1
00:00:06,623 --> 00:00:10,675
Twoje DNA tworzy około 20 tysięcy genów.

2
00:00:11,185 --> 00:00:13,917
Geny kodują cząsteczki, 
z których składa się twoje ciało,

3
00:00:14,047 --> 00:00:17,638
na przykład keratynę w paznokciach,
kolagen na koniuszku nosa

4
00:00:17,998 --> 00:00:20,697
oraz dopaminę, która kłębi się w mózgu.

5
00:00:21,247 --> 00:00:23,198
Inne gatunki mają własne geny.

6
00:00:23,368 --> 00:00:25,594
Pająk ma geny do produkcji nici pajęczej.

7
00:00:25,764 --> 00:00:30,228
Dąb ma geny do wytwarzania chlorofilu,
który zmienia światło słoneczne w drewno.

8
00:00:30,418 --> 00:00:32,692
Skąd wzięły się wszystkie geny?

9
00:00:32,962 --> 00:00:34,115
To zależy od genu.

10
00:00:34,825 --> 00:00:39,664
Naukowcy uważają, że życie na Ziemi 
pojawiło się około 4 miliardów lat temu.

11
00:00:39,934 --> 00:00:42,611
Wczesne formy życia 
były prymitywnymi mikrobami

12
00:00:42,611 --> 00:00:46,632
z podstawowym zestawem genów,
aby utrzymać się przy życiu.

13
00:00:46,923 --> 00:00:49,855
Mikroby przekazywały geny potomstwu

14
00:00:49,855 --> 00:00:51,581
przez miliardy pokoleń.

15
00:00:51,721 --> 00:00:55,388
Niektóre nadal wykonują te same zadania
w naszych komórkach,

16
00:00:55,388 --> 00:00:57,215
jak na przykład kopiowanie DNA.

17
00:00:57,425 --> 00:01:01,332
Jednak żaden z mikrobów nie miał genów 
do produkcji nici pajęczej ani dopaminy.

18
00:01:01,632 --> 00:01:05,769
Na Ziemi jest obecnie dużo więcej genów.

19
00:01:05,889 --> 00:01:10,488
Wiele z dodatkowych genów
jest wynikiem błędów.

20
00:01:11,048 --> 00:01:14,954
Za każdym razem, gdy komórka się dzieli,
tworzy nowe kopie swojego DNA.

21
00:01:15,370 --> 00:01:19,537
Czasem przypadkowo kopiuje 
ten sam odcinek DNA dwukrotnie.

22
00:01:19,747 --> 00:01:23,612
To może spowodować powstanie 
dodatkowej kopii jednego z genów.

23
00:01:23,892 --> 00:01:27,549
Najpierw dodatkowy gen 
działa tak samo jak oryginalny.

24
00:01:27,549 --> 00:01:31,406
Jednak przez wiele pokoleń 
może ulec mutacjom.

25
00:01:31,776 --> 00:01:34,854
Mutacje mogą zmienić 
sposób działania nowego genu,

26
00:01:35,234 --> 00:01:37,564
który może się znowu powielić.

27
00:01:37,654 --> 00:01:41,304
Zaskakująco duża liczba mutacji 
pojawiła się całkiem niedawno,

28
00:01:41,304 --> 00:01:44,297
a wiele z nich dopiero 
kilka milionów lat temu.

29
00:01:44,447 --> 00:01:46,473
Najmłodsze z genów wyewoluowały,

30
00:01:46,473 --> 00:01:49,549
gdy oddzieliliśmy się od naszych kuzynów,
małp człekokształtnych.

31
00:01:49,549 --> 00:01:52,815
Choć potrzeba ponad miliona lat, 
aby pojedynczy gen

32
00:01:52,815 --> 00:01:55,148
dał początek całej rodzinie genów,

33
00:01:55,378 --> 00:01:58,605
naukowcy odkrywają,
że gdy tylko pojawiają się nowe geny,

34
00:01:58,605 --> 00:02:01,162
to bardzo szybko przejmują 
podstawowe funkcje.

35
00:02:01,542 --> 00:02:03,779
Na przykład mamy setki genów

36
00:02:03,779 --> 00:02:06,246
kodujących białka w naszych nosach,

37
00:02:06,246 --> 00:02:08,305
które wyłapują cząsteczki zapachów.

38
00:02:08,575 --> 00:02:10,907
Mutacje pozwalają wyłapywać
różne cząsteczki.

