WEBVTT

00:00:03.810 --> 00:00:06.774
Thuhet se të jesh poet

NOTE Paragraph

00:00:06.774 --> 00:00:09.472
duhet të shkosh në ferr dhe të kthehesh.

00:00:12.550 --> 00:00:16.788
Herën e parë kur e vizitova burgun,

00:00:16.788 --> 00:00:20.746
Nuk u befasova nga zhurma e drynjve,

NOTE Paragraph

00:00:20.746 --> 00:00:25.534
apo nga dyert e mbyllura, apo hekurat.

00:00:25.534 --> 00:00:28.069
ose nga ndonjë prej gjërave 
që kisha imagjinuar.

00:00:28.069 --> 00:00:31.647
Ndoshta sepse burgu është 
në një hapësirë të hapur.

00:00:31.722 --> 00:00:34.710
Ti mund ta shohësh qiellin.

00:00:34.710 --> 00:00:40.885
Pulëbardhat fluturojnë mbi ty, 
dhe ndjehesh sikur je afër detit,

NOTE Paragraph

00:00:40.885 --> 00:00:42.646
sikur je tepër afër plazhit.

00:00:42.806 --> 00:00:49.346
Por në fakt pulëbardhat kërkojnë ushqim
te kazanet e plehrave të burgut.

00:00:50.246 --> 00:00:53.830
Unë shkova më brenda dhe papritmas 
pash të burgosurit që ecnin në koridor.

00:00:56.490 --> 00:01:00.372
Dhe pastaj ishte sikur 
u largova dhe mendoja

00:01:00.607 --> 00:01:04.549
që shumë lehtë mund të jem njëri nga ta.

NOTE Paragraph

00:01:04.549 --> 00:01:09.222
Nëse kisha pasur një storie tjetër, 
tjetër kontekst, tjetër fat.

00:01:09.518 --> 00:01:16.070
Sepse askush - askush - nuk mund të zgjedhë
vendin se ku do të lind.

00:01:18.490 --> 00:01:21.710
Në 2009, më ftuan në një projekt

00:01:22.960 --> 00:01:28.990
që Universiteti i San Martin 
po e kryente në burgun e njësisë 48,

00:01:28.990 --> 00:01:30.952
për të kordinuar një seminar të shkrimit

NOTE Paragraph

00:01:31.632 --> 00:01:34.320
Shërbimi burgut lëshoi
një pjesë toke në fund të burgut

00:01:34.320 --> 00:01:43.240
në të cilën ata ndërtuan 
godinen e Qendrës Universitare.

00:01:43.940 --> 00:01:47.486
Herën e parë që takova të burgosurit,

00:01:47.486 --> 00:01:50.172
I pyeta se pse kishin kërkuar 
për një seminar për të shkruar

NOTE Paragraph

00:01:50.512 --> 00:01:54.539
dhe ata më thanë se donin ta 
shkruanin në letër

00:01:54.539 --> 00:01:58.273
të gjitha ato që nuk mund t'i thonin 
apo t'i bënin.

00:01:58.488 --> 00:02:03.354
Vendosa që poezia të hynte brenda në burg.

00:02:05.524 --> 00:02:09.046
I thashë pse mos të punojmë me poezinë,

00:02:09.046 --> 00:02:11.525
nëse e dinin çka ishte poezia.

00:02:11.525 --> 00:02:14.709
Por askush nuk e dinte 
çfarë në të vërtetë ishte poezia.

00:02:18.460 --> 00:02:21.021
Ata gjithashtu më sugjeruan

00:02:21.021 --> 00:02:24.643
që seminari të mos ishte 
vetëm për të burgosurit

00:02:24.643 --> 00:02:28.095
që marrin orë universiteti por për 
të gjithë të burgosurit.

00:02:28.525 --> 00:02:31.606
Unë thashë se për ta filluar këtë seminar,

NOTE Paragraph

00:02:31.606 --> 00:02:36.563
më duhet të gjeja një mjet të përbashkët.

00:02:36.673 --> 00:02:39.199
Ai mjet ishte gjuha.

00:02:39.679 --> 00:02:44.690
Ne kishim gjuhën, kishim seminarin
Ne mund të kishim edhe poezinë.

00:02:45.430 --> 00:02:50.825
Por çfarë nuk kisha konsideruar,
ishte se pabarazia ekziston edhe në burg.

00:02:50.825 --> 00:02:55.227
Shumë prej të burgosurve 
nuk kishin kryer as shkollën fillore.

00:02:56.697 --> 00:03:02.326
Shumë nuk dinin shkrimin e dorës,
ata mezi bënin shkrimin e shtypit.

