0:00:12.724,0:00:14.385
Merhaba arkadaşlar;

0:00:14.385,0:00:16.844
Epistemoloji dersimizin bu programında

0:00:16.844,0:00:21.532
Şüphecilik ve Bilginin Olanaklılığı Sorunu konusunu ele alacağız.

0:00:21.532,0:00:23.412
Dilerseniz, başlayalım.

0:00:23.412,0:00:27.322
Şüphe, felsefe tarihinde önemli bir yer tutar.

0:00:27.322,0:00:30.362
Şüpheci düşüncenin adım adım nasıl ilerleyebileceğini

0:00:30.362,0:00:35.700
en iyi gösteren felsefecinin ise Dekart olduğu genel olarak kabul edilir.

0:00:35.700,0:00:37.701
Dekart’ın şüpheciliğini anlamak için

0:00:37.701,0:00:42.119
onun içinde bulunduğu toplumsal ve tarihsel konumu anlamak gerekir.

0:00:42.119,0:00:44.429
Dekart’ı kapsayan tarihsel dönem,

0:00:44.429,0:00:47.489
Ortaçağ’dan çıkışı ve kilise örgütlenmesinin düşünce

0:00:47.489,0:00:50.370
üzerine koyduğu kısıtlamaların çözülmeye başlamasını

0:00:50.370,0:00:53.078
temsil eden Modern Dönem’dir.

0:00:53.078,0:00:56.888
Yaklaşık olarak 16. ve 19. yüzyıllar arasına denk gelen

0:00:56.888,0:00:59.238
Modern Dönem düşünürlerinin çoğu,

0:00:59.238,0:01:02.548
kendileri oldukça dindar kişiler olmakla birlikte

0:01:02.548,0:01:05.517
insan aklının kavrama ve keşfetme yeteneğine

0:01:05.517,0:01:07.766
büyük bir güven duyarlar.

0:01:07.766,0:01:10.265
Dünyanın anlaşılmasında dinsel kabullerden

0:01:10.265,0:01:14.044
ziyade matematik ve fiziği öncül olarak kabul ederler.

0:01:14.044,0:01:19.036
Dekart, “Düşünceler” adlı yapıtında önemli şüpheci düşünceler sergiler.

0:01:19.036,0:01:23.325
Aldığı eğitimin ve eleştirmeden benimsediği fikirlerin sonucu olarak,

0:01:23.325,0:01:27.533
kişisel bilgi dünyasının güvenilirlikten oldukça uzak bir yapıda

0:01:27.533,0:01:31.382
oluştuğuna ilişkin inancını açık yüreklilikle ifade eder.

0:01:31.382,0:01:34.853
Ayrıca inandığı önermeler arasında ne kadar çok yanlışın

0:01:34.853,0:01:39.134
bulunduğunu görmenin kendisini düşünmeye sevk ettiğini belirtir.

0:01:39.134,0:01:41.862
Dekart’ın sorgulama sistemine bir örnek olarak [br]

0:01:41.862,0:01:45.742
onun şu ilerleyişi örnek verilebilir: [br]

0:01:45.742,0:01:48.172
• Kabul ettiğimiz inançlar veya önermeler,

0:01:48.172,0:01:51.970
algı yoluyla edindiğimiz bilişsel unsurlardır. [br]

0:01:51.970,0:01:57.209
• Algı yoluyla ulaşılan bilgiler kesin ve mutlak anlamda güvenilir midir?[br]

0:01:57.209,0:02:00.960
• Algılarımız bizi çeşitli durumlarda yanıltabilirler. [br]

0:02:00.960,0:02:04.049
• Ancak bu algılarımızın, büyük oranda gerçeklikten

0:02:04.049,0:02:07.010
uzak olabileceğini düşünmemiz zordur.

0:02:07.010,0:02:09.948
Dekart’a iki önemli eleştiri getirilir.

0:02:09.948,0:02:13.447
Öncelikle, eğer kafamızın içinde kötü niyetli bir varlık

0:02:13.447,0:02:17.596
veya insanları sürekli aldatan güçlü bir varlık varsa bu durum,

0:02:17.596,0:02:22.275
kozmik varlığın Tanrı’da değil onda olduğunu gösterir.

0:02:22.275,0:02:26.557
Bu da Tanrı inancı güçlü olan Dekart için çelişkili bir düşüncedir.

0:02:26.557,0:02:29.766
İkincisi ise matematiğin ve bilimin bulgularına

0:02:29.766,0:02:32.626
büyük bir güven duyuyorsa, nasıl oluyor da

0:02:32.626,0:02:36.343
şüphe kavramıyla birlikte anılıyor? şeklindedir.

0:02:36.343,0:02:39.403
Dekart için şüphe, akıl yürütmenin yöntemidir.

