WEBVTT

00:00:06.383 --> 00:00:11.110
DNA'nızda yaklaşık 20.000 gen vardır.

00:00:11.110 --> 00:00:13.950
Genler vücudunuzu oluşturan 
molekülleri kodlarlar.

00:00:13.958 --> 00:00:17.990
Bu, ayak tırnağınızdaki keratinden
burun ucunuzdaki kolajene,

00:00:17.990 --> 00:00:21.287
beyninizde dolaşan dopamine kadar
tüm molekülleri kapsar.

00:00:21.287 --> 00:00:23.678
Diğer türlerin de kendilerine özel
genleri vardır.

00:00:23.678 --> 00:00:26.094
Örümcekler,
örümcek ipeği genine sahiptir.

00:00:26.094 --> 00:00:30.808
Meşe ağaçlarında güneş ışığını yaşama
çeviren klorofil geni vardır.

00:00:30.808 --> 00:00:33.332
Peki tüm bu genler nereden geldi?

00:00:33.332 --> 00:00:35.225
Bu aslında gene bağlı.

00:00:35.225 --> 00:00:40.254
Bilim insanları dünya üzerinde yaşamın
4 milyar yıl önce başladığını düşünüyor.

00:00:40.254 --> 00:00:42.741
İlk yaşam formları
canlı kalmak için

00:00:42.741 --> 00:00:47.380
basit işlemleri yapan
genlere sahip ilkel mikroplardı.

00:00:47.380 --> 00:00:50.175
Bu basit genleri
milyarlarca nesil boyunca

00:00:50.175 --> 00:00:52.321
bir sonraki nesle geçirdiler.

00:00:52.321 --> 00:00:57.955
Bazıları hücrelerimizde hâlâ aynı
işlemleri yapıyor; örneğin DNA kopyalamak.

00:00:57.955 --> 00:01:01.942
Fakat bu mikropların hiçbirinin
örümcek ipeği ya da dopamin geni yoktu.

00:01:01.942 --> 00:01:06.689
Bugün dünyada
çok daha fazla gen var.

00:01:06.689 --> 00:01:11.468
Öyle görünüyor ki bu genlerin çoğu
yanlışlıkla oluştu.

00:01:11.468 --> 00:01:15.605
Hücre her bölündüğünde DNA'sının 
yeni kopyalarını oluşturur.

00:01:15.605 --> 00:01:20.167
Fakat bazen yanlışlıkla aynı DNA dizisini 
iki kere kopyalar.

00:01:20.167 --> 00:01:24.592
Bu süreçte, genlerden birinin
fazladan bir kopyasını yapabilir.

00:01:24.592 --> 00:01:27.818
İlk başta yeni gen
orijinal gen gibi işler.

00:01:27.818 --> 00:01:32.054
Fakat nesiller boyunca
yeni mutasyonlar da geçirebilir.

00:01:32.054 --> 00:01:35.394
Bu mutasyonlar yeni genin
işleyişini değiştirebilir

00:01:35.394 --> 00:01:38.144
ve yeni gen tekrar iki kere
kopyalanabilir.

00:01:38.144 --> 00:01:41.947
Mutasyona uğramış genlerimizin
şaşırtıcı bir çoğunluğu nispeten yenidir;

00:01:41.947 --> 00:01:45.035
çoğu son birkaç milyon yıl içinde
oluşmuştur.

00:01:45.035 --> 00:01:50.055
En yenileri, türümüz kuzenlerimizden;
yani primatlardan ayrıldığında oluştu.

00:01:50.055 --> 00:01:54.148
Tek bir genin 
yeni bir gen ailesine dönüşmesi

00:01:54.148 --> 00:01:55.905
bir milyon yıldan fazla
sürse de,

00:01:55.905 --> 00:01:58.872
bilim insanları yeni genlerin 
oluştuktan sonra

00:01:58.872 --> 00:02:01.695
temel işlevleri hızlıca edinebildiğini
düşünüyor.

00:02:01.695 --> 00:02:06.405
Örneğin, burnumuzdaki proteinlerde
koku moleküllerini alan

00:02:06.405 --> 00:02:08.647
yüzlerce genimiz vardır.

