WEBVTT

00:00:06.623 --> 00:00:10.675
Twoje DNA tworzy około 20 tysięcy genów.

00:00:11.185 --> 00:00:13.917
Geny kodują cząsteczki, 
z których składa się twoje ciało,

00:00:14.047 --> 00:00:17.638
na przykład keratynę w paznokciach,
kolagen na koniuszku nosa

00:00:17.998 --> 00:00:20.697
oraz dopaminę, która kłębi się w mózgu.

00:00:21.247 --> 00:00:23.198
Inne gatunki mają własne geny.

00:00:23.368 --> 00:00:25.594
Pająk ma geny do produkcji nici pajęczej.

00:00:25.764 --> 00:00:30.228
Dąb ma geny do wytwarzania chlorofilu,
który zmienia światło słoneczne w drewno.

00:00:30.418 --> 00:00:32.692
Skąd wzięły się wszystkie geny?

00:00:32.962 --> 00:00:34.115
To zależy od genu.

00:00:34.825 --> 00:00:39.664
Naukowcy uważają, że życie na Ziemi 
pojawiło się około 4 miliardów lat temu.

00:00:39.934 --> 00:00:42.611
Wczesne formy życia 
były prymitywnymi mikrobami

00:00:42.611 --> 00:00:46.632
z podstawowym zestawem genów,
aby utrzymać się przy życiu.

00:00:46.923 --> 00:00:49.855
Mikroby przekazywały geny potomstwu

00:00:49.855 --> 00:00:51.581
przez miliardy pokoleń.

00:00:51.721 --> 00:00:55.388
Niektóre nadal wykonują te same zadania
w naszych komórkach,

00:00:55.388 --> 00:00:57.215
jak na przykład kopiowanie DNA.

00:00:57.425 --> 00:01:01.332
Jednak żaden z mikrobów nie miał genów 
do produkcji nici pajęczej ani dopaminy.

00:01:01.632 --> 00:01:05.769
Na Ziemi jest obecnie dużo więcej genów.

00:01:05.889 --> 00:01:10.488
Wiele z dodatkowych genów
jest wynikiem błędów.

00:01:11.048 --> 00:01:14.954
Za każdym razem, gdy komórka się dzieli,
tworzy nowe kopie swojego DNA.

00:01:15.370 --> 00:01:19.537
Czasem przypadkowo kopiuje 
ten sam odcinek DNA dwukrotnie.

00:01:19.747 --> 00:01:23.612
To może spowodować powstanie 
dodatkowej kopii jednego z genów.

00:01:23.892 --> 00:01:27.549
Najpierw dodatkowy gen 
działa tak samo jak oryginalny.

00:01:27.549 --> 00:01:31.406
Jednak przez wiele pokoleń 
może ulec mutacjom.

00:01:31.776 --> 00:01:34.854
Mutacje mogą zmienić 
sposób działania nowego genu,

00:01:35.234 --> 00:01:37.564
który może się znowu powielić.

00:01:37.654 --> 00:01:41.304
Zaskakująco duża liczba mutacji 
pojawiła się całkiem niedawno,

00:01:41.304 --> 00:01:44.297
a wiele z nich dopiero 
kilka milionów lat temu.

00:01:44.447 --> 00:01:46.473
Najmłodsze z genów wyewoluowały,

00:01:46.473 --> 00:01:49.549
gdy oddzieliliśmy się od naszych kuzynów,
małp człekokształtnych.

00:01:49.549 --> 00:01:52.815
Choć potrzeba ponad miliona lat, 
aby pojedynczy gen

00:01:52.815 --> 00:01:55.148
dał początek całej rodzinie genów,

00:01:55.378 --> 00:01:58.605
naukowcy odkrywają,
że gdy tylko pojawiają się nowe geny,

00:01:58.605 --> 00:02:01.162
to bardzo szybko przejmują 
podstawowe funkcje.

00:02:01.542 --> 00:02:03.779
Na przykład mamy setki genów

00:02:03.779 --> 00:02:06.246
kodujących białka w naszych nosach,

00:02:06.246 --> 00:02:08.305
które wyłapują cząsteczki zapachów.

00:02:08.575 --> 00:02:10.907
Mutacje pozwalają wyłapywać
różne cząsteczki.

