WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:04.000 Təxminən 10 il əvvəl, isveçli tələbələrə "Qlobal inkişaf" mövzusunu 00:00:04.000 --> 00:00:08.000 tədris edirdim. Bu dövr "Afrikada aclıq" mövzusunda Afrikalı həmkarlarımla 00:00:08.000 --> 00:00:12.000 apardığım təxminən 20 illik tədiqiqatdan sonrakı müddəti əhatə edir. 00:00:12.000 --> 00:00:16.000 Demək olar ki, dünya haqda az-çox biliyim vardı. 00:00:16.000 --> 00:00:21.000 Beleliklə, Kalorinska Tibb Universitetində fəaliyyətə başladım. 00:00:21.000 --> 00:00:25.000 Bakalavrlara "Qlobal səhiyyə" mövzusunu deyirdim. Bu cür fürsət 00:00:25.000 --> 00:00:28.000 həm də bir az həyacanlı idi. Fikirləşirdim ki, burdakı tələbələr 00:00:28.000 --> 00:00:31.000 İsveç universitetlərində ən yüksək göstəriciləri olanlardı, 00:00:31.000 --> 00:00:34.000 və güman edirdim ki, onlar mənim onlara 00:00:34.000 --> 00:00:38.000 öyrədəcəyim hər şeyi bilirlər. Elə ilk mühazirədə bir sınaq apardım. 00:00:38.000 --> 00:00:41.000 Mənə çox şeylər öyrətmiş suallardan bir belə oldu: 00:00:41.000 --> 00:00:45.000 “Aşağıdakı beş cütlükdə ən çox uşaq ölümü hansı ölkədədir?” NOTE Paragraph 00:00:45.000 --> 00:00:49.000 Birində uşaq ölümü digərinə nisbətən 2 dəfə çox olan ölkələri 00:00:49.000 --> 00:00:54.000 birgə qruplaşdırdım. Bu halda fərq daha böyük olaraq 00:00:54.000 --> 00:00:59.000 məlumatların qeyri-müəyyənliyi anlamından kənara çıxırdı. 00:00:59.000 --> 00:01:01.000 sizləri imtahan etmirəm amma 00:01:01.000 --> 00:01:06.000 cavab - Türkiyə, Polşa, Rusiya, Pakistan, və Cənubi Afrikadır. 00:01:06.000 --> 00:01:09.000 Bu isə isveçli tələbələrin nəticələridir. Çox dar bir etimad intervalı 00:01:09.000 --> 00:01:12.000 yarandı ki, bu də məni çox sevindirdi: 00:01:12.000 --> 00:01:16.000 mümkün 5 cavabdan 1.8-i doğru idi. Yəni burda həqiqətən də 00:01:16.000 --> 00:01:19.000 beynəlxalq səhiyyə üzrə mühazirənin 00:01:19.000 --> 00:01:21.000 (gülüş) yeri vardı. NOTE Paragraph 00:01:21.000 --> 00:01:25.000 Lakin bir axşam, hesabat hazırlayarkən, 00:01:25.000 --> 00:01:29.000 əsl kəşf etdiyimi anladım. Başa düşdüm ki, 00:01:29.000 --> 00:01:34.000 statistika baxımından yüksək göstəricili isveçli tələbələr 00:01:34.000 --> 00:01:36.000 dünya haqqında şimpanzedən daha az 00:01:36.000 --> 00:01:38.000 biliyə sahibdirlər. (gülüş) 00:01:38.000 --> 00:01:42.000 Çünki şimpanzeyə Şri Lanka və Türkiyənin hər birinə görə bir banan versəydim 00:01:42.000 --> 00:01:45.000 sualların 50%-nə düzgün cavab verərdi. NOTE Paragraph 00:01:45.000 --> 00:01:49.000 Lakin tələbələr buna qadir deyildilər. Məni narahat edən şey onların 00:01:49.000 --> 00:01:52.000 savadsızlığı yox, streotip düşüncə tərzi idi. NOTE Paragraph 00:01:52.000 --> 00:01:56.000 Qeyri-etik olsa da Universitetin müəllimləri üzərində də təcrübə apardım 00:01:56.000 --> 00:01:57.000 (gülüş) 00:01:57.000 --> 00:01:59.000 Nobel tibb mükafatına səviyyəsində və 00:01:59.000 --> 00:02:01.000 onların da şimpanze olmasını aşkarladım. 