Təzyiq və həcm barəsində bir az danışmaq
istəyirəm.
Səbəb olduğum bəzi səhv fikirlərə
aydınlıq gətirmək istəyirəm.
Bunun üçün üzr istəyirəm.
Amma düşünürəm ki, bu yolla həm
öyrəndiklərimizi nəzərdən keçirdəcəyik,
həm də yeni fikirlər əldə edəcəyik.
Həcm bu, təzyiq isə bu istiqamətdə
olacaq.
Qeyd etmək istədiyim şeylərdən biri də
sistolanın sonundakı təzyiq-həcm əlaqəsidir.
Bunu belə çəkirik.
Təzyiq və həcm arasındakı
əlaqəni sistolanın
sonu adlandırırıq.
Həcmin artmasını dərhal
qeyd edək.
Sarı xətt ilə bərabər həcmdə artır.
Şəkil üçün özümə
bir az yer açım.
Həcmin belə artımı bir az
çaşqınlıq yarada bilər.
Məsələn, daha öncə sol mədəciyi
bu cür çəkmişdik.
Qan sol mədəciyə bu formada
dolmağa başlayırdı.
Ürək daha çox qan ilə dolmuş olur.
Belə bir şəkil çəkdim və
bir neçə məqama toxunmaq istəyirəm.
Bu onun dolduğunu bildirir.
Bu hissədə hər şey aydındır.
Ancaq bu hissədə aydın deyil,
bu fikrə əsasən sanki
həcm sabit olmalıdır.
Ürəyin və ya sol mədəciyin
həcmi sabit olduğu görünür.
Daha çox bu stəkanı su ilə doldurmağa
bənzəyir.
Bu bir stəkandır.
Sol mədəciyi bu şəkildə düşünərək
daha yaxşı başa düşə bilərsiniz.
Sol mədəcik qan ilə dolan
zaman həcmində artdığını
bu xətdə əsasən
deyə bilərik.
Zaman keçdikcə dolduğunu hiss edəcəyik.
Hər şey belə başlayır.
Sonra daha çox qan əlavə edirik .
Nəhayət, o belə dolmuş olur.
Bu yolla sol mədəcikdə nə baş verdiyini
daha dəqiq göstərə bilərik.
Bu 3-ü zamanla sol mədəciyin
müxtəlif məqamlarında olurlar.
İkinci şəkil onun dolduğunu bildirir,
deməli, ürək qanla doludur.
Amma həcmin dəyişməsini göstərməyin daha
yaxşı yolu var.
Sol mədəcikdəki həcm dəyişir,sabit
deyil.
Bax bu doğrudur.
Bunu bilməyin ən yaxşı yolu budur.
O şar ilə oxşar olduğu üçün doldurma
prosesini şara bənzədə bilərsiniz.
Sol mədəciyin stəkana bənzəmədiyi bizə
aydın
oldu.
O şara bənzəyir.
Sabit həcmli deyil.
O dəyişir.
Bu yəqinki daha dəqiq düşüncə tərzidir.
Belə bir şəkil çəkdiyim üçün üzr
istəyirəm.
Doğrusu,sizi çaşdırmaq niyyətində
deyildim,
amma doldurmanı belə göstəmək
istəyirdim.
Yəqinki bu sürətli və cəld yol idi.
Bu məqamı indi aydınlaşdırmaq
istəyirəm.
Belə görünə bilər.
Bir addım irəli gedək və bunu etsəm
nə ola bilər?
Əgər bu 3 məqamın en kəsiyini götürsəm və
onu bıçaqla kəssəm nə olar?
Bunu belə qəbul edək əslində,
en kəsiyini görsən onda
mənimlə razı olarsan,
üst hissələrini silək.
İndi ürəyin aşağısına baxırıq
və maraqlı görüntü ortaya çıxır.
Sənə görə o görüntünü çəkməyə çalışacam.
Bu yolla etmək daha məqsədə uyğundur.
Nəyə görə belə göründüyünü
daha sonra
deyəcəm.
Bu belə görünür.
Bu digər ikisinə nisbətən daha
böyük görünə bilər.
Yenidən onun en kəsiyinə baxdığımızda heç
nəyin dəyişmədiyini
görürük.
Onun kəsilmiş səthinə baxaq.
Hər üçü dolu olacaq.
Diaqramı necə istifadə edəcəyimizə
baxaq.
İndi isə buna bənzər şəkillərdən istifadə
edərək sol mədəciyin dolmasını
müşahidə edəcəyik.
Ortaya maraqlı bir problemin çıxdığını
görəcəyik.