00:02:11.147 --> 00:02:14.699
Dzięki temu rozpoznajemy 
biliony różnych zapachów.

00:02:14.839 --> 00:02:19.093
Czasami mutacje wpływają
bardziej na nowe kopie genów.

00:02:19.383 --> 00:02:22.553
Mogą sprawić, że gen koduje białko
w innym narządzie

00:02:22.823 --> 00:02:24.636
lub na innym etapie życia,

00:02:25.116 --> 00:02:28.345
lub to białko przejmie 
zupełnie nową funkcję.

00:02:28.765 --> 00:02:31.924
Na przykład węże mają gen kodujący białko,

00:02:31.924 --> 00:02:33.543
które służy do zabijania bakterii.

00:02:33.693 --> 00:02:37.663
Dawno temu ten gen został skopiowany 
i nowa kopia uległa mutacji.

00:02:37.913 --> 00:02:40.917
Mutacja zmieniła w genie sygnał,

00:02:40.917 --> 00:02:42.969
gdzie ma kodować swoje białko.

00:02:43.109 --> 00:02:45.800
Zamiast aktywować się w trzustce węża,

00:02:45.800 --> 00:02:48.342
gen zaczął produkować 
bakteriobójcze białko

00:02:48.342 --> 00:02:49.894
w jamie gębowej.

00:02:50.364 --> 00:02:54.498
Gdy wąż ukąsił ofiarę, 
enzym dostał się do rany zwierzęcia.

00:02:54.498 --> 00:02:57.659
Kiedy białko okazało się
mieć szkodliwy skutek

00:02:57.659 --> 00:03:00.150
i pomogło wężom w złapaniu
większej ilości zdobyczy,

00:03:00.150 --> 00:03:01.542
wtedy stało się korzystne.

00:03:01.542 --> 00:03:05.733
Teraz gen, kiedyś działający w trzustce,
produkuje w pysku węża jad,

00:03:05.733 --> 00:03:07.149
który zabija zdobycz.

00:03:07.149 --> 00:03:10.820
Są jeszcze bardziej niebywałe sposoby
tworzenia nowych genów.

00:03:10.820 --> 00:03:13.783
DNA zwierząt, roślin i innych gatunków

00:03:13.783 --> 00:03:18.197
zawiera bardzo długie odcinki, 
w których nie ma genów kodujących białka.

00:03:18.197 --> 00:03:21.813
Do tej pory naukowcy uważali, 
że to w większości losowe sekwencje

00:03:21.813 --> 00:03:24.336
genetycznego bełkotu, 
który nie pełni żadnej funkcji.

00:03:24.716 --> 00:03:28.284
Te odcinki DNA czasem 
ulegają mutacji, zupełnie tak jak geny.

00:03:28.284 --> 00:03:31.531
Czasami mutacje 
przekształcają ten kod w obszar,

00:03:31.531 --> 00:03:34.037
od którego komórka 
może zacząć odczytywać DNA.

00:03:34.037 --> 00:03:36.847
Wtedy komórka znienacka 
produkuje nowe białko.

00:03:36.847 --> 00:03:40.235
Białko może być początkowo
bezużyteczne lub nawet szkodliwe,

00:03:40.235 --> 00:03:43.533
ale kolejne mutacje 
mogą zmienić kształt białka.

00:03:43.533 --> 00:03:45.999
To białko może zacząć 
robić coś użytecznego,

00:03:45.999 --> 00:03:48.676
coś, co sprawi, że organizm 
będzie zdrowszy, silniejszy,

00:03:48.676 --> 00:03:50.481
lepiej przystosowany do reprodukcji.

00:03:50.621 --> 00:03:54.915
Naukowcy odkryli nowe geny
w wielu częściach ciała u zwierząt.

00:03:55.129 --> 00:03:58.303
Zatem nasze 20 tysięcy genów 
pochodzi z różnych źródeł,

00:03:58.303 --> 00:04:03.337
zaczynając od początków życia,
aż do genów powstających od zera.

00:04:03.337 --> 00:04:07.196
Dopóki życie będzie tutaj na Ziemi, 
dopóty będzie tworzyć nowe geny.