1
00:00:00,031 --> 00:00:02,635
XVIII wiek ujrzał

2
00:00:02,635 --> 00:00:04,893
coraz ciaśniejsze powiązania

3
00:00:04,893 --> 00:00:06,033
Anglii i Indii,

4
00:00:06,033 --> 00:00:08,783
szczególnie poprzez Kompanię Wschodnioindyjską.

5
00:00:08,783 --> 00:00:09,616
Jako ich część,

6
00:00:09,616 --> 00:00:11,381
zachodni uczeni zaczynają

7
00:00:11,381 --> 00:00:14,597
na poważnie studiować sanskryt i Wedy.

8
00:00:14,597 --> 00:00:16,389
W miarę, jak to robili,

9
00:00:16,389 --> 00:00:18,280
Dotarli nie tylko

10
00:00:18,280 --> 00:00:20,735
do korzeni sanskrytu,

11
00:00:20,735 --> 00:00:23,685
lecz również wielu języków zachodu,

12
00:00:23,685 --> 00:00:25,779
w tym do angielskiego.

13
00:00:25,779 --> 00:00:28,822
Oto cytat z 1786 roku,

14
00:00:28,822 --> 00:00:30,647
słowa angielskiego filologa,

15
00:00:30,647 --> 00:00:32,331
kogoś studiującego języki pisane,

16
00:00:32,331 --> 00:00:33,773
szczególnie ze źródeł historycznych,

17
00:00:33,773 --> 00:00:35,287
Sir Williama Jonesa.

18
00:00:35,287 --> 00:00:36,940
Napisał: "sanskryt,

19
00:00:36,940 --> 00:00:40,035
nieważne - mniej czy bardziej starożytny,

20
00:00:40,035 --> 00:00:41,450
ma wspaniałą strukturę.

21
00:00:41,450 --> 00:00:42,539
Doskonalszy nad grekę,

22
00:00:42,539 --> 00:00:44,070
bogatszy nad łacinę,

23
00:00:44,070 --> 00:00:46,746
nienaganniej dopracowany niż oba,

24
00:00:46,746 --> 00:00:50,368
lecz wciąż mający z nimi powiązania silniejsze,

25
00:00:50,368 --> 00:00:51,849
tak w korzeniach czasowników,

26
00:00:51,849 --> 00:00:52,781
jak i w formach gramatycznych,

27
00:00:52,781 --> 00:00:56,462
niżby mogły być tworem przypadku..."

28
00:00:56,462 --> 00:00:57,831
Podkreślę to.

29
00:00:57,831 --> 00:01:00,632
"... niżby mogły być tworem przypadku".

30
00:01:00,632 --> 00:01:02,418
Mówi więc, że wiele podobieństw

31
00:01:02,418 --> 00:01:04,520
pomiędzy sanskrytem, łaciną i greką,

32
00:01:04,520 --> 00:01:06,251
silne koligacje,

33
00:01:06,251 --> 00:01:07,239
silne powiązania

34
00:01:07,239 --> 00:01:09,522
nie mogły być tworem przypadku.

35
00:01:09,522 --> 00:01:10,454
"... tak silne,

36
00:01:10,454 --> 00:01:13,378
że żaden filolog nie mógłby przebadać tych trzech

37
00:01:13,378 --> 00:01:15,476
bez wniosku, że wywodzą się

38
00:01:15,476 --> 00:01:17,497
ze wspólnego źródła".

39
00:01:17,497 --> 00:01:18,868
Podkreślę.

40
00:01:18,868 --> 00:01:20,647
"bez wniosku, że wywodzą się

41
00:01:20,647 --> 00:01:22,616
ze wspólnego źródła,

42
00:01:22,616 --> 00:01:24,355
który być może już nie istnieje;

43
00:01:24,355 --> 00:01:27,954
podobne rozumowanie, choć nie tak uderzająco,

44
00:01:27,954 --> 00:01:31,282
przemawia za tym, że gocki i celtycki,

45
00:01:31,282 --> 00:01:33,648
choć zmieszane z odmiennymi idiomami,

46
00:01:33,648 --> 00:01:35,882
dzielą pochodzenie z sanskrytem;

47
00:01:35,882 --> 00:01:39,369
a staroperski może być dodany do tej rodziny".

48
00:01:39,369 --> 00:01:41,774
I tak, gdy zaczeli badać Wedy

49
00:01:41,774 --> 00:01:42,607
i sanskryt,

50
00:01:42,607 --> 00:01:43,647
uświadomili sobie,

51
00:01:43,647 --> 00:01:46,159
może wszystkie te języki są połączone.