00:02:01.000 --> 00:02:04.000 (gülüş) 00:02:04.000 --> 00:02:08.000 Bu nöqtədə fikir mübadiləsinə ehtiyac olduğunu başa düşdüm, 00:02:08.000 --> 00:02:11.000 axı dünyanın gedişatını anlatan və hər bir ölkədəki 00:02:11.000 --> 00:02:14.000 uşaq sağlamlığı haqda göstəricilər hamıya məlumdur. NOTE Paragraph 00:02:14.000 --> 00:02:19.000 Bu məlumatları əks etdirən belə bir proqram yaratdıq: hər dairə bir ölkəni bildirir. 00:02:19.000 --> 00:02:25.000 Burda gördüyünüz ölkə Çindir, buradakı isə Hindistan. 00:02:25.000 --> 00:02:31.000 Dairənin böyüklüyü əhalinin sayını və burdakı absis oxu isə doğum səviyyəsini göstərir. 00:02:31.000 --> 00:02:34.000 Çünki tələbələrimdən ilk dəfə 00:02:34.000 --> 00:02:36.000 dünyaya baxışlarını öyrənmək üçün 00:02:36.000 --> 00:02:38.000 "Dünya haqqında nə fikirləşirsiniz?" deyə soruşanda 00:02:38.000 --> 00:02:42.000 dərsliklərinin yalnız şəkilli kitab olduğunu kəşf elədim. 00:02:42.000 --> 00:02:43.000 (gülüş) 00:02:43.000 --> 00:02:46.000 Onlara görə dünya "biz" və "onlar"dan ibarətdir - 00:02:46.000 --> 00:02:49.000 "Biz Qərb, onlar isə üçüncü dünya ölkələridir” 00:02:49.000 --> 00:02:52.000 - “Bəs Qərb deyəndə nə başa düşürsünüz?” 00:02:52.000 --> 00:02:57.000 - “Qərb - uzun ömür və kiçik ailə, üçüncü dünya - qısa ömür və geniş ailə” NOTE Paragraph 00:02:57.000 --> 00:03:03.000 Burada olduğu kimi doğum səviyyəsini - orta hesabla bir qadına düşən uşaq sayı - 00:03:03.000 --> 00:03:07.000 - bir, iki, üç, dörd, təxminən səkkiz uşağa qədər artır. 00:03:07.000 --> 00:03:13.000 Əlimizdə 1960-62-ci ildən başlayaraq bütün ölkələrdəki ailə tərkibinə dair yaxşı məlumatlarımız var, 00:03:13.000 --> 00:03:16.000 həm də daha dəqiq. Buradaki gözlənilən uzunömürlülük 00:03:16.000 --> 00:03:20.000 ölkələrdən asılı olaraq 30-70 yaş arası dəyişir. 00:03:20.000 --> 00:03:23.000 1962-ci ildə burada həqiqətən də bəzi sənaye ölkələrində 00:03:23.000 --> 00:03:28.000 kiçik tərkibli və uzun ömürlü ailələr yaşayırdı. 00:03:28.000 --> 00:03:30.000 Və burada inkişaf etməkdə olan ölkələrdə: 00:03:30.000 --> 00:03:33.000 qısa ömrü və geniş tərkibli ailələri yaşayırdı. 00:03:33.000 --> 00:03:37.000 İndi baxaq görək 1962-ci ildən hansı dəyişikliklər baş verib. 00:03:37.000 --> 00:03:40.000 Tələbələr ölkələri bu cür bölməkdə haqlı idilər? 00:03:41.000 --> 00:03:44.000 İnkişaf etməkdə olan ölkələr kiçik ailələrlə burada, 00:03:44.000 --> 00:03:46.000 uzun ömürlülər isə buradadırlar ? NOTE Paragraph 00:03:46.000 --> 00:03:49.000 Ok. Dünyanı dayandıraq. Bunlar hamısı BMT-nin müsaid 00:03:49.000 --> 00:03:52.000 məlumatlarıdır. Başlayaq. Görürsünüz oranı? 00:03:52.000 --> 00:03:55.000 Çindir, daha yaxşı sağlamlıq göstəriciləri ilə irələyir. 00:03:55.000 --> 00:03:58.000 Yaşıl rəngli Latın Amerikasi ölkələri daha kiçik tərkibli alilərə doğru irəliləyir. 00:03:58.000 --> 00:04:01.000 Sarı rənglilər isə ərəb ölkələridir - 00:04:01.000 --> 00:04:05.000 - daha böyük ailələrə - amma yox, uzun ömür və kiçik ailələrə doğru, 00:04:05.000 --> 00:04:08.000 aşağıdakı yaşıllar isə Afrika ölkələridir, yerlərində sayırlar 00:04:08.000 --> 00:04:11.000 Bu Hindistandır. İndoneziya yüksək sürətlə irəliləyir 00:04:11.000 --> 00:04:12.000 (gülüş) 00:04:12.000 --> 00:04:15.000 80-ci illər: Banqladeş hələ də Afrika ölkələrinin arasındadır. 