NOTE Paragraph

00:03:04.136 --> 00:03:07.742
As nuk shkruanin në mënyrë të rrjedhshme.

00:03:07.742 --> 00:03:12.022
Kështu që ne filluam për poema të shkurta.

00:03:12.112 --> 00:03:14.784
Shumë të shkurta, por shumë të fuqishme.

00:03:15.444 --> 00:03:18.894
Dhe filluam të lexonim, edhe lexonim 
një autor, pastaj një tjetër autor.

00:03:19.299 --> 00:03:24.088
dhe duke lexuar poema kaq të shkurta,
ata filluan ta kuptonin

00:03:24.533 --> 00:03:28.485
se çka bënte gjuha poetike 
ishte ta thyente një logjikë të caktuar,

00:03:28.805 --> 00:03:30.938
dhe të krijonte një sistem tjetër.

00:03:30.938 --> 00:03:35.068
Ta thyesh logjikën e një gjuhe 
e thyen edhe logjikën e një sistemi

00:03:35.068 --> 00:03:38.896
në të cilën janë mësuar të përgjigjen.

NOTE Paragraph

00:03:39.356 --> 00:03:41.464
Kështu që një sistem i ri u paraqit,

00:03:41.464 --> 00:03:47.543
rregulla të reja që i bënte 
ata të kuptonin shumë shpejt,

NOTE Paragraph

00:03:47.543 --> 00:03:50.003
- shumë shpejt -

00:03:50.003 --> 00:03:52.494
se me gjuhën poetike

00:03:52.494 --> 00:03:57.290
ata do të jenë në gjendje 
me thon çkado që duan.

00:03:59.496 --> 00:04:05.493
Thuhet se me qenë poet duhet 
të shkosh në ferr dhe të kthehesh prapë.

00:04:06.463 --> 00:04:10.223
Dhe ata kanë shumë ferr.
Shumë ferr.

00:04:10.493 --> 00:04:14.788
Njëri prej tyre njëherë më tha:
"Në burg kurrë nuk flen,

00:04:15.178 --> 00:04:20.275
Ti kurrë nuk mund të flesh në burg.
Ti kurrë nuk mund të mbyllësh qepallat"

NOTE Paragraph

00:04:20.585 --> 00:04:26.430
Dhe, siq po bëj tani,
I dhashë atyre një moment qetësie,

00:04:26.430 --> 00:04:29.923
pastaj thashë,
"Kjo është poezia, djem"

00:04:29.923 --> 00:04:37.561
Është në këtë univers të burgut
që ndodhet rreth jush.

00:04:37.611 --> 00:04:40.403
Cdo gjë që thoni, 
për atë se si kurrë nuk mund të flini,

00:04:40.403 --> 00:04:42.220
e kullon frikën.

00:04:42.220 --> 00:04:46.312
Dhe të gjitha gjërat e pashkruara --
e gjitha kjo është poezi."

00:04:47.463 --> 00:04:52.551
Kështu që filluam ta përvetësojmë atë ferr

00:04:52.551 --> 00:04:55.866
ne e zhytëm vetvetën në ciklin e shtatë.

00:04:56.686 --> 00:04:59.029
Dhe në atë rreth të shtatë të ferrit, 
në ciklin tonë tëi dashur,

NOTE Paragraph

00:05:00.219 --> 00:05:04.062
ata mësuan se munden t'i bëjnë muret 
të padukshme

00:05:04.322 --> 00:05:06.614
se munden t'i bëjnë dritaret të bërtasin,

00:05:06.614 --> 00:05:10.682
dhe se mund të fshihen brenda hijeve.

00:05:11.539 --> 00:05:15.543
Në vitin e parë që përfundoi seminari,

00:05:15.543 --> 00:05:18.039
organizuam një festë 
të vogël përmbyllëse,

00:05:18.039 --> 00:05:20.920
siq bëhet kur një punë përfundohet
me aq shumë dashuri,

00:05:20.920 --> 00:05:25.448
dhe ju doni ta festoni.

00:05:25.448 --> 00:05:29.677
Ne i thirrëm familjet, miqtë, 
autoritetet e universitetit.

NOTE Paragraph

00:05:29.677 --> 00:05:33.438
Gjëja e vetme që të burgosurit duhej 
të bënin ishte të lexonin një poemë,

00:05:33.878 --> 00:05:37.204
ta pranonin diplomën dhe duartrokitjet.

00:05:37.204 --> 00:05:38.757
Kjo ishte festa jonë e vogël.