52
00:01:46,159 --> 00:01:48,377
Dzisiejsi filolodzy

53
00:01:48,377 --> 00:01:51,779
wierzą w to bardzo mocno po licznych badaniach.

54
00:01:51,779 --> 00:01:54,042
Na podstawie powiązań, i gramatycznych

55
00:01:54,042 --> 00:01:56,807
i nawet słownictwa i samej struktury słów,

56
00:01:56,807 --> 00:02:00,334
głoszą teorię o języku wyjściowym

57
00:02:00,334 --> 00:02:02,626
sanskrytu, łaciny,

58
00:02:02,626 --> 00:02:04,801
języków germańskich,

59
00:02:04,801 --> 00:02:06,165
celtyckich i słowiańskich,

60
00:02:06,165 --> 00:02:08,925
który dziś zwiemy językiem praindoeuropejskim,

61
00:02:08,925 --> 00:02:10,848
który jest językiem martwym.

62
00:02:10,848 --> 00:02:14,236
Uważamy, że sanskryt może być jednym ze starszych...

63
00:02:14,236 --> 00:02:17,026
jest jednym z najstarszych dowodów

64
00:02:17,026 --> 00:02:20,109
na język praindoeuropejski.

65
00:02:21,340 --> 00:02:23,640
Sanskryt jako rzecz jasna język wyjściowy,

66
00:02:23,640 --> 00:02:25,900
wyewoluował w różnych częściach Indii

67
00:02:25,909 --> 00:02:29,157
w hinduski, bengalski i pendżabski.

68
00:02:29,157 --> 00:02:32,291
Łacina, również język martwy,

69
00:02:32,291 --> 00:02:34,521
wyewoluowała w

70
00:02:34,521 --> 00:02:36,796
hiszpański, włoski, francuski.

71
00:02:36,796 --> 00:02:38,090
I w angielski,

72
00:02:38,090 --> 00:02:40,947
który strukturalnie uważany jest za język germański,

73
00:02:40,947 --> 00:02:44,092
ale z silnym wpływem łaciny i francuskiego,

74
00:02:44,092 --> 00:02:49,004
wszystkie wywodzą się z praindoeuropejskiego korzenia.

75
00:02:49,004 --> 00:02:51,092
Aby dać wam posmak,

76
00:02:51,092 --> 00:02:53,498
dlaczego filolodzy w to wierzą,

77
00:02:53,498 --> 00:02:55,451
gdy pierwszy raz to zobaczyłem,

78
00:02:55,451 --> 00:02:57,777
to wywarło piorunujące wrażenie.

79
00:02:57,777 --> 00:03:00,776
Pokażę wam kilka powiązań pomiędzy sanskrytem,

80
00:03:00,776 --> 00:03:01,890
posługujący się

81
00:03:01,890 --> 00:03:03,940
hinduskim, bengalskim lub pendżabskim,

82
00:03:03,940 --> 00:03:06,440
czy też jakimkolwiek innym północnoindyjskim językiem

83
00:03:06,440 --> 00:03:08,173
dostrzeże powiązania z sanskrytem.

84
00:03:08,173 --> 00:03:09,464
Lecz niezwykłe jest,

85
00:03:09,464 --> 00:03:12,480
jak te słowa łączą się z łaciną

86
00:03:12,480 --> 00:03:15,080
i innymi językami związanymi z łaciną.

87
00:03:15,080 --> 00:03:16,289
Mówiący perskim

88
00:03:16,289 --> 00:03:17,756
mogą rozpoznać niektóre,

89
00:03:17,756 --> 00:03:19,148
niektóre podobieństwa

90
00:03:19,148 --> 00:03:20,382
i, co najważniejsze,

91
00:03:20,382 --> 00:03:21,517
nasz język,

92
00:03:21,517 --> 00:03:23,513
jak łączy się z angielskim.

93
00:03:23,513 --> 00:03:27,440
A to zaledwie próbka słów z sanskrytu,

94
00:03:27,440 --> 00:03:29,516
które wyjątkowo przypominają

95
00:03:29,516 --> 00:03:32,241
słowa angielskie i czasami łacińskie (i polskie).

96
00:03:32,241 --> 00:03:33,433
Właściwie to często łacińskie.

97
00:03:33,433 --> 00:03:35,333
To ja dałem tylko kilka przykładów łacińskich.

98
00:03:35,333 --> 00:03:37,891
Z sanskrytu "mart",

99
00:03:37,900 --> 00:03:39,280
po angielsku to "mother"

100
00:03:39,280 --> 00:03:41,740
w łacinie "mater", po polsku "mać" - matka.