00:04:15.000 --> 00:04:18.000 Ancaq baxın- 80-ci illərdə möcüzə baş verir: 00:04:18.000 --> 00:04:21.000 imamlar ailə planlamasını dəstəkləməyə başlayırlar. 00:04:21.000 --> 00:04:26.000 Onlar bu küncə yaxınlaşırlar. 90-cı illər, dəhşətli QİÇS epidemiyası 00:04:26.000 --> 00:04:29.000 Afrika ölkələrində ömürləri qısaldır 00:04:29.000 --> 00:04:33.000 və digər ölkələr uzunömürlü və kiçik ailələrlə bu küncə yaxınlaşırlar, 00:04:33.000 --> 00:04:37.000 və sonunda tamamilə yeni dünya qarşımızdadır. 00:04:37.000 --> 00:04:50.000 (alqışlar) NOTE Paragraph 00:04:50.000 --> 00:04:55.000 Gəlin birbaşa ABŞ və Vyetnamı müqayisə edək. 00:04:55.000 --> 00:05:00.000 1964-cü il: Amerikalılara məxsus kiçik ailələr və uzun ömürlülük; 00:05:00.000 --> 00:05:04.000 Vyetnamda isə geniş ailələr və qısa ömürlüllük. Nə baş verdiyinə baxaq: 00:05:04.000 --> 00:05:10.000 müharibə zamanının məlumatlarına görə ölüm sayının çoxluğuna baxmayaraq, 00:05:10.000 --> 00:05:13.000 yaşam müddəti artır. İlin sonlarına doğru 00:05:13.000 --> 00:05:16.000 Vyetnamda ailə planlanması başlayır və ölkə kiçik ailələrə doğru irəliləyir. 00:05:16.000 --> 00:05:19.000 ABŞ isə daha uzun ömür və eyni ailə həcmiylə 00:05:19.000 --> 00:05:22.000 orada qərar tutur. Və budur 80-ci illər, 00:05:22.000 --> 00:05:25.000 onlar kommunist planlamasından bazar iqtisadiyyatına keçirlər, 00:05:25.000 --> 00:05:29.000 və bu keçid sosial həyatdan da sürətlə gedir. Nəticədə, 00:05:29.000 --> 00:05:34.000 2003-cü ildə Vyetnamda yaşam müddəti və ailə tərkibi göstəriciləri ABŞ-ın 00:05:34.000 --> 00:05:41.000 müharibənin son dövrü - 1974-cü ilə aid göstəriciləriylə eynidir. 00:05:41.000 --> 00:05:45.000 Məncə, bu cür məlumatlara baxmadan 00:05:45.000 --> 00:05:49.000 Asiyanın böyük iqtisadi dəyişiklikdən daha öncə 00:05:49.000 --> 00:05:53.000 sosial dəyişikliklərin baş verdiyini anlamarıq. NOTE Paragraph 00:05:53.000 --> 00:05:58.000 Gəlin indi başqa bir aspektə - 00:05:58.000 --> 00:06:05.000 dünyadakı ümumi gəlirin bölgüsü aspektinə keçək. Bu dünyadakı ümumi gəlirin bölgüsüdür. 00:06:05.000 --> 00:06:10.000 Günə 1, 10, və ya 100 dollar. 00:06:10.000 --> 00:06:14.000 Varlılarla kasıblar arasında uçurumun olması fikri bir mifdir. 00:06:14.000 --> 00:06:18.000 Sadəcə gördüyünüz bu insanları göstərən təpəcik var. 00:06:19.000 --> 00:06:23.000 Gəlin gəlir bölgüsünə nəzər salaq: budur, 00:06:23.000 --> 00:06:29.000 dünya əhalisinin 20%-i olan ən varlı təbəqəsi dünyanın 00:06:29.000 --> 00:06:36.000 illik gəlirinin təxminən 74%-nə sahibdirlər. Kasıb 20%-i isə 00:06:36.000 --> 00:06:41.000 bu gəlirin sadəcə 2%-nə sahibdirlər. 00:06:41.000 --> 00:06:45.000 Bu inkişafda olan ölkə anlayışının şübhəli olduğunu göstərir. 00:06:45.000 --> 00:06:50.000 Buradakıların digərlərinə maddi yardım edirlər. Ancaq burada - mərkəzdə 00:06:50.000 --> 00:06:54.000 dünya əhalisinin çox hissəsi dayanır, onlar gəlirlərin 24%-nə sahibdirlər. NOTE Paragraph 00:06:54.000 --> 00:06:58.000 Bunu başqa formatda da eşitmişik. Bunlar kimlərdir? 