02:55.362 --> 00:02:58.042
felsefi sorgulamasını sonlandırmak yerine

00:02:58.042 --> 00:03:01.531
sahip olduğu tüm inanışları askıya alarak şüphesine

00:03:01.531 --> 00:03:04.472
ve sorgulamalarına devam etmektir.

00:03:04.472 --> 00:03:07.430
İkinci eleştiri için de denilebilir ki Dekart,

00:03:07.430 --> 00:03:11.891
matematiksel ve bilimsel bilgi tiplerinin güvenilirliğini varsayarak değil,

00:03:11.891 --> 00:03:15.869
onlara kritik bir test uygulayarak başlar.

00:03:15.869 --> 00:03:20.939
Dekart’tan sonra şüpheci eğilimleri en belirgin olan düşünür David Hume’dur.

00:03:20.939 --> 00:03:23.479
Şüpheciliğin en kökten hali, gerçekliğin

00:03:23.479 --> 00:03:26.458
bilinebilmesine ilişkin sorgulamalar içerir.

00:03:26.458 --> 00:03:29.028
Ancak bunun dışında günlük durumlarda da daha az

00:03:29.028 --> 00:03:33.757
metafizik gerektiren, olgusal düzenlilikler ya da olgusal düzenliliklerin

00:03:33.757 --> 00:03:38.207
gözlemlenmesine dayanan tümevarımsal çıkarımlar da mevcuttur.

00:03:38.207 --> 00:03:42.966
Konuyla ilgili olarak bilinmesi gereken kavramlar şu şekilde sıralanabilir:

00:03:42.966 --> 00:03:46.604
Çıkarım, en az bir öncülden hareket edilen ve

00:03:46.604 --> 00:03:50.354
bir sonuca varılan düşünce zincirine verilen addır.

00:03:50.354 --> 00:03:53.404
Tümdengelimsel çıkarım, öncüllerden sonucun

00:03:53.404 --> 00:03:56.464
yüzde yüz kesinlikle çıktığı durumlardır.

00:03:56.464 --> 00:04:01.503
Tümdengelimde doğru öncüller bizi kesinlikle doğru olan önermelere taşır.

00:04:01.503 --> 00:04:06.252
Tümevarımsal çıkarım ise öncüllerden sonucun kesin bir şekilde

00:04:06.252 --> 00:04:09.061
çıkmadığı durumlar için kullanılır.

00:04:09.061 --> 00:04:11.792
Eğer öncüller doğruysa,

00:04:11.792 --> 00:04:15.130
bu yalnızca sonuç önermesinin doğru olma olasılığını yükseltir.

00:04:15.130 --> 00:04:19.659
Tümevarımsal bir bilgi örneği olan Olgusal düzenlilikleri bilme ise

00:04:19.659 --> 00:04:23.279
sahip olunduğu düşünülen bilginin temelinin aslında sanıldığından

00:04:23.279 --> 00:04:27.158
daha az sağlam olduğunun ortaya koyulmasıyla ilgilidir.

00:04:27.158 --> 00:04:30.938
Burada dikkate alınması gereken iki kavram vardır:

00:04:30.938 --> 00:04:35.329
Fiziksel olanaksızlık, bir durumun fiziksel olarak olanaksız olması,

00:04:35.329 --> 00:04:41.008
o olgunun yaşanılan ve anlaşılan fiziksel dünyanın görünen yapısıyla çelişmesidir.

00:04:41.008 --> 00:04:47.087
Mantıksal olanaksızlık ise evrenin mantıksal yapısıyla çatışan durumlar için kullanılır.

00:04:47.087 --> 00:04:49.797
Şüpheciliğin rahatsız edici sonuçlarıyla

00:04:49.797 --> 00:04:53.428
ilgilenen ve çözüm üretmeye çalışan düşünürlerden biri

00:04:53.428 --> 00:04:55.765
George Edward Moore’dur.

00:04:55.765 --> 00:04:59.345
Onun önemli argümanı ‘sağduyusal argüman’dır.

00:04:59.345 --> 00:05:03.524
Sağduyusal tavır, genelde pratik ve işe yarar sonuçlar verebilen

00:05:03.524 --> 00:05:07.875
kararlar alma ya da yargılarda bulunma eğilimi ile ilintilidir.

00:05:07.875 --> 00:05:11.454
Şüphecilik, sağduyu ile ciddi oranda çatışmaktadır.

00:05:11.454 --> 00:05:14.723
Ancak önemli olan ‘düşünsel sorumluluk’tur.

00:05:14.723 --> 00:05:17.803
Yani kişiye uygun bir düşünce olmadığı zaman bu düşünceyi

00:05:17.803 --> 00:05:22.123
bertaraf etmek değil, o görüşün neden zayıf olduğunu anlatma,

00:05:22.123 --> 00:05:24.593
üzerine düşme çabasıdır.