101
00:03:41,740 --> 00:03:43,880
W angielskim z łaciny

102
00:03:43,887 --> 00:03:46,539
mamy słowa "maternity" i "maternal",

103
00:03:46,539 --> 00:03:49,546
wszystkie odnoszą się do tej samej idei macierzyństwa.

104
00:03:49,546 --> 00:03:51,072
I ten ogólny trend,

105
00:03:51,072 --> 00:03:53,712
zgłoska t w mart lub mater

106
00:03:53,712 --> 00:03:56,324
zaczyna brzmieć jak zgłoska th w angielskim

107
00:03:56,324 --> 00:03:57,281
i językach germańskich

108
00:03:57,281 --> 00:03:59,340
jest bardzo powszechny.

109
00:03:59,340 --> 00:04:01,645
Z sanskrytu mamy pitr,

110
00:04:01,645 --> 00:04:04,720
w łacinie pater, po polsku tata.

111
00:04:04,720 --> 00:04:06,780
z łaciny w dzisiejszym angielskim

112
00:04:06,782 --> 00:04:09,753
mamy "paternity" lub "paternal".

113
00:04:09,753 --> 00:04:11,951
Ale w językach germańskich

114
00:04:11,951 --> 00:04:14,314
ponownie zgłoska t

115
00:04:14,314 --> 00:04:16,055
staje się bardziej jak th.

116
00:04:16,055 --> 00:04:18,748
Oprócz tego widać, że z

117
00:04:18,748 --> 00:04:20,569
praindoeuropejskiego,

118
00:04:20,569 --> 00:04:21,402
tego teoretycznego języka,

119
00:04:21,402 --> 00:04:24,599
szczególnie jeśli chodzi o pokrewne sanskrytowi,

120
00:04:24,599 --> 00:04:26,816
że dźwięk wymienia się

121
00:04:26,816 --> 00:04:29,730
z pa na fa, gdy idziesz do języków germańskich.

122
00:04:29,730 --> 00:04:33,412
"Pithr" staje się "father'em".

123
00:04:33,412 --> 00:04:34,379
Kolejne słowa.

124
00:04:34,379 --> 00:04:37,870
"Na" w sanskrycie... Ci, którzy mówią

125
00:04:37,870 --> 00:04:40,540
po hindusku lub bengalsku oczywiście poznają,

126
00:04:40,540 --> 00:04:42,980
po angielsku to "no" (po polsku "nie").

127
00:04:42,980 --> 00:04:44,498
"Gau" to wciąż

128
00:04:44,500 --> 00:04:46,260
po hindusku krowa,

129
00:04:46,260 --> 00:04:48,160
czyli "cow" po angielsku.

130
00:04:48,162 --> 00:04:49,454
"Gau", "cow".

131
00:04:49,460 --> 00:04:50,560
"Naama" - "name".

132
00:04:50,560 --> 00:04:52,920
W łacinie "nomen" (PL - nazwa).

133
00:04:52,920 --> 00:04:54,780
"Dwar", "door" (PL - drzwi).

134
00:04:54,780 --> 00:04:56,210
Ten jest ciekawy.

135
00:04:56,210 --> 00:04:57,073
Znalazłem to

136
00:04:57,073 --> 00:04:59,044
dopiero teraz.

137
00:04:59,044 --> 00:05:03,900
"Anamika" to "anonymous" (PL - anonimowy).

138
00:05:04,000 --> 00:05:06,995
Kaal, określenie czasu w sanskrycie

139
00:05:06,995 --> 00:05:09,965
i w dzisiejszych językach z niego się wywodzących,

140
00:05:09,965 --> 00:05:11,365
hinduskim, bengalskim,

141
00:05:11,365 --> 00:05:14,052
nawiązuje do odniesień w czasie,

142
00:05:14,052 --> 00:05:15,209
jutro, wczoraj.

143
00:05:15,209 --> 00:05:17,789
A w angielskim mamy "calendar" (PL - kalendarz).

144
00:05:17,789 --> 00:05:20,140
"Naas" we współczesnych językach

145
00:05:20,140 --> 00:05:24,140
sub-kontynentu Indyjskiego, to określenie nosa,

146
00:05:24,145 --> 00:05:26,160
po angielsku "nose".

147
00:05:26,167 --> 00:05:27,750
"Lok"... w angielskim

148
00:05:28,940 --> 00:05:30,926
mamy prefix loc,

149
00:05:30,926 --> 00:05:33,498
jak w "location" (PL- lokalizacja).