00:06:58.000 --> 00:07:02.000 Digər dövlətlər hanı? Sizə Afrikanı göstərə bilərəm. 00:07:02.000 --> 00:07:07.000 Budur, dünya əhalisinin 10%-i, əksəriyyəti kasıbdır. 00:07:07.000 --> 00:07:12.000 Bu OECD-dir. Varlı "ölkə", BMT-nin özəl bir klubu. 00:07:12.000 --> 00:07:17.000 Onlar burada - yuxarıdadırlar. Afrika və OECD arasında böyük fərq ortada. 00:07:17.000 --> 00:07:20.000 Bu isə Latın Amerikasıdır. Dünyada hər bir təbəqə burada mövcuddur - 00:07:20.000 --> 00:07:23.000 ən kasıbından tutmuş an varlısına qədər. 00:07:23.000 --> 00:07:28.000 Və onun üstündə Şərqi-Avropanı, Şərqi-Asiyanı 00:07:28.000 --> 00:07:33.000 və Cənubi-Asiyanı qoya bilərik. Təxminən 1970-ci ildə bu ölkələrin 00:07:33.000 --> 00:07:38.000 görüntüsünə baxarkən fərqi asanlıqla müşahidə edə bilərik. 00:07:38.000 --> 00:07:42.000 Tam kasıblıq şəraitində yaşayanların çoxu asiyalılar idi. 00:07:42.000 --> 00:07:49.000 Dünyadakı yoxsulluq problemi birbaşa Asiya ilə bağlı idi. 00:07:49.000 --> 00:07:52.000 Dünyaya zamanın axını ilə nəzər salsaq 00:07:52.000 --> 00:07:55.000 əhali artımı ilə yüz minlərlə asiyalının yoxsulluqdan çıxdığını 00:07:55.000 --> 00:07:58.000 və digərlərinin isə yoxsullaşdığını görərik 00:07:58.000 --> 00:08:02.000 Dünya Bankının irəli sürdüyü ən yaxşı təxminlərə görə, 00:08:02.000 --> 00:08:06.000 tezlikə bölgü aradan qalxacaq, əksər əhali ortada mövqe tutacaq NOTE Paragraph 00:08:06.000 --> 00:08:08.000 Bu əlbəttə ki, logoritmik cədvəldir, 00:08:08.000 --> 00:08:13.000 amma biz iqtisadiyyatı artım faizi ilə müəyyən edirik. 00:08:13.000 --> 00:08:19.000 Bunu faiz artımı kimi qəbul edirik. Burarda dəyişiklik etsəm və 00:08:19.000 --> 00:08:23.000 ailə gəlirləri əvəzinə adambaşına düşən ÜDM-ni qoysam 00:08:23.000 --> 00:08:29.000 və fərdi məlumatları ÜDM-nin regional göstəriciləri ilə əvəz etsəm 00:08:29.000 --> 00:08:33.000 və budur regionları ayırıram, kürənin böyüklüyü əhalinin sayını göstərir. 00:08:33.000 --> 00:08:36.000 OECD burada, orada isə Afrikanın Sub-Sahara ölkələridir, 00:08:36.000 --> 00:08:39.000 və buradan ərəb ölkələrini ayırsaq, 00:08:39.000 --> 00:08:43.000 həm Afrika, həm də Asiya olan ərəb ölkəlrini ayırsaq, 00:08:43.000 --> 00:08:48.000 və buradakı absis oxuna böyütsək və ölçülərə sosial dəyərlər 00:08:48.000 --> 00:08:51.000 qatsaq - uşaqların həyatda qalma göstəricisini 00:08:51.000 --> 00:08:56.000 absis oxunda pul, burada isə uşaqların həyatda qalma göstəriciləri görünür - 00:08:56.000 --> 00:09:00.000 bəzi ölkələrdə uşaqların 99,7%-i 5 yaşına qədər həyatda qalır - 00:09:00.000 --> 00:09:04.000 digərlərində bu göstərici 70%-dir. Bu nöqtədə 00:09:04.000 --> 00:09:08.000 OECD, Latın Amerikası, Sub-Sahara Afrikası, Şərqi Avropa, 00:09:08.000 --> 00:09:12.000 Şərqi Asiya, Ərəb ölkələri və Cənubi Asiya arasında fərq nəzərə çarpır. 00:09:12.000 --> 00:09:17.000 Uşaqların həyatda qalması və pul arasında güclü asılılıq var. NOTE Paragraph 00:09:17.000 --> 00:09:25.000 Sub-Sahara Afrikasını da bölək - burada səhiyyə yuxarılarda isə yüksək səviyyali səhiyyə görsənir. 00:09:25.000 --> 00:09:30.000 Burada Sub-Sahara Afrikasını ölkələr üzrə bölürəm 00:09:30.000 --> 00:09:35.000 və bu bölünmədə də kürələrin ölçüsü əhalinin sayını bildirir. 