00:05:40.477 --> 00:05:45.028
Gjëja e vetme me të cilën dua t'ju lë

00:05:46.418 --> 00:05:51.182
është momenti në të cilën këta djem,

00:05:51.182 --> 00:05:55.216
disa nga ata tepër shtatlartë 
kur qëndronin afër meje,

00:05:55.216 --> 00:05:59.547
ose djemtë e rinj- 
të rinjë por me krenari të madhe,

00:05:59.547 --> 00:06:03.606
mbanin letrat dhe dridheshin si 
fëmijë të vegjël,

NOTE Paragraph

00:06:03.606 --> 00:06:10.201
dhe lexonin poezitë e tyre 
më zërin që u dridhej.

00:06:12.626 --> 00:06:15.887
Ai moment më bëri të mendoj shumë

00:06:15.887 --> 00:06:22.121
se sigurisht për shumë prej tyre ishte 
sigurisht hera e parë

00:06:22.141 --> 00:06:25.210
që i duartrokisnin për diqka.

00:06:29.500 --> 00:06:33.379
Në burg ka gjëra që nuk mund të bëhen.

00:06:33.379 --> 00:06:38.120
Në burg, nuk mund të ëndërrosh.
Në burg, nuk mund të qash.

00:06:38.120 --> 00:06:43.149
Ka fjalë që janë virtualisht të ndaluara,
si fjala "kohë"

00:06:43.149 --> 00:06:47.076
fjala "e ardhmja", fjala "dëshiroj".

00:06:47.076 --> 00:06:52.074
Por ne guxuam të ëndërronim, 
ëndërruam shumë.

00:06:53.964 --> 00:06:56.480
Ne vendosëm që ata do shkruanin një libër.

NOTE Paragraph

00:06:56.990 --> 00:07:02.297
Jo vetëm që shkruajtën një libër, 
por edhe e lidhën vetë atë.

00:07:02.297 --> 00:07:04.647
Ky ishte fundi i 2010.

00:07:04.647 --> 00:07:08.961
Pastaj. e dyfishuam 
dhe shkruajtëm edhe një tjetër libër.

00:07:08.961 --> 00:07:10.238
Dhe e lidhëm edhe atë.

00:07:10.238 --> 00:07:14.826
Kjo Ishte pak më parë,
në fund të vitit të kaluar.

00:07:16.756 --> 00:07:20.256
çka unë shihja javë pas jave,

00:07:20.256 --> 00:07:24.813
ishte se si ata po ktheheshin
në njerëz të ndryshëm;

00:07:24.813 --> 00:07:27.506
si po shndërroheshin.

00:07:27.506 --> 00:07:32.460
Si fjalët po i fuqizonin ata 
me një dinjitet që s'e dinin që e kanë.

00:07:32.460 --> 00:07:34.544
që s'e kishin imagjinuar kurrë.

NOTE Paragraph

00:07:34.544 --> 00:07:38.698
Nuk kishin ide se ai lloj dinjiteti 
mund të vinte nga ta.

00:07:38.698 --> 00:07:46.176
Në seminar, në atë ferrin e dashur që ndamë
së bashku, ne të gjthë dhamë diqka.

00:07:46.176 --> 00:07:51.441
Ne hapëm duart dhe zemrën dhe dhamë 
atë çka patëm, që mundëm.

00:07:51.441 --> 00:07:54.040
Të gjithë, barabartë.

00:07:54.040 --> 00:07:58.380
Dhe kështu ndjehesh se së paku 
më një mënyrë të vogël

NOTE Paragraph

00:07:58.380 --> 00:08:02.782
je duke riparuar një 
thyerje sociale të madhe

00:08:02.782 --> 00:08:06.164
sepse për shumë nga ta,

00:08:06.164 --> 00:08:09.692
burgu është i vetmi destinacion.

00:08:12.252 --> 00:08:16.983
Më kujtohet një varg 
e një poetit të madh,

00:08:18.829 --> 00:08:24.115
nga njësia 48 e seminarit tonë,
Nicolas Dorado:

00:08:29.005 --> 00:08:35.443
"Më duhet një pe infinit 
për ta qepur këtë plagë të madhe."

00:08:35.533 --> 00:08:41.251
Poezia e bën këtë; 
qep plagët e ekskluzionit.

00:08:41.251 --> 00:08:46.724
Hap dyert.
Poezia është si pasqyrë.

00:08:46.724 --> 00:08:50.329
Krijon një pasqyrë, e cila është poezia.

NOTE Paragraph

00:08:50.329 --> 00:08:53.329
Ata e njohin vetveten, 
e shikojnë veten në poezi

NOTE Paragraph

00:08:53.329 --> 00:08:59.673
dhe shkruajnë nga ajo 
që janë dhe janë ajo që shkruajnë.

00:08:59.673 --> 00:09:02.279
Në mënyrë që të shkruajnë,

00:09:02.279 --> 00:09:06.724
ata duhet ta përshtatin kohën 
për të shkruar

00:09:06.724 --> 00:09:10.070
e cila është një kohë 
e lirisë të jashtëzakonshme.

