WEBVTT

00:00:07.369 --> 00:00:09.722
Trong kinh thánh, 
câu chuyện tháp Babel,

00:00:09.722 --> 00:00:12.566
toàn thể loài người chỉ nói 
một ngôn ngữ

00:00:12.566 --> 00:00:14.818
cho tới khi bị chia 
thành nhiều nhóm nhỏ

00:00:14.818 --> 00:00:16.973
không thể hiểu lẫn nhau.

00:00:16.973 --> 00:00:20.526
Chúng ta không biết liệu 
ngôn ngữ căn nguyên có từng tồn tại,

00:00:20.526 --> 00:00:23.792
nhưng lại biết rằng 
ngày nay có hàng nghìn ngôn ngữ

00:00:23.792 --> 00:00:27.021
bắt nguồn từ một vài ngôn ngữ ban đầu.

00:00:27.021 --> 00:00:29.245
Tại sao chúng lại gia tăng nhiều đến vậy?

00:00:29.245 --> 00:00:31.607
Thưở ban đầu của quá trình di cư,

00:00:31.607 --> 00:00:33.652
thế giới có rất ít người.

00:00:33.652 --> 00:00:36.621
Nhóm người có cùng ngôn ngữ và văn hoá

00:00:36.621 --> 00:00:38.726
thường chia tách thành 
các bộ lạc nhỏ hơn

00:00:38.726 --> 00:00:42.166
trên đường tìm kiếm 
các vùng đất mới và màu mỡ.

00:00:42.166 --> 00:00:44.600
Khi di cư và dọn đến 
những vùng đất mới,

00:00:44.600 --> 00:00:46.611
họ trở nên xa cách 
những người khác

00:00:46.611 --> 00:00:48.512
và phát triển 
theo các cách khác nhau.

00:00:48.512 --> 00:00:51.565
Hàng thế kỷ sinh tồn trong điều kiện 
khác nhau, thức ăn khác nhau

00:00:51.569 --> 00:00:53.482
chạm trán với những hàng xóm khác nhau

00:00:53.482 --> 00:00:56.886
biến một ngôn ngữ
có chung cách phát âm và từ vựng

00:00:56.886 --> 00:00:59.197
thành những ngôn ngữ khác nhau,

00:00:59.197 --> 00:01:02.912
tiếp tục cùng với
sự gia tăng và lan rộng của dân số.

00:01:02.912 --> 00:01:06.597
Như những nhà phả hệ học, 
các nhà ngôn ngữ cố ghép nối quá trình này

00:01:06.597 --> 00:01:09.705
bằng cách lần theo dấu vết 
các ngôn ngữ

00:01:09.705 --> 00:01:12.651
tới tổ tiên hay ngôn ngữ nguyên thủy
của chúng.

00:01:12.651 --> 00:01:16.865
Bằng cách này, những ngôn ngữ liên quan 
được gộp thành một chủng loại,

00:01:16.865 --> 00:01:20.271
có thể bao gồm nhiều nhánh 
và nhiều phân nhóm.

00:01:20.271 --> 00:01:23.936
Bằng cách nào, ta nhận diện
các ngôn ngữ có liên quan?

00:01:23.936 --> 00:01:26.570
Không thể kết luận từ 
các từ phát âm tương tự.


00:01:26.570 --> 00:01:31.942
Chúng thường không cùng cội nguồn 
hay chỉ là vay mượn trực tiếp

00:01:31.942 --> 00:01:34.756
Ngữ pháp và cú pháp 
là những chỉ dẫn linh động hơn,

00:01:34.756 --> 00:01:36.463
cũng như các từ vựng cơ bản,

00:01:36.463 --> 00:01:39.146
như đại từ, số từ hay tính từ,

00:01:39.146 --> 00:01:41.164
hầu như ít bị vay mượn.

00:01:41.164 --> 00:01:43.790
Bằng cách so sánh 
một cách hệ thống những đặc trưng

00:01:43.790 --> 00:01:46.346
các cấu trúc thông thường 
của sự thay đối âm thanh

00:01:46.346 --> 00:01:48.516
và tương xứng giữa các ngôn ngữ,

00:01:48.516 --> 00:01:50.741
các nhà ngôn ngữ nhận ra mối quan hệ,

00:01:50.741 --> 00:01:52.988
theo dấu các đặc thù 
của quá trình tiến hóa

00:01:52.988 --> 00:01:56.723
thậm chí dựng lại ngôn ngữ căn nguyên 
tưởng chừng đã mất dấu.