00:09:35.000 --> 00:09:39.000 Siero Leone burada aşağıda, Mavriki isə orada- yuxarıdadır. Mavriki ticarət 00:09:39.000 --> 00:09:42.000 maneəsini aşan ilk ölkə idi və onlar istehsal etdikləri şəkər və 00:09:43.000 --> 00:09:48.000 tekstili Avropa və Şimali Amerika bazarlarına asanlıqla ixrac edirdilər. NOTE Paragraph 00:09:48.000 --> 00:09:52.000 Afrikada böyük fərq var. Qana burda mərkazdədir. 00:09:52.000 --> 00:09:55.000 Sierra Leonedə - humanitar yardım. 00:09:55.000 --> 00:10:00.000 Uqandada - inkişaf üçün ayrılan yardım. Buraya sərmayə vaxtıdır 00:10:00.000 --> 00:10:03.000 Bura tətilə getmək olar. Afrika daxilində bizim fikirləşdiyimiz kimi 00:10:03.000 --> 00:10:08.000 heç də hər şey eyni deyil - fərq böyükdür. 00:10:08.000 --> 00:10:12.000 Cənubi Asiyanı da bölə bilərik - Hindistan mərkəzdə duran böyük kürədir. 00:10:12.000 --> 00:10:16.000 Şri Lanka ilə Əfqanıstan arasında böyük fərq görünür. 00:10:16.000 --> 00:10:20.000 Ərəb ölkələrini də bölə bilərik. Eyni iqlim, eyni mədəniyyət, 00:10:20.000 --> 00:10:24.000 eyni din - qonşu olmalarına baxmayaraq aralarında böyük fərq var. 00:10:24.000 --> 00:10:29.000 Yəmən - vətəndaş müharibəsi. Birləşmiş Ərəb Əmirliyi - sərfəli və düzgün bölüşmüş pul. 00:10:29.000 --> 00:10:36.000 Tam real. Ölkəyə xaricdən gələn bütün işçilərin bütün övladları da daxil olmaqla 00:10:36.000 --> 00:10:40.000 Məlumatlar bəzən düşündüyümüzdən də yaxşı olur. Bəziləri isə bunun əksini deyir. 00:10:41.000 --> 00:10:43.000 Tam dəqiqlik olmasa da fərq aydın görsənir: 00:10:43.000 --> 00:10:46.000 Kamboca ilə Sinqapurun arasındakı fərq 00:10:46.000 --> 00:10:49.000 məlumatların zəifliyindən çoxdur. Şərqi Avropa - 00:10:49.000 --> 00:10:55.000 uzunmüddətli Sovet iqtisadiyyatı, ancaq 10 illik müddətdə ölkələr özlərini 00:10:55.000 --> 00:10:58.000 çox fərqli şəkildə göstərdilər. Burada isə Latın Amerikası ölkələridir. 00:10:58.000 --> 00:11:02.000 Sağlam ölkə tapmaq üçün Kubaya getməyə ehtiyac yoxdur. 00:11:02.000 --> 00:11:07.000 Tezliklə Çili uşaq ölümü üzrə göstəricilərinin az olmasına görə Kubanı qabaqlayacaq 00:11:07.000 --> 00:11:10.000 Burada isə yüksək gəlirli OECD ölkələridir. NOTE Paragraph 00:11:10.000 --> 00:11:14.000 Burada dünyadakı ümumi vəziyyəti 00:11:14.000 --> 00:11:19.000 az-çox göstərdik. Əgər dünyada 1960-cı ildən başlayan 00:11:19.000 --> 00:11:25.000 tempi müşahidə etsək görərik ki, 00:11:25.000 --> 00:11:28.000 Mao Tsedun Çinə səhiyyə gətirdi və vəfat etdi, 00:11:28.000 --> 00:11:33.000 Dalınca Den Siaopin gəldi və Çinə pul gətirdi. Çini yenə də əsas dalğaya saldı. 00:11:33.000 --> 00:11:37.000 Burada ölkələrin necə fərqli şəkildə hərəkət etdiyini görürük, 00:11:37.000 --> 00:11:41.000 ona görə də ümumi dünyanın inkişaf formatına 00:11:41.000 --> 00:11:46.000 uyğun ölkəni tapmaq çətindir. 00:11:46.000 --> 00:11:52.000 Sizləri yenidən 1960-cı ilə qaytarmaq istəyirəm. 00:11:52.000 --> 00:12:02.000 Cənubi Koreyanı burdakı Braziliya ilə müqayisə etmək istərdim. 