150
00:05:33,498 --> 00:05:35,361
A ten jest rzecz jasna, bardzo miły,

151
00:05:35,361 --> 00:05:38,437
w sanskrycie "lubh", po polsku lubość, lubować się,

152
00:05:38,437 --> 00:05:41,867
po angielsku mamy "love".

153
00:05:41,867 --> 00:05:43,266
To zaledwie posmak,

154
00:05:43,266 --> 00:05:44,561
zachęcam do badań,

155
00:05:44,561 --> 00:05:46,757
będziecie zdumieni powiązaniami

156
00:05:46,757 --> 00:05:48,771
sanskrytu, angielskiego (i polskiego).

157
00:05:48,771 --> 00:05:50,137
Teraz pokażę wam

158
00:05:50,137 --> 00:05:51,235
coś naprawdę fajnego,

159
00:05:51,235 --> 00:05:53,643
bo nie tylko powiązanie lingwistyczne,

160
00:05:53,643 --> 00:05:55,087
lecz również,

161
00:05:55,087 --> 00:05:57,974
powiedzmy, powiązanie duchowe.

162
00:05:57,974 --> 00:05:59,724
To są imiona

163
00:06:00,633 --> 00:06:04,716
bogów nieba w różnych tradycjach

164
00:06:05,579 --> 00:06:09,951
W Wedach wspominali boga o imieniu

165
00:06:09,951 --> 00:06:14,342
Djaus Pitr, co dosłownie znaczy...

166
00:06:14,342 --> 00:06:15,352
Djaus

167
00:06:15,352 --> 00:06:16,769
odnosi się do nieba.

168
00:06:17,847 --> 00:06:19,715
A już mówiliśmy o pitar,

169
00:06:19,715 --> 00:06:21,172
że to znaczy tata.

170
00:06:21,172 --> 00:06:25,590
Czyli chodzi tu o ojca nieba.

171
00:06:25,590 --> 00:06:27,421
A niektórzy z was mają gęsią skórkę,

172
00:06:27,421 --> 00:06:29,516
bo widzicie, co się tu dzieje.

173
00:06:29,516 --> 00:06:32,415
W grece mamy bardzo podobne słowo,

174
00:06:32,415 --> 00:06:34,055
Zamiast Djaus mamy Zeus,

175
00:06:34,055 --> 00:06:35,506
to bardzo podobne słowa.

176
00:06:35,506 --> 00:06:36,423
Nieco inna pisownia,

177
00:06:36,423 --> 00:06:38,036
ale gdy wyjdzie z ust,

178
00:06:38,036 --> 00:06:39,555
brzmi podobnie.

179
00:06:39,555 --> 00:06:41,369
Djaus,

180
00:06:41,369 --> 00:06:42,340
Zeus.

181
00:06:42,340 --> 00:06:44,117
Zamiast "Pitr" macie "Pater",

182
00:06:44,117 --> 00:06:46,117
ponownie niebo,

183
00:06:47,685 --> 00:06:49,352
ojciec nieba,

184
00:06:50,762 --> 00:06:52,907
ojciec nieba właśnie tu.

185
00:06:52,907 --> 00:06:54,315
A to kolejne piorunujące

186
00:06:54,315 --> 00:06:55,148
powiązanie.

187
00:06:55,148 --> 00:06:56,873
Nie było oczywiste z początku,

188
00:06:56,873 --> 00:06:58,611
ale Jupiter z łaciny,

189
00:06:58,611 --> 00:06:59,809
rzymski bóg,

190
00:06:59,809 --> 00:07:01,414
Jupiter.

191
00:07:01,414 --> 00:07:04,293
To podobne, zamiast Zeus masz Djaus,

192
00:07:04,293 --> 00:07:06,933
zamiast Pater masz Pitr.

193
00:07:06,933 --> 00:07:09,860
Zamiast Djaus Pitr masz Jupiter.

194
00:07:09,860 --> 00:07:12,010
Djaus Pitr, Jupiter.

195
00:07:12,010 --> 00:07:13,794
To bardzo podobne słowa,

196
00:07:13,794 --> 00:07:15,519
nawet jeśli pisownia się różni,

197
00:07:15,519 --> 00:07:17,527
to kiedy się je wypowie,

198
00:07:17,527 --> 00:07:20,334
to brzmią bardzo podobnie.

199
00:07:20,334 --> 00:07:23,465
I to dalszy dowód na bliskość

200
00:07:23,465 --> 00:07:26,132
sanskrytu, greki

201
00:07:27,014 --> 00:07:29,181
i łaciny.

202
00:07:29,181 --> 00:07:32,040
Powtórzmy, mamy ojca nieba.

203
00:07:32,040 --> 00:07:33,478
A to jest oczywiście obraz...