39
00:02:11,147 --> 00:02:14,699
Dzięki temu rozpoznajemy 
biliony różnych zapachów.

40
00:02:14,839 --> 00:02:19,093
Czasami mutacje wpływają
bardziej na nowe kopie genów.

41
00:02:19,383 --> 00:02:22,553
Mogą sprawić, że gen koduje białko
w innym narządzie

42
00:02:22,823 --> 00:02:24,636
lub na innym etapie życia,

43
00:02:25,116 --> 00:02:28,345
lub to białko przejmie 
zupełnie nową funkcję.

44
00:02:28,765 --> 00:02:31,924
Na przykład węże mają gen kodujący białko,

45
00:02:31,924 --> 00:02:33,543
które służy do zabijania bakterii.

46
00:02:33,693 --> 00:02:37,663
Dawno temu ten gen został skopiowany 
i nowa kopia uległa mutacji.

47
00:02:37,913 --> 00:02:40,917
Mutacja zmieniła w genie sygnał,

48
00:02:40,917 --> 00:02:42,969
gdzie ma kodować swoje białko.

49
00:02:43,109 --> 00:02:45,800
Zamiast aktywować się w trzustce węża,

50
00:02:45,800 --> 00:02:48,342
gen zaczął produkować 
bakteriobójcze białko

51
00:02:48,342 --> 00:02:49,894
w jamie gębowej.

52
00:02:50,364 --> 00:02:54,498
Gdy wąż ukąsił ofiarę, 
enzym dostał się do rany zwierzęcia.

53
00:02:54,498 --> 00:02:57,659
Kiedy białko okazało się
mieć szkodliwy skutek

54
00:02:57,659 --> 00:03:00,150
i pomogło wężom w złapaniu
większej ilości zdobyczy,

55
00:03:00,150 --> 00:03:01,542
wtedy stało się korzystne.

56
00:03:01,542 --> 00:03:05,733
Teraz gen, kiedyś działający w trzustce,
produkuje w pysku węża jad,

57
00:03:05,733 --> 00:03:07,149
który zabija zdobycz.

58
00:03:07,149 --> 00:03:10,820
Są jeszcze bardziej niebywałe sposoby
tworzenia nowych genów.

59
00:03:10,820 --> 00:03:13,783
DNA zwierząt, roślin i innych gatunków

60
00:03:13,783 --> 00:03:18,197
zawiera bardzo długie odcinki, 
w których nie ma genów kodujących białka.

61
00:03:18,197 --> 00:03:21,813
Do tej pory naukowcy uważali, 
że to w większości losowe sekwencje

62
00:03:21,813 --> 00:03:24,336
genetycznego bełkotu, 
który nie pełni żadnej funkcji.

63
00:03:24,716 --> 00:03:28,284
Te odcinki DNA czasem 
ulegają mutacji, zupełnie tak jak geny.

64
00:03:28,284 --> 00:03:31,531
Czasami mutacje 
przekształcają ten kod w obszar,

65
00:03:31,531 --> 00:03:34,037
od którego komórka 
może zacząć odczytywać DNA.

66
00:03:34,037 --> 00:03:36,847
Wtedy komórka znienacka 
produkuje nowe białko.

67
00:03:36,847 --> 00:03:40,235
Białko może być początkowo
bezużyteczne lub nawet szkodliwe,

68
00:03:40,235 --> 00:03:43,533
ale kolejne mutacje 
mogą zmienić kształt białka.

69
00:03:43,533 --> 00:03:45,999
To białko może zacząć 
robić coś użytecznego,

70
00:03:45,999 --> 00:03:48,676
coś, co sprawi, że organizm 
będzie zdrowszy, silniejszy,

71
00:03:48,676 --> 00:03:50,481
lepiej przystosowany do reprodukcji.

72
00:03:50,621 --> 00:03:54,915
Naukowcy odkryli nowe geny
w wielu częściach ciała u zwierząt.

73
00:03:55,129 --> 00:03:58,303
Zatem nasze 20 tysięcy genów 
pochodzi z różnych źródeł,

74
00:03:58,303 --> 00:04:03,337
zaczynając od początków życia,
aż do genów powstających od zera.

75
00:04:03,337 --> 00:04:07,196
Dopóki życie będzie tutaj na Ziemi, 
dopóty będzie tworzyć nowe geny.