WEBVTT

00:00:07.044 --> 00:00:10.294
16. yüzyılda, matematikçi Robert Recorde

00:00:10.294 --> 00:00:13.044
"The Whetstone of Witte"
adında bir kitap yazarak

00:00:13.044 --> 00:00:15.757
İngiliz öğrencilerine cebir öğretti.

00:00:15.757 --> 00:00:20.935
Fakat "eşittir" kelimesini tekrar tekrar
yazmaktan yoruluyordu.

00:00:20.935 --> 00:00:22.476
Çözümü ne mi oldu?

00:00:22.476 --> 00:00:27.078
Bu kelimeleri iki paralel
yatay doğru parçası ile değiştirdi,

00:00:27.078 --> 00:00:31.335
çünkü ona göre, başka hiçbir şey
bu iki çizgi kadar eşit değildir.

00:00:31.965 --> 00:00:34.954
İki yerine dört doğru parçası
kullanabilir miydi?

00:00:34.954 --> 00:00:35.956
Tabii ki.

00:00:35.956 --> 00:00:38.289
Dikey doğru parçaları kullanabilir miydi?

00:00:38.289 --> 00:00:40.104
Aslında, bazı insanlar kullandı.

00:00:40.464 --> 00:00:44.795
Eşittir işaretinin günümüzdeki
şekilde olmasının bir nedeni yok.

00:00:44.795 --> 00:00:48.002
Bir yerde, tıpkı bir mem gibi
fenomen olmuş.

00:00:48.002 --> 00:00:50.728
Daha fazla matematikçi
bunu kullanmaya başladı

00:00:50.728 --> 00:00:54.588
ve nihayetinde, eşitlik için
standart bir sembol oldu.

00:00:55.218 --> 00:00:56.967
Matematik sembollerle doludur.

00:00:56.967 --> 00:00:57.742
Çizgiler,

00:00:57.742 --> 00:00:58.562
noktalar,

00:00:58.562 --> 00:00:59.301
oklar,

00:00:59.301 --> 00:01:00.257
İngiliz harfleri,

00:01:00.257 --> 00:01:01.212
Yunan harfleri,

00:01:01.212 --> 00:01:02.189
üst simgeler,

00:01:02.189 --> 00:01:03.188
alt simgeler.

00:01:03.188 --> 00:01:05.819
Okunaksız bir karmaşa gibi gözükebilir.

00:01:05.819 --> 00:01:09.819
Sembol zenginliğini göz korkutucu bulmak 
ve bunların nereden geldiğini

00:01:09.819 --> 00:01:12.848
merak etmek gayet normal.

00:01:12.848 --> 00:01:16.448
Bazen, Recorde'nin kendi eşittir
işaretiyle ilgili not ettiği gibi,

00:01:16.448 --> 00:01:20.818
sembol ve temsil ettiği şey arasında
münasip bir uygunluk var.

00:01:21.858 --> 00:01:25.030
Bunun başka bir örneği olan
toplama işlemindeki artı işaretinin

00:01:25.030 --> 00:01:30.127
kökeni "ve" anlamına gelen
Latin kelime "et"in kısaltılmış halidir.

00:01:30.337 --> 00:01:33.620
Lakin bazen, sembol seçimi
daha keyfi olmuştur.

00:01:33.620 --> 00:01:36.571
Örneğin, matematikçi Christian Kramp'ın

00:01:36.571 --> 00:01:40.181
faktöriyeller için ünlem işaretini
kullanmasının nedeni,

00:01:40.181 --> 00:01:44.123
bu şekilde ifadeler için bir
kısaltmaya ihtiyaç duymasıdır.

00:01:44.473 --> 00:01:49.238
Aslında, tüm bu semboller, kendilerini
tekrar etmekten sakınmak isteyen

00:01:49.238 --> 00:01:53.952
veya matematiksel fikirlerini yazmak için
çok fazla kelime kullanmak zorunda kalan

00:01:53.952 --> 00:01:56.652
matematikçiler tarafından
bulundu veya uyarlandı.

00:01:56.912 --> 00:01:59.683
Matematikte kullanılan
sembollerin çoğu harflerdir,

00:01:59.683 --> 00:02:02.669
genellikle de Latin veya
Yunan alfabesindendir.