00:12:02.000 --> 00:12:07.000 Yazılar yoxa çıxdı - və burada olan Uqandanı da 00:12:07.000 --> 00:12:12.000 müqayisə etmək istərdim. Hərəkətə gətiririk və budur. 00:12:12.000 --> 00:12:21.000 Gördüyünüz kimi Cənubi Koreya çox sürətlə irəliləyir, bununla bərabər 00:12:21.000 --> 00:12:24.000 Braziliyada irəliləyiş zəifdi. NOTE Paragraph 00:12:24.000 --> 00:12:30.000 Əgər yenidən geri qayıtsaq və onlara belə izlər qoysaq, 00:12:30.000 --> 00:12:34.000 yenidən görə bilərsiniz ki, ölkələrin inkişafı 00:12:34.000 --> 00:12:40.000 bir-birindən fərqli sürətdə olsa da amma ümumən 00:12:40.000 --> 00:12:44.000 səhiyyə və pul artımı ilə eyni tempdə gedir. Bu da 00:12:44.000 --> 00:12:48.000 maddi inkişafın səhiyyənin inkişafından asılı olması deməkdir 00:12:49.000 --> 00:12:53.000 Buna misal olaraq birləşmiş Ərəb Əmirliyinin inkişafını göstərmək olar. 00:12:53.000 --> 00:12:56.000 Onlar bu nöqtədən təbii ehtiyatlarla zəngin ölkə kimi gəlirdilər. 00:12:56.000 --> 00:13:00.000 Pulları vardı, amma sağlamlıq bazarda satılmır. 00:13:00.000 --> 00:13:04.000 Sağlamlığa sərmayə qoyulmalıdır. Uşaqları məktəblə təmin etmək lazımdır. 00:13:04.000 --> 00:13:07.000 Səhiyyə kadrları yetişməlidir. Əhali maariflənməlidir. 00:13:07.000 --> 00:13:10.000 Şeyx Səid bu deyilənləri düzgün şəkildə həyata keçirə bildi 00:13:10.000 --> 00:13:14.000 və neftin qiymətinin düşməsinə baxmayaraq, ölkəni bura qədər gətirdi. 00:13:14.000 --> 00:13:18.000 Beləliklə, dünyanın təxmini əsas mənzərəsini görürük - 00:13:18.000 --> 00:13:20.000 ölkələr əksərən öz pullarını 00:13:20.000 --> 00:13:25.000 əvvəlki dövrlərə nisbətən daha səmərəli xərcləməyə meyllidilər. 00:13:25.000 --> 00:13:32.000 Bu ölkələrin orta statistik məlumatlarına uyğun mənzərəsidir. Ümumilikdə, NOTE Paragraph 00:13:32.000 --> 00:13:37.000 orta statistik məlumatın götürülməsi təhlükəlidir. Çünki 00:13:37.000 --> 00:13:43.000 ölkələr arasında fərq var və bura baxsaq görərik ki, 00:13:43.000 --> 00:13:49.000 bu gün Uqanda Cənubi Koreyanın 1960-cı ildəki vaziyyətindədir. Əgər Uqandanı bölsək 00:13:49.000 --> 00:13:54.000 daxilində böyük fərqlər olduğunu görə bilərik. Ölkəni 5 hissəyə ayırdıq. 00:13:54.000 --> 00:13:57.000 Ən varlı uqandalı 20%-lə burada, 00:13:57.000 --> 00:14:01.000 Ən kasıblar isə orada-aşağıdadır. Cənubi Afrikanı da bölürəm. 00:14:01.000 --> 00:14:06.000 Əgər dəhşətli aclığın hökm sürdüyü Nigeriyaya baxsaq, 00:14:06.000 --> 00:14:11.000 belə halla qaşılaşarıq. Nigerlərin ən kasıb 20%-i orada, 00:14:11.000 --> 00:14:14.000 və Cənubi Afrikanın ən varlı 20%- buradadır 00:14:14.000 --> 00:14:19.000 və biz hələ də Afrikada problemlərin həllini müzakirə edirik. 00:14:19.000 --> 00:14:22.000 Afrika çox qarışıq və fərqlidir. Yuxarıdakı beşliyin hamısına 00:14:22.000 --> 00:14:26.000 QİÇS-ə universal yanaşmanı birtərəfli 00:14:26.000 --> 00:14:30.000 tədbiq edə bilməzsiniz. Dünyanın təkmilləşdirilməsi 00:14:30.000 --> 00:14:35.000 ayrı kontekstlərdən düşünülməli və xüsusilə regional səviyyədə 00:14:35.000 --> 00:14:38.000 həyata keçirilməməlidir. Daha diqqətli, dəqiq olmalıyıq. 