0:02:39.403,0:02:42.645
Bu şüphe yöntemsel şüphe olarak bilinir.

0:02:42.645,0:02:46.873
Buna göre Dekart’ın fikirleri üzerine bahsedilen iki eleştiri noktası,

0:02:46.873,0:02:50.213
çelişkilerin olmadığı bir durum da olabilir.

0:02:50.213,0:02:52.333
Birincisi için Dekart’ın yaptığı şey,

0:02:52.333,0:02:55.362
Tanrı’nın varlığını ve gücünü doğrudan kabul edip

0:02:55.362,0:02:58.042
felsefi sorgulamasını sonlandırmak yerine

0:02:58.042,0:03:01.531
sahip olduğu tüm inanışları askıya alarak şüphesine

0:03:01.531,0:03:04.472
ve sorgulamalarına devam etmektir.

0:03:04.472,0:03:07.430
İkinci eleştiri için de denilebilir ki Dekart,

0:03:07.430,0:03:11.891
matematiksel ve bilimsel bilgi tiplerinin güvenilirliğini varsayarak değil,

0:03:11.891,0:03:15.869
onlara kritik bir test uygulayarak başlar.

0:03:15.869,0:03:20.939
Dekart’tan sonra şüpheci eğilimleri en belirgin olan düşünür David Hume’dur.

0:03:20.939,0:03:23.479
Şüpheciliğin en kökten hali, gerçekliğin

0:03:23.479,0:03:26.458
bilinebilmesine ilişkin sorgulamalar içerir.

0:03:26.458,0:03:29.028
Ancak bunun dışında günlük durumlarda da daha az

0:03:29.028,0:03:33.757
metafizik gerektiren, olgusal düzenlilikler ya da olgusal düzenliliklerin

0:03:33.757,0:03:38.207
gözlemlenmesine dayanan tümevarımsal çıkarımlar da mevcuttur.

0:03:38.207,0:03:42.966
Konuyla ilgili olarak bilinmesi gereken kavramlar şu şekilde sıralanabilir:

0:03:42.966,0:03:46.604
Çıkarım, en az bir öncülden hareket edilen ve

0:03:46.604,0:03:50.354
bir sonuca varılan düşünce zincirine verilen addır.

0:03:50.354,0:03:53.404
Tümdengelimsel çıkarım, öncüllerden sonucun

0:03:53.404,0:03:56.464
yüzde yüz kesinlikle çıktığı durumlardır.

0:03:56.464,0:04:01.503
Tümdengelimde doğru öncüller bizi kesinlikle doğru olan önermelere taşır.

0:04:01.503,0:04:06.252
Tümevarımsal çıkarım ise öncüllerden sonucun kesin bir şekilde

0:04:06.252,0:04:09.061
çıkmadığı durumlar için kullanılır.

0:04:09.061,0:04:11.792
Eğer öncüller doğruysa,

0:04:11.792,0:04:15.130
bu yalnızca sonuç önermesinin doğru olma olasılığını yükseltir.

0:04:15.130,0:04:19.659
Tümevarımsal bir bilgi örneği olan Olgusal düzenlilikleri bilme ise

0:04:19.659,0:04:23.279
sahip olunduğu düşünülen bilginin temelinin aslında sanıldığından

0:04:23.279,0:04:27.158
daha az sağlam olduğunun ortaya koyulmasıyla ilgilidir.

0:04:27.158,0:04:30.938
Burada dikkate alınması gereken iki kavram vardır:

0:04:30.938,0:04:35.329
Fiziksel olanaksızlık, bir durumun fiziksel olarak olanaksız olması,

0:04:35.329,0:04:41.008
o olgunun yaşanılan ve anlaşılan fiziksel dünyanın görünen yapısıyla çelişmesidir.

0:04:41.008,0:04:47.087
Mantıksal olanaksızlık ise evrenin mantıksal yapısıyla çatışan durumlar için kullanılır.

0:04:47.087,0:04:49.797
Şüpheciliğin rahatsız edici sonuçlarıyla

0:04:49.797,0:04:53.428
ilgilenen ve çözüm üretmeye çalışan düşünürlerden biri

0:04:53.428,0:04:55.765
George Edward Moore’dur.

0:04:55.765,0:04:59.345
Onun önemli argümanı ‘sağduyusal argüman’dır.

0:04:59.345,0:05:03.524
Sağduyusal tavır, genelde pratik ve işe yarar sonuçlar verebilen

0:05:03.524,0:05:07.875
kararlar alma ya da yargılarda bulunma eğilimi ile ilintilidir.

0:05:07.875,0:05:11.454
Şüphecilik, sağduyu ile ciddi oranda çatışmaktadır.

0:05:11.454,0:05:14.723
Ancak önemli olan ‘düşünsel sorumluluk’tur.