00:05:24.593 --> 00:05:27.711
Moore’un şüpheciliğe yanıtı ve karşı çıkışı da

00:05:27.711 --> 00:05:30.240
bu bağlamda değerlendirilmelidir.

00:05:30.240 --> 00:05:33.171
Moore’un konuyu irdelerken yaptığı ilk şey,

00:05:33.171 --> 00:05:37.401
kesinlikle bildiğine inandığı bazı önermeleri sıralamaktır.

00:05:37.401 --> 00:05:39.500
Moore, kanıtlama işinde birden dazla

00:05:39.500 --> 00:05:42.069
yöntem yolunun olabileceğini söyler.

00:05:42.069 --> 00:05:45.399
Gündeme getirdiği önemli konulardan biri ‘nesnelerin varlığı’

00:05:45.399 --> 00:05:47.700
kavramının açıklamasıdır.

00:05:47.700 --> 00:05:50.628
Moore için nesneler, öznelerden bağımsız olarak

00:05:50.628 --> 00:05:53.138
fiziksel özelliklere sahiptir.

00:05:53.138 --> 00:05:56.257
Bu görüşü ile nesnenin özneden bağımsız olmadığını

00:05:56.257 --> 00:05:59.857
düşünme eğiliminde olan düşünürlerle ters düşer.

00:05:59.857 --> 00:06:02.777
Moore’a göre, biz ‘varlık’ kavramını zihinden

00:06:02.777 --> 00:06:06.604
ve özneden bağımsız şeyler için kullanırız.

00:06:06.604 --> 00:06:10.786
Moore’a göre, argümanlar çıkarımsal biçime uygun olmaları için

00:06:10.786 --> 00:06:13.556
şu adımlar ile irdelenmelidir:

00:06:13.556 --> 00:06:16.705
Öncüller iyi bilinen önermeler olmalıdır.

00:06:16.705 --> 00:06:21.494
Sonuç önermesi öncülleri bilgisel olarak aynen tekrarlamamalıdır.

00:06:21.494 --> 00:06:25.664
ve öncüller sonucu yeterince güçlü bir düzeyde desteklemelidir.

00:06:25.664 --> 00:06:30.452
Böylece sonuç, öncüllerden kesin bir şekilde çıkabilir hale gelir.

00:06:30.452 --> 00:06:33.653
Programımızı Şüpheci Tavrın Felsefi Değerine ilişkin

00:06:33.653 --> 00:06:36.223
bazı saptamalar yaparak bitirelim.

00:06:36.223 --> 00:06:40.162
Felsefi ‘tavırlar’ ile sonu –izm ile biten ‘akımlar’ arasında,

00:06:40.162 --> 00:06:42.051
önemli bir fark vardır.

00:06:42.051 --> 00:06:45.991
Öncelikle, bu farkı anlamak için şüphecilik ile şüpheci tavır

00:06:45.991 --> 00:06:48.610
arasındaki ayrım incelenmelidir.

00:06:48.610 --> 00:06:52.799
Şüphecilik, felsefede bilginin olanaklılığı konusunda sunulan çok kökten

00:06:52.799 --> 00:06:56.510
ve sıra dışı bir görüş veya akımdır.

00:06:56.510 --> 00:06:59.819
Şüpheci tavır, anlaşılması için tersi olan kavramlara

00:06:59.819 --> 00:07:02.609
değinilmesi gereken bir kavramdır.

00:07:02.609 --> 00:07:06.428
Şüpheci tavrın zıttı olan bir kavram dogmatizmdir.

00:07:06.428 --> 00:07:09.869
Yani belli bir kişi veya topluluk tarafından benimsenen,

00:07:09.869 --> 00:07:13.257
tartışmadan ve sorgulamadan kabul edilmesi beklenen

00:07:13.257 --> 00:07:16.126
inanç ya da inanç kümesidir.

00:07:16.126 --> 00:07:18.318
Ancak burada önemli olan bir nokta,

00:07:18.318 --> 00:07:21.146
dogmatiklik karşıtı duruşun insanlar için tahminen

00:07:21.146 --> 00:07:25.206
ancak belli bir dereceye kadar olanaklı olabileceği gerçeğidir.

00:07:25.206 --> 00:07:27.225
Sürekli şüphe halinde olmak insanların

00:07:27.225 --> 00:07:30.185
kolayca yapabileceği bir şey değildir.

00:07:30.185 --> 00:07:33.635
Evet arkadaşlar; Epistemoloji dersimizin bu programında

00:07:33.635 --> 00:07:37.704
Şüphecilik ve Bilginin Olanaklılığı Sorunu konusunu ele aldık.

00:07:37.704 --> 00:07:40.452
Bir başka programda görüşmek üzere, hoşça kalın.