Gəlin onu edək.
Bura bir neçə dairə çəkək.
Bu çəkdiyimi böyük dairə adlandıraq,
hansı ki, həqiqətən də böyükdür.
Bu anda həcmin az olduğunu deyəlim.
Bunuda belə çəkək.
Həcm çox kiçikdir.
Ordakını da belə çəkək.
İndi bizim 3 həcmimiz oldu və
onların içini rəngləyim.
Deməli, bu
əyrinin alt hissəsindəki
həcm balacadır,ancaq bu həcmi
doldurmaq üçün bir az qana ethiyac var.
Həcmin sıfır olduğu zaman
qanda sıfırdır,bu o deməkdir ki,
sol mədəcik boşdur.
Daha sonra bir az qan əlavə edirik.
Deyək ki, onu doldururuq.
Aha yarısı doldu.
Hal-hazırda mədəciyin yarısı
doludur.
Bunu etməyə davam edirik və mədəcik
tamam dolmuş olur.
Deməli o əyri boyunca gedəcək.
Amma ki, sol mədəcik
dolana qədər,
təzyiqdə heç bir artım olmayacaq.
Daha əvvəl sistola sonu təzyiq həcm
əlaqəsini
sarı xətt ilə
göstərmişdim,
indi isə belə çəkək.
Amma düzün desək o,
xüsusilə də əyrinin alt hissəsi
bir az fərqli görünür.
Buranı silək və düzgün çəkək.
Bu daha dəqiq yoldu.
Demək olar ki, təzyiqdə
artım yoxdur.
"Demək olar ki yox" deməməliydim.
Sol mədəciyə çatdıqdan sonra,
təzyiq artmağa başlayacaq.
Əslində təzyiqin artması
həcmin artmasına bənzəyir.
Onu burada görməyə başlayacayıq.
Həcmin artdığını görürük.
Hətta kiçik bir təzyiq sol
mədəciyə təsir edir.
Onun böyüdüyünün artıq fərqinə varırıq.
Sol mədəciyin ölçüsü başlanğıcda
dəyişməyəcək.
Sonda,təzyiq yuxarı qalxdıqda
ölçüsü dəyişəcək.
Artıq sarı xəttin nəyə görə
səhv olduğunu başa düşdük.
Çaşmamaq üçün tamamilə
silirəm.
Sistola sonu təzyiq həcm əlaqəsini
çəkdik,amma indi diastola sonu təzyiq
həcm əlaqəsini əlavə etmək istəyirəm.
Bunun belə bir şey olduğunu bilirik.
Qısaltmasını sarı rəng
ilə qeyd edək.
Bu diastola sonu təzyiq həcm əlaqəmizdir.
Bəs indi, en kəsik necə
görünür?
Buradakı bir neçə
nöqtələri
seçək.
Eyni həcmin digər əyridə necə
görünəcəyinə baxaq və onu
aşağıya doğru xətt ilə göstərək.
Bu buradakı həcmimizdir.
Buda buranın həcmidir.
Digər əyri üzərində də bu
nöqtələri işarələyəcəm.
Bu nöqtələr orada olur.
Əslində onları oxşar şəkildə çəkə
bilərdim.
Bunun belə olduğunu deyə bilərik.
Digəri bir az böyük görünə bilər.
Buna bənzər bir şey oldu.
Deməli, 2 əyrimiz
var.
Onları mümkün qədər bir-birinə
bənzətməyə
çalışıram.
İçlərini dolduraq.
Bu nöqtələrdə həcmlərin necə göründüyünə
baxaq.
Onların həcmlərinin eyni olduğunu
görürük.
Heç biri fərqli görünmür.
Bəzən insanlar bunu
çox qarışdırırlar hansı ki həcmləri
eyni
olanda necə ola bilər ki,
sistola sonu əyrinin təzyiqi yüksək,
diastola sonunun əyrisi isə
aşağıdır.
Heç biri fərqli görünmür.
Bunu başa düşmək üçün əzələ
səviyyəsində
nə baş verdiyini təsəvvür etmək lazımdır.
Əzələ hüceyrələri yığılmağa başlayır və
Z-zolağını
dartır.
Sistolanın sonunda bir çox yığılmalar
olur.
Həmçinin, burada da baş verir.
Əslində bu əyrinin hər hissəsində
baş verir.
Daha da bəsitləşdirmək üçün bu
bu oxlar əvəzinə hər bir nöqtə
üçün bunu edəlim.
Bu oxlar əvəzinə, onları
belə birləşdirək
və belə təsvir etsək
yenə eyni effekti vermiş
olacayıq.