00:01:56.723 --> 00:02:00.744
Họ thậm chí có thể đưa ra 
các manh mối quan trọng khác,

00:02:00.744 --> 00:02:04.683
như nguồn gốc khảo cổ
và lối sống của người cổ

00:02:04.683 --> 00:02:06.542
dựa vào những từ ngữ bản địa,

00:02:06.542 --> 00:02:08.501
và những từ vay mượn.

00:02:08.501 --> 00:02:10.724
Có 2 vấn đề chính

00:02:10.724 --> 00:02:13.049
khi xây dựng sơ đồ cây ngôn ngữ.

00:02:13.049 --> 00:02:15.642
Thứ nhất là không có 
một cách thức rõ ràng

00:02:15.642 --> 00:02:17.795
chỉ ra nơi kết thúc 
của nhánh dưới cùng,

00:02:17.795 --> 00:02:22.755
ngôn ngữ địa phương nào nên được xét
là ngôn ngữ riêng lẻ.

00:02:22.755 --> 00:02:25.248
Hán ngữ được phân
vào ngôn ngữ riêng,

00:02:25.248 --> 00:02:29.052
nhưng phát ngôn 
thay đổi một cách khó hiểu

00:02:29.052 --> 00:02:31.017
trong khi người nói tiếng 
Tây Ban Nha

00:02:31.017 --> 00:02:32.885
và Bồ Đào Nha
lại có thể hiểu nhau.

00:02:32.885 --> 00:02:35.626
Ngôn ngữ đang được sử dụng

NOTE Paragraph

00:02:35.626 --> 00:02:38.041
không nằm gần khu vực nguyên phát,

00:02:38.041 --> 00:02:40.111
mà có xu hướng dịch chuyển 
dần dần,

00:02:40.111 --> 00:02:42.621
vượt qua biên giới và sự phân chia

00:02:42.621 --> 00:02:44.900
Khác biệt ngôn ngữ thường xảy ra

00:02:44.900 --> 00:02:48.011
do thay đổi 
quan điểm chính trị và dân tộc,

00:02:48.011 --> 00:02:50.637
hơn là do đặc trưng ngôn ngữ.

00:02:50.637 --> 00:02:52.877
Thế nên, trả lời cho: 
"Có bao nhiêu ngôn ngữ?"

00:02:52.877 --> 00:02:56.026
lại có thể là 3000 hay 8000

00:02:56.026 --> 00:02:58.080
phụ thuộc vào người tính toán.

00:02:58.080 --> 00:03:00.784
Vấn đề khác là

00:03:00.784 --> 00:03:02.149
có rất ít bằng chứng


00:03:02.149 --> 00:03:05.255
đối với những ngôn ngữ xếp đầu

00:03:05.255 --> 00:03:07.499
Sự phân chia hiện tại 
các nhóm ngôn ngữ chính

00:03:07.499 --> 00:03:11.975
thể hiện giới hạn chắc chắn mà tại đó 
các mối quan hệ được thành lập

00:03:11.975 --> 00:03:14.194
nghĩa là ngôn ngữ 
trong các nhóm khác nhau

00:03:14.194 --> 00:03:17.359
thường được cho là không liên quan 
tại tất cả cấp độ.

00:03:17.359 --> 00:03:18.819
Điều này có thể thay đổi.

00:03:18.819 --> 00:03:21.593
Trong khi nhiều đề nghị 
cho các mối quan hệ

00:03:21.593 --> 00:03:23.706
hay cấp bậc cao hơn
mang tính chất suy đoán

00:03:23.706 --> 00:03:27.005
một vài được chấp nhận rộng rãi
và một số khác cần được xem xét,

00:03:27.005 --> 00:03:29.992
đặc biệt, ngôn ngữ thiểu số bản địa 


00:03:29.992 --> 00:03:32.432
cần được nghiên cứu 
một cách bao quát hơn.

00:03:32.432 --> 00:03:35.293
Cách mà ngôn ngữ xuất hiện
vẫn còn mơ hồ

00:03:35.293 --> 00:03:38.808
cũng như việc liệu ngôn ngữ 
căn nguyên có được phổ biến

00:03:38.808 --> 00:03:41.426
rải rác thông qua sự di cư.

00:03:41.426 --> 00:03:44.158
Nhưng lần tới khi nghe tiếng nước ngoài, 
hãy chú ý,

NOTE Paragraph

00:03:44.235 --> 00:03:47.225
nó có thể không hẳn là 
tiếng nước ngoài như bạn nghĩ.