00:14:38.000 --> 00:14:42.000 Bu cür fərdi yanaşma şagirdlərin çox köməyinə gəlir. NOTE Paragraph 00:14:42.000 --> 00:14:47.000 Hətta daha çox siyasətçi və korporasiyalar dünyanın dəyişməsini 00:14:47.000 --> 00:14:51.000 bu cür görməkdə maraqlıdır. Bəs bu niyə baş tutmur? 00:14:51.000 --> 00:14:55.000 Nəyə görə əlimizdə olan məlumatlardan istifadə etmirik? BMT-də, 00:14:55.000 --> 00:14:57.000 milli statistika agentliklərində, 00:14:57.000 --> 00:15:01.000 universitetlər və QHT-lərdə məlumatlar mövcuddur. 00:15:01.000 --> 00:15:03.000 Bəzən məlumatlar gizlədiyi üçün 00:15:03.000 --> 00:15:08.000 internetə, ictimaiyyətə çıxarlmadığı üçün onlardan səmərəli istifadə edə bilmirik. NOTE Paragraph 00:15:08.000 --> 00:15:11.000 Dünyanın dəyişməsini əks etdirən bu məlumatlar 00:15:11.000 --> 00:15:15.000 dövlət statistikası deyil. Bəzi buna bənzər internet 00:15:15.000 --> 00:15:21.000 səhifələri var ki, müxtəlif bazalara istinad edilərək doldurulmuş, 00:15:21.000 --> 00:15:26.000 bu məlumatları satırlar, şifrələyirlər bu cür mənasız satatistikanı. 00:15:26.000 --> 00:15:29.000 ( gülüş) (alqış) NOTE Paragraph 00:15:29.000 --> 00:15:33.000 Bu bir şeyə yaramır. Bəs ehtiyac nəyədir? Məlumat bazamız var. 00:15:33.000 --> 00:15:37.000 Yenisinə ehtiyac yoxdur. Bu yuxarıdakılar da daxil olmaqla 00:15:37.000 --> 00:15:40.000 əla dizayn alətlərimiz var. Beləliklə məlummatları tərtibatla 00:15:40.000 --> 00:15:45.000 əlaqələndirərək "Gapminder" adlı qeyri-kommersiya qurğusu yaratdıq. 00:15:45.000 --> 00:15:48.000 London metrosundakı "boşluğa diqqət”-“mind the gap” yazısına uyğun - 00:15:48.000 --> 00:15:51.000 "Gapminder"i ən uyğun ad hesab etdik. 00:15:51.000 --> 00:15:55.000 Məlumatları əlaqələndirəcək belə bir proqram təminatı hazırladıq. 00:15:55.000 --> 00:16:01.000 Bu çox da çətin olmadı. Bir neçə ilə başa gəldi və animasiya da yaratdıq. 00:16:01.000 --> 00:16:03.000 İstənilən statistikanı götürüb bu proqrama daxil edə bilərsiniz. 00:16:03.000 --> 00:16:08.000 BMT-nin statistikası, həmçinin bəzi qurumlarının məlumatlarına istinad edirik. NOTE Paragraph 00:16:08.000 --> 00:16:12.000 Bəzi ölkələr məlumatlarının dünyaya çıxmasını qəbul ediblər. 00:16:12.000 --> 00:16:15.000 Bizim isə hazırda axtarış funksiyasına yehtiyacımız var. 00:16:15.000 --> 00:16:20.000 Statistikaları axtarılabiləcək formata köçürüb, 00:16:20.000 --> 00:16:23.000 dünyaya açmaq istəyirik. Bütün bunun əvəzində biz nə eşidirki? 00:16:23.000 --> 00:16:27.000 Əsas statistik orqanlarla danışmışam. Hər kəs belə deyir: 00:16:28.000 --> 00:16:32.000 “Bu mümkün deyil. Bunu etmək olmaz. Statistik məlumatlar xüsusi olduğundan 00:16:32.000 --> 00:16:35.000 onları digər adi məlumatlar kimi axtarış funksiyası ilə əldə etmək olmaz. 00:16:35.000 --> 00:16:40.000 Statistik məlumatlar tələbələrə, iş adamlarına pulsuz verilə bilməz.” 00:16:40.000 --> 00:16:43.000 Ancaq bizim də elə bu lazımdır. 00:16:43.000 --> 00:16:46.000 Dövlət statistikası budur 00:16:46.000 --> 00:16:49.000 və biz internetdə məlumatların gültək açmasını istərdik. 00:16:49.000 --> 00:16:54.000 Əsas məsələ də onların əldə olunacaq formata salmaqdır, beləliklə insanlar 00:16:54.000 --> 00:16:56.000 onları hərəkətə gətirmək üçün müxtəlif alətlərdən istifadə edə bilərlər. 