00:02:03.749 --> 00:02:07.869
Bulunan karakterler daha çok
bilinmeyen miktarları

00:02:07.869 --> 00:02:11.011
ve değişkenler arasındaki
ilişkileri temsil eder.

00:02:11.011 --> 00:02:15.071
Ayrıca çok sık gözüken
sayıların yerine de kullanılır,

00:02:15.071 --> 00:02:19.890
aksi halde ondalıklı formda tamamen
yazılması külfetli veya imkansız olurdu.

00:02:20.990 --> 00:02:26.351
Sayı dizileri ve tüm denklemler de
harflerle temsil edilebilir.

00:02:26.351 --> 00:02:29.339
Diğer semboller işlemleri
temsil etmek için kullanılırdı.

00:02:29.339 --> 00:02:32.193
Bunlardan bazıları kısaltma
olarak özellikle değerlidir,

00:02:32.193 --> 00:02:36.642
çünkü bunlar tekrar eden işlemleri
tek bir ifadede toplarlar.

00:02:36.642 --> 00:02:41.203
Aynı sayının tekrarlı toplamı
çarpım işareti ile kısaltılmıştır

00:02:41.203 --> 00:02:43.922
ki böylece olması gerekenden
daha az yer kaplar.

00:02:44.282 --> 00:02:46.132
Kendisiyle çarpılan sayı

00:02:46.132 --> 00:02:51.002
işlemin kaç kere tekrarlanacağını belirten
üstlü bir ifadede belirtilmiştir.

00:02:51.002 --> 00:02:54.252
Ve uzun bir ifade olan
ardışık ifadelerin toplamı

00:02:54.252 --> 00:02:56.963
büyük sigmada toplanmıştır.

00:02:57.473 --> 00:03:01.403
Bu semboller uzun hesaplamaları
kullanımı çok daha kolay olan

00:03:01.403 --> 00:03:03.514
küçük terimlerle ifade eder.

00:03:05.024 --> 00:03:07.954
Semboller hesaplamanın
nasıl yapılacağına dair

00:03:07.954 --> 00:03:10.017
kısa talimatlar verir.

00:03:10.367 --> 00:03:13.965
Sıradaki işlem dizisini
bir sayıda düşünün.

00:03:13.965 --> 00:03:15.784
Aklınızdan bir sayı tutun,

00:03:15.784 --> 00:03:17.274
bunu iki ile çarpın,

00:03:17.274 --> 00:03:18.964
sonuçtan bir çıkartın,

00:03:18.964 --> 00:03:21.227
sonucu kendisi ile çarpın,

00:03:21.227 --> 00:03:23.235
sonucu üçe bölün

00:03:23.235 --> 00:03:25.825
ve sonuca ulaşmak için
son olarak bir ekleyin.

00:03:26.645 --> 00:03:31.946
Sembollerimiz ve düzenimiz olmasa
böyle bir yazı blokuyla yüz yüze gelirdik.

00:03:31.946 --> 00:03:35.616
Onlar sayesinde özlü,
zarif bir ifademiz oluyor.

00:03:35.616 --> 00:03:37.496
Bazen, eşittirde olduğu gibi,

00:03:37.496 --> 00:03:40.604
bu semboller biçim yoluyla
anlamı iletiyor.

00:03:40.604 --> 00:03:42.607
Lakin bir çoğu keyfidir.

00:03:43.507 --> 00:03:46.738
Onları anlamak, ne ifade ettiklerini
ezberlemeyi, herhangi bir dilde

00:03:46.738 --> 00:03:51.737
olduğu gibi kalıcı olması için farklı
bağlamlarda uygulamayı gerektiriyor.

00:03:51.737 --> 00:03:54.616
Eğer yabancı bir uygarlıkla
karşılaşacak olursak

00:03:54.616 --> 00:03:57.767
muhtemelen çok farklı bir
sembol dizileri vardır.

00:03:58.737 --> 00:04:03.257
Ama eğer bizim gibi düşünüyorlarsa
muhtemelen sembolleri olacaktır.

00:04:04.137 --> 00:04:08.636
Ve hatta sembolleri
bizimkilerle uyuşabilir bile.

00:04:08.636 --> 00:04:10.767
Kendilerine ait bir çarpı işareti,

00:04:10.767 --> 00:04:12.127
pi sembolü

00:04:12.127 --> 00:04:14.686
ve tabii ki eşittir işareti vardır.