0:05:14.723,0:05:17.803
Yani kişiye uygun bir düşünce olmadığı zaman bu düşünceyi

0:05:17.803,0:05:22.123
bertaraf etmek değil, o görüşün neden zayıf olduğunu anlatma,

0:05:22.123,0:05:24.593
üzerine düşme çabasıdır.

0:05:24.593,0:05:27.711
Moore’un şüpheciliğe yanıtı ve karşı çıkışı da

0:05:27.711,0:05:30.240
bu bağlamda değerlendirilmelidir.

0:05:30.240,0:05:33.171
Moore’un konuyu irdelerken yaptığı ilk şey,

0:05:33.171,0:05:37.401
kesinlikle bildiğine inandığı bazı önermeleri sıralamaktır.

0:05:37.401,0:05:39.500
Moore, kanıtlama işinde birden dazla

0:05:39.500,0:05:42.069
yöntem yolunun olabileceğini söyler.

0:05:42.069,0:05:45.399
Gündeme getirdiği önemli konulardan biri ‘nesnelerin varlığı’

0:05:45.399,0:05:47.700
kavramının açıklamasıdır.

0:05:47.700,0:05:50.628
Moore için nesneler, öznelerden bağımsız olarak

0:05:50.628,0:05:53.138
fiziksel özelliklere sahiptir.

0:05:53.138,0:05:56.257
Bu görüşü ile nesnenin özneden bağımsız olmadığını

0:05:56.257,0:05:59.857
düşünme eğiliminde olan düşünürlerle ters düşer.

0:05:59.857,0:06:02.777
Moore’a göre, biz ‘varlık’ kavramını zihinden

0:06:02.777,0:06:06.604
ve özneden bağımsız şeyler için kullanırız.

0:06:06.604,0:06:10.786
Moore’a göre, argümanlar çıkarımsal biçime uygun olmaları için

0:06:10.786,0:06:13.556
şu adımlar ile irdelenmelidir:

0:06:13.556,0:06:16.705
Öncüller iyi bilinen önermeler olmalıdır.

0:06:16.705,0:06:21.494
Sonuç önermesi öncülleri bilgisel olarak aynen tekrarlamamalıdır.

0:06:21.494,0:06:25.664
ve öncüller sonucu yeterince güçlü bir düzeyde desteklemelidir.

0:06:25.664,0:06:30.452
Böylece sonuç, öncüllerden kesin bir şekilde çıkabilir hale gelir.

0:06:30.452,0:06:33.653
Programımızı Şüpheci Tavrın Felsefi Değerine ilişkin

0:06:33.653,0:06:36.223
bazı saptamalar yaparak bitirelim.

0:06:36.223,0:06:40.162
Felsefi ‘tavırlar’ ile sonu –izm ile biten ‘akımlar’ arasında,

0:06:40.162,0:06:42.051
önemli bir fark vardır.

0:06:42.051,0:06:45.991
Öncelikle, bu farkı anlamak için şüphecilik ile şüpheci tavır

0:06:45.991,0:06:48.610
arasındaki ayrım incelenmelidir.

0:06:48.610,0:06:52.799
Şüphecilik, felsefede bilginin olanaklılığı konusunda sunulan çok kökten

0:06:52.799,0:06:56.510
ve sıra dışı bir görüş veya akımdır.

0:06:56.510,0:06:59.819
Şüpheci tavır, anlaşılması için tersi olan kavramlara

0:06:59.819,0:07:02.609
değinilmesi gereken bir kavramdır.

0:07:02.609,0:07:06.428
Şüpheci tavrın zıttı olan bir kavram dogmatizmdir.

0:07:06.428,0:07:09.869
Yani belli bir kişi veya topluluk tarafından benimsenen,

0:07:09.869,0:07:13.257
tartışmadan ve sorgulamadan kabul edilmesi beklenen

0:07:13.257,0:07:16.126
inanç ya da inanç kümesidir.

0:07:16.126,0:07:18.318
Ancak burada önemli olan bir nokta,

0:07:18.318,0:07:21.146
dogmatiklik karşıtı duruşun insanlar için tahminen

0:07:21.146,0:07:25.206
ancak belli bir dereceye kadar olanaklı olabileceği gerçeğidir.

0:07:25.206,0:07:27.225
Sürekli şüphe halinde olmak insanların

0:07:27.225,0:07:30.185
kolayca yapabileceği bir şey değildir.

0:07:30.185,0:07:33.635
Evet arkadaşlar; Epistemoloji dersimizin bu programında

0:07:33.635,0:07:37.704
Şüphecilik ve Bilginin Olanaklılığı Sorunu konusunu ele aldık.

0:07:37.704,0:07:40.452
Bir başka programda görüşmek üzere, hoşça kalın.