Bunu ip və ya sarğı kimi çəkək.
Onu bu hissədən digər
hissəyə dartdığını
və çəkdiyini düşünək.
100-lərlə əzələnin dartılaraq əldə etdiyi
təsiri, sarğı ilə
əldə edə bilərik.
Növbəti mərhələdə,insanların
bu sarğını dartdığını təsvir edək.
Şəkildə təsvir olunan kimi,insanlar
sadəcə sarğını dartırlar.
2 kiçik işçi sarğını
dartır və əks istiqamətdə
çəkirlər.
Əks istiqamətdə çəkilən zaman
yığılmağa bənzər bir şey olacaq.
Kiçik işçilər bunların hamısını
dartırlar .
Dartılma zamanı nəticədə yığılma
qüvvəsi yaranır.
İşçilərin 2 müxtəlif istiqamətdə
dartması ilə yığılmanı təsvir etdim.
Əgər onları ürəyin hər tərəfindən
keçirtmiş olsa idim, o mədəcik kimi
yığılmış olardı.
Onlar o qədər gərgin
dartıb çəkirlər ki,mədəciyin
içərisindəki təzyiq
artmağa başlayır.
Diastola sonu əyrisində eyni
hadisə baş vermir,görəsən
orada da işçilər var?
Onlarda
dartılır?
Təbii ki, yox.
Əzələ hüceyrələri
boşalmış vəziyyətdədi.
Tamamilə boşalıblar.
Onlar sadəcə yatırlar.
Təsvirdəki kimi işçilər heç bir şey
dartmırlar.
Buna görə də,təzyiqdə
artım olmur.
Çox az təzyiqi olur.
Həcmlərin eyni olmasına
baxmayaraq təzyiqin müxtəlif
olmasının səbəbidə budur.
Bir çoxunuz üçün belə
bir sual yaranır ki, nəyə
görə sistolanın sonunda mədəcikdə
qan olur?
Qanın hamısı mədəcikdən
çıxdıqdan sonra aortaya çatacaq?
Qan niyə ordadı?
Boş olmalı deyilmi?
Təzyiq həcm döngəsini çəkməklə
bu suala cavab tapa bilərik.
Rəngləri fərqləndirmək üçün
bənövşəyi rənglə çəkəcəm.
Bu böyük bənövşəyi nöqtənin
yığılma anı olduğunu düşünək.
Yığılmanın başladığı an buradır.
Burdan yuxarıya doğru çəkəcəm.
Burada "azad olunma" baş verir.
İşçinin üzərindən
keçək.
Həcm üçün son bir dəfədə çəkim
və burdakı həcm budur.
Həcmin dəyişmədiyini bilirik, çünki
burda həcm sabitdir.
Bu hissədə artıq "azad olunma" başlayır.
Bura azad olunma hissəsidir.
Əyrinin bu hissəsinə də "azad olunma"nı
qeyd edirəm.
Bu qabarıq hissədə "azad olunma"
baş verir.
2 ağ xətt arasında azad olunma hadisəsi
olur.
Mədəciyin bu hissəsi üçün belə şəkil
çəkək.
Ürəyin bu hissəsi tamamilə dolu olacaq.
Hətta daha da böyük olsun.
Ürək indi lap çox doludur.
Bu şəkildə göstərməyə çalışdım
və buna bənzər bir
şey alındı.
İçini rəngləyim.
Mədəcik bu qədər böyükdürsə,
onda azad olunma zamanı nə baş verəcək?
Bunu kəsib, bura köçürək və
necə olacağına
burada baxaq.
Belə başladığımız zaman
qan boşalmağa başlayarsa,
buna bənzər bir şey olacaq.
Bir hissəsi çıxır ,digər
hissəsi isə geridə qalır.
Bu hissə geridə qalan,
bura isə digər tərəfdir.
Bu hissəsini kəsək.
Bu yumru dəlik qalan üçün,
digəri isə vuruş həcmi üçündür.
Bu vuruş həcmimizdir.
Qanın çoxu aortaya gedir.
Bu çox önəmlidir.
Kiçik yığını isə geridə qalır.
Yığılma başlayan anda, bura
çoxlu qanla dolu olur.
Başladığı yer budur.
Daha sonra qanın çoxu itir.
Bu itirdiyimiz vuruş həcmidir.
Burda bir az qan qalır.
Sistola sonu dediyimiz tam olaraq budur.
Sistolanın əvvəlindəki qədər olmasa da,
sonunda bir az qan qalır.