00:09:10.070 --> 00:09:13.280
Ata duhet të kërkojnë në kokën e tyre 
për pak liri

00:09:13.280 --> 00:09:16.610
që nuk mundet kurrë t'i mohohet 
kur shkruajnë

NOTE Paragraph

00:09:17.070 --> 00:09:21.081
dhe kjo është e nevojshme për ta kuptuar 
që liria është e mundur

00:09:21.081 --> 00:09:23.563
edhe brenda në burg.

00:09:23.563 --> 00:09:28.238
dhe të vetmet grila që kemi në 
hapësirën tonë të mrekullueshme

00:09:28.238 --> 00:09:29.751
janë vetëm fjala "grila".

00:09:29.751 --> 00:09:33.892
dhe të gjithë ne në ferrin tonë
digjemi nga lumturia

NOTE Paragraph

00:09:33.892 --> 00:09:36.779
kur dhezim fitilin e fjalëve.

00:09:36.779 --> 00:09:55.802
(Duartrokitje)

00:10:05.222 --> 00:10:11.861
Unë ju tregova shumë për burgun,
shumë për çka kam përjetuar

00:10:11.861 --> 00:10:15.582
çdo javë, si e kam shijuar dhe 
si jam transformuar me të burgosurit

00:10:15.592 --> 00:10:20.012
Por ju nuk e dini se 
sa do të më kishte pëlqyer që ju

NOTE Paragraph

00:10:20.012 --> 00:10:25.540
të mund ta ndjeni, jetoni,
provonit vetëm për pak sekonda,

00:10:25.540 --> 00:10:29.707
atë çka unë e kam përjetuar çdo javë
dhe atë çka më bën kjo që jam.

00:10:32.497 --> 00:10:38.025
(Duartrokitje)

00:10:40.635 --> 00:10:45.213
Martin Busamente: 
Zemra përtyp lotët e kohës;

00:10:45.213 --> 00:10:47.986
të vërbëruar nga drita,

NOTE Paragraph

00:10:47.986 --> 00:10:51.324
fsheh shpejtësinë e kohës

00:10:51.324 --> 00:10:54.994
kur imazhet shkojnë me rradhë.

00:10:54.994 --> 00:10:56.731
Ajo lufton; ajo mbahet.

00:10:57.021 --> 00:10:59.825
Zemra çahet nën vështrimet e pikëlluara,

00:11:00.945 --> 00:11:02.977
shëtit në stuhi që përhap zjarr,

00:11:04.147 --> 00:11:07.022
ngrin krahërorët të ulur nga turpi,

NOTE Paragraph

00:11:07.022 --> 00:11:10.504
di se nuk është vetëm 
të lexosh e të vazhdosh

00:11:10.794 --> 00:11:14.399
Ajo gjithashtu dëshiron 
ta shohë qiellin infinit blu.

00:11:14.979 --> 00:11:17.932
Zemra ulet e mendon,

00:11:18.232 --> 00:11:20.079
lufton që të mos jetë e zakonshme,

00:11:20.979 --> 00:11:23.485
të dashurojë pa lënduar,

NOTE Paragraph

00:11:25.265 --> 00:11:28.575
thith diellin,
i jep kurajo vetes,

NOTE Paragraph

00:11:28.745 --> 00:11:32.405
dorëzohet, udhëton drejt arsyes.

NOTE Paragraph

00:11:32.910 --> 00:11:35.910
Zemra lufton në mesin e kënetave,

00:11:36.010 --> 00:11:39.750
buzë botës së krimit,

00:11:39.750 --> 00:11:43.670
rraskapitet, por nuk merr 
atë më të lehtën,

00:11:43.670 --> 00:11:46.590
derisa hapat e çregullt të dehjes

00:11:46.590 --> 00:11:48.310
e zgjojnë,

00:11:48.310 --> 00:11:49.180
e zgjojnë heshtjen.

00:11:49.762 --> 00:11:52.152
Unë jam Martin Bustamente,

00:11:52.152 --> 00:11:55.722
I burgosur në njësinë 48 të San Martin-it,

00:11:55.722 --> 00:11:58.912
Sot është dita e lirimit tim të përkohshëm

00:11:58.912 --> 00:12:02.852
Dhe për mua poezia, dhe literatura 
më ndryshuan jetën.

00:12:02.852 --> 00:12:03.202
Ju faleminderit shumë.

00:12:03.262 --> 00:12:04.152
Cristina Domenech: Ju faleminderit.

00:12:04.152 --> 00:12:10.472
(Duartrokitje)