204
00:07:33,478 --> 00:07:35,745
cóż, ciężko stwierdzić, Jupiter czy Zeus.

205
00:07:35,745 --> 00:07:37,406
Chyba Jupiter.

206
00:07:37,406 --> 00:07:39,567
Ciekawe też,

207
00:07:39,567 --> 00:07:41,260
że według Wed

208
00:07:41,260 --> 00:07:42,093
Djaus Pitr

209
00:07:43,309 --> 00:07:45,436
to ojciec Indry.

210
00:07:45,436 --> 00:07:47,485
Który jest królem bogów.

211
00:07:47,485 --> 00:07:48,925
Jeden z najważniejszych,

212
00:07:48,925 --> 00:07:51,190
jeśli nie najważniejszy bóg Hinduizmu.

213
00:07:51,190 --> 00:07:52,675
I Indra ma,

214
00:07:52,675 --> 00:07:54,326
szczególnie w Wedach,

215
00:07:54,326 --> 00:07:57,275
w ogóle to mówimy głównie o bogach z Wed,

216
00:07:57,275 --> 00:07:59,112
ma wiele cech,

217
00:07:59,112 --> 00:08:02,537
które w tradycji greckiej i rzymskiej

218
00:08:02,537 --> 00:08:05,286
utożsamiamy z Zeusem i Jupiterem.

219
00:08:05,286 --> 00:08:06,892
Indra to bóg nieba,

220
00:08:06,892 --> 00:08:08,175
ciska pioruny.

221
00:08:08,175 --> 00:08:12,152
Dziwnie podobny do nordyckiego boga Thora.

222
00:08:12,152 --> 00:08:16,367
Gdzie Nordowie to też Indo-europejczycy.

223
00:08:16,367 --> 00:08:18,433
Gdzie Indra rzuca młotem

224
00:08:18,433 --> 00:08:20,028
i pokonuje potwory.

225
00:08:20,028 --> 00:08:22,540
W tym wszystkim bardzo podobny do Thora.

226
00:08:22,540 --> 00:08:23,781
Mam nadzieję...

227
00:08:23,781 --> 00:08:24,838
gdy ja to poznałem,

228
00:08:24,838 --> 00:08:27,618
uświadomiłem sobie, jak powiązany jest świat,

229
00:08:27,618 --> 00:08:29,734
i zacząłem dostrzegać wzory tam,

230
00:08:29,734 --> 00:08:31,215
gdzie wcześniej ich nie widziałem.

231
00:08:31,215 --> 00:08:35,007
I to pokazuje, jak te cywilizacje,

232
00:08:35,007 --> 00:08:37,340
pozornie niepołączone,

233
00:08:38,420 --> 00:08:39,511
mogły mieć

234
00:08:39,511 --> 00:08:41,165
i uważamy, że

235
00:08:41,165 --> 00:08:44,088
wyszły i...

236
00:08:44,088 --> 00:08:46,393
wyszły z jednego miejsca.

237
00:08:46,393 --> 00:08:49,524
Dzisiejszy filolodzy i historycy

238
00:08:49,524 --> 00:08:51,704
uważają, że praindoeuropejski

239
00:08:51,704 --> 00:08:54,547
mógł być językiem ludzi z Kaukazu.

240
00:08:54,547 --> 00:08:57,828
Kaukazowie to ludzie

241
00:08:57,828 --> 00:08:59,864
z tego obszaru Kaukazu,

242
00:08:59,864 --> 00:09:01,028
ale nie wiemy na pewno.

243
00:09:01,028 --> 00:09:03,595
Uważamy, że stamtąd wyemigrowali.

244
00:09:03,595 --> 00:09:06,602
I tak plemiona germańskie osiedliły się

245
00:09:06,602 --> 00:09:07,671
w północnej Europie.

246
00:09:07,671 --> 00:09:09,463
Plemiona celtyckie

247
00:09:09,463 --> 00:09:12,886
w północno-zachodniej europie Europie.

248
00:09:12,886 --> 00:09:14,918
Można wspomnieć o Italach,

249
00:09:14,918 --> 00:09:16,094
plemionach łacińskich,

250
00:09:16,094 --> 00:09:18,076
plemionach greckich,

251
00:09:18,076 --> 00:09:19,649
Można też wspomnieć o

252
00:09:19,649 --> 00:09:22,022
o plemionach Indoariańskich,

253
00:09:22,022 --> 00:09:24,298
które zasiedliły Persję

254
00:09:24,298 --> 00:09:25,662
i północne Indie.

255
00:09:25,662 --> 00:09:28,579
Wierzymy, że wszystkie były połączone.