00:02:08.647 --> 00:02:11.298
Mutasyonlarla proteinler
trilyonlarca farklı molekül

00:02:11.298 --> 00:02:14.951
taşıyarak bize trilyonlarca farklı 
kokuyu algılama gücü verdi.

00:02:14.951 --> 00:02:19.383
Bazen mutasyonların yeni genler üzerinde
daha büyük etkileri olabilir.

00:02:19.383 --> 00:02:22.913
Mutasyon sayesinde bir gen
proteinini başka bir organda

00:02:22.913 --> 00:02:25.446
veya yaşamının farklı bir döneminde
oluşturabilir.

00:02:25.446 --> 00:02:29.175
Veya protein tamamen farklı bir 
işlem yapmaya başlayabilir.

00:02:29.175 --> 00:02:33.640
Örneğin yılanlarda bakteri öldüren
protein geni vardır.

00:02:33.640 --> 00:02:38.243
Uzun zaman önce gen ikilenmesinde
oluşan yeni kopya mutasyona uğradı.

00:02:38.243 --> 00:02:40.957
Ve bu mutasyon,
genin proteini

00:02:40.957 --> 00:02:43.199
oluşturduğu yeri değiştirdi.

00:02:43.199 --> 00:02:45.800
Yılanın pankreasında aktifleşmesi
gerekirken,

00:02:45.800 --> 00:02:50.569
bakteri öldüren protein,
yılanın ağzında oluşmaya başladı.

00:02:50.569 --> 00:02:55.048
Yılan avını ısırdığında enzim 
hayvanın yarasından içeri giriyordu.

00:02:55.048 --> 00:02:57.949
Bu protein hayvanda zararlı bir etki
gösteriyordu.

00:02:57.949 --> 00:03:00.060
Böylece yılan daha çok av 
yakalayabiliyor

00:03:00.060 --> 00:03:01.922
ve bu da yılanın işine yarıyordu.

00:03:01.922 --> 00:03:05.733
Önceden yılanın pankreasında yer alan gen 
yılanın ağzında

00:03:05.733 --> 00:03:07.779
avını öldüren bir zehre dönüşmüştü.

00:03:07.779 --> 00:03:10.990
Ve yeni bir gen oluşturmak için
çok daha inanılmaz yollar da var.

00:03:10.990 --> 00:03:13.883
Hayvan, bitki ve diğer türlerin
DNA'larında

00:03:13.883 --> 00:03:18.197
protein kodlayan gen içermeyen
büyük diziler vardır.

00:03:18.197 --> 00:03:22.053
Bilim insanlarına göre bu genellikle
bir işlevi olmayan

00:03:22.053 --> 00:03:24.676
ve rastgele sıralanan 
genetik anlamsızlıklardır.

00:03:24.676 --> 00:03:28.704
Bu DNA dizileri bazen genler gibi
mutasyona uğrar.

00:03:28.704 --> 00:03:31.821
Bazen bu mutasyonlar DNA'yı
hücrenin okuyabildiği

00:03:31.821 --> 00:03:34.307
bir şeye dönüştürür.

00:03:34.307 --> 00:03:36.977
Birdenbire hücre yeni protein 
oluşturmaya başlar.

00:03:36.977 --> 00:03:40.515
Önce proteinin bir faydası olmayabilir,
hatta zararı bile olabilir.

00:03:40.515 --> 00:03:43.913
Ama yeni mutasyonlarla protein
şekli değişime uğrayabilir.

00:03:43.913 --> 00:03:45.999
Yararlı bir şey yapmaya başlayabilir,

00:03:45.999 --> 00:03:48.616
organizmayı daha sağlıklı ve güçlü
hâle getirebilir

00:03:48.616 --> 00:03:50.941
ve daha iyi üremesini sağlayabilir.

00:03:50.941 --> 00:03:55.233
Bilim insanları bu yeni genleri
hayvanların farklı yerlerinde buldu.

00:03:55.233 --> 00:03:58.643
Yani vücudumuzdaki 20.000 gende 
yaşamın kökeninden

00:03:58.643 --> 00:04:03.577
DNA dizisinde oluşmakta olan yeni genlere 
kadar pek çok köken vardır.

00:04:03.577 --> 00:04:07.196
Dünya'da yaşam olmaya devam ettikçe
yeni genler oluşmaya devam edecek.