00:16:56.000 --> 00:17:01.000 Bu mənada, sizlərə xoş xəbərim var: 00:17:01.000 --> 00:17:05.000 BMT Statistikasının hazırkı rəhbəri bunu mümkün sayır amma 00:17:05.000 --> 00:17:07.000 həm də “biz bunu edə bilmərik” deyir. 00:17:07.000 --> 00:17:11.000 (gülüş) 00:17:11.000 --> 00:17:13.000 Bu həqiqətən ağıllı adamdı, hə? 00:17:13.000 --> 00:17:15.000 (gülüş) NOTE Paragraph 00:17:15.000 --> 00:17:19.000 Beləliklə, önümüzdəki illərdə statistikalarda çox dəyişiklik olacağını görə bilərik 00:17:19.000 --> 00:17:23.000 Gəlirlərin bölünməsində yeni aspektlər olduğunu görə bilərik. 00:17:23.000 --> 00:17:28.000 Bu Çinin 1970-ci il gəlir bölgüsüdür. 00:17:29.000 --> 00:17:34.000 Bu isə Birləşmiş Ştatların - 1970-ci il. 00:17:34.000 --> 00:17:38.000 Demək olar ki, kəsişmirlər. Sonrasına baxaq. 00:17:38.000 --> 00:17:43.000 Çin inkişaf edir, bərabərlik ideyası aradan qalxır, 00:17:43.000 --> 00:17:47.000 ABŞ-a tərəf yayılma gedir. 00:17:47.000 --> 00:17:49.000 Ruha bənzər vəziyyətdə, hə? 00:17:49.000 --> 00:17:51.000 (gülüş) NOTE Paragraph 00:17:51.000 --> 00:18:01.000 Bu xeyli qorxuludur, amma məlumatın olması vacibdir. 00:18:01.000 --> 00:18:07.000 Bunları görməyimizə ehtiyac var. Lakin müzakirə etmək əvəzinə 00:18:07.000 --> 00:18:12.000 hər 1000 nəfərə düşən internet istifadəçiləri ilə yekunlaşdırmaq istərdim. 00:18:12.000 --> 00:18:17.000 Bu proqramın köməyilə ölkələrdə baş verən 500-ə yaxın dəyişikliyi asanlıqla öyrənə bilərsiniz 00:18:17.000 --> 00:18:21.000 Bunları yeniləmək müəyyən vaxt apara bilər. 00:18:21.000 --> 00:18:26.000 Absis oxunda istədiyiniz dəyişikliyi görə bilərsiniz. 00:18:26.000 --> 00:18:31.000 İstərdik ki, məlumat bazalarına giriş pulsuz olsun, 00:18:31.000 --> 00:18:34.000 Onları axtarıla biləcək, bir toxunuşla 00:18:34.000 --> 00:18:39.000 başa düşüləcək qrafik formata salmaq mümkün olsun. 00:18:39.000 --> 00:18:42.000 Bu isə statistiklərin xoşuna gəlmir, 00:18:42.000 --> 00:18:51.000 çünki onlar bunu real hesab etmir və statistik-analitik metodlara ehtiyac olduğunu deyirlər 00:18:51.000 --> 00:18:54.000 Ancaq bu fərziyyədən başqa bir şey deyil. NOTE Paragraph 00:18:54.000 --> 00:18:58.000 Məruzəmi dünyanın internetlə bağlı gedişatına dair statistika ilə sona çatdırıram 00:18:58.000 --> 00:19:02.000 İnternet istifadəçilərinin sayı bu cür artır. Bu adam başına düşən ÜDM-dir. 00:19:02.000 --> 00:19:07.000 Bu irəliləməkdə olan yeni texnologiyalardır və həqiqətən 00:19:07.000 --> 00:19:12.000 çox gözəl şəkildə ölkələrin iqtisadiyyatı ilə tamalanır. Buna görə də 100 dollarlıq 00:19:12.000 --> 00:19:15.000 kompüter lazımlı görünür. Bu yaxşı tendensiyadır. 00:19:15.000 --> 00:19:18.000 Sanki dünya hamarlaşır, elə deyilmi? Sadəcə iqtisadiyyatı deyil, 00:19:18.000 --> 00:19:21.000 digər sahələri də inkişaf etdirməkdə olan ölkələri illərcə izləmək 00:19:21.000 --> 00:19:25.000 maraqlı olacaq. Sizin də dövlət statistik məlumatları vasitəsilə 00:19:25.000 --> 00:19:27.000 bu müşahidəyə qoşulmağınızı arzu edirəm. Təşəkkürlər. 00:19:28.000 --> 